(W)Konstytucyjny System Organow Panstwowych, Administracja UMCS materiały, Semestr II, KSOP


KONSTYTUCYJNY STSTEM ORGANÓW PAŃSTWOWYCH WYKŁAD 21.02.09

DR HAB.KRZYSZTOF SKOTNICKI

LITERATURA-Marek Zubik, Mirosław Granat -Zbiór aktów prawnych

-Dariusz Górecki- Polskie prawo konstytucyjne w zarysie-podręcznik dla studentów kierunków nieprawniczych.

-Wiesław Skrzydło-Polskie prawo konstytucyjne

-prof. Stanisław Sagan-Prawo konstytucyjne

-prof. Jerzy Buczkowski-Prawo konstytucyjne

Kupić Konstytucję z uwzględnioną nowelizacją (2008/2009)

Tematy: forma demokracji bezpośredniej, Sejm(komisja śledcza, obywatelska, regulamin sejmu)Senat(regulamin senatu)

KONSTYTUCJA

Konstytucja-to akt prawny o najwyższej mocy prawnej regulujący podstawy ustroju społeczno-politycznego i społeczno-gospodarczego w państwie.

Termin „konstytucja” pochodzi od łacińskiego słowa constituere, co oznacza ustanawiać, urządzać. Termin „konstytucja” używany jest także na określenie całokształtu norm prawnych mających za przedmiot ustrój polityczny państwa, bez względu na ich charakter prawny i formę aktów prawnych, w których są zawarte(ustawy, uchwały parlamentu, zwyczajowe prawo konstytucyjne).

Najczęściej jednak pod pojęciem „Konstytucji” rozumie się akt pisany, konstytucję w znaczeniu formalnym, definiując ją jako” ustawę zasadniczą zawierającą normy o najwyższej mocy prawnej, regulujące podstawy ustroju politycznego i społecznego”. Często definicja ta ulega rozwinięciu przez wskazanie szczególnych cech dotyczących formy tego aktu” uchwalana przez powołany do tego organ i zmienia w szczególnym trybie

Z reguły jednak jest to jeden akt prawny wyróżniony szczególną nazwą” KONSTYTUCJA”

Prawo Konstytucyjne-przez prawo konstytucyjne rozumiemy zespół norm prawnych, których przedmiotem jest uregulowanie ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego państwa.

TRYB UCHWALENIA OBOWIĄZUJĄCEJ KONSTYTUCJI

Uchwalona w dniu 22 lipca 1952r.Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej była w rzeczywistości oktrojowana, przy zachowaniu pozorów procedury parlamentarnej.

Faktycznym podmiotem ustrojodawczym była rządząca mniejszość polityczna, czyli partia komunistyczna i jej sojusznicy. Konstytucja naśladowała rozwiązania konstytucji sowieckiej z 1936r.w zakresie koncepcji ustrojowych, lekceważenia funkcji prawnej i eksponowania ideologicznej warstwy konstytucji, ograniczeń statusu jednostki oraz fasadowości praw obywatelskich, tym samym-była obca wobec polskiej tradycji konstytucyjnej. Obszerna nowelizacja tej konstytucji w 1976r.wprowadziła socjalistyczny charakter państwa, sankcjonowała kierowniczą rolę partii komunistycznej i geopolityczny status Polski, jako państwa podporządkowanego ZSRR.

Praca nad konstytucją rozpoczęła się wcześniej niż nowy ustrój państwa. Istotne przemiany ustrojowe w Polsce, które zaczęły się w latach 80-tych w epoce Solidarności, zostały przejściowo zahamowane wprowadzeniem przez władze stanu wojennego w 1981r.Oprócz nieodwracalnych zmian w świadomości społecznej, objęły one także rozwiązania prawne min. nie mające precedensu w państwach bloku wschodniego ustanowienie sądownictwa administracyjnego(1980),Trybunału Stanu(1982) i Trybunału Konstytucyjnego(1982-85) oraz Rzecznika Praw Obywatelskich(1987),co przyśpieszyło proces przeobrażeń prowadzących w efekcie do likwidacji prawnych i społecznych skutków państwa komunistycznego.

W Polsce w 1980r.wraz z powstaniem „Solidarności rozpoczął się proces przeobrażeń społeczno- politycznych, który na przełomie lat 80-tych i 90-tych XX w. objął całą Europę środkową i wschodnią, a w rezultacie tzw. jesieni narodów-doprowadził do upadku systemu komunistycznego w tej części świata.

W 1989r.miały miejsce dwie nowelizacje konstytucji PRL. Pierwsza z 7 kwietnia, będąca następstwem tzw. ”okrągłego stołu”, czyli porozumienia władzy komunistycznej i opozycji solidarnościowej, dotyczyła modyfikacji zasad ustrojowych, częściowo wolnych wyborów parlamentarnych, przywrócenia instytucji Senatu i prezydenta oraz wzmocnienia władzy sądowniczej. Nowela ta nie objęła natomiast unormowania praw i obowiązków obywateli ani zasad ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego. Wybrany w czerwcu 1989r.kontraktowy parlament dokonał w dniu 29 czerwca 1989r.rewizji naczelnych zasad konstytucji. Przywrócono tradycyjną nazwę państwa-Rzeczypospolita Polska i jej godło-wizerunek orła białego w koronie, odrzucono ideowe dziedzictwo PRL i wprowadzono zupełnie nowe unormowanie zasad ustroju politycznego i gospodarczego.

PRZYJĘTO ZASADY:

3 maja 1991r.uchwalono Konstytucję 3 Maja.

DWA PROJEKTY

  1. prowadzący od Sejmu

  2. prowadzący od Senatu

W 1991r.nastąpiło rozwiązanie Sejmu Kontraktowego.23 kwietnia 1992r.została uchwalona ustawa konstytucyjna o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Ta uchwała konstytucyjna przyjęła następujące założenia:

Konstytucja została uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe(wszyscy posłowie i senatorowie-560 osób)---Zgromadzenie Narodowe(56 osób, z których 46 -to posłowie,10-to senatorowie)

Przyjęto, iż Konstytucja uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe będzie musiała być zatwierdzona przez naród w drodze referendum.

Przeprowadzona w latach 1993-1997 procedura konstytucyjna(przedłużona w konsekwencji rozwiązania parlamentu przez prezydenta Lecha Wałęsę 31 maja 1993r.)obejmowała zgłoszenie projektów konstytucji przez legitymowane podmioty tj.: prezydenta, grupy parlamentarzystów oraz obywateli, prace Zgromadzenia Narodowego i jego Komisji Konstytucyjnej oraz uchwalenie Konstytucji przez Zgromadzenie w toku 3 czytań, zakończonych w dniu 2 kwietnia 1997r.Na uchwalenie i treść nowej konstytucji decydujący wpływ miały ugrupowania o orientacji zdecydowanie lewicowej, niekiedy wywodzące się jeszcze z dawnego systemu politycznego.

22 kwietnia 1994r.została uchwalona nowelizacja ustawy konstytucyjnej o trybie przygotowania i uchwalenia konstytucji.

ZMIANY:

  1. Postanowiono, że zostaną utrzymane wcześniej zgłoszone projekty konstytucji —zasada dyskontynuacji- oznacza, że w nowej kadencji należy rozpocząć wszystko od początku(przed rokiem 93 Senat prawicowy stał się lewicowym).

  2. Ustanowiono prawo zgłoszenia projektu Konstytucji przez grupę 500 tys. obywateli —dano szansę opracowania Konstytucji przez obywateli(skorzystała Solidarność).Solidarność zgłosiła własny obywatelski projekt Konstytucji.

  1. Ustanowiono instytucję referendum cząstkowego ewentualnie wstępnego— wprowadzenie referendum przedwstępnego.

Późną jesienią 1996r.nie ma najmniejszej szansy na uchwalenie Konstytucji. Na przełomie 1996-97r.ruszyła praca nad uchwaleniem Konstytucji. SLD- UP i UW-porozumiały się i powodują, że mamy partię demokratyczną. Po wyborach w 2001r.UP była partią koalicyjną z SLD.

W kwietniu 1997r.Konstytucja została uchwalona w drugim czytaniu i niezwłocznie została ona przekazana przez Marszałka Sejmu jako Przewodniczącego Zgromadzenia Narodowego Prezydentowi Aleksandrowi Kwaśniewskiemu, zarządzono również podanie jej do publicznej wiadomości. Prezydent skorzystał z przysługującego mu prawa wniesienia propozycji zmian do Konstytucji uchwalonej w drugim czytaniu. Przed zgłoszeniem tych propozycji w dniu 24 marca 1997r.przeprowadził on szereg konsultacji z przedstawicielami PSL, SLD, UP, UW. Wysłuchał również on szereg opinii ekspertów. W tym samym dniu Prezydent RP Aleksander Kwaśniewski przekazał na ręce Przewodniczącego Zgromadzenia Narodowego 41 poprawek do nowej Ustawy zasadniczej. W dniu 5 maja 1997r.rozpoczęło się rozpowszechnianie w ogólnopolskich programach publicznej radiofonii i telewizji wyjaśnień Państwowej Komisji Wyborczej, dotyczących kwestii prawnych referendum. Szczególną aktywność w tym zakresie odegrał urząd Prezydenta RP. Kancelaria Prezydenta RP rozesłała tekst Konstytucji wraz z listem Prezydenta do 11 mln gospodarstw domowych oraz maturzystów.

25 maja 1997r.przeprowadzono ogólnokrajowe referendum konstytucyjne, w wyniku którego Konstytucja została przyjęta(uczestniczyło 42%uprawnionych do głosowania i Konstytucja została uchwalona przy 600 tys. głosach).Projekt Konstytucji i referendum zostało zatwierdzone w lipcu i podpisane przez Prezydenta i jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw RP, weszła w życie po 3 miesiącach z dniem 17 października 1997r.

PROBLEM W HIERARCHII AKTÓW PRAWNYCH

Katalog aktów prawnych zawartych w Rozdziale III Konstytucji nie jest wyczerpujący, nie zawsze jest też jasno określony charakter prawny tych aktów.

HIERARCHIA AKTÓW PRAWNYCH W POLSCE

KONSTYTUCJA(ustawa zasadnicza)-------USTAWA O ZMIANIE KONSTYTUCJI(ustawa konstytucyjna)

UMOWA MIĘDZYNARODOWA ------PRAWO WTÓRNE (PE)(nie będące umowami)

(ratyfikowana za uprzednią zgodą

w ustawie-{klasyczne umowy

międzynarodowe}-to mieści się

w umowie wyżej)

USTAWA -------ROZPORZADZENIE/DEKRET Z MOCĄ USTAWY

_______ ROZPORZĄDZENIE _____

ZARZĄDZENIE

INSTYTUCJE, OKÓLNIKI, WYTYCZNE

Uchwały Rady Ministrów-są prawem wewnętrznie obowiązującym.

KONSTYTUCJA-to akt prawny o najwyższej mocy prawnej regulujący podstawy ustroju społeczno-politycznego i społeczno-gospodarczego w państwie.

USTROJE

Idea konstytucji pisanej, jako ustawy zasadniczej w państwie pojawiła się w okresie rewolucyjnych przemian ustrojowych i walki o władzę polityczną w końcu XVIII w. Pierwszą konstytucją pisaną była Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki z 1787r.(weszła w życie w 1788r.poprzedzona najwcześniejszą Konstytucją stanową Wirginii z 1776r.)

Najstarszą konstytucją europejską jest Konstytucja polska(Ustawa Rządowa)z 3 maja 1791r.,następnie Konstytucja francuska, także z 1791r.

TREŚĆ KONSTYTUCJI

  1. Konstytucja reguluje suwerenne w państwie

  2. Konstytucja reguluje w sposób sprawowania władzy przez suwerenne

  3. Konstytucja musi określić budowę aparatu państwowego

  4. Konstytucja musi zawierać katalog podstawowych wolności praw i obowiązków człowieka i obywatela

  5. Regulacja podstaw ustroju społeczno-gospodarczego

  6. Konstytucja musi przewidywać procedurę swojej zmiany

GENERANCJE KONSTYTUCJI

07.03.2009 CECHY SZCZEGÓLNE CO DO FORMY

Wyróżniamy 4 lub 5 cech:

  1. Nazwa-nie ma innego takiego aktu prawnego w państwie o nazwie KONSTYTUCJA

  2. Tryb uchwalenia-większość głosów wynosi 2/3,,3/5 do uchwalenia konstytucji-to jest sporo ponad 50%.W państwach demokratycznych, w których podmiotem władzy jest naród(lud)prawo uchwalenia ustawy zasadniczej jest podstawowym atrybutem jego suwerenności. Może go realizować w różnych formach, wyrażając swą wolę w sposób bezpośredni lub pośredni

  1. specjalnie wybrany w tym celu organ-zgromadzenie parlamentarne, któremu powierza się przygotowanie i uchwalenie konstytucji(konstytuanta).Konstytuantą jest zatem zgromadzenie przedstawicielskie wybrane specjalnie w tym celu, aby określić ustrój państwa i uchwalić jego ustawę zasadniczą(wyposażone w kompetencje ustrojodawcze)

  2. prawo uchwalenia konstytucji może należeć także do parlamentu zwykłego, którego nazwa ani wybór nie są poprzedzone wyraźnym wskazaniem, że będzie to organ powołany do stanowienia ustawy zasadniczej i który nie ma też prawnego obowiązku rozwiązania się po wypełnieniu swego zadania-po uchwaleniu konstytucji.

  1. Tryb zmiany-jedną z cech szczególnych konstytucji jako ustawy zasadniczej jest tryb jej zmiany. Z tego punktu widzenia konstytucje dzielimy na elastyczne i sztywne

  1. Systematyka(coś nam o czymś mówi)-aby konstytucja spełniała należycie swoją rolę prawnoustrojową przepisy jej muszą być odpowiednio usystematyzowane. W każdej konstytucji wyróżnić można:

W dzisiejszej konstytucji prawa człowieka są na początku. Prawo i wolność jest prawem i wolnością konstytucyjną. Zasada zapewnienia praw i wolności człowieka i obywatela oraz związane z nią dalsze postanowienia wymagają dla ich urzeczywistnienia wielorakich działań prawnych, politycznych i ekonomicznych.

Rozwinięcie praw podstawowych może nadawać im postać:

W II generacji konstytucja nie uznawała praw i wolności obywatelskich w sposób samoistny, lecz traktowała je całkowicie relatywnie, preferując prawa socjalne i lekceważąc wolności osobiste i prawa polityczne. Pomimo funkcjonowania sadownictwa i prokuratury, nie istniały skuteczne gwarancje praworządnego sprawowania władzy.

W III generacji wstrząs, jaki wywołała II wojna światowa w społeczności międzynarodowej uzmysłowił że wewnątrzpaństwowy system gwarantowania praw obywatelskich jest niewystarczający. Pierwszym krokiem było uchwalenie Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka (1948),nie miała ona charakteru wiążącego prawnie, ale stała się wskazówką do prac nad modelem ochrony prawno międzynarodowej. Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności została uchwalona w 1950 r. i zawiera katalog 26 praw i wolności unormowanych na tyle szczegółowo, że nadają się one do bezpośredniego stosowania.

  1. Najważniejsza moc prawna- najważniejsza, istota cechy formalnej konstytucji.

Dwie podstawowe konsekwencje:

  1. wynika, że wszystkie pozostałe akty prawne ustawy powinny uszczegółowiać, rozbudowywać konstytucje

  2. żaden akt prawny niżej stojący a w szczególności ustawy i umowy międzynarodowe nie mogą być sprzeczne z konstytucją(Trybunał Konstytucyjny, Sąd Konstytucyjny)

Ustawa konstytucyjna-to akt o mocy prawnej równej konstytucji dotyczący jej materii i uchwalany w trybie właściwym dla zmiany(uchwalenia)konstytucji.

Akty prawne różnią się zakresem treści:

akt pełny-to konstytucja

akt niepełny-to ustawa konstytucyjna

Mała Konstytucja-najlepszy przykład ustawy konstytucyjnej. Tradycja Małej Konstytucji sięga początków II Rzeczypospolitej. Małą Konstytucją nazwana została wówczas Uchwała Sejmu Ustawodawczego z dnia 20 lutego 1919r.o powierzeniu Józefowi Piłsudskiemu dalszego sprawowania urzędu Naczelnika Państwa. Akt ten określał-do czasu uchwalenia Konstytucji Państwa Polskiego-zasady sprawowania władzy Naczelnika Państwa, Sejmu Ustawodawczego i Rady Ministrów oraz wzajemne stosunki między tymi organami. Kolejnym aktem nazwanym Małą Konstytucją była uchwalona przez Sejm Ustawodawczy RP 19 lutego 1947r.Ustawa konstytucyjna o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej. Także ta z założenia miała charakter tymczasowy i fragmentaryczny określając na czas przejściowy konstytucyjne podstawy organizacji władzy państwowej.

Uchwalona 17 października 1992r.Ustawa konstytucyjna deklaruje już na wstępie iż podejmuje na czas przejściowy fragmentaryczną regulację stosunków wzajemnych między władzą ustawodawczą i wykonawczą w celu usprawnienia działalności władz Państwa do czasu uchwalenia nowej Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Ustawa ta powstała pod wpływem wielu czynników o charakterze politycznym, społecznym, psychologicznym.

1918,1947(Sejm uchwalił w dniu 17 października 1992-Małą Konstytucje)”Ustawa konstytucyjna o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej.

Od Konstytucji nie ma wyższego aktu prawnego, zmiany można wprowadzić tylko za pomocą Konstytucji.

Sztywne wymogi-wymóg jest kwalifikowany większością głosów.

Rozdział XII Art.1.Projekt ustawy o zmianie Konstytucji może przedłożyć co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej.

Zmiana Konstytucji następuje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i następnie w terminie nie dłuższym niż 60 dni przez Senat. Ustawę o zmianie Konstytucji uchwala Sejm większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.— to jest jedyna sytuacja gdy Senat jest równy Sejmowi ale tylko w czasie uchwalania Konstytucji.

Trzy najważniejsze rozdziały Konstytucji:

  1. Rozdział I Rzeczpospolita

  2. Rozdział II Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela

  3. Rozdział XII Zmiana Konstytucji

Są to szczególne rozdziały dotyczące zmiany Konstytucji.

W sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa referendum ma prawo zarządzić:

  1. Sejm-uchwałą podjętą bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów

  2. Prezydent RP-za zgodą Senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.

Referendum-jest to instytucja demokracji bezpośredniej, polegająca na tym, że obywatele w drodze głosowania powszechnego wyrażają swoją wolę w określonej sprawie.

Referenda dzielą się na:

Referendum musi się odbyć to jest zabezpieczenie szczególne, nie ma wymogu frekwencji. Jeżeli chodzi o pozostałe rozdziały Konstytucji to trafiają do Prezydenta-po podpisaniu przez głowę państwa ,mogą zostać zmienione.

Technika legislacyjna-gdy uchwalany jest jakiś akt prawny np.: Konstytucja- zakładamy, że będzie to na długo.

ZAKŁADAMY OBRAZOWO ŻE:

W czasie głosowań jest wiele nieprawidłowości-dwa problemy

  1. Kworum(liczba osób od której liczymy wymaganą liczbę głosów),czy wystarczająca jest liczba osób na Sali-liczymy od pełnego stanu danego organu

Wymagana liczba głosów-wyróżniamy trzy większości

--- zwykłej(względnej)

--- bezwzględnej(większością absolutną)

--- kwalifikowana

  1. zwykłej(względnej)-najniższa-głosy wstrzymujące się liczymy do kworum ale one nie wpływają na wynik wyborów. Liczba głosów na „tak” jest większa od liczby głosów na „nie”, zaś głosy wstrzymujące się nie wpływają na wynik głosowania-wpływa tylko na kworum

WNIOSKI:

Jeśli liczba głosów na tak i na nie jest równa to decyzja nie będzie podjęta bo nie ma większości. Bywają takie przypadki, że głos jest ważny przewodniczącego. Przewodniczący-to osoba w danym momencie która przewodniczy obradom i która takie głosowanie zarządziła.

Sejm(460 posłów)uchwały ustala się w zwykłym trybie ustalania głosów. Wstrzymanie się od głosu to jest coś młodego, nowego-jest pewnego rodzaju unikiem.

Regulamin z1921r.mówi,że senator gdy nie ma jakiegoś zdania w danej sprawie to wstaje i wychodzi. Zjawiska(siedzący niegłosujący)to zjawiska nieprawidłowe i nie można ich zaliczyć.

  1. bezwzględnej(większością absolutną)-{absolutna}przekroczenie połowy błędne jest, że większość bezwzględna to 50%+1-tylko z parzystą liczbą głosów, nie ma znaczenia wstrzymanie się od głosu, bo to jest tak jakby było na nie-nie ma to sensu!!!

Trybunał Konstytucyjny wydał treść ustaw ze względną. Konstytucyjnie mamy wówczas gdy liczba głosów na tak jest większa od sumy głosów na nie i wstrzymujących się-to oznacza, że 50 to jest więcej niż 49.Większość kwalifikowana(większość większa niż większość bezwzględna),ustalamy ułamkiem 2/3 , 3/5. Dzisiaj jest wymóg 3/5(jest to osłabienie veta prezydenta),wcześniej było 2/3,ale zniósł to Prezydent Aleksander Kwaśniewski

AKTY PRAWNE

Źródła prawa-źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.

Umowy międzynarodowe-Art.89.Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie.

Tryb ratyfikacji umów międzynarodowych jest różny i czego ta umowa dotyczy. Jeden organ je zawiera i podpisuje, drugi ratyfikuje taką umowę międzynarodową. Ratyfikacja oznacza potwierdzenie umowy międzynarodowej.

Zgodnie Art.91 ust.3 w stosunku do prawa stanowionego przez organy organizacji międzynarodowych, w których członkostwo Polski wynika z ratyfikowanej przez Rzeczypospolitą umowy konstytuującej tę organizację, obowiązuje zasada bezpośredniego stosowania tego prawa i jego pierwszeństwa w razie kolizji z ustawami.

W Polsce jest tak, że umowy międzynarodowe zawiera rząd, ratyfikuje umowy międzynarodowe głowa państwa, a w czasie PRL-Rada Państwa.

S +S

R (RZĄD) ----------------> P(PREZYDENT)

DWIE PROCEDURY RATYFIKACJI UMÓW

  1. prosta(mała)

  2. złożona(duża)

1993r.rząd Hanny Suchockiej zawarł Konkordat z Watykanem

1997r.pierwsza z ustaw była ustawa o ratyfikowaniu przez Prezydenta Konkordatu

PIĘĆ KATEGORII SPRAW

W świetle obowiązującej Konstytucji możemy wyróżnić dwa rodzaje umów międzynarodowych

  1. Pierwsze to umowy międzynarodowe, na których ratyfikację i wypowiedzenie wymagana jest zgoda wyrażona w ustawie oraz takie, które takiej zgody nie wymagają. W tym ostatnim wypadku Prezes Rady Ministrów zawiadamia jedynie Sejm o zamiarze przedłożenia Prezydentowi umowy o ratyfikacji.

  2. Drugie to umowy międzynarodowe zawierane przez kompetentne organy władzy państwowej, które nie są ratyfikowane nie stanowią części krajowego porządku prawnego. Zgoda wyrażona w formie ustawy oznacza, iż decyzje w tej mierze podejmuje Sejm i Senat, gdyż w procesie ustawodawczym w Polsce konieczny jest udział obu izb parlamentu.

Art.90 ust.1.Konstytucji”Klauzula Europejska” Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach.

PRAWO EUROPEJSKIE SKŁADA SIĘ Z DWÓCH GRUP

  1. umowy międzynarodowe(pierwotne)-umowy zawierane przez państwo

  2. prawo wtórne

Każda umowa międzynarodowa zobowiązuje a szczególnie umowa ratyfikacyjna

SEJM

/ \

USTAWA REFERENDUM(społeczeństwo głosuje)

Ustawa-jest aktem uchwalanym przez parlament. Wynika z tego, że żaden inny organ w państwie nie jest uprawniony do jej wydawania.

USTAWA ZAWIERA NORMY

W polskim prawie nie może istnieć ustawa skierowana do konkretnej osoby i regulująca indywidualnie jej postępowanie czyli tzw. ustawa indywidualno-konkretna.

Zakres przedmiotowy ustawy wyznaczany jest przez dwie reguły. Jedna wskazuje jakie sprawy mogą być regulowane przez ustawę, druga jakie materie muszą być regulowane tylko przez ustawę(tzw. materie ustawowe)

Wytyczenie materii ustawowych opiera się na trzech regułach

  1. nakazuje regulować ustawą każde zagadnienie i sprawę, które Konstytucja nakazuje regulować ustawą(Konstytucja zawiera wiele tego typu przykładów)

  2. wskazuje na powinność regulowania ustawą każdej materii, która była w przeszłości regulowana ustawą

  3. opiera się na przekonaniu, iż są sprawy zastrzeżone dla ustaw ze względu na ich wagę dla państwa i obywateli. Można do nich zaliczyć: budżet, status jednostki w państwie, w szczególności unormowania dotyczące praw, wolności i obowiązków jednostki oraz zasady funkcjonowania, organizację i kompetencje organów władzy publicznej.

Ustawa jest aktem prawnym o najwyższej po Konstytucji mocy prawnej .Jednocześnie ustawa jest aktem podporządkowanym Konstytucji co oznacza wymóg zgodności jej norm z wartościami, zasadami i normami konstytucyjnymi. Ustawa jest aktem prawnym uchwalonym przez Sejm z udziałem Senatu(organy” władzy ustawodawczej”)w specjalnej procedurze określanej mianem trybu ustawodawczego.

Treść ustaw ma tryb jawny. Ustalenie ustaw jest procesem bardzo długim(inicjatywa, praca w sejmie…)uchwalenie ustaw jest niewygodne. Ustawy są uchwalane wówczas jeżeli sprawa dotyczy wolności, spraw i obowiązków człowieka i obywatela.

Akty prawne(dekrety, rozporządzenia z mocą ustawy),akty pochodzą od Prezydenta, od rządu.

ROZPORZĄDZENIA Z MOCĄ USTAWY LUB DEKRETY Z MOCĄ USTAWY 14.03.2009r.

Rozporządzenie-jedyny akt organów władzy wykonawczej uznanym w art.87 za źródło powszechnie obowiązującego prawa. Konstytucja zgodnie z postulatami nauki i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, konstruuje rozporządzenie jako akt ściśle związany z ustawą, wydawany przez organy wskazane w Konstytucji na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania.

Parlament wydaje wszystkie akty prawne, bywa, że zwołanie parlamentu jest bardzo trudne.

Akty prawne we Francji(ordonansy)-mają moc prawną zgodną z mocą ustawy.

W Polsce akty prawne to:

Rozporządzenie z mocą ustawy, zwane także dekretem z mocą ustawy, to akt normatywny o mocy równej ustawie, wydawany przez organy władzy wykonawczej. Uprawnienie do ustawodawstwa delegowanego może wynikać z upoważnienia Konstytucji lub ustawy.

Wydanie rozporządzenia z mocą ustawy musi być poprzedzone wnioskiem pochodzącym od Rady Ministrów. Konstytucja wymaga więc współdziałania obu organów władzy wykonawczej w procesie tworzenia tej formy aktów prawnych. Jest to poważne ograniczenie w swobodzie wydawania tego rodzaju rozporządzeń. Tryb wyboru Prezydenta i zasady powołania Rady Ministrów powodują, iż wysoce prawdopodobne jest, że oba te organy będą reprezentować różne opcje polityczne, tym samym może to utrudniać zawarcie kompromisu koniecznego do powstania danego aktu prawnego. W Małej Konstytucji żadne rozporządzenie z mocą ustawy nie zostało zatwierdzone.

Stanowienie prawa-podstawowy sposób rządzenia.

Parlament dzieli się władzą z innymi organami:

W latach 50-tych było sporo wydawanych dekretów czy rozporządzeń z mocą ustawy. Dekret o stanie wojennym obowiązywał do 2001 r. Dekrety z mocą ustawy wydawała Rada Państwa, które przechodziły na Prezydenta. Dekret ten został zlikwidowany przez Prezydenta- Lecha Wałęsę.

Rozdział XI. Stany nadzwyczajne Art.234.ustęp 1-2

1.Jeżeli w czasie stanu wojennego Sejm nie może zebrać się na posiedzenie, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów wydaje rozporządzenia z mocą ustawy w zakresie i granicach określonych w art.,228 ust 3-5.Rozporządzenia te podlegają zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu.

2.Rozporządzenia,o których mowa w ust.1,mają charakter źródeł powszechnie obowiązującego prawa.

Źródłem powszechnie obowiązującego prawa-ale o ograniczonym terytorialnie zasięgu-są akty prawa miejscowego. Obowiązują one wyłącznie na obszarze działania organów, które je ustanowiły.

AKTY PODUSTAWOWE

Akty wykonawcze-w ustawie musi być zawarte upoważnienie do wydawania aktów konkretnych wykonawczych(rozporządzenia, zarządzenia, uchwała)

Pięć podmiotów ,które mają prawo wydawania rozporządzeń bez mocy ustawy zgodnie z Konstytucją:

  1. Prezydent

  2. Premier

  3. Rada Ministrów

  4. Ministrowie-ale tylko ci, którzy kierują działaniami administracji

  5. KRRITV

Minister właściwy do spraw takich a takich…(określamy tak, gdyż nie wiemy jaki minister będzie w danym rządzie i w danym czasie)

Art.92 ustęp 1.Rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydawania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu.

Art.92 ustęp 2.Organ upoważniony do wydawania rozporządzenia nie może przekazać swoich kompetencji ,o których mowa w ust.1,innemu organowi.

Zakaz subdelegacji-organ który jest upoważniony do wydawania rozporządzenia nie może przekazać innemu organowi tych upoważnień.

Wytyczne dotyczące treści aktu-teoretycznie ma aprobatę i uznanie-parlament dzieli się władzą. W praktyce-jest szalenie trudne, parlament daje upoważnienie i nie wyznacza wytycznych. Rozporządzenie żyje tak długo jak żyje ustawa.

Rozporządzenia fakultatywne

Rząd a przede wszystkim ministrowie nie wydają zarządzeń do których są upoważnieni. W 1997 r. nie było uchwalonych 98 ustaw. Rząd wydaje akty wykonawcze.

Zarządzenia i uchwały-dotyczą spraw mniej istotnych i nie mają charakteru powszechnie obowiązującego.

Zarządzenia i uchwały-dotyczą spraw mniej istotnych i nie mają charakteru powszechnie obowiązującego.

Dwa elementy upoważnień(nie muszą być szczegółowe):

  1. podmiotowy-nie ma ograniczonego kręgu podmiotu(system otwarty)

  2. przedmiotowy-również nie musi być szczegółowy(ramowe określenie treści zarządzeń)

Rząd Hanny Suchockiej miał dwa lata na zbadanie całego prawa i określenie, które z zarządzeń należy zastąpić rozporządzeniami z mocą ustawy powszechnie upoważniającej(nie udało się)

Art.93 ustęp 1.Uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu te akty.

ZASADY USTROJU

Zasada ustroju-pewne rozwiązania uregulowane wolą ustrojodawcy w Konstytucji określające podstawy ustroju społeczno-politycznego i społeczno-gospodarczego w państwie.

Akt prawny-Konstytucja(przepisy, zasady, zasady normy)-rozróżniamy:

ZASADY USTROJU W KONSTYTUCJI

Preambuła-wstęp do Konstytucji.

Wstęp nigdzie indziej nie występuje jak tylko w Konstytucji

Zasady sformułowane wprost

W Konstytucji z 1952 r. nie było Centralizmu Demokratycznego .Dzisiaj Konstytucja nie mówi, że wybory są wolne, powszechne, tajne. Jest pewna zasada, którą można wyróżnić z ogółu Konstytucji.

ZASADY

  1. zasada suwerenności(zwierzchnictwa)

  2. zasada jednolitości państwa(dotyczy podziałów administracyjnych-Polska jest państwem unitarnym)

  3. zasada republikańskiej reformy państwa(jesteśmy republiką a nie monarchią)

  4. zasada demokratycznego państwa prawnego

  5. zasada sprawiedliwości społecznej

  6. zasada praworządności

  7. zasada pluralizmu politycznego(zasada wskazująca na swobodę tworzenia partii politycznych i innych organizacji zawodowych-związki zawodowe-stowarzyszenia)

  8. zasada przedstawicielstwa

  9. zasada wieloprzymiotnikowego prawa wyborczego(każdy przymiotnik to oddzielna zasada)

  10. zasada wielości form demokracji bezpośredniej

  11. zasada trójpodziału władzy

  12. zasada parlamentarno-gabinetowego bądź też parlamentarnego systemu rządów

  13. zasada niezależności sądów w niezawisłości sędziów

  14. zasada samorządu terytorialnego

  15. zasada szerokiego katalogu praw i wolności człowieka i obywatela

  16. zasada wzajemnej autonomii i niezależności państwa i kościołów oraz wyznań

Dwa aspekty zasady suwerenności(zewnętrzny i wewnętrzny)

Suwerenem-jest ten kto tworzy prawo. Suweren nie jest związany z własnym prawem(może swobodnie zmieniać, kształtować prawo-on jest niezależny)

Okres feudalizmu(był feudal- najwyższy władca, był wasal-wasal mojego wasala nie jest moim wasalem).Ludwik XIV-„ prawo to ja”.

Mieliśmy monarchię dziedziczną a teraz mamy monarchię elekcyjną.

Jean Jacques Rousseau-stworzył fundament suwerenności i jest on do dziś.

W państwie demokratycznym władza należy do jakiegoś ogółu(wynika z pewnej kultury ogólnej społeczeństwa-politycy nie lubią referendum wolą sami wybierać).Suweren-Konstytucja mówi, że władza należy do ludu, obywateli. Każdy z nas jest suwerenem w równej części.

W okresie PRL-lud pracujący miast i wsi-było to określenie polityczne-nieprecyzyjne.

SPRAWOWANIE WŁADZY

FORMY DEMOKRACJI BEZPOŚREDNIEJ

Istnieje wiele form demokracji bezpośredniej:

Dwa wyrazy podobne(referendum, plebiscyt)

Referendum-wykształciło się w Szwajcarii w IV, V wieków temu i polega na udzieleniu odpowiedzi na pytanie bądź dokonanie wyboru spośród kilku wariantów.

KLASYFIKACJE REFERENDUM

  1. ze względu na zasięg terytorialny

  1. ze względu na jego obowiązek przeprowadzenia

  1. ze względu na moc wiążącą

  1. ze względu na moment stanowienia prawa

  1. ze względu na treść

REFERENDUM 04.04.2009r.

Referendum-jest to instytucja demokracji bezpośredniej, polegająca na tym, że obywatele w drodze głosowania powszechnego wyrażają swoją wolę w określonej sprawie.

Referenda dzielą się na:

Referendum podzielone jest na trzy grupy:

  1. referendum, które odnosi się do wyrażenia zgody na ratyfikowanie umowy międzynarodowej

  2. referendum z mocy Art.125 Konstytucji- ma znaczenie podstawowe

  3. referendum zatwierdzające zmianę Konstytucji

Art.125. Konstytucji-ustawa z dnia 14.03.2003r. o referendum ogólnokrajowym została uchwalona tuż przed wstąpieniem Polski do Unii Europejskiej(dziś mamy jedną ustawę o referendum krajowym), składa się z części ogólnej, poszczególne fragmenty poświęcone konkretnym referendum. Artykuł ten jest w rozdziale poświęcony jest o Sejmie i Senacie. Przesądza o tym w jakiej sprawie może odbyć się referendum ogólnokrajowe.

Art. 125.Konstytucji.

  1. W sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa może być przeprowadzone referendum ogólnokrajowe.

  2. Referendum ogólnokrajowe ma prawo zarządzić Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów lub Prezydent Rzeczypospolitej za zgodą Senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów

  3. Jeżeli w referendum ogólnokrajowym wzięło udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania, wynik referendum jest wiążący.

  4. Ważność referendum ogólnokrajowego oraz referendum, o którym mowa w art.235 ust.6. stwierdza Sąd Najwyższy.

  5. Zasady i tryb przeprowadzenia referendum określa ustawa.

Referendum-mieści się w pojęciu sprawa(umowa nie może być sprawą)np.:

np.:

  1. zlikwidować Senat, immunitet parlamentarny-czy jest to szczególne znaczenie aby poddać to pod referendum ogólnokrajowe?- Zdania są podzielone.

  2. awantura o Rospudę

Kto ma prawo zarządzić referendum:

Pod rządem Małej Konstytucji Lech Wałęsa wydał sam decyzję w sprawie referendum(pyt. czy jesteś za powszechnym uwłaszczeniem)Senat zgodził się dopiero za drugim razem. W połowie lutego 1996 r. odbyły się dwa referenda:

Referendum ogólnokrajowe jest ważne wtedy gdy jest na nim frekwencja.

REFERENDUM LOKALNE

Referendum lokalne-pojawiło się w Polsce w latach 80-tych i kiedy został ustanowiony Samorząd Parlamentarny. Referendum lokalne ma swoje podstawy w art. 170 Konstytucji RP, zasady i tryb jego przeprowadzenia określa ustawa o referendum lokalnym z 15 września 2000 r. i obowiązuje do dziś. Sprawa o charakterze lokalnym-jest sprawą, która należy do kompetencji samorządu określonego szczebla.

Referendum jest zarządzane przez organ stanowiący samorząd(Rada Gminy, Sejmik Województwa), organy te czynią to z własnej inicjatywy

Referendum przeprowadza się:

Referendum lokalne różni się od referendum ogólnokrajowego tym, że referendum lokalne jest ważne gdy brało udział w nim 30% uprawnionych do głosowania. Zasada frekwencji 30% nie ma zastosowania sprawie odwołania organów samorządu terytorialnego, jest ważne 3/5 liczby osób uczestniczących w wyborze danego organu. Referendum musi się odbyć gdy chcemy odwołać organy samorządu.

Dzisiejszą dominującą formą władzy jest władza przedstawicielska

Art.4ust.2. Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio.

POJĘCIA „PRAWAWYBORCZEGO” I „SYSTEMU WTBORCZEGO”

Prawo wyborcze-całokształt przepisów prawnych dotyczących zasad i trybu przeprowadzania wyborów do organów przedstawicielskich. W Polsce prawo wyborcze określa Konstytucja RP i ordynacje wyborcze(do sejmu, senatu, rad gmin, rad powiatów, sejmików województw i prezydenta)

Prawo wyborcze w znaczeniu:

System wyborczy(sensu largo)-oznacza ogół zasad dotyczących trybu przygotowania i przeprowadzenia wyborów oraz zasad podziałów mandatów, a jako zasady ustalania wyników wyborów funkcjonuje w znaczeniu sensu stricto.

Źródła prawa wyborczego-przepisy te są porozrzucane po całej Konstytucji

Państwowa komisja wyborcza-nie jest zawarta w Konstytucji

W innych krajach są Kodeksy wyborcze

ORDYNACJE WYBORCZE

Uchwalane ordynacje wyborcze(89', 91', 93', 2003)

Te wszystkie ustawy można by było zastąpić jednym kodeksem.

ZASADY PRAWA WYBORCZEGO

Wybory są:

  1. powszechne

  2. bezpośrednie

  3. równe

  4. tajne

  5. większościowe bądź proporcjonalne

  6. wolności wyborów

Zasada powszechności- określa krąg obywateli, którzy spełniając określone ustawą warunki, mają prawo wybierania i bycia wybieranymi do organów przedstawicielskich(czynne i bierne prawo wyborcze).Zasada powszechności wyborów dotyczy więc reguł, na podstawie których funkcjonować będzie w praktyce pojęcie prawa wyborczego w znaczeniu podmiotowym. Wybory odbywają się w całym państwie.

W procesie politycznym, wybory trwają stale.

Powszechność-to jak najstarszy krąg osób uprawnionych do głosowania i kandydowania.

Cenzus wyborczy-każdy wymóg do spełnienia, od którego uzależnione jest posiadanie czynnego prawa wyborczego

Cenzus(inny)-na oznaczenie wymogów, które obowiązywały w przeszłości, i które powszechność ograniczały

Wcześniejsze cenzusy wyborcze:

Dzisiejsze cenzusy wyborcze:

Art.62.1.Obywatel polski ma prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta Rzeczypospolitej, posłów, senatorów i przedstawicieli do organów samorządu terytorialnego, jeżeli najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat.

  1. cenzus obywatelstwa-wybierać i kandydować może jedynie osoba legitymująca się obywatelstwem polskim oraz określonym wiekiem

Od 1992 r. nie obywatele danego państwa w szczególności obywatele Unii Europejskiej mogą głosować i kandydować w głosowaniach lokalnych.

  1. cenzus wieku-18 lat(prawo wybierania Prezydenta), 21 lat(prawo wybierania w wyborach do Sejmu), 30 lat(prawo wybierania w wyborach do Senatu)

  2. cenzus pełnej zdolności do czynności prawnych-art.62.2.Prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania nie przysługuje osobom, które prawomocnym orzeczeniem sądowym są ubezwłasnowolnione lub pozbawione praw publicznych albo wyborczych.

  3. cenzus pełni praw publicznych

  4. cenzus tzw. zamieszkania albo domicylu-osoby stale zamieszkałe na obszarze gminy

Prawo wyborcze-należy pamiętać, że każde prawo nic nie znaczy, jeśli nie mamy gwarancji.

Gwarancje:

Tworzy się obwody za granicą-150 głównie w naszych konsulatach

Mówi się o alternatywnych formach głosowania:

PROBLEMATYKA WYBORCZA 23.05.2009r.

Wybory są najważniejszym wydarzeniem politycznym w każdym demokratycznym państwie. W ten sposób zbiorowy suweren wyłania swoich przedstawicieli, którzy sprawują w jego imieniu władzę. Wybieranymi organami w Polsce są: Sejm RP I Senat RP, Prezydent RP, a wśród organów samorządu terytorialnego- rady gmin, rady powiatów, sejmiki województw oraz wójtowie, burmistrzowie i prezydenci miast. W Polsce wybiera się również część posłów do Parlamentu Europejskiego.

Wyróżniamy zasady prawa wyborczego:

Art.96.ust.2 Wybory do Sejmu są powszechne, równe, bezpośrednie i proporcjonalne oraz odbywają się w głosowaniu tajnym.

Art.97.ust.2 Wybory do Senatu są powszechne, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym.

Zasada wolności wyborów- ma bardziej polityczny niż prawny charakter. Jest związana z zasadą pluralizmu politycznego oznaczającego wolność tworzenia partii politycznych i ich konkurencyjność wyrażającą się w swobodzie zgłaszania kandydatów. Z drugiej strony wolność wyborów oznacza swobodę wyborcy uczestnictwa w głosowaniu(są kraje, w których jest to obywatelski obowiązek) oraz oddaniu głosu.

ORGANY WYBORCZE

Przeprowadzenie wyborów spoczywa na komisjach i biurach wyborczych. Struktura komisji wyborczych jest trójstopniowa, tworzą je: Państwowa Komisja Wyborcza, okręgowe komisje wyborcze i obwodowe komisje wyborcze. Członkami PKW i komisji okręgowych mogą być tylko sędziowie czynni bądź pozostający w stanie spoczynku, o ile nie ukończyli 70 lat. Obwodowe komisje wyborcze składają się z wyborców.

Państwowa Komisja Wyborcza(PKW)- jest najważniejszym i najwyższym organem wyborczym. Składa się z 9 sędziów, spośród których 3 wskazanych jest przez Prezesa Trybunału Konstytucyjnego, 3 przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego i 3 przez Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego. Powoływani są na czas nieokreślony przez Prezydenta RP, ale czynność ta ma charakter wyłącznie nominacyjny. Odwołuje ich również Prezydent RP na wniosek prezesa odpowiedniego sądu. Członkostwo w PKW ustaje również w skutek śmierci, zrzeczenia się członkostwa, kandydowania w wyborach na Prezydenta, posła albo senatora oraz ukończenia 70 lat. W swej działalności wydaje wiążące wytyczne dla komisji wyborczych niższego stopnia.

Okręgowe komisje wyborcze- liczą do 11 do 15 sędziów. Są powoływane przez PKW na wniosek Ministra Sprawiedliwości. Ich podstawowym zadaniem jest nadzór nad przestrzeganiem prawa wyborczego oraz ustalanie wyniku wyborów w okręgu wyborczym.

Obwodowe komisje wyborcze- liczą od 6 do 10 osób i są powoływane przez wójta(burmistrza, prezydenta miasta) na wniosek pełnomocników wyborczych komitetów bądź upoważnionych przez nie osób. W skład tych komisji wchodzi ponadto jedna osoba wskazana przez wójta(burmistrza, prezydenta miasta) spośród pracowników samorządowych gminy lub gminnych jednostek organizacyjnych. Ich zadaniem jest przeprowadzenie głosowania w obwodzie głosowania i obliczenie jego wyników.

Nadzór nad wyborami w Polsce sprawuje Sąd Najwyższy, nam wyborcom przysługuje składanie protestów wyborczych.

ZASADY USTROJU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Zasada demokratycznego państwa prawnego- art. 2 Konstytucji stanowi, że „Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej”. Po raz pierwszy do polskiego porządku ustrojowego taka regulacja wprowadzona została na podstawie rewizji Konstytucji PRL z 29 grudnia 1989r.

Praworządność- przestrzeganie przez organy państwa obowiązującego prawa oraz spełnienie wymogu tzw. dobrego prawa- równego dla wszystkich obywateli, respektującego wolności oraz prawa człowieka i obywatela.

Państwo- oczekujemy że:

Prawo- ma być:

Zasada legalizmu(praworządności)- art. 7 Konstytucji stanowi „Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa”.

  1. musi być prawo- może być każde prawo, albo praworządność formalna i materialna

  1. prawo musi być przestrzegane

  2. organ

    obywatele

    państwo

    +

    +

    + praworządne

    -

    -

    - niepraworządne

    +

    +

    + praworządne

    -

    -

    - niepraworządne

    O praworządności decyduje organ.

    1. gwarancje- 2 grupy:

    ZASADA SPOŁECZNEJ GOSPODARKI RYNKOWEJ 24.05.2009

    Konstytucja wprost charakteryzuje nasz system gospodarczy zawarty w Art. 20 Konstytucji „Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego RP”. Idea ta wypracowana została przez niemieckich ekonomistów(np.: Ludwika Erharda)ona uznaje liberalną doktrynę rynku i ma mieć podbudowę społeczną(wolny rynek TAK).

    3 elementy(3 filary), na których oparta jest społeczna gospodarka rynkowa:

    1. wolność działalności gospodarczej- istnieje swoboda podjęcia tej działalności, prowadzenie tej działalności, zamknięcie tej działalności. Art.22 Konstytucji „Ograniczenie wolności i działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny”.

    2. własność prywatną(art.20 Konstytucji)- na rynku powinna dominować własność prywatna i powinno być jej więcej niż innych własności (np.: państwowych, komunalnych), jest to przepis zachęcający do prywatyzacji. Potraktowanie własności prywatnej jako podstawy ustroju gospodarczego wyraża się przede wszystkim przyznaniem jej szczególnej ochrony konstytucyjnej.

    Art. 21 ustęp 1 „Rzeczpospolita Polska chroni własność i prawo dziedziczenia”.

    Wywłaszczenie- akt konkretno-indywidualny, odebranie lub ograniczenie przez państwo prywatnej własności lub innego prawa określonej osoby mocą aktu administracyjnego.

    Art. 21 ustęp 2 „Wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem”.

    Gmina może nas wywłaszczyć na cele publiczne. Jedynie wywłaszczenie może zabrać naszą własność prywatną.

    Słuszne odszkodowanie- to takie odszkodowanie, które sprawi, że się na nim nie wzbogacimy ale i nie stracimy.

    Nacjonalizacja- akt przejęcia przez państwo prywatnego mienia. W rzadkich przypadkach może to być również przejęcie mienia należącego do samorządu.

    1. solidarność, dialogi współpraca partnerów społecznych- pojęcia te zakładają oparcie decyzji społeczno- gospodarczych na zasadach kompromisu i dialogu, a zarazem nakazują stworzenie negocjacyjnego sposobu rozstrzygania spraw spornych(art.59 ust. 2-3 Konstytucji). Ma to szczególne znaczenie w prawie pracy, czego przykładem są Trójstronna Komisja do Spraw Społeczno- Gospodarczych (w składzie której znajdują się przedstawiciele rządu, związków zawodowych oraz organizacji pracodawców), a także wojewódzkie komisje dialogu społecznego.

    ORGANY PAŃSTWA

    Odpowiedzialność konstytucyjna (prawna)-za swoją pełnioną funkcję ponoszą odpowiedzialność najwyżsi funkcjonariusze w państwie. Odpowiedzialność konstytucyjną ponosi się przed Trybunałem Stanu. W prawie karnym jest zasada- nie ma odpowiedzialności zbiorowych. W przypadku odpowiedzialności konstytucyjnej jest to odpowiedzialność indywidualna.

    Odpowiedzialność polityczna (parlamentarna)- nie ma odpowiedzialności za naruszenie prawa ale za prowadzoną politykę(złą, niedobrą). Odpowiedzialność indywidualna, może być zbiorowa.

    Wotum zaufania- odpowiedzialność rządu i członków rządu- parlament uchwala dla rządu wotum zaufania ale także wotum nieufności(osoba podaje się do dymisji i odchodzi ze stanowiska).

    Wotum nieufności- można postawić do konkretnej osoby, ale też do całego składu rządu, gdy wotum nieufności postawi się premierowi oznacza to, że nieufność jest dla całego rządu.

    Wotum nieufności destruktywne- zrzucenie kogoś ze stołka- wotum nieufności indywidualne

    Wotum nieufności konstruktywne- polega na tym, że zgłaszając wotum dla premiera, należy zgłosić nazwisko na nowego kandydata. Odbywa się jedno głosowanie w parlamencie o odwołanie premiera i wyboru kolejnego premiera. Państwo nie może być bez premiera, jeżeli nie zostanie wybrany nowy premier to obowiązki pełni stary premier do czasu wybrania nowego.

    Kontrasygnata- dodatkowe podpisanie aktu prawnego(ustawy bądź rozporządzenia) przez drugą osobę, potwierdzające jego ważność i przenoszące pełną odpowiedzialność polityczną i prawną na podpisującego.

    Prerogatywa- termin ten najczęściej odnosi się do wydawanych przez Prezydenta aktów urzędowych, niewymagających dla swojej ważności podpisu Prezesa Rady Ministrów(kontrasygnaty), w związku z czym nikt nie ponosi za nie politycznej odpowiedzialności. Obecnie Konstytucja RP wylicz w art. 144 ustęp 3- 30 prerogatyw Prezydenta.

    05.06.2009

    SYSTEMY RZĄDÓW-RELACJE, KTÓRE ZACHODZĄ MIĘDZY WŁADZĄ USTAWODAWCZĄ I WYKONAWCZĄ W PAŃSTWIE.

    System rządów:

    1. System parlamentarno- gabinetowy- charakteryzuje szczególny układ stosunków wzajemnych między parlamentem, głową państwa i rządem, polegającym na tym, że głowa państwa powołuje rząd, ale ten dla swojego funkcjonowania potrzebuje wotum zaufania ze strony parlamentu.

    System rządów parlamentarno- gabinetowych(system rządów parlamentarnych- zracjonalizowanych), wywodzi się z Anglii i został ukształtowany za czasów Jerzego I ,II (rządzący byli Niemcami, nie znali języka angielskiego)- Anglia jest kolebką parlamentaryzmu.

    Gabinet- pierwowzór czegoś, co dzisiaj nazywamy rządem.

    Głowa państwa

    ↗ ↘

    Parlament Rząd

    ------------------------------------------------

    WYBORCY

    Rząd- ponosi odpowiedzialność polityczną przed parlamentem

    Głowa państwa- nie ponosi odpowiedzialności politycznej

    Głowa państwa i rząd(członkowie rządu)- ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną jak i polityczną

    Minister bez teki- jest ministrem i wchodzi w skład rządu- pełnoprawny członek rządu, wypełnia zadania określone przez Prezesa Rady Ministrów, nie kieruje żadnym resortem administracyjnym.

    Rząd mniejszościowy- gabinet w systemie parlamentarnym lub parlamentarno- gabinetowym, który nie ma poparcia większości deputowanych w parlamencie.

    Zazwyczaj taki gabinet powstaje w wyniku niepowodzenia rozmów koalicyjnych pomiędzy partiami, wynikającymi z rozbieżnych poglądów politycznych lub w wyniku rozpadu istniejącej koalicji. Rząd mniejszościowy często działa nieskutecznie, wynika to z możliwości blokowania jego decyzji przez większość parlamentarną. Rząd mniejszościowy powoduje niestabilność polityczną w kraju, często jedynie będąc tylko administratorem polityki państwa do następnych wyborów(np.: gabinet premiera Marka Belki(2004-2005), Kazimierza Marcinkiewicza(2005-2006), Jarosława Kaczyńskiego- od kryzysu w lipcu 2007 do końca kadencji).

    1. System rządów kanclerskich(Niemcy, Austria)- system ten charakteryzują następujące cechy:

    Prezydent

    ↗ ↓

    Parlament Kanclerz

    ↑ ↓

    Minister

    ------------------------------------------------------

    WYBORCY

    Konstruktywna wotum nieufności- głosuje się jednocześnie w jednym głosowaniu.

    1. System rządów prezydenckich- wykształcił się na kontynencie amerykańskim i charakteryzuje się następującymi cechami:

    Parlament Prezydent

    ↑ ↑

    ---------------------------------------------------

    WYBORCY

    Weto zawieszające- wstrzymanie jakiegoś aktu prawnego

    Weto suspensywne(zazwyczaj głowy państwa)- uchwała parlamentu ulega zawieszeniu do czasu jej ponownego rozważenia, a następnie, jeżeli przechodzi zwykłą większością głosów, staje się już prawomocna.

    Nasz system jest nielogiczny

    Parlament- w państwach o demokratycznych systemach władzy, jest to najwyższy organ przedstawicielski, a jednocześnie zasadniczy organ władzy ustawodawczej.

    Parlament (w myśl Monteskiuszowskiej teorii podziału władzy)- jest jednym z trzech pionów władzy państwowej i w żaden sposób nie jest ważniejszy od dwóch pozostałych. W systemach parlamentarno-gabinetowych (np. Polska), parlament jest najwyższym organem władzy państwowej. Z kolei w państwach realnego socjalizmu, parlamenty w mniejszym lub większym zakresie były kontrolowane przez partie komunistyczne.

    W skład Parlamentu wchodzą:

    W Polsce słowo Sejm, oznaczało cały Parlament.

    Parlamenty na świecie mają strukturę:

    Izba Lordów- izba wyższa dwuizbowego parlamentu brytyjskiego, który oprócz tego składa się się też z Izby Gmin i Suwerena(panującej rodziny królewskiej). Nie jest to ciało wybieralne, lecz jego skład i struktura jest uwarunkowana wielowiekową tradycją.

    Pozycja parlamentu na przestrzeni dziejów zmieniała się. Wraz z przechodzeniem z monarchii przez monarchię konstytucyjną do parlamentarnej zauważany był wzrost roli parlamentu. Jednak w pierwszej połowie XX wieku dostrzegane jest osłabianie organu przedstawicielskiego na rzecz władzy wykonawczej.

    W większości rozwiniętych krajów zachodnich funkcjonują parlamenty dwuizbowe (bikameralizm). Parlamenty jednoizbowe (unikameralizm) występują np.: w Danii, Finlandii, Grecji, Portugalii czy Szwecji.

    W dwuizbowym parlamencie- występuje izba pierwsza (bardziej popularna nazwa to izba niższa) oraz izba druga (wyższa);, np.: w Polsce odpowiednio Sejm i Senat Rzeczypospolitej Polskiej, w Wielkiej Brytanii Izba Gmin i Izba Lordów, w Stanach Zjednoczonych to Izba Reprezentantów i Senat. Kompetencje obu izb w różnych krajach są odmienne. Na ogół jednak, izby drugie mają mniejsze kompetencje (wśród współczesnych państw demokratycznych tylko we Włoszech obie izby mają takie same kompetencje).

    Izby pierwsze- pochodzą z wyborów powszechnych i bezpośrednich. Najczęściej ordynacja wyborcza do izby drugiej odznacza się podwyższonym cenzusem wyborczym.

    Izby drugie (choć często z mniejszymi uprawnieniami) nazywa się wyższymi. Określenie te zawdzięczają tradycji historycznej. Odnoszą się one bowiem do istniejących jeszcze w Średniowieczu rad królewskich. Zasiadali w niej mianowani hierarchowie kościelni i wyżsi urzędnicy państwowi, a więc osoby pochodzące z arystokratycznych rodzin.

    Bikameralizm- powstał jako jeden z przejawów rozwoju monarchicznej formy państwa. Od monarchii parlamentarnej zaczyna się bowiem wzrost niezależności organu przedstawicielskiego. Obydwa ośrodki władzy, monarcha i arystokracja, szukały instytucjonalnej formy aparatu państwowego, które zabezpieczały ich interesy. Wynikiem ich zbieżnych dążeń staje się dwuizbowy parlament.

    WSPÓŁCZESNY BIKAMERALIZM

    W dwu postaciach:

    Federacja- państwo składające się z mniejszych, obdarzonych autonomią państw związkowych(np.: stanów, krajów, prowincji), ale posiadających wspólny9federalny) rząd.

    Państwa federacyjne na świecie

    Do państw federalnych należą między innymi:

    Polska- Konstytucja Marcowa

    Po II wojnie światowej, dwuizbowość(powstała w ściśle określonym celu) została odnowiona i w 1989r. powróciła. Sejm reprezentowany był w 65% przez PZPR, a w 35% wybierany był w wolnych wyborach. Senat był wybierany w wolnych wyborach(powstał w konkretnych warunkach historycznych).

    MANDAT PRZEDSTAWICIELSKI

    Mandat przedstawicielski- upoważnienie do sprawowania funkcji w organach przedstawicielskich(np.: posła, senatora, radnego). Mandat upoważnia do reprezentowania wyborców, przedstawianie opinii i poglądów oraz podejmowanie decyzji w drodze głosowania.

    Wyróżniamy dwa typy mandatów przedstawicielskich:

    W Polsce obowiązuje typ mandatu przedstawicielskiego wolnego. Zgodnie z Konstytucją poseł(senator)jest przedstawicielem narodu, nie jest związany instrukcjami wyborców i nie może być przez nich odwołany. Złożenie mandatu przedstawicielskiego następuje wyłącznie w przypadku odmowy ślubowania.

    Konstytucja art.104 ust.1, art.102, 103 i art.103 ust.2

    IMMUNITET PARLAMENTARNY

    Immunitet parlamentarny- jest to przywilej przysługujący parlamentarzystom (posłom i senatorom), który ma na celu zapewnienie im niezależności oraz swobodnej działalności na forum parlamentarnym.

    Wyróżnia się 3 immunitety parlamentarne:

    Immunitet parlamentarny materialny- który uniemożliwia pociągnięcie do odpowiedzialności karnej lub cywilnej parlamentarzysty za czyny, które pozostają w ścisłym związku z wykonywaniem mandatu, czyli za działalność parlamentarną, ale nie chroni przed wszczęciem postępowania procesowego przed sądem (dopuszczalne jest ściganie karne, cywilne lub inne deputowanego, jeżeli postępowanie nie dotyczy czynu objętego immunitetem parlamentarnym). Postępowanie wobec czynu wchodzącego w zakres immunitetu parlamentarnego materialnego musi zostać umorzone jako bezprzedmiotowe. Immunitet parlamentarny materialny nie podlega ograniczeniom czasowym - przysługuje również po zakończeniu kadencji i wygaśnięciu mandatu. Jeden wyjątek, chyba że naruszone zostało prawo osób trzecich.

    Immunitet parlamentarny formalny- który uniemożliwia pociągnięcie parlamentarzysty do odpowiedzialności przed sądem bez zgody odpowiedniej izby parlamentu (lub organu zastępczego) i bez względu na to, czy popełniony czyn ma związek z wykonywaniem mandatu i gdzie został popełniony; immunitet parlamentarny formalny obejmuje wszelkie czyny popełnione przez parlamentarzystę. Immunitet parlamentarny formalny ma charakter czasowy - przestaje obowiązywać wraz z wygaśnięciem mandatu. Ponadto parlamentarzysta może być ścigany w trakcie wypełniania mandatu po uchyleniu immunitetu parlamentarnego formalnego przez odpowiednią izbę (lub organ zastępczy).

    Przywilej nietykalności- uniemożliwia dokonania wobec parlamentarzysty wszelkich działań prowadzących do ograniczenia jego wolności bez zgody parlamentu, obowiązuje w każdej sytuacji w parlamencie i poza nim do wygaśnięcia mandatu lub jego uchylenia (zazwyczaj uchylenie jest równoznaczne z uchyleniem nietykalności osobistej).

    Posła i Senatora nie można zatrzymać, chyba że zostanie zatrzymany na gorącym uczynku.

    ORGANY SEJMU I SENATU

    Organami Sejmu i Senatu są:

    Marszałek Sejmu w Polsce jest posłem i najwyższym przedstawicielem izby niższej (Sejmu) polskiego parlamentu, stoi na straży praw i godności Sejmu RP i kieruje jego pracami. Wybierany jest spośród posłów na pierwszym posiedzeniu Sejmu. Po złożeniu przez posłów ślubowania Marszałek Senior przeprowadza wybór Marszałka Sejmu. Kandydaturę zgłosić może grupa 15 posłów, a wyboru dokonuje się większością bezwzględną w głosowaniu imiennym. Jeżeli żaden z kandydatów nie uzyska wymaganej większości, wówczas przeprowadza się kolejną turę głosowania, skreślając z listy kandydatów tego, który otrzymał najmniejszą liczbę głosów. Po wyborze Marszałka dokonuje się wyboru jego zastępców - wicemarszałków.

    Marszałek Sejmu reprezentuje Sejm, zwołuje posiedzenia Sejmu, przewodniczy obradom, ustala porządek dnia, udziela głosu, poddaje pod głosowanie, ma możliwość nieprzedkładania spraw całej izbie, ustala projekt budżetu, wyznacza termin wyborów prezydenckich, zastępuje Prezydenta RP w przypadku tymczasowej niezdolności, postawienia go w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu, śmierci.

    Marszałek Sejmu tymczasowo, do czasu wyboru nowego Prezydenta RP, wykonuje obowiązki Głowy Państwa(w razie braku możliwości podjęcia przez niego obowiązków, przechodzą one w ręce Marszałka Senatu).

    Marszałek Senatu- stoi na straży praw i godności Senatu RP

    Marszałek Senatu- to jednoosobowy organ Senatu RP wybierany spośród senatorów w głosowaniu tajnym, bezwzględną większością głosów (większość głosów) na pierwszym posiedzeniu Senatu.

    Marszałek Senatu m.in.

    Ponadto:

    PREZYDIUM IZBY

    Prezydium Sejmu

    Organem o węższych uprawnieniach jest Prezydium. Tryb jego wyboru jest różny dla każdej z izb. W Sejmie funkcje Marszałka i wicemarszałków powierza się osobom, które w głosowaniu(imiennym) osiągną większość bezwzględną ważnych głosów(w Senacie dodatkowym wymogiem jest dokonanie wyboru w głosowaniu tajnym).

    Prezydium Sejmu - naczelny organ kierowniczy Sejmu. W skład Prezydium Sejmu wchodzi Marszałek Sejmu wraz z wicemarszałkami.

    Do funkcji Prezydium Sejmu należą:

    Liczba wicemarszałków nie jest z góry określona.

    Prezydium Senatu

    Prezydium Senatu- do jego obowiązków należy:

    Skład Prezydium Senatu jest określony i wynosi nie więcej niż 5 osób(Marszałek i maksymalnie 4 wicemarszałków).

    KONWENT SENIORÓW

    Konwent Seniorów w Sejmie

    Konwent Seniorów- Jest to organ Sejmu oraz Senatu RP, zapewniający współdziałanie klubów poselskich w sprawach związanych z działalnością i tokiem prac Sejmu, a także sprawuje funkcję doradczą wobec Marszałka Sejmu i Prezydium Sejmu.

    Skład:

    W posiedzeniach Konwentu Seniorów bierze udział z głosem doradczym także Szef Kancelarii Sejmu, a z inicjatywy Marszałka bądź na wniosek członków Konwentu na posiedzenie mogą zostać zaproszone również inne osoby.

    Zadania:

    Konwent Seniorów- jest zwoływany przez Marszałka Sejmu, by zaopiniować m.in. projekty planów prac Sejmu, projekty porządku dziennego poszczególnych posiedzeń Sejmu i ich terminy, wnioski co do trybu dyskusji nad poszczególnymi punktami porządku dziennego posiedzenia Sejmu, wnioski co do wyboru przez Sejm jego organów, zadania i przebieg pracy Kancelarii Sejmu lub inne sprawy przekazane przez Marszałka lub Prezydium Sejmu.

    Konwent Seniorów w Senacie

    Konwent Seniorów- jest regulaminowym organem zapewniającym współdziałanie klubów senackich i kół senackich w sprawach związanych z działalnością i tokiem prac Senatu.

    Konwent Seniorów tworzą:

    Konwent Seniorów:

    Konwent Seniorów- zwołuje Marszałek Senatu z inicjatywy własnej, Prezydium Senatu lub na wniosek klubu albo jednego z porozumień.

    KOMISJE

    Komisje- są organami pomocniczymi izb, których główne zadanie polega na rozpatrywaniu i przygotowaniu spraw stanowiących przedmiot ich prac.

    Z uwagi na tryb powołania komisji można je podzielić na

    1. stałe

    2. nadzwyczajne

    Ad. I) Komisje stałe- powoływane na okres całej kadencji izby. Wymienienie ich nazw w regulaminie izby powoduje, że decyzja o zmianie liczby, lub choćby nazwy komisji, wymaga zmiany regulaminu. Zakres działania poszczególnych komisji stałych wyraża się pośrednio w ich nazwach. Szczegółowy zakres działania komisji określają załączniki do regulaminów Sejmu i Senatu.

    Komisje stałe dzielimy na:

    Ad. II) Komisje nadzwyczajne- powoływane z konieczności rozpatrzenia przez parlament sprawy, która nie leży w zakresie działania żadnej z komisji stałych. Zdarza się też, że uzasadnieniem dla jej powołania jest chęć przyśpieszenia pracy nad ustawą, a szczególnie, gdy problematyka ustawy leży w zakresie zainteresowań kilku komisji.

    Odmianą komisji nadzwyczajnych są:

    Komisja śledcza- powoływana jest do zbadania określonej sprawy. Powoływana jest ona przez Sejm w drodze uchwały bezwzględną większością głosów. Projekt uchwały, który powinien wskazywać potrzebę i cel powołania komisji, może być wniesiony przez Prezydium Sejmu, komisję sejmową lub co najmniej 46 posłów.

    W skład komisji śledczej- może wchodzić 11 członków, którzy powinni odzwierciedlać reprezentację w Sejmie klubów parlamentarnych i kół poselskich, mających swoich przedstawicieli w Konwencie Seniorów, odpowiednio do jej liczebności.

    TRYB PRACY PARLAMENTU

    Tryb pracy parlamentu- wybierany na okres kadencji(od 3 lat do kilku 5-6). Kadencja Polskiego Sejmu trwa 4 lata, zaczyna się z dniem kadencji pracy Sejmu. Pierwsze posiedzenie zwołuje Prezydent, musi to wykonać w ciągu 30 dni po wyborach. Kadencja trwa 4 lata, ale może krócej, to wszystko zależy od następnych wyborów.

    Kadencja może zostać skrócona:

    Ustawa zasadnicza przyznaje głowie państwa prawo zarządzenia skrócenia kadencji Sejmu w dwóch sytuacjach:

    1. obligatoryjne- gdy Sejm po niepowodzeniach dotyczących wyłonienia rządu nie jest w stanie udzielić rządowi powołanemu przez Prezydenta wotum zaufania większością głosów.

    2. fakultatywne- jeżeli w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy budżetowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi RP do podpisu. Prezydent może wówczas zarządzić skrócenie kadencji Sejmu w ciągu 14 dni od zaistnienia tej przesłanki. Obowiązująca Konstytucja, wzorem poprzednich regulacji, dopuszcza także podjęcie przez Sejm uchwały o skróceniu swojej kadencji podjętej większością 2/3 głosów ustawowej liczby posłów.

    Parlament może funkcjonować w systemie

    26



    Wyszukiwarka

    Podobne podstrony:
    konstytucyjny system organow panstwowych, Administracja UMCS materiały, Semestr II, KSOP
    Zagadnienia egzaminacyjne z Podstaw socjologii 2011-2012, Administracja UMCS materiały, Semestr II
    konstytucyjny system organow panstwowych-zagadnienia egz2, administracja semestr II, konstytucyjny s
    SĄDY wg Banaszaka, Administracja - studia, II semestr, Konstytucyjny system organów państwowych
    Permanencja-Sesyjnosc, Administracja - studia, II semestr, Konstytucyjny system organów państwowych
    29, administracja semestr II, konstytucyjny system organów państwowych
    pytania2, Studia UPH Siedlce, Administracja licencjat, Semestr II, Konstytucyjny system organów pańs
    prawo konstytucyjne - skrypt z wykładów dr A. Frankiewicz, Administracja - studia, II semestr, Konst
    15, administracja semestr II, konstytucyjny system organów państwowych
    konstytucyjny system organow panstwowych, Materiały -studia -Prawo i Administracja
    konstytucyjny system organow panstwowych-zagadnienia egz2, administracja semestr II, konstytucyjny s
    konstytrucyjne-zaliczenie, Administracja-notatki WSPol, Konstytucyjny system organów państwowych
    Konstytucja ściąga, Administracja-notatki WSPol, Konstytucyjny system organów państwowych
    Trybunał Konstytucyjny w Polsce, studia, Administracja I stopnia, I rok Administracji, Konstytucyjny
    PRAWO KONSTYTUCYJNE - WYKŁAD 4, Studia Administracja WSAP, Konstytucyjny system organow panstwowych
    Konstytucyjny system organów państwowych, 3 semestr
    Zagadnienia konsty opraacowane wykład, studia, Administracja I stopnia, I rok Administracji, Konstyt
    Test konstytucja, Administracja-notatki WSPol, Konstytucyjny system organów państwowych
    PREZYDENT, Prawo UMK notatki, Prawo - cały I rok, SEMESTR II, PRAWO KONSTYTUCYJNE-WYKŁAD, Konstytucy

    więcej podobnych podstron