LISTY ŚWIĘTEGO PAWŁA

(Wg wykładów u x.Załęskiego)

1 LIST DO KORYNTIAN:

AUTENTYCZNOŚĆ LISTU:

Nie jest kwestionowana, poświadczona przez literaturę patrystyczną. Liberalna krytyka niektóre fragmenty uważała za dodatki:

• 1 Kor 1,2b - słowa są zbyt ekumeniczne; jeśli już to mogły być na początku Corpus Paulinum;

• 1 Kor 10,1-23 to napomnienie do powstrzymania się od udziału w ucztach pogańskich - nie pasuje to do kontekstu;

• 1 Kor 11,2-16 - o nakrywaniu głów przez kobiety na zgromadzeniach liturgicznych;

• 1 Kor 14,33-35 dotyczy milczenia kobiet w kościele (jakby sprzeczność z 11,5, gdzie mowa o tym, że w kościele kobiety mają się modlić i prorokować z zakrytymi głowami).

JEDNOŚĆ LITERACKA:

1 Kor 5,9 wzmiankuje o nieznanym nam liście do Koryntian, wynika stąd że istniały inne listy pisane do tej wspólnoty. Bp Langkammer uważa że było ich 5.

Istnieje też opinia, iż 1 Kor to tak naprawdę 2-4 pism połączonych później w jedno. W 1 Kor 4,19 Paweł zapowiada swoje rychłe przybycie do Koryntu, a w 16,5n mówi że zrobi to później, po powrocie z Macedonii. W 10,1-22 zabrania uczestnictwa w ucztach pogańskich, w 8 i 10,23n zezwala na udział, ale bez ofiar. W 9 energicznie broni apostolskiej godności, natomiast w 1-4 wcale nie odpiera ataków.

Zwolennicy podziału tego dzieła na kilka mniejszych pism wysuwają hipotezę, że podstawą do złączenia w jeden tekst była chęć skomponowania pod koniec I w. „Corpus Paulinum” złożonego z 7 listów. Aby osiągnąć tę liczbę, listy połączono w większe fragmenty.

Zwolennicy jedności literackiej twierdzą, że rzekome sprzeczności nie muszą świadczyć o kompilacyjnym charakterze. Widoczne przejścia od jednego tematu do drugiego i podejmowanie tego samego było spowodowane szeregiem wątpliwości na które Paweł miał odpowiedzieć.

Autor wylicza 4 ugrupowania (odnośnie rozłamów w Kościele):

• tych co są Piotra

• tych co są Apollosa

• tych co są Pawła

• tych co są Chrystusa

W chwili pisania listu żaden z wymienionych przywódców nie przebywał w Koryncie (Apollos z Pawłem byli w Efezie).

„Chrystusowcy” - 4 główne teorie:

1. późniejsza interpolacja (dodatek);

2. ci sami co w l Kor 2,10-17, czyli chrześcijanie pochodzenia judaistycznego;

3. inni - pewien gatunek gnozy korynckiej. Byli to chrześcijanie przechwalający się posiadaniem szczególnej wiedzy o Chrystusie, uznawali jedynie Jego autorytet. Za tą sugestią przemawia kontekst - 2 ostatnie rozdziały poświęcone są antytezom, np. mądrość - głupota; w celu pouczenia;

4. to tylko deklaracja Pawła, który przeciwstawia się wszystkim wymienionym ugrupowaniom; najważniejsza jest przynależność do Chrystusa.

CZAS I MIEJSCE POWSTANIA: Najczęściej podaje się 57 rok n.e. w Efezie.

TEMAT: nie ma głównego tematu. W 1 i 2 rozdziale mądrość hellenizmu a chrześcijaństwo. W 15,3 tradycja apostolska; w rozdziałach 5 i 7 oraz w części 6 - etyka chrześcijańska, grzech, dziewictwo i małżeństwo. Ponadto pojawiają się tematy: agapa i Eucharystia, Zmartwychwstanie.

ROZDZIAŁ 1:

Autor na początku listu podaje swoje imię, zaznacza że jest apostołem zgodnie z Wolą Bożą. Adresatami listu jest Kościół partykularny w Koryncie złożony z powołanych świętych stanowiących tylko część wspólnoty. Po tej krótkiej prezentacji Paweł przesyła pozdrowienie, składa dziękczynienie i chwali adresatów. Podkreśla osobiste osiągnięcia, dziękuje za nie w imieniu własnym. Posługuje się terminem gnosis - nie w znaczeniu najwyższej wiedzy (w 2 Kol przeciwstawi gnozę „pustych” kunsztom oratorskim).

Charyzmat przedstawia jako Dar Zbawienia udzielony przez Boga w osobie Jezusa - to szczególna łaska, nadprzyrodzone dary (uzdrowienie chorych, dar języków, itp.) Wiersze 8 i 9 są niejako modlitewnym zwrotem wzmiankującym Dzień Pana. Paweł nazywa Chrystusa Kirios głównie po Zmartwychwstaniu.

1,7 - Zarys misterium

1,10-6,20 to „Skarcenie nadużyć”. W 1,16 znajdujemy zachętę do jedności. Wynika to z rozłamu Kościoła korynckiego. Paweł wzywa do zgody odwołując się do terminów politycznych. Domaga się nie tyle unifikacji, co zgody i jednej wspólnoty. Nawołuje do jednomyślności. Autor powołuje się na Chloe odnośnie znajomości sytuacji. Paweł dziękuje Bogu że nikogo oprócz domu Stefanasa nie ochrzcił - być ochrzczonym w imię kogoś znaczyło stać się jego własnością. W 1,17 mamy istotę prawdziwej mądrości która zapewni jedność. Wzmiankowany jest niejaki Apollos; prawdopodobnie Koryncjanie przeciwstawiali jemu nauki Pawła co doprowadziło do powstania pojęć prawdziwej i fałszywej mądrości. Mądrość słowa (Sofija logu) jest przeciwstawieniem daru nauczania postrzeganego jako szczególna łaska Boża. W konflikcie z mądrością słowa jest mądrość Krzyża. W 1,19 wprowadza cytaty ze ST, z Septuaginty - Iz 29,14 i Ps 33,10. Werset 20 jest parafrazą Iz 33,18. Dla Sylacydesa „ten świat” to nie tylko okres czasu, ale świat przemijalności grzechu. Paweł mądrość świata przeciwstawia mądrości Bożej zawierającej naukę o Jezusie Chrystusie Ukrzyżowanym (którą odrzucał judaizm i hellenizm). 21-25 Paweł mądrości przemijającej i pełnej grzechu przeciwstawia mądrość Bożą zawierającą naukę o krzyżu, o ukrzyżowanym Chrystusie. Bóg do zrealizowania swojego planu wybrał niezrozumiałą dla człowieka drogę śmierci krzyżowej. Tak pojmowana nauka o zbawieniu została odrzucona przez Judaizm, który przyjmował argumenty oparte na znakach i cudach oraz przez hellenizm do którego przemawiały tylko słowa filozofii. Od 26 wersetu zmienia się ton wypowiedzi Pawła jest łagodniejszy. Paweł w typowy dla pisarzy NT sposób wprowadza cytaty ze ST „Jak było napisane”- jest to dość dowolny cytat z Septuaginty z Iz 29,14 i Ps 33. Apostoł odwołuje się do stanu gminy korynckiej, w której brakuje ludzi mądrych, szlachetnie urodzonych, możnych. Stan gminy jest taki, gdyż tak chciał Bóg - aby zawstydzić mądrych tego świata, by nikt nie chlubił się przed Jego Obliczem. Chlubić można się tylko w Panu - tu swobodny cytat z Jr 9,23-24 oraz 1Sm2,10. Wyrażenie en Christo jest bardzo typowe dla Pawła, używa go aż 164 x, z tego 36 x w listach do Koryntian. Może oznaczać tutaj stosunek łączności czy pośrednictwa, zjednoczenia moralno-mistycznego.

ROZDZIAŁ 2: Paweł apostołem mądrości krzyża

Zawiera naukę o Zbawieniu przez śmierć Chrystusa na Krzyżu. To świadectwo Miłości Zbawczej. Paweł dokonuje zróżnicowania ludzi w Achai i jej stolicy. Chce aby wiara gminy korynckiej nie opierała się nie na mądrości ludzkiej, lecz na mocy Bożej. Duch Święty pomoże wiernym zrozumieć naukę Chrystusa - Duch przedstawiony jako Osoba Boska. Paweł po doświadczeniach w Atenach dochodzi do wniosku, że nie zawsze uczone wywody dają rezultaty - dlatego rezygnuje z nich i chce głosić naukę o zbawieniu człowieka przez śmierć na krzyżu. Stawia nie na mądrość słowa ale na moc Bożą. Skutek okazał się większy niż w Atenach, bo koryntianie znajdują swoją wiarę dzięki mocy Bożej a nie mądrości ludzkiej. 2,6 określenie „doskonali” to rozróżnienie między pełnymi chrześcijanami, a tymi którzy w 3cim rozdziale noszą miano „niemowląt”. Niektórzy twierdzą, że termin ten zaczerpnięty został z misteriów pogańskich gdzie oznaczał wtajemniczonych - lecz nie oznaczać to musi że Paweł ślepo przyjął ten termin. W misteriach pogańskich wtajemniczonym człowiek stawał się po rycie inicjacji, w chrześcijaństwie chrzest uzdalniał jedynie do nabywania pełnej doskonałości przez życie zgodne z nakazami Chrystusa. W użytym przez Pawła terminie en misterion możemy wyróżnić charakterystyczny element: do poznania misterium prowadzi droga objawiona poprzez ST aż do Apostołów. Eschatologiczny aspekt podkreśla Paweł przez dodania „ku chwale naszej”- gr. doksa u Pawła ma sens eschatologiczny i oznacza stan w jakim znajdują się odkupieni 2,8 mówi o mądrości, którą głosi Pan a której nie poznali władcy tego świata. Określenie to - to zdaniem wielu przywódcy żydowscy domagający się śmierci Jezusa, a dopiero w drugiej kolejności wielkie moce, nie wykluczając mocy demonicznych 2,9 „ani oko nie widziało...”- źródło tego cytatu nie jest pewne, prawdopodobnie to kombinacja tekstu Jr 3,16 i Iz 64,3. Orygenes twierdził, że jest to fragment z apokryficznej Apokalipsy Eliasza. Ten tekst dotyczy objawionej przez Boga prawdy, nie przez rozum, ale dzięki Duchowi Świętemu a szczęcie eschatologiczne przewyższa ludzkie możliwości poznania. 2,10-16 stwierdza, że tę niedostępną dla innych prawdę objawił Bóg przez DŚ i jest ona udostępniona tym którzy w swym życiu duchem się kierują.

ROZDZIAŁ 3: Objawy niedojrzałości Koryntian

Paweł próbuje określić kim są Koryntianie - są cieleśni. Odmawia im pneumatikoi przysługującego w pełni chrześcijanom , na określenie ich postawy nie używa terminu psychikoi lecz sarkinoi - w 3,1 nie podkreśla cielesności Koryntian mocnym słowem sarkikos lecz sarkinoi gdzie - ikos oznacza etyczną albo dynamiczną relację do tematu - w tym przypadku sarks. Sarkikos - to ten który żyje kata sarka - według ciała, tym słowem w 3,3 wskazuje na ich zawiść i zazdrość, a także podziały na tych co są Pawła i tych co są Apollosa. Nazywa ich niemowlętami w Chrystusie, potrzebują mleka, nie są gotowi by przyjąć pokarm stały. Apostoł mówi, że podziały w gminie korynckiej są dziecinne, gdyż przecież i on i Apollos są jedynie sługami przekazując Ewangelię. W 3,6 - metafora ogrodu, Paweł sieje, Apollos podlewa, Bóg daje wzrost, wzajemnie się uzupełniają, to Dzieło Boże jest najważniejsze i trwa nieustannie. Autor porównuje gminę koryncką do uprawnej roli. w wierszu 13 gdzie mowa o ogniu dogmatycy dopatrują się podstaw nauki o czyśćcu „ocaleje lecz jakby przez ogień”. Ojcowie greccy rozumieli to w sensie kary wiecznej. Sodzo nie znaczyłoby więc będzie zbawiony ale będzie zachowany po to by przejść karę wieczną. Wers ten może być aluzją do istnienia czyśćca. W 16 nazywa Paweł chrześcijan świątynią Bożą. Nawiązuje do budowania wspólnoty. Siebie nazywa roztropnym budowniczym - nawiązanie do Iz 3,3 w Septuagincie. Fundamentem jest Chrystus, każdy ma coś dołożyć od siebie do tej budowli - w Dzień Pański odsłoni się dzieło każdego (próba ognia). Jeśli ktoś zniszczy Świątynie, tego zniszczy Bóg - werset 17

3,18-23 niewłaściwe rozumienie mądrości apostolatu doprowadziło do rozłamu. 19 to cytat z Hioba -co ciekawe Paweł korzysta tu z tekstu masoryckiego. Tekst wskazuje na wolność której źródłem jest Chrystus. Werset 20 to cytat z Ps 94,11. Paweł przedstawia niewystarczalność ludzkiej mądrości.

ROZDZIAŁ 4: Istota posłannictwa apostolskiego

Paweł nawiązuje do podziału Kościoła; określa jakie powinny być w nim funkcje. Głosiciele Ewangelii są Sługami Jezusa Chrystusa i Szafarzami Słowa Bożego. Nie używa terminu diakonos ale - oznaczające wioślarzy, a w NT. używany w znaczeniu głosicieli Łk1,2;Dz13,5. Inne słowo gr. Oikonomos- włodarz, to zarządzający dobrami stanowiącymi własność innych. Apostołowie są włodarzami tajemnic Bożych. Paweł nawołuje do wiernego wykonywania otrzymanych zaleceń. Nie kwestionuje uzdolnień poszczególnych jednostek, ale proponuje aby każdy wypełniał to co jest mu powierzone. Autor przy pomocy kontrastów przedstawia samozadowolenie Koryntian i ciężką dolę apostołów - skazani na śmierć, ich ciała rzuca się lwom na pożarcie. Stali się widowiskiem dla świata, aniołów i ludzi. Ich przeżycia mają zasięg kosmiczny. Paweł upomina bo ma do tego prawo - to on zrodził Koryntian w Chrystusie - jest więc kimś więcej niż tylko wychowawcą (greckie znaczenie użytego przez Pawła słowa to godny zaufania niewolnik). Autor ma świadomość apostolskiego autorytetu - będziecie naśladowcami moimi. Czyny są ważniejsze niż słowa. Człowiek zamiast osądzać drugiego powinien przyjąć postawę pokory i wynikająca z niej niepewność Zbawienia. Królestwo Boże ma u Pawła 3 znaczenia: - przyszłe Królestwo;

- pośrednie porównanie Chrystusa do Królestwa w fazie rozwoju;

- ukryte w wewnętrznej działalności i instytucji Kościoła.

ROZDZIAŁ 5: Grzechy główne Koryntian

Paweł potępia kazirodztwo - ktoś z gminy korynckiej się go dopuścił, użyte słowa wskazują że z macochą. Autor wyrzuca adresatom, że nie zareagowali właściwie. Już w Starym Testamencie potępiono tego rodzaju występki - Kpł 18,8. Prawo żydowskie dopuszczało taką ewentualność jeżeli jedna strona była pogańska. Paweł zdecydowanie się temu sprzeciwia - ja już potępiłem. Dlaczego sam Paweł musi interweniować? Zaskakującą tolerancję Koryntian można tłumaczyć popularnością małżeństw mieszanych-gdzie jedna ze stron była pogańska. Żydzi byli nieubłagani w przypadku dwojga grzeszących żydów. Mówi że Koryntianie powinni wydać takiego osobnika szatanowi na zatracenie ciała; przypomina jednak o potrzebie ratowania jego ducha (1 Kor 5,5). Autor nawiązuje do Hi 2,6 - odrobina kwasu całe ciasto zakwasza - tzn. tolerowanie tego może zagrozić całej wspólnocie. Nawiązuje do rytuału Paschy i nakazuje wyrzucenie kwasu, potrzebne jest nowe ciasto. Zachęca do porzucenia zła i przewrotności.

5,9 - wskazuje, że istniało więcej listów do Koryntian. Paweł nawołuje do odsunięcia się od rozpustników. Wymienia wady ludzi z którymi nie wolno nawet siadać do jednego posiłku. Nie wymaga tego od niechrześcijan i to samo radzi Koryntianom - tylko Bóg ma prawo ich sądzić. Nawiązuje do Pwt - usuńcie złego spośród was samych.

5,10-12 - wyjaśnia jakich chrześcijan unikać. Paweł nie ma prawa sądzić tych co są poza wspólnotą.

ROZDZIAŁ 6: Szukanie sprawiedliwości przed trybunałami pogańskimi

W pierwszej części potępia szukania sprawiedliwości przez chrześcijan przed trybunałami pogańskimi Krytykuje szukanie sprawiedliwości u niesprawiedliwych - przecież święci będą sędziami tego świata. W 6,3 Paweł zwraca się słowami: czyż nie wiecie że Aniołów sądzić będziemy?. Paweł nawiązuje przez to do Mdr 3,8, czyli idei udziału pobożnych i świętych nad bezbożnymi - chrześcijanie zjednoczeni w Jezusie Chrystusie będą uczestniczyć w Jego potędze i chwale. Apostoł zachęca do pojednania przed pójściem do sądu. W 6,9 przedstawia racje dla których należy przebaczać bliźniemu - wejście do Królestwa Bożego; wylicza niektóre grzechy (np: homoseksualizm!!!). W 6,6-11 mamy podstawę do uzasadnienia jurysdykcji kościelnej. W wersetach 6,12-20 nawołuje do większej wyrozumiałości i wybaczania krzywd. Krytykuje rozpustę i polemizuje z fałszywym rozumieniem wolności Koryntian. Inne grzechy są poza ciałem- ponieważ nie odbierają ciała od duchowego przeznaczenia 6,20 - powinniśmy chwalić Boga w naszym ciele, gdyż za wielką cenę nas nabył.

DRUGA CZĘŚĆ LISTU

ROZDZIAŁ 7: Poświęcony jest Małżeństwu i dziewictwu

Paweł otrzymał od Koryntian list i nawiązuje do niego, jakby odpowiadając na zadane w nim pytania. Dobrze jest mężczyźnie nie łączyć się z kobietą - czy napisał to Paweł, czy cytuje list który otrzymał? Ks.prof.Jan Załęsky wysnuwa hipotezę, że pisze to Paweł, jednak te słowa skierowane są do panien i kawalerów - aby uchronić się od rozpusty. Dalej wskazuje na równe prawa, przynajmniej teologicznie, między kobietą a mężczyzną. Mówi o wzajemnych obowiązkach małżonków i zwraca uwagę na jedność małżeńską. Mówi o ewentualnej abstynencji seksualnej na czas modlitwy - za obopólną zgodą. Paweł podkreśla, że są to jedynie rady, nie nakazy. Autor przedkłada dziewictwo nad małżeństwo, zaraz jednak dodaje, że lepiej żyć w tym drugim niż płonąć. 7,10-16 - to nauka chrześcijańska na temat małżeństwa - ci, którzy trwają w tym związku niech trwają również w nauce Pana. Żona jeśli odejdzie od męża, to albo ma pozostać samotna, albo pojednać się z mężem. Porusza temat związków mieszanych. 7,15 PRZYWILEJ PAWŁOWY - jeśli strona niewierząca chce odejść, niech odejdzie. Ks.prof. Załęsky uważa że werset 15 i 16 dowodzi nierozerwalności małżeństwa. 7,17-24 Paweł radzi by każdy został w tym stanie w jakim został nawrócony (zapewne dotyczy to również niewolnictwa). W 7,25-38 autor dowodzi wyższości dziewictwa nad małżeństwem, 7,39-40 zawiera wskazania dla wdów.

ROZDZIAŁ 8: Sprawa spożywania mięsa ofiarowanego bożkom pogańskim(pojawia się dalej w 9 i 10 rozdziale)

Generalnie można spożywać tego typu pokarmy, bo nie ma żadnych bogów poza Bogiem jedynym. Trzeba jednak uważać, by nie raziło to innych chrześcijan. Czasem wiedza nie wystarcza; trzeba kierować się miłością bliźniego, wystrzegać się zgorszenia.

ROZDZIAŁ 9: Przykład bezinteresownej miłości Apostoła

9,5 - doczytać u Załęskiego - książka

Ograniczanie własnej wolności ze względu na sumienie innych. Paweł podaje siebie, jako tego, który ogranicza swoją wolność dla innych. To ulubiony rozdział feministek, które uważają że Paweł miał żonę. Tekst wcale o tym nie świadczy, tzw. kobieta-siostra towarzyszyła apostołom podczas ich misji, niekoniecznie w „tych” celach, raczej jako pomoc. Od wersetu 24 Paweł używa terminologii sportowej do wyjaśniania Koryntianom ich zadań.

ROZDZIAŁ 10: Przykład z dziejów Izraela

Zawiera dalsze przestrogi odnośnie uczestnictwa w ucztach pogańskich. Nawiązując do historii - konkretnie Exodusu - sugeruje że większość gminy korynckiej stanowili judeochrześcijanie, a przecież to poganochrześcijanie byli w większości. Mówi, że Chrystus to źródło ocalenia Izraelitów - dlatego chrześcijanie powinni wpatrywać się w te wydarzenia, aby lepiej rozumieć swoje cele i obowiązki. Od 10,14 roztrząsa problem bałwochwalstwa - Koryntianie powinni unikać wszystkiego co się z tym wiąże. Mówi o łamaniu chleba - Eucharystia - który zespala chrześcijan ze sobą i z Chrystusem. Wszyscy we wspólnocie tworzą jedno ciało. Na przykładzie Księgi Izajasza podkreśla łączność między składaniem i spożywaniem ofiary. Paweł stawia siebie jako wzór do naśladowania.

ROZDZIAŁ 11: Strój i nakrycie głowy kobiet

Pierwsza część poświęcona jest zebraniom liturgicznym. Zawiera wskazówki dotyczące postawy kobiet podczas nabożeństwa liturgicznego. W 11,2 chwali Koryntian za przywiązanie do tradycji, i że się do niego przyznają. Fragment 11,3-16 budzi zastrzeżenia wśród egzegetów - Walker twierdzi, że nie napisał go Paweł; O'Connor z nim polemizuje. Ks.prof.Załęsky - ten fragment można zostawić Pawłowi. Analizując ten tekst trzeba uwzględnić zwyczaje panujące na Bliskim Wschodzie - odn. zakrywania głowy przez kobiety. We wczesnym judaizmie kobiety miały zakryte głowy podczas ślubu, później wyjście z domu bez nakrycia głowy było dostatecznym powodem do rozwodu.

Paweł zaczyna swój wywód od hierarchii: głową każdego mężczyzny jest Chrystus, mężczyzna jest głową kobiety, a głową Chrystusa Bóg. Głowa może mieć tutaj znaczenie odsłowne, lub być metaforą zwierzchności. W takim wypadku nakrycie głowy jest oznaką zwierzchności mężczyzny, kobiety którym to nie pasuje mają się ostrzyc na łyso za karę (jak niewolnice). Kobiety mają mieć zakryte głowy także ze wzg. na Aniołów. Paweł nawiązuje do Rdz i podkreśla że u Pana mężczyzna nie jest bez kobiety, ani kobieta bez mężczyzny. Podkreśla ich wzajemną rolę: kobieta powstała z mężczyzny, a mężczyzna rodzi się z kobiety. Autor dochodzi do wniosku, że niewiasta z odkrytą głową gorszy mężczyzn i Aniołów; zgorszenie jako przyczyna grzechu - Iz. Wersety 17-34 dotyczą Agap i Eucharystii. Przedstawia zasady wspólnego spożywania pokarmów w Kościele - wstęp do sprawowania Eucharystii. Agapy poprzedzały łamanie chleba - odwrotnie było w Kościołach Wschodnich. Udziela reprymendy dotyczącej przebiegu takich uczt - nie może być tak, że jedni się obżerają, a inni wychodzą z nich głodni - posiłek powinien być wspólny, a nie, że każdy je swoje. Wersety 23-26 TO SŁOWA USTANOWIENIA EUCHARYSTII!!! To czwarty taki tekst (pozostałe w 3 Ewangeliach: Mt, Łk, Mk), ks.Załęsky: ponoć najstarszy. Opis ten zbliżony jest do formy u Łk, są jednak różnice. Paweł otrzymał tą wiedzę podczas objawienia pod Damaszkiem, bądź też po prostu przekazali mu ją bezpośredni uczniowie Pana (traktowani wtedy jako „przekaźniki”). Tekst to czyńcie na moją pamiątkę może dotyczyć kapłaństwa. To akt liturgiczny różniący się od zwykłego wspomnienia Chrystusa - ma uobecniać Jego Osobę aż do paruzji. Eucharystia - przypomnienie ofiary i zasług Chrystusa w sposób bezkrwawy, lecz sakramentalny. To jednocześnie ofiara i sakrament, to misterium - ma wszystkie cechy z tym związane. Dzięki niej zachowujemy łączność z Chrystusem przez spożywanie Jego Ciała i Krwi. Potrzebne jest odpowiednie przygotowanie do uczestnictwa. 11,28 - potrzebne jest dokładne badanie siebie. Przez niegodne spożywanie można ściągnąć na siebie karę Bożą.

ROZDZIAŁ 12: Charyzmaty Ducha Świętego

Paweł wyjaśnia czym są charyzmaty. Są powiązane z Łaską, ale różnią się od niej. Nie są dane dla jednostki, mają służyć całej wspólnocie. Autor uczy odróżniać charyzmaty od tricków szatańskich. 12,4-6 - wymienia jakby Trójcę Świętą od tyłu. W NT mamy 18 Darów Ducha Świętego.

ROZDZIAŁ 13: Hymn o miłości

Tego nie muszę chyba opisywać, niech każdy interpretuje we własnym zakresie.

Miłość przewyższa wszystkie charyzmaty. Jakby słowo „miłość” zastąpić imieniem „Jezus”, to mamy jakby opis Jezusa historycznego.

ROZDZIAŁ 14: Zasady korzystania z charyzmatów

Paweł uważa, że dar prorokowania przewyższa dar języków, gdyż jego przedmiotem jest nauczanie, budowanie ludzi, a nie jedynie wysławianie Boga w sposób dla innych niezrozumiały. Autor podkreśla, że prawdziwym znawcą darów jest Duch Święty. Kładzie nacisk na porządek w korzystaniu z darów.

ROZDZIAŁ 15: Wokół prawdy o Zmartwychwstaniu

W Izraelu Zmartwychwstanie było długo rozważane wskutek jego negacji przez Saduceuszy; hellenizm podchodził do niego z oporami i dystansem. Nie wiadomo dlaczego Paweł podjął ten temat; są hipotezy, że został o to zapytany przez Koryntian, ks. Załęski twierdzi, że niekoniecznie. Tekst zawiera niejako poniekąd streszczenie podstawowego kerygmatu zawierającego podstawowe cechy nauczania. Paweł podkreśla, że ta prawda nie pochodzi od niego, lecz z Tradycji. 15,3-6 to jeden z najstarszych fragmentów katechezy apostolskiej, dotyczy innego ukazywania się Chrystusa. Autor nawiązuje do swej przeszłości tzn. do prześladowania apostołów. Mówi, że jeżeli nie było Zmartwychwstania, to daremne jest apostolskie nauczanie. Gdyby TO się nie wydarzyło - byłaby to tragedia dla całej ludzkości. l5,20 - Chrystus wstał z martwych jako pierwszy człowiek. Porównuje z Nim Adama, który umarł jako pierwszy z ludzi. W 15,23 używa terminologii wojskowej. Triumfalne nadejście Chrystusa to początek nowej ery, kres wszelkiego panowania ziemskiego i zwycięstwo nad śmiercią (Ps 8,7). Do 15,29 powstało 40!!! hipotez (dotyczy chrztu za zmarłych).

Między innymi takie:

1. fragment ten odnosi się do normalnego chrztu w oczekiwaniu na zmartwychwstanie;

2. dotyczy przypadków, gdy chrześcijanie przyjmowali chrzest za zmarłych bliskich (w zastępstwie);

3. specyficzny ryt chrztu bez wiary w zmartwychwstanie.

Paweł mówi, że przekonanie o zmartwychwstaniu jest bodźcem do pracy misyjnej. 15,32 to wspomnienie walki Pawła z dzikimi zwierzętami w Efezie - być może dowód na to, że faktycznie był tam w więzieniu. Jednakże Paweł często posługiwał się metaforami, możliwe, że było tak i w tym przypadku - tzn. że nazywa tak swoich przeciwników. 15,35 to zagadnienie w jakim ciele ukażą się umarli po zmartwychwstaniu. 15,41 to przymioty ciała zmartwychwstałego. l5,47 - Paweł powraca do tematu dwóch Adamów.

ROZDZIAŁ 16: Polecenia, pozdrowienia i życzenia końcowe

Paweł skupia się na rzeczach praktycznych. Można dojść do wniosku że odpowiada na postawione mu przez Koryntian pytania - czy tak było, nie wiadomo. l6,5 to zapowiedź przybycia apostoła - po przejściu przez Macedonię.

2 LIST DO KORYNTIAN:

Wydarzenia zaistniałe miedzy pierwszym a drugim listem

Niektóre wydarzenia są pewne: Paweł wysyła do Koryntu Tytusa (2 Kor 7,7.13), sam udaje się do Troady, a stamtąd do Macedonii (2 Kor 2,12-13), skąd po powrocie Tytusa pisze Drugi List do Koryntian. Rzeczą niepewna natomiast jest to, jak długo trwał jego pobyt w Macedonii, który poprzedziła wiosna spędzona w Efezie (1 Kor 5,7; 15,20; 16,8). Najprawdopodobniej pobyt ten, łącznie z wizyta w Ilirii (Rz 15,19), trwał od wiosny do ostatnich miesięcy 57 roku. Z problemem tym wiążą się jeszcze dwie, do dziś dyskutowane

kwestie:

• Czy Paweł napisał do Koryntian list pomiędzy aktualnym 1 Kor i 2 Kor?

• Czy pomiędzy napisaniem jednego i drugiego listu odbył podróż do Koryntu?

W pierwszym wypadku chodzi o tzw. LIST ŁEZ, o którym jest mowa w 2 Kor 2,3- 4; 7,8. Są egzegeci, którzy utrzymują, że list ten należy identyfikować z 1 Kor, gdyż w wielu miejscach ma słowa bardzo twarde (zob. 4,18-21; 5,1-6; 11,7-22), a kazirodca byłby tym, który obraził Pawła (2 Kor 2,5). Biorąc jednak pod uwagę ścisłą analizę tekstu, wydaje się, że lepiej jest rozróżnić 1 Kor od Listu Łez. Obraza bowiem, o której mówi Paweł w 2 Kor 2,5-9, wydaje się być osobista obraza Apostoła, uczyniona wobec niego lub jego ucznia Tymoteusza. Obrazę te Paweł przebacza, a nałożenie kary zostawia gminie. Tymczasem kazus kazirodztwa jest grzechem natychmiast ukaranym przez Apostoła w 1 Kor uroczysta sentencja, wykluczająca grzesznika ze społeczności wierzących. Poza tym w 1 Kor jest wzmianka o podróży Tymoteusza (1 Kor 4,17). Przeciwnie zaś z okazji Listu Łez, mówi się o misji Tytusa (2 Kor 7,13). 1 Kor nie ma też w końcu zbyt surowego tonu. Powyższa hipoteza opiera się również na supozycji podróży miedzy napisaniem 1 Kor a 2 Kor. Fakt, że Paweł był dwa razy w Koryncie przed 2 Kor, wyprowadza się ze słów: „Oto teraz po raz trzeci wyruszam do was” (2 Kor 13,1). Trudno byłoby zakładać druga podróż ż przed 1 Kor, ponieważ w liście nic o niej nie mówi, dlatego podróż ta miała raczej miejsce miedzy 1 Kor a 2 Kor.

Okazja, czas i miejsce powstania 2 Kor

Jak wynika z 2 Kor 1,15-16 Paweł postanowił najpierw udać się po raz drugi do Koryntu, następnie do Macedonii i w końcu znowu wrócić do Koryntu, by stamtąd statkiem popłynąć do Judei. O zamiarze odwiedzenia wspólnoty korynckiej powiadomił Koryntian, wysyłając do nich Tymoteusza jeszcze przed 1 Kor. Później w 1 Kor 16,5-8 sprecyzował swój projekt. Po napisaniu 1 Kor Paweł odwiedziłby wiec na krótko, już z Macedonii, Korynt. Być może, że w czasie tego pobytu został obrażony przez jednego z wiernych, który prawdopodobnie nie chciał uznać jego godności apostolskiej. Po tej wizycie Paweł powrócił do Macedonii, a nie chcąc zbyt surowo występować przeciwko temu, który go obraził, wolał wysłać List Łez, polecając wiernym ukarać winnego. List doręczyłby Tytus. Gdy Tytus powrócił z Koryntu do Macedonii, zreferował Pawłowi wiadomości z tego miasta. Wierni posłuchali Apostoła w sprawie obrazy (2 Kor 2,9-10), zasmucili się jednak bardzo Listem Łez i zarzucali Pawłowi, że nie jest stały w swoich projektach podróży misyjnych. Powaga Apostoła była wiec znowu wystawiona na poważny kryzys. Ale były również wiadomości pocieszające (2 Kor 7,7). Nieuregulowany był też problem kolekty. 2 Kor miał zatem wieloraki cel, co widoczne jest również z samej struktury listu. List został napisany w Macedonii podczas drugiego pobytu Pawła w tym mieście- w 57 roku (inna data u Dąbrowskiego 58 r, a u Rakoczego 55r.)

Zagadnienia główne:

1. Autentyczność listu:

Generalnie jest uznawany za Pawłowy choć tzw. Szkoła Tybingeńska twierdziła, że nie, bo jest zależny od apokryfów i pism Filona z Aleksandrii i Seneki. Nie mogą ustalić okoliczności powstania i chrystologia jakby późniejsza.

Najstarsi Ojcowie Kościoła potwierdzają Pawłowe autorstwo. Także Język, słownictwo i styl Pawła. Hapax legomena występuje liczbie 110 (w 1 i 2 Kor). Porównanie z wydarzeniami z Dz też potwierdza autorstwo Pawła- szczególnie wydarzenia związane z działalnością w Koryncie. Także teologia Pawłowa.

Nie kwestionując autorstwa całości, skupiano uwagę na wątpliwych fragmentach - czy pierwotnie należały do tego pisma. Bornkam wydzielił aż 6 jednostek- 6 możliwych listów, jednak standardowo wydziela się 2-3, ks. Jasiński opowiada się za 3ma listami.

Sam w sobie problem stanowią rozdziały 9 i 6,14-7,1

2 Kor 3,17.18; 5,16 - Wg niektórych to teksty gnostyka, przeciwnika Pawła, które były najpierw zapisane na marginesie. Jednak niewielu zwolenników tej teorii.

2 Kor 6,14-7,1 - Wtrącony jakby (interpolacja)

• 6,13 jest nawiązaniem do 7,2, a środek nie pasuje treścią

• ani w kontekście poprzedzającym ani następującym nie mam mowy o stosunku do pogan ani o małżeństwach mieszanych

• sprzeczna jakby z np. 1 Kor 10,27 (autentycznie Pawła) gdzie Paweł jest bardziej tolerancyjny wobec posiadania przyjaciół wśród pogan i pozwala na spożywanie ich pokarmów - a tu w 6,14 jest bezwzględny

• słownictwo tez przeczy - zbyt dużo hapax legomenon na tak mały fragment aż 6x

• inaczej cytuje ST

• niektórzy widzą wiele podobieństw do pism z Qumran.

Ta argumentacja nie jest do końca przekonująca choć wielu egzegetów do dziś jest przekonanych, że Paweł tego nie napisał.

Jeśli chodzi o kontekst jest tu problem, ale pewne wyjaśnienia mogą dać fragmenty 5,11 i 6,1-11 podobieństwo pewne w przechodzeniu. Ale nie ma śladów wędrowania tego tekstu w liście. Gdyby ten fragment był w innym miejscu byłyby na to świadectwa w odpisach.

2 Kor 9 - W 1 Kor 16,1-4 i 2 Kor 8 były już wskazówki do ofiar, a rozdział 9 zaczyna się nagle i jakby nic na ten temat nie pisał wcześniej. O zbiórce dóbr na biednych w Jerozolimie. Sposób podejścia do tematu też sprawia pewna trudność. Są różnice w szczegółach. W 8,1-5 Paweł stawia na wzór Koryntianom Macedończyków, a w 9,1-6 chlubi się Koryntianami w Macedonii.

Rozdział 9 może być pochodzenia Pawłowego, lecz było to osobne samodzielne pismo. Na soborze Jerozolimskim, kiedy składano Corpus Paulinum ten fragment został włączony do 2 Kor ze względu na podobną tematykę. - lecz są oczywiście przeciwnicy tej teorii - że była po prostu dłuższa przerwa w pisaniu. Ks. Dąbrowski uważa, że 9 stanowi całość z 2 Kor.

2. Jedność literacka listu - problem z 10-13

Jeśli chodzi o jedność literacka listu, podnoszone są pewne wątpliwości. Przede wszystkim z powodu znacznych różnic w formie wątpiono w przynależność do tego listu 2 Kor 10-13. Aż do rozdziału 9 Paweł mówi z uczuciem i poufałością. W rozdziale 10 natomiast zaczyna się gwałtowne, pełne zarzutów i wymówek oskarżanie. Część ta wydaje się sugerować inny stan rzeczy, mniej szczęśliwy niż w pierwszych rozdziałach (zob. 11,3; 12,20). Racje psychologiczne zdają się przemawiać za tym, że fragment ten nie należał pierwotnie do tego listu. Pierwsze osiem rozdziałów w spokojnym tonie sugerują, że kryzys już minął, że jest zażegnany. A w 10-13 odmienny ton Pawła.

W 7,14-16 Paweł jest pełen uczucia dla Koryntian, którzy okazali szacunek mu i Tytusowi - a w 13,1-10 gani ich i grozi karami.

Poza tym, na początku tej części, w w. 10,1, mamy jak gdyby wstęp. Jest wreszcie pewne podobieństwo tych rozdziałów do Listu Łez. Argumenty jednak za jednością literacka listu są mocniejsze od wspomnianych wyżej. Starożytna tradycja manuskryptów zawsze łączyła obie te części w jeden, jedyny list. To samo suponują starożytni pisarze. Różnice tonu wyjaśnia się zaś tym, że Paweł w rozdz. 10-13 ma na uwadze przeciwników, których obecność jest również zakładana w pierwszych rozdziałach listu. Innym wyjaśnieniem może być to, że Paweł, który dyktował swoje listy, przystąpił do dalszego dyktowania po dłuższej przerwie, w innym już stanie ducha. Poza tym pewne charakterystyczne wyrażenia spotykamy w obydwu częściach listu (7,2; 11,7.12; 1,8; 8,1; 13,1). Na koniec trzeba też dodać, że rozdziały 10-13 nie mogą być Listem Łez, ponieważ i one zawierają aluzje do listu ostrego, którym mogła być właśnie Epistola Lacrimarum.

Np. Langkammer mówi, że Paweł mógł napisać aż 5 listów do Koryntian:

1 - przedkanoniczny (nie znany)

2 - kanoniczny (1Kor)

3 - „list we łzach pisany”

4 - kanoniczny (Kor)

5 - rozdziały 10-13

Jest to jedna z hipotez. Ale faktem jest, że w listach są wzmianki o tekstach których nie znamy, ale ile ich było o i kiedy powstały? Nie wiemy.

POWÓD NAPISANIA:

W Koryncie byli jacyś pseudo-apostołowie podważający Pawła + rozluźnienie obyczajów + pewien powrót do Prawa Mojżeszowego.

Jeden z najbardziej osobistych listów Mało w nim mowy o teologii, za to dużo o życiu i psychologii św. Pawła. Jak w żadnym innym liście broni on swojej apostolskiej godności.

Uczeni: Brak jakiegoś nadrzędnego tematu i pouczeń o charakterze doktrynalnym.

Ale są:

5,14-21 - fragmenty nauki o odkupieniu;

3,9-11 - wielki temat sprawa apostolatu- Paweł stawia go wyżej niż posługiwanie Mojżeszowe;

2,14-16 i 5,18 przypisuje mu wartości warunkujące osiągniecie zbawienia przez wszystkich ludzi;

13 i 8 Potrzeba dobrych uczynków, jałmużna, modlitwa; potrzeba napomnień braterskich.

Fragmenty eschatologiczne to 5,10 - Sąd Ostateczny;

4,13 Paruzja - chwalebne Zmartwychwstanie.

LIST DO GALATOW

Galacja - Kraina w centrum Azji Mniejszej. Od północy graniczyła z Bitynia, od wschodu z Kapadocja, od zachodu z Frygia, południowa granice stanowiły zaś góry Taurus. W 25 roku przed Chrystusem państwo Galatów stało się prowincja rzymska.

List dość ważny ze względu na treść dogmatyczną

Na pierwszym miejscu wśród problemów introdukcyjnych wysuwa się PROBLEM ADRESATÓW:

Ponieważ z tytułu i 1,2 wynika, że adresatami byli mieszkańcy Galcjii. Problem jednak która Galacja? Były w owym czasie dwie Galacje - Północna (właściwa) i Południowa (rzymska prowincja; Frygia-Galacja). Galacja Północna znajdowała się na terenach mniej więcej obecnej Turcji (Ancyra-Ankara, Tawium, Pessinus), a jej mieszkańcy byli z pochodzenia Celtami o języku i kulturze greckiej. Paweł głosił tam Ewangelię podczas drugiej (50-53 r.) i trzeciej (53-58 r.) podróży misyjnej. Galacja Południowa obejmowała tereny ówczesnej Frygii (Antiochia, Ikonium, Listra, Derbe) i zamieszkiwana była przez ludność mieszaną. Paweł dotarł tam podczas pierwszej (45-48 r.) i drugiej (50-53 r.) podróży. Możliwe, że posługuje się nazwą „Galacja” w znaczeniu ogólnym; wtedy miałby pewnie na myśli tereny Frygii. Większość uczonych optuje wciąż za Północną (właściwą), argumentując to m.in. tym, że adresatami są chrześcijanie nawróceni z pogaństwa i nic nie ma o judeochrześcijanach. Opozycja związana z Galacją Południową jednak wciąż rośnie w siłę ;)

TREŚĆ I STRUKTURA LISTU DO GALATÓW.

List do Galatów [Ga] składa się ze wstępu, zawierającego pozdrowienie dla Kościoła w Galacji (1,1-5) i ukazującego jedyność Ewangelii Chrystusa (1,6-9), oraz z trzech części rozwijających podstawowe treści doktryny Pawła:

1. Paweł jest prawdziwym apostołem Jezusa Chrystusa. W Jego też imieniu głosi Ewangelię,

potwierdzoną przez apostołów, uważanych za filary Kościoła (1,10-2,21).

2. Ewangelia, którą Paweł otrzymał od Chrystusa jest zgodna z obietnicami Starego

Przymierza. Było ono nieodzowne w swojej funkcji pedagogicznej, ale w pełni czasów

musi ustąpić Nowemu Przymierzu, które czyni ludzi synami Bożymi (3,1-4,31).

3. Ewangelia Pawła jest orędziem wolności i miłości. Wartości te są owocami Ducha

Świętego. Stąd zachęta do pogłębionego życia duchowego (5,1-6,10).

Zakończenie listu wskazuje na krzyż Chrystusa, jako na początek nowego stworzenia

(6,11-18).

CZAS I MIEJSCE POWSTANIA:

Określenie daty powstania listu jest powiązane z określeniem do kogo pisał Paweł. Jedni uważają, że pisał w Antiochii przed soborem Jerozolimskim. - dlaczego przed? Bo nie pisze nic o dekretach soboru. Może ok. 49 roku; byłoby to wtedy najwcześniejsze pismo NT (oficjalnie za takowe uważa się List do Tesaloniczan); inni podają 50-52, Rakocy że 52-57 - tak pisze w nowym opracowaniu z 2002r. Są też zwolennicy, że list pisany w Macedonii w 57r. Wg Załęskiego raczej Macedonia niż Efez. List tematycznie zbliżony do Rz (usprawiedliwienie z wiary), więc pewnie w podobnym czasie powstały. Także, że są podobieństwa do 2Kor gdzie Paweł broni swej godności apostolskiej. Gal 6,17 nawiązuje do 2Kor 1,8-10.

POWÓD NAPISANIA

Kryzys w Kościele galickim - ktoś zaczął głosić inną Ewangelię-jest aluzja do fałszywych nauczycieli, nie obyło się także bez ataków na autorytet Pawła. Paweł musiał być daleko, a czas naglił, więc zareagował listem.

PRZECIWNICY PAWŁA W GALACJI

Paweł mówi, że wprowadzają do życia wspólnoty wiele zamieszania. Wiele hipotez szczegółowych definiuje przeciwników Pawła jako judeochrzescijan z Jerozolimy czy Palestyny, głoszących wspólnie z poganami błędne nauki o Prawie i wolności, albo jako judeochrzescijan o synkretycznych poglądach filozoficzno-religijnych lub hellenistów zbliżonych do gnozy czy jako zwolenników apokaliptyki i nauki Qumranczyków. Wszystkie je można jednak sprowadzić do jednej i stwierdzić, że byli to żydzi lub prozelici, którzy przyjęli chrześcijaństwo, ale w dalszym ciągu, przestrzegając Prawa Mojżeszowego, uważali Jerozolimę za centrum kultu i życia religijnego narodu wybranego. Romaniuk przychyla się, że przeciwnikami byli Judeochrześcijanie.

AUTENTYCZNOŚĆ LISTU:

Nie była za bardzo kwestionowana; w XIX wieku jakieś pojedyncze głosy (np. Bauer); w XX w. O'Neil wysunął twierdzenie, że napisał co prawda Paweł, ale list został później przepracowany i dostosowany - dołączono glossy oraz poprawki. Św. Ignacy, św. Polikarp, Fragment Muratoriego, Klemens Aleksandryjski, Tertulian, Orygenes i św. Ireneusz stają murem za Pawłowym autorstwem. A św. Justyn zna jego naukę z Ga 3,13.

Podróże Pawła do Jerozolimy w świetle Galatów i Dziejów:

Ga 1,18 - o pierwszej podróży

Ga 2,1n - o drugiej (po 14 latach)

Dz 9,26 - pierwsza wizyta, nieznanego jeszcze, Pawła w Jerozolimie

Dz 11,29n - druga, z pieniędzmi dla biednych

Dz 12,25 - trzecia podróż do Jerozolimy

Dz 15,1-3 - z powodu sporu „o obrzezanie” w Antiochii

Dlaczego Paweł nie wspomina o swojej wizycie na soborze? Bo klauzule/ustępstwa na rzecz żydów nie były mu na rękę - woli je przemilczeć

TEOLOGIA LISTU DO GALATÓW

1. Chrystocentryzm

Bóg objawił swego Syna i przez Niego odkupił świat. Chrystus jest źródłem usprawiedliwienia, łaski i świętości. Zjednoczenie z Nim dokonuje się przez wiarę i chrzest, a jedność ta czyni człowieka synem Bożym (3,26-27). Ewangelie o zbawieniu Paweł otrzymał od Chrystusa (1,12), który jest najwyższym prawodawca, a istota Jego Prawa jest przykazanie miłości. W Chrystusie wypełniły się obietnice dane Abrahamowi, ponieważ dzięki temu, _e Chrystus jest jego potomkiem (3,16), Abraham stał się ojcem narodu wybranego, który tworzą żydzi i poganie (3,8.29). Szczególny przedmiot chrystologii Pawła stanowi męka i ofiara Chrystusa (3,1). Inicjatywa zbawcza pochodzi od Ojca (4,4-5), ale Syn jest jej wykonawca, zatem On udziela zbawienia. Jezus wiec jest Sługa i Pośrednikiem, który daje ludziom przybrane synostwo Boże (4,6.19). Gwarantem tego synostwa jest zaś Duch, który poucza ludzi o tej godności i pobudza ich do dziecięcej modlitwy do Ojca, do dobrego postępowania, a przede wszystkim do wypełniania prawa miłości (5,25-6,2). Dzięki temu człowiek staje się mieszkaniem Ojca, Syna i Ducha Świętego.

2. Wiara i usprawiedliwienie

Według listu do Galatów dzięki wierze, niezależnie od uczynków Prawa (2,16; 3,22), dokonuje się usprawiedliwienie. Wiara jest przyjęciem objawionej Ewangelii (1,12.23) i pójściem za wezwaniem Boga (1,15), czyli objawieniem się Chrystusa. Wiara jest rzeczywistością ubogacająca człowieka, czyniąca go dzieckiem Bożym. życie wiara oznacza jedność z Chrystusem (2,20), a także włączenie w prawdziwe potomstwo Abrahama (3,7-9), które tworzą synowie Boży (3,24-28). Widzialnym znakiem wiary i jej mocy jest miłość (5,6), a owocem wolność (4,26), czyli uwolnienie od zła. Konsekwencja wiary jest chrzest, który dzięki zanurzeniu się w Chrystusa i przyobleczeniu się w Niego (3,27 oczyszcza i ożywia człowieka. Wszyscy, którzy uwierzyli i przyjęli chrzest tworzą jedność, niwecząca różnice etniczne, religijne, społeczne, a nawet różnice płci (3,28). Myśl o jedności wszystkich ludzi jest jedna z przesłanek Pawłowej eklezjologii.

Ogólnie:

Teologia Pawła oparta na życiu - w nim tkwi i z niego wyciąga wnioski na życie.

Rozbudowana chrystologia.

Zbawcza rola męki Chrystusa. Bóg przez pryzmat J.Chr.

1,4-5 -> inicjatywa zbawcza od Ojca, a posłuszeństwo - rola Syna.

Pneumatologia:

Duch Święty - nierozdzielna jedność z Synem; Duch Syna. Duch Święty ma wołać: „Abba Ojcze”.

Usprawiedliwienie dzięki wierze, niezależnie od uczynków Prawa.

Ga 1,23 -> Paweł głosi wiarę

ROZDZIAŁ 1 i 2: Adres, Prawdziwość Ewangelii głoszonej przez Pawła, itd.

List rozpoczyna się od pozdrowienia i stwierdzenia, że jest tylko jedna Ewangelia (l,6-10). 1,1-9 ma charakter urzędowy - wynika to z zaistniałych okoliczności. To polemika z przeciwnikami czyli zwolennikami innych, fałszywych nauczycieli. Pojawiały się zarzuty, że jako nie należący do Dwunastu był apostołem niższej rangi. Paweł broni swojego apostolatu; jest świadom tego, że apostołem może być tylko ten, kogo Jezus powołał. Paweł nazywa wspólnotę Galatów Kościołem. Pozdrawia ich używając formy liturgicznej, której źródłem były błogosławieństwa ze ST (Lb 6,22-27). Błogosławieństwa mógł udzielać tylko człowiek z autorytetem - Paweł człowiekiem posiadającym autorytet. Podkreśla, że źródłem wszystkiego jest wola Boga Ojca. 1,6-9 mówi o tym, że istnieje tylko jedna Ewangelia. Paweł wyrzuca Galatom, że w tak krótkim czasie przeszli do innej Ewangelii. Fałszywi nauczyciele szybko zdobyli u nich posłuch. Treścią prawdziwej Ewangelii jest Zbawienie człowieka przez Boga. 1,10-2,21 Paweł opisuje wydarzenia ze swojego życia, od początku, przez nawrócenie po całkiem nowsze wydarzenia związane z konfliktem antiocheńskim. 1,11-12 - Ewangelia Pawła jest niezależna od ludzi - otrzymał ją od samego Jezusa. 1,18 odwiedziny u Kefasa (Piotra) trwające tylko 15 dni. 2,1-10 apostołowie potwierdzają Ewangelię głoszoną przez Pawła. Obrzezanie i inne przepisy nie są konieczne; przytacza tu przykład Tytusa, swojego towarzysza, którego nie zmuszono do poddania się obrzezaniu nawet mimo to, że był Grekiem. 2,11-14 „incydent antiocheński” Paweł zarzuca Piotrowi podwójną postawę; chodzi o posiłki z poganami i przepisy o pokarmach, które Piotr ogólnie uznawał za nieobowiązujące, ale jak przybyli judeochrześcijanie przestrzegający ich, to przestrzegał wraz z nimi i odsuwał się od chrześcijan pochodzących z pogaństwa. Paweł opisuje, jak wprost mu wygarnął przy wszystkich, co o tym myśli.

1 LIST DO TESALONICZAN:

TESALONIKI - nadmorskie miasto portowe, założone w 315 roku przed Chrystusem przez Kasandra, znanego wodza w armii Aleksandra Wielkiego. W roku 168 miasto to zostało zdobyte przez Rzymian, a w roku 146 uczyniono je stolica prowincji rzymskiej, zwanej Macedonia. W 42 roku przed Chrystusem otrzymało przywilej tzw. liberae conditioni (tzn. swobodnego egzystowania). Posiadało własny senat, zgromadzenie ludowe i tzw. colegium principium (czyli pierwszych decydentów), którego członkowie nazywali się politarchami (Dz 17,8). Kolonia żydów w Tesalonikach była dość duża, posiadała własna synagogę, wspominana często w odnalezionych inskrypcjach.

OKAZJA I CEL PIERWSZEGO LISTU DO TESALONICZAN

Intrygi rodaków Pawła, żydów, sprawiły, że Apostoł był zmuszony opuścić Tesaloniki. Nocą, wraz z Sylasem i Tymoteuszem, opuścił niegościnne mury Tesalonik i uszedł do odległej o 30 km Berei, a następnie (droga morska) udał się do Aten. Paweł, pełen obaw o nowy i nie ugruntowany Kościół, z którego przed czasem został wyrzucony, z Aten wysłał Tymoteusza do Tesalonik (1 Tes 2,14-3,10). Tymoteusz, wypełniwszy swoja misje, powrócił do Pawła, którego odnalazł w Koryncie (Dz 18,5). Na ogół z Tesalonik przywiózł Apostołowi pomyślne wieści. Poinformował go o wytrwałości Tesaloniczan w wierze, o ich nadziei i miłości chrześcijańskiej oraz o ich wierności w stosunku do apostołów. Wieści te napełniły dusze Pawła wielka radością, stad też pisze w 1 Tes 3,6-10: „Teraz zaś Tymoteusz wrócił od was z dobra nowina o waszej wierze i miłości, i o tym, że cały czas zachowujecie o nas dobra pamięć i bardzo pragniecie nas zobaczyć, podobnie jak my was. Dlatego, bracia, zostaliśmy pocieszeni dzięki wam przez wasza wiarę we wszelkich naszych potrzebach i uciskach.” Nie same jednak radosne wieści przywiózł Tymoteusz z Tesalonik. Były, bowiem też trudności i cienie. Można je sprowadzić do następujących punktów:

1. nienawiść do imienia chrześcijańskiego ze strony żydów (1 Tes 2,14-16), być może

również kalumnie, oszczerstwa rzucane na Apostoła (1 Tes 2,5),

2. być może, że nie była jeszcze doskonała również czystość obyczajów chrześcijańskich

(1 Tes 4,1-8),

3. najważniejsze jednak było to, że Tesaloniczanie niezbyt dobrze zrozumieli naukę

Pawła o Dniu Pańskim, czyli o paruzji, z czego wypływały bardzo poważne konsekwencje

praktyczne. Wśród nich można zaś wymienić smutek i tęsknotę za zmarłymi,

bezczynność w pracy, podniecenie zmysłów, apatie.

Paweł pisze wiec do Tesaloniczan, aby wyrazić swa radość z powodu pomyślnych wieści przyniesionych przez Tymoteusza oraz aby im dodać otuchy w trudnościach, zachęcić do dobrego i wyjaśnić naukę o paruzji.

CZAS I MIEJSCE NAPISANIA 1 TES

Korynt, 4-6 miesięcy po opuszczeniu Tesalonik. Data najbardziej prawdopodobna to rok 51.

CHARAKTER LISTU

1 Tes, podobnie jak list do Filipian, jest przede wszystkim ojcowska rozmowa Pawła z jego ukochanymi dziećmi w Panu. Nigdzie Apostoł nie używa tak czułych i pełnych miłości słów. Serce Pawła objawia się jako serce ojcowskie, pełne troski i starania. Trzy pierwsze rozdziały są niczym innym, jak wielkim wylewem ojcowskiej miłości. 1 Tes to najstarszy dokument NT, zredagowany ok. 20 lat po śmierci Chrystusa. Jest to pierwszy dokument apostolatu chrześcijańskiego na ziemi greckiej (i nie tylko greckiej). Kościół specjalna miłością i sympatia darzy właśnie te dwa listy do Tesaloniczan (o czym świadczą choćby liczne komentarze), ponieważ odnajduje w nich swa młodość, świeżość swego zapału, ponieważ w nich przeważa też tryumf wiary nad niepewnością i przemijalnością, i w nich hartuje swa nadzieje w swe niebiańskie przeznaczenie. To właśnie w tych listach z echem cierpienia i miłości chrześcijańskiej łączy się wezwanie do wieczności.

AUTENTYCZNOSC 1 TES

1 Tes jest powszechnie uważany za dzieło Pawłowe - tak wśród katolików, jak i protestantów. Na jego autentyczność wskazuje:

1. słownictwo, styl, idee typowo Pawłowe. Chrześcijanie z Tesalonik nie byli prześladowani przez judaizujacych (jak np. wierni w Galacji), lecz przez niewiernych i ziejących nienawiścią do Ewangelii żydów. Nie istniał wiec problem usprawiedliwienia przez wiarę czy Prawo, dlatego Paweł nic nie mówi o wolności od Prawa ani nie cytuje Pisma Świętego, które było argumentem przeciw wyłącznemu usprawiedliwieniu przez Prawo. List nie jest polemika z jakąś błędną nauka, lecz ma charakter przyjacielski, pełen apostolskiej troski, apelu Apostoła do młodej, nie umocnionej jeszcze gminy chrześcijańskiej w Macedonii;

2. są również bardzo mocne świadectwa zewnętrzne, przemawiające za autentycznością tego listu. Sięgają one II w. Aluzje, bowiem do tego listu znajdujemy już u św. Ignacego i w Pasterzu Hermasa. Św. Ireneusz cytuje go jako list Pawłowy. Jako list Pawłowy jest też określony we fragmencie Muratoriego, u Marcjona, Tertuliana, Orygenesa i Klemensa Aleksandryjskiego.

ANALIZA TEKSTU

CZESC I - Podziękowanie za łaski przeszłe i teraźniejsze (1,2-3,13):

1. Podziękowanie za łaski przeszłe (1,2-2,12):

1. Pierwszym motywem podziękowań jest sposób, w jaki owocuje Ewangelia u neofitów. Apostoł chlubi się aktywnością ich wiary, mocą nadziei i zapałem miłości (1,4-5). Przyjmując z radością Ewangelie, mimo prześladowań (w. 6), służą oni za przykład dla wiernych w Macedonii i Achai (w. 7). Cały świat podziwia i uwielbia ich żywa wiarę (w.8). Ich nawrócenie było szczere, świadome i wytrwałe (ww. 9-10);

2. drugim motywem jest sposób, w jaki Paweł zachowywał się wśród swoich neofitów. Nauczając, wzbudzał cierpienia i obelgi. Głosił odważnie Chrystusa (2,1- 2), bez pochlebstwa (ww. 3-4), korzyści i próżnej chwały (ww. 5-6), a nawet bez dopominania się o swoje prawa (w. 7). Podobnie jak matka, która gotowa jest oddać swoje życie za dzieci, tak i on chciał dąć swoje życie wraz z Ewangelia (w. 8). Pracował dzień i noc, aby nie być dla neofitów ciężarem (w. 9), ponieważ kochał ich jak ojciec (ww. 10-12).

2. Podziękowanie za łaski teraźniejsze (2,13-3,13):

1. pierwszym motywem jest wytrwanie neofitów. Słowo Boże trwa i owocuje w nich (2,13). Naśladują chrześcijan z Palestyny, wystawieni są, bowiem na prześladowania żydów, którzy dopełniają przez to miary swoich grzechów (ww. 14-16);

2. drugim motywem są dobre wieści przyniesione przez Tymoteusza. Paweł pragnął na nowo zobaczyć swoja gminę w Tesalonikach (2,17-20). Nie mogąc jednak opuścić Aten, posłał im swego wiernego współpracownika Tymoteusza, aby ten utwierdził ich w wierze (3,1-5). Wysłannik ten powrócił, przynosząc jak najbardziej pocieszające wiadomości (ww. 6-8). Wieści te były do tego stopnia radosne i pocieszające, że Paweł pyta się: „Jak wiec możemy podziękować Bogu za was z powodu wielkiej radości, jaka mamy dzięki wam przed naszym Bogiem, gdy dniem i nocą modlimy się żarliwie...?” (ww. 9-10). W wersetach 11-13 natomiast stwierdza: „Niech sam Bóg, nasz Ojciec, i nasz Pan Jezus, utoruje nasza drogę do was. Was natomiast niech Pan uzdolni do coraz większej i bardziej obfitej miłości wzajemnej i do wszystkich, takiej, jaka my mamy do was, żeby wasze serca zostały umocnione jako nienaganne w świętości przed naszym Bogiem i Ojcem, na przyjście naszego Pana Jezusa wraz ze wszystkimi Jego świętymi.” Tak wiec wiarę Tesaloniczan Paweł nie tyle uważa za swoja zasługę, co za wyłączna zasługę samego Boga.

CZESC II - Instrukcje na przyszłość (4,1-5,11):

1. Napomnienia ogólne (4,1-12) - sekcja praktyczno-doktrynalna Zwrot, który się wybija to: „Prosimy was i zachęcamy w Panu Jezusie” (4,1). Zasada ogólna natomiast napomnienia brzmi: „podobać się Bogu”. Paweł zachęca do postępu w doskonałości chrześcijańskiej. W tym, co pisze, daje do zrozumienia, że życie chrześcijańskie zawsze powinno wzrastać (nigdy nie ma takiego poziomu, na którym można by było przysnąć z samozadowolenia). Paweł mówi z pełnia autorytetu chrześcijańskiego w imię Jezusa Chrystusa, w zjednoczeniu z Nim, i skutecznością Jego łaski. Wierni wiec powinni potraktować na serio pouczenia Pawłowe (4,1-2). Przede wszystkim powinni unikać nieczystości i niesprawiedliwości. Fundamentem tego napomnienia jest godność powołania chrześcijańskiego (ww. 5-7) i obecność Ducha Św. w nas (w. 8). Wezwanie zaś do miłości braterskiej jest zbyteczne, ponieważ neofici ja praktykują. Apostoł wiec ogranicza się do zachęty do spokoju, porządku i do pracy (ww. 11- 12).

2. Instrukcja dotycząca zmarłych (4,13-5,11) - sekcja dogmatyczna Paweł wykłada tutaj naukę dotycząca zbawienia. Zostaje ona wprowadzona przy pomocy formuły: „Nie chcemy też, bracia, abyście pozostawali w niewiedzy” (4,13). Część ta dzieli się na dwie sekcje, które zaczynają się i kończą tymi samymi formułami:

1. Sekcja I - (4,13-18): „Nie chcemy też, bracia, abyście pozostawali w niewiedzy, co do tych, którzy umierają i się smucili, jak ci, którzy nie maja nadziei” (4,13). Problem ten zrodził się z oczekiwania na paruje, która miała niebawem nastąpić. Tesaloniczanie pytali: My żyjemy, ale co z tymi, którzy umarli? Czy będą też uczestnikami owoców tej paruzji? Jaka jest sytuacja tych, którzy umarli w Chrystusie przed Jego przyjściem? Ich śmierć, jak na to wskazuje 1 Tes 4,13, bardzo smuciła Tesaloniczan. Przyczyna smutku nie był jednak brak wiary w zmartwychwstanie, lecz obawa i strach przed tym, że zmarli będą nieobecni, gdy Pan przyjdzie w swojej chwale. Stad też uważano, że zmarli są w gorszym położeniu od żyjących i dlatego śmierci należy się bać. Paweł odpowiada wiec na te trudności i stwierdza, że smutek jest bezpodstawny. Chrześcijanin nie powinien ponad miarę opłakiwać śmierci swoich bliskich (4,13), ponieważ Jezus wskrzesi ich z martwych (w. 14). W dzień. ostatni żywi nie uprzedza zmarłych (w. 15). Najpierw, bowiem, na pierwszy głos trąby anielskiej zmartwychwstaną zmarli (w. 16). żywi dopiero potem pójdą na spotkanie z Chrystusem. I - jak dalej naucza Paweł - wszyscy na zawsze pozostaną z Nim (w. 17). Zmarli wiec będą obecni przy drugim przyjściu Pana i to powinno być pociecha dla Tesaloniczan (w. 18).

2. Sekcja II - (5,1-11): „Nie ma potrzeby, bracia, pisać wam o dniach i godzinach” (o czasach i porach; 5,1); „Pocieszajcie się wiec nawzajem” (4,18 i 5,11). Jeśli chodzi o czas i godzinę przyjścia, neofici już wiedza, że Dzień Pański przyjdzie jak złodziej w nocy (5,1-3), niespodziewanie. Stad napomnienia do czuwania w wierze i miłości, bo tak powinny żyć dzieci światłości (ww. 4-9). Chrześcijanie winni się pocieszać ta myślą, czy to żywi, czy umarli, że przeznaczeni są do życia z Chrystusem, który umarł za nas (ww. 10-11).

3. Polecenia różne - rady dotyczące życia wspólnego (5,12-22):

• należy kochać i czcić przełożonych (ww. 12-13),

• wspomagać braci (w. 14),

• czynić dobrze wszystkim (w. 15),

• trwać w radości i dziękczynieniu (ww. 16-18),

• cenić charyzmaty (ww. 19-20),

• praktykować roztropność (ww. 21-22).

Całość kończą:

• życzenia doskonałości (ww. 23-24),

• prośba o modlitwy (w. 25),

pozdrowienia i błogosławieństwo (ww. 26-28).

Integralność Pierwszego Listu do Tesaloniczan

Autorstwo pierwszego Listu do Tesaloniczan przypisuje się dziś niewątpliwie św. Pawłowi. Warto zwrócić uwagę, na dwukierunkowość rozwiązań w najnowszych badaniach w związku z problematyką integralności 1 Tes: teorie interpolacyjne i teorie kompilacyjne.

Teoria interpolacji dość wyraźnie jawi się w odniesieniu do 1 Tes 2,13-16 według wielu naukowców, ale również obfita jest literatura dotycząca autentyczności tego fragmentu.

Według teologów przypisujących powyższy fragment autorstwu Pawła, wykorzystał on w tym fragmencie przedsynoptyczną tradycję opartą na tradycyjnych motywach biblijnych. Autor 1 Tes 2,13-16 sięgnął może do starotestamentalnej tradycji zawartej w 1 Krl 19,10. zwolennicy autentyczności 1 Tes 2*13-16mogą się powołać na bardzo ważnych świadków tekstu, kodeks B i S, zawierających w całości 1 i 2 Tes. Wprawdzie niektóre papirusy (P³⁰, P⁴⁶, P⁶⁵), których pochodzenie jest starsze od Kodeksu watykańskiego i synaickiego, nie zawierają tego tekstu, ale dlatego, że mają one tylko niewielkie fragmenty bądź tylko 1 Tes, bądź niewielkie fragmenty obydwu Listów do Tesaloniczan. Podobnie ma się rzecz z kilkoma majuskułowymi odpisami tekstu.

K.G. Eckart przedstawił swoją teorie na temat nieautentyczności 1 Tes chyba najdokładniej ze wszystkich przeciwników autorstwa Pawłowego. Uważa on że wzmianka o dziękczynieniu w 1 Tes 2,13 przesądza o interpolacji fragmentu, ponieważ dubluje się z 1 Tes 1,2. Jednak dwaj uczenie E. Von Dobschutz i P. Schubert przekonująco pokazali, że fragment 1 Tes 1,,2-3,13 tworzy formalnie jedną jednostkę, w ramach której autor dziękczynienia na początku listu, a potem powtórzonego jeszcze w 2,13 i 3,9 włącza całą korespondencję z Tesaloniczanami, tak że paranetyczny fragment zaczynający się w 4,1nn do dopiero tu kończącego się wprowadzenia do listu. Kolejnym argumentem Eckarta jest paralelna budowa 2,13, a potem 2,15.16 co stoi w sprzeczności z listowych charakterem 1 Tes, jednak Kumel obala tą tezę twierdząc, że nie może tu być mowy o paralelizmie ponieważ w 2,13 należy dostrzec logiczne następstwo 3 zdań, z których pierwsze, a zarazem główne zaczyna się do „eucharistoumen”, po którym następuje zdanie rozpoczynające się od „hoti”, uzasadniające najpierw w sposób pozytywny a potem negatywny wspomniane na początku dziękczynienie, żeby całość zakończyć zdaniem względnym (hos), za pomocą którego autor natchniony dziękczynnie odnosi do Boga jako ostatecznej przyczyny wszelkiego działania. Odpowiadając na zarzutu Eckarta, Kumel stwierdza nie bez racji, że ten pierwszy nie uzasadnił wystarczająco swojej tezy o „obcym ciele” 1 tes 2,13-16, poza mało listownym jego charakterem, a jedynie stwierdził ten fakt. Podobnie nie przekonały Kumela stwierdzenia jego oponenta, jakoby zarówno w analizowanym fragmencie, jak i w kontekście następującym nie było mowy o cierpieniach Tesaloniczan (przecież bardzo wyraźnie mówi o tym 1 Tes 3,3). Ewentualne pytania co do językowych wątpliwości tego fragmentu Kumel słusznie uprzedza mówiąc, że nie ma podstaw do powątpiewania w Pawłową autentyczność, ponieważ występuje tu wiele terminów używanych przez Pawła. Pozostaje jeszcze ustosunkować się do zarzutu, jakoby zakończenie 1 Tes 2,16 ze wzmianką o ostatecznym gniewie Bożym nad Izraelem przesądziło o późniejszym powstanie całego fragmentu. Głównym argumentem, zęby odmówić Pawłowi autorstwa tego fragmentu, a jego powstanie umieścić dopiero po 70 roku było zburzenie Jerozolimy w 70 r.(udokumentowanie np. przez Pearsona). Inni jednak dostrzegli tutaj aoryst czasownika użyty w czasie przyszłym, czyli użyty w odniesieniu do wydarzenia przyszłego (spotykamy go np. w Mt 13,20). Nie ma więc potrzeby przesuwać daty powstania tego tekstu i odmawiać mu autorstwa Pawłowego.

Teorii kompilacji. Wspólne jest dla wielu autorów przekonanie, że obecnie nam znany l Tes składa się z dwu odrębnych pism Apostoła skierowanych do Kościoła w Tesalonice. Różnią się jednak, nie­kiedy znacznie, co do zasady podziału i przypisania konkretnych frag­mentów obecnego listu do rekonstruowanych przez siebie listów A i B (bo tak je najczęściej określają), skierowanych przez Pawia do wspólnoty ludzi wierzących w Tesalonice. Różnice można znaleźć także w tym, że zdaniem jednych obydwa listy wchodzące w skład dzisiejszego l Tes są pochodzenia Pawiowego, a zdaniem innych obecny list składa się z listu niewątpliwie Pawłowego i późniejszych dodatków pochodzących od kom­pilatora czy późniejszego redaktora. Czy rzeczywiście wzmianka o modlitwie o wzajemną miłość w 3,11-13 jest wystarczającą podstawą do podziału listu na dwie odrębne jednostki albo czy powtórze­nia, podwójne zakończenie, czy wreszcie wysłanie Tymoteusza do Tesaloniczan i jego powrót z pomyślnymi wieściami do Koryntu, do Pawła - jak twierdzą inni - mogą być wystarczającym dowodem na istnienie pier­wotnie dwóch odrębnych pisma Pawła do Tesaloniczan? Już wielość opi­nii oraz różne dzielenie obecnego l Tes na poszczególne jednostki może nasuwać wątpliwości w tej materii.

Już wspomnieliśmy nieco wcześniej przy krytyce poglądu Eckarta, jakoby l Tes 2,13-16 nie pochodził od Pawła, że kilkakrotna wzmian­ka o dziękczynieniu w naszym liście nie może stanowić wystarczające­go dowodu na istnienie dwóch odrębnych listów do Tesaloniczan. Także, l Tes 4,13-5,11 stanowi nieodłączną całość ze znanym dziś l Listem do Tesaloniczan, co nie dla wszystkich było oczywiste. Rów­nież l Tes 3,11-13, w którym nie ma ani pozdrowień, ani życzenia łaski, nie musi stanowić zakończenia listu. Coś podobnego można znaleźć na początku listu (Flp 1,9-11) lub pod koniec listu (Rz 15,5n), ale niekoniecznie we fragmen­cie stanowiącym zakończenie listu. Tak więc nie można mówić o dwóch zakończeniach w interesującym nas liście. Istnieje tylko jedno zakończe­nie w 5,23-28. Nie przesądzają też o nowym liście ani pareneza, ani wyra­żenie w 4,1 „loipoi oun" (na koniec). Podobnie rzecz się ma z innego rodzaju powtórzeniami czy ze zmianą sytuacji. Zmiana sytuacji mię­dzy 2,17-3,4 a 3,6-10 mogłaby być argumentem za podziałem na dwie części naszego listu jedynie wtedy, kiedy wyrzucilibyśmy, jak to czynią niektórzy autorzy, w. 3,5, a aoryst „epempsamen” w 3,2 tłumaczylibyśmy w znaczeniu czasu teraźniejszego . Nie pozwala jednak na to ani krytyka tekstu, ani gramatyka. Wbrew podobnym opiniom arbitralnym l Tes 3,5 łączy się dobrze z 3,lnn i 3,6. W całym fragmencie od 2,17-3,10 mam do czynienia z refleksją Pawła, poczynając od jego opuszczenia Tesaloniki aż do powrotu Tymoteusza z Tesaloniki. Cały ten okres czasu miał dl Apostoła ogromne znaczenie emocjonalne. I wreszcie rzekome przerwa­nie parenezy zawierającej się w 4,1-12 i 5,12-22 przez fragment o eschato­logicznym wymiarze (4,13-5,11), jest tak niewielkiego znaczenia, że można śmiało - zdaniem G. Haufe - mówić o integralności drugiej części naszego listu zorientowanej ku przyszłości, a rym samym o integralności całego l Tes. Trzeba więc zgodzić się ze stwierdzeniami niektórych uczonych, iż różne teorie interpolacyjne i kompilacyjne, zwłaszcza że różnią się od siebie nie­kiedy dość znacznie, przysparzają w sumie więcej problemów, niż rozwią­zują.

2 LIST DO TESALONICZAN:

AUTENTYCZNOSC LISTU

W przeciwieństwie do 1 Tes autentyczność 2 Tes do dziś jest jeszcze poddawana w wątpliwość. Jest on niekiedy uważany za imitacje, względnie za późniejsza kompilacje, czyli utwór niesamodzielny, będący zlepkiem innych dzieł. Przeciwnicy podają zasadniczo dwa argumenty:

1. argument literacki

podobieństwa i równocześnie różnice w porównaniu z 1 Tes. Formuły czy wyrażenia są bardzo często te same, ale ton jest inny. Podobieństwa tłumaczy się nieudolnym naśladownictwem Pawła przez jakiegoś autora. Styl zaś 2 Tes jest uroczysty, bardziej ostry, mniej żywy i ojcowski.

2. argument teologiczny

na nim w sposób szczególny bazują zwolennicy nieautentyczności. Starają się wykazać przeciwieństwa doktrynalne miedzy 1. a 2. listem. Doktryna eschatologiczna obu listów jest według nich sprzeczna. W 1 Tes 5,2 czytamy: „Sami bowiem dokładnie wiecie, że dzień. Pana nadejdzie jak złodziej w nocy”, tj. nagle i, jak można przypuszczać, bez żadnych uprzednich znaków, zupełnie niespodziewanie. Natomiast w 2 Tes 2,1-12 są zapowiedziane i opisane znaki, które poprzedza przyjście Pana. Jeżeli wiec one się nie ukażą, paruzja nie jest blisko. Czas paruzji wydaje się też różny w obu listach. W 1. liście, bowiem Apostoł wyraża się w taki sposób, jak gdyby sam miał nadzieje jeszcze za życia wyjść naprzeciw przychodzącego Chrystusa (zob. 1 Tes 4,15), w 2. zaś raczej nie spodziewa się rychłego nadejścia Dnia Pańskiego (zob. 2 Tes 2,2).

Różnice miedzy listami można również wyjaśnić warunkami:

• w 1 Tes Apostoł mówi ogólnie o przyjściu Pana i zachęca wiernych do czujności, ponieważ nie jest znany dokładny czas i chwila Jego przyjścia;

• w 2 Tes - przeciwnie: dusze podniecone i zaniepokojone tych, którzy sadzili, że dzień Pański się zbliża, trzeba było uspokoić, dlatego Paweł mówi o znakach, które poprzedza ten dzień. Tak wiec jedno wskazanie nie wyklucza drugiego.

3. argumenty z tradycji

do argumentów wewnętrznych za autentycznością 2 Tes należy dodać argumenty z tradycji. Głosy Tradycji są w tym względzie bardzo jasne. Św. Polikarp i św. Justyn czynią aluzje do tego listu. Św. Ireneusz cytuje go jako dzieło Pawłowe. Fragment Muratoriego, Klemens Aleksandryjski i Tertulian przypisują autorstwo tego listu Pawłowi. Można wiec opowiedzieć się za twierdzeniem, że autorem 2 Tes jest św. Paweł.

CZAS I MIEJSCE POWSTANIA 2 TES

Trudno jest dokładnie sprecyzować, kiedy ten list powstał, ponieważ brak pozytywnych wskazówek. Sylas i Tymoteusz są z Pawłem (2 Tes 1,1), a wiec musiał powstać w czasie drugiej podróży misyjnej. Najprawdopodobniej 2 Tes został napisany w kilka miesięcy po pierwszym, gdy Paweł przebywał jeszcze w Koryncie, a wiec około 52 roku.

CEL LISTU

Paweł otrzymał nowe wieści z Tesalonik. Wynikało z nich, że:

1. Kościół w Tesalonikach bardzo się zaniepokoił i przestraszył, „że już nadszedł dzień Pana” (2,2). Zostali zwiedzeni bliskością Pana (2,3).

2. W efekcie zaczęło na tym cierpieć życie moralne. Niektórzy zaczęli żyć w rozwiązłości (3,6), inni zaś próżnowali (3,11).

Przed tymi błędami i brakami Paweł przestrzega Tesaloniczan. Usiłuje ich wzmocnić

i ustrzec, stanowczo strofując i napominając, jednak zawsze z ojcowska miłością (3,12-

15).

ANALIZA 2 TES

CZESC I - obraz eschatologiczny

Apostoł zaczyna dziękczynieniem Bogu za postępy swych neofitów w wierze, w miłości, a szczególnie w wytrwaniu wśród prześladowań (1,3-4). Myśl o prześladowaniu sugeruje Apostołowi idee sprawiedliwości Bożej, która winna wynagrodzić cierpienia (w. 5): sprawiedliwa kara czeka na prześladowców (w. 6), nagroda, niemniej sprawiedliwa, jest zaś zarezerwowana dla prześladowanych (w. 7), gdy Jezus poprzedzony płomieniem ognia przyjdzie ukarać niewiernych (w. 8), Którzy będą na zawsze odrzuceni od oblicza Pańskiego (w. 9), Podczas gdy świeci będą z Nim panować (w. 10).

CZESC II - instrukcja dotycząca paruzji

Wierni nie powinni się niepokoić pod żadnym pretekstem idea bliskości paruzji (2,1- 2), ponieważ poprzedza ja dwa znaki: apostazje i ukazanie się wielkiego przeciwnika, który będzie się chciał uważać za Boga. Ten ostatni jest teraz jednak „powstrzymywany”, a Tesaloniczanie znają przeszkodę, która sprzeciwia się przyjściu Antychrysta. Bez wątpienia tajemnica zła już się dokonuje, „przeszkoda” jednak nie pozwala mu się ukazać. Gdy jednak zniknie ta „przeszkoda”, ukaże się „człowiek grzechu” (niegodziwiec), ale zostanie zniweczony triumfalnym przyjściem Chrystusa. Wcześniej jednak dokona się wiele cudów i znaków, które zwiodą wielu. Ich zaślepienie będzie dopuszczone przez Boga, jako kara za ich niesprawiedliwości.

CZESC III - polecenia różne

Apostoł prosi neofitów o modlitwy, aby Ewangelia owocowała i żeby mógł uniknąć zasadzek złych ludzi (3,1-2). Ze swej strony obiecuje im pomoc Boża i ufa, że Tesaloniczanie z niej skorzystają (ww. 3-6). Nakazuje stronic od rozwiązłych i od tych, którzy zapominają naukę przekazana przez niego i przykład jego uporządkowanego i pracowitego życia (3,7-9): „Gdy bowiem byliśmy u was, to nakazywaliśmy wam: Jeśli ktoś nie chce pracować, niech też nie je” (3,10). Poleca z naciskiem spokój i prace (ww. 11-13). Nieposłusznych zaś nakazuje oddalić, aby się zawstydzili (w. 14), i upominać, a wiec nie odrzucić (w. 15). Wersety 16-18 zawierają natomiast życzenia, pozdrowienia i błogosławieństwo.

TEOLOGIA LISTÓW DO TESALONICZAN

Terminologia eschatologiczna

1. Centralna idea listów do Tesaloniczan jest eschatologia. Terminem technicznym i prawie wyłącznym na określenie drugiego przyjścia Pana jest w nich słowo paruzji, które dosłownie znaczy obecność, a w znaczeniu szerszym przyjście - adventus (1 Tes 2,18; 3,13; 4,15; 5,23; 2 Tes 2,8.9 - o pojawieniu się Niegodziwca). W innych listach Pawłowych słowo to jest użyte tylko jeden raz (1 Kor 15,23). Chrystus przez swoje zmartwychwstanie zwyciężył śmierć i piekło. Jako nagrodę za dzieło zbawcze osiągnął chwałę, lecz chwała ta w pewien sposób kryje się w niebie, aż zabłyśnie dzień Pański - dzień objawienia się Chrystusa, w którym On jako Sędzia zstąpi z nieba, aby sądzić żywych i umarłych. Na określenie tego właśnie przyjścia Pana, Apostoł Narodów używa terminu paruzji. Egzegeci dyskutują nad pochodzeniem tego słowa u Pawła. Słowo to, bowiem w świeckim języku greckim miało często sens techniczny o charakterze politycznym. Oznaczało radosne przyjście i uroczysty ingres do jakiegoś miasta króla, imperatora*. Z ta nadzwyczajna okolicznością połączone były uroczyste obchody, gry sportowe. Uwieczniano je budowaniem pomników, biciem medali pamiątkowych, a niekiedy nawet od tego momentu liczono nowa erę. Uroczystości takie wywierały wielki wpływ na wyobraźnie ludu i zostawiały niezatarte wspomnienie w pamięci ludzi. Stad niektórzy egzegeci twierdza, że w umyśle Pawła i wiernych słowo paruzja łączyło się koniecznie z idea takich właśnie uroczystości i stamtąd zostało zaczerpnięte. Twierdzenie to zdaje się potwierdzać 1 Tes 4,17, gdzie spotykamy inne słowo techniczne: naprzeciw Pana (na spotkanie). Wyrażenie to było używane na oznaczenie tłumu, wychodzącego naprzeciw króla w dzień jego paruzji. Poza tym Paweł użył w tym kontekście słów, które odpowiadają ceremonii paruzji w świecie hellenistycznym: korona, radość, nadzieja, chwała, Pan. Inni egzegeci jednak nie przyjmują zależności terminologii biblijnej od hellenistycznej i paruzję Pawłową tłumacza wyłącznie w świetle tradycji biblijnej i judaistycznej. Obydwa nurty wcale się nie wykluczają. Paweł, bowiem podając swoja naukę o paruzji bez wątpienia nawiązuje do Starego Testamentu, ale mówiąc do nawróconych z pogaństwa mógł też nawiązać do terminów znanych im skądinąd, a nadających się do przedstawienia prawdy o ponownym przyjściu Chrystusa. Takim właśnie terminem była paruzja.

2. Drugim wyrażeniem na określenie ponownego przyjścia Pana było wyrażenie dzień Pana. Wyrażenie to zostało przejęte z tradycji prorockiej ST (zob. Am 5,18.20; Ez 30,2; Mi 3,19.23). W Nowym Testamencie oznacza dzień, w którym Bóg objawi w chwale swego Mesjasza i przez Niego będzie sadził ludzi. Dlatego też jest często nazywany dniem Syna Człowieczego (Łk 17,24) lub dniem Chrystusa. W listach do Tesaloniczan

spotykamy się z podwójna formuła: dzień Pana (1 Tes 5,2; 2 Tes 2,2) albo w tym dniu (1 Tes 5,4; 2 Tes 2,3). W innych listach Pawłowych mamy zaś następujące formy: dzień Pana Jezusa, dzień Pana Jezusa Chrystusa, dzień Jezusa Chrystusa, dzień Chrystusa. Te wyrażenia oznaczają te sama rzeczywistość - objawienie się naszego Pana Jezusa Chrystusa na końcu czasów z mocą i chwała Boża. Dlatego też często ten dzień określa się jako APOKALIPSĘ PANA JEZUSA (2 Tes 1,7-10).

LISTY WIĘZIENNE:

PROBLEM UWIĘZIEŃ PAWŁA:

Cztery listy: Flp, Kol, Ef, Flm od najdawniejszych czasów nazywają się więziennymi. Wzmianki o przebywaniu w więzieniu w chwili redagowania tych listów rzeczywiście w każdym z nich znajdujemy (Flp l,7.12n.l7; Ef 3,l;4,l;6,20; Kol 1,24,4,3.10.18; Flm 1.7.12n). Paweł przebywał w niejednym więzieniu. Pierwsze, trwające tylko jedną noc, miało miejsce w Filippi ok. roku 50-tego. Tutaj nie mógł więc zredagować żadnego listu.

W Palestynie był więziony dwukrotnie: przez krótki czas w Jerozolimie (Dz 21,33-23,30) i ponad 2 lata w Cezarei (Dz 23,33-26,32). Z więzienia cezarejskiego został przewieziony do Rzymu gdzie przebywał co najmniej 2 lata (61-63) w więzieniu, z którego mógł prowadzić pewną działalność apostolską (Dz 28,16.30). Co do przebywania w więzieniu w Efezie nie mamy pewności czy faktycznie Paweł tam był. Wielu znanych egzegetów (Benoit, Deissmann, Bornkam) popiera teorię więzienia efeskiego, powołując się na 2 teksty: 1 Kor 15,30-32 i 2 Kor 1,8-10. Jednocześnie przyznają zgodnie, że brakuje źródeł aby tę tezę udowodnić.

Uwięzienia w skrócie:

• 1 noc więzienia w Filippi (Dz 16);

• w Jerozolimie (Dz 21-23);

• 2 lata w Cezarei (58- 60 r.)

• 2 lata w Rzymie (61-63 r.)

• (niektórzy dodają Efez (1 Kor 15,32; 2 Kor 1,8)).

Można jeszcze kombinować z Koryntem (ok. 51 r.). Tradycja: 7 możliwych uwięzień.

3 listy - Kol, Ef i Flm posiadają wiele punktów wspólnych, jednakże rozbieżności jest więcej.

LIST DO FILIPIAN

Filippi - zostało zbudowane przez Filipa Macedońskiego, ojca Aleksandra Wielkiego, w 365 roku. W 42 roku przed Chrystusem, za czasów Antoniusza, stało się rzymska kolonia wojskowa, a Oktawian August obdarzył je przywilejami rzymskimi. Miasto składało się głównie z rzymskich weteranów i zarządzane było na sposób rzymski (zob. Dz 16,21). Kolonia żydowska nie była w nim zbyt liczna. Wskazuje na to choćby brak wzmianki o synagodze (zob. Dz 16,21). Pierwsza wspólnota chrześcijańska zbierała się prawdopodobnie w domu Lidii - kobiety z miasta Tiatyry w Azji Mniejszej, trudniącej się sprzedażą barwnika purpury. Kościół w Filippi składał się przeważnie z chrześcijan pochodzenia pogańskiego (zob. Dz 16,12-40; Flp 2,15n; 3,3n; 4,8n).

CZAS I MIEJSCE POWSTANIA:

Pisany w więzieniu (Flp 1,12-14). Niektórzy za miejsce podają Filippi (wtedy byłby to bardzo wczesny list). Ale raczej nie, bo przecież był tam tylko jedną noc. Jerozolima też raczej odpada. Na Cezareę też nie ma mocnych argumentów. Być może Rzym (61-63 r.). Jest to teoria tradycyjna.

AUTENTYCZNOŚĆ I JEDNOŚĆ LITERACKA:

Od przeszło trzech stuleci autentyczność nie budzi zastrzeżeń. Za nie-Pawłowy uważa się jedynie fragment 2,6-11 (Hymn o kenozie). Nie pasuje do kontekstu, najprawdopodobniej jest to wczesny hymn liturgiczny - wskazuje na to m. in. terminologia. Poza tym całość Listu do Filipian jest bardzo osobista, a ten fragment nagle strasznie teologiczny.

Powodów do dyskusji nad jednością literacką dostarcza dwukrotna zmiana nastroju i treści listu. Fragment Flp 3,2-4,3 stanowi tematycznie i stylistycznie zupełnie obce ciało w kontekście całego listu: ostry ton w 3,2, brak jakichkolwiek aluzji do przebywania Pawła w więzieniu. Tekst 4,10-20 zawiera wyrazy wdzięczności Pawła za dobroć okazaną mu przez Filipian - na pewno nie znajdował się pierwotnie na tym miejscu (raczej powinien być po Flp 2,25). Odnośnie tego fragmentu powstało kilka hipotez:

1. Teoria listu osobistego - zmiana tonu, stylu i treści tłumaczy tym, że mamy do czynienia z pismem bardzo osobistym. Dziś już prawie nikt nie podtrzymuje tej teorii.

2. Teoria przerwy w dyktowaniu listu - Paweł przerwał dyktowanie po rozdziale drugim, kiedy powrócił do pisania listu dotarły do niego nowe wieści z Filippi i był w innym nastroju. Teoria ta nie jest oparta na żadnych obiektywnych danych.

3. Teoria interpolacji rozdziału trzeciego - rozdział trzeci został dołączony do listu znacznie później. Teorię tę obala T.E.Pollard.

4. Teoria złączenia dwóch (A i B) lub trzech (A, B i C) listów - już Polikarp przekazał wiadomość że Paweł napisał kilka listów do Filipian, na tym głownie opiera się ta teoria - brak rzetelnych dowodów.

Tematy teologiczne to nauczanie chrześcijańskie i hymn chrystologiczny, który uważany jest za najdoskonalszą formę chrystologii Pawła. Ponadto list zawiera naukę o usprawiedliwieniu przez wiarę (3,9n), ślady eschatologii indywidualnej (1,23) i upomnienia moralne mające uzasadnienie chrystologiczne.

ROZDZIAŁ 1: Apostoł dzieli się nowinami i odsłania serce

Wstęp w porównaniu z innymi listami jest uproszczony, co wskazuje na jego osobisty charakter. Paweł w adresie dołącza do swojej osoby Tymoteusza, najprawdopodobniej współautora listu. Tymoteusz był wierny Pawłowi od drugiej podróży misyjnej. Wzmianka o nim świadczy także o jego bliskości z adresatami listu. Paweł wylicza tu grupę ludzi jakby w nagrodę za pomoc materialną udzieloną apostołowi i wysłanie do niego listu, co wiązało się z trudnościami - to wyjaśnienie proponowali Ojcowie Kościoła. Episkopoi, diakonoi - zestawienie tych terminów z Dz 20,17 dochodzimy do wniosku że episkopoi - biskupi stanowiący kolegium prezbiterów; diakonoi - pomocnicy w sprawach duszpasterskich i ekonomicznych. W liście do Filipian episkopoi to przełożeni kościoła lokalnego - wskazuje na to kontekst i umieszczenie obok nich diakonów (należących do hierarchii). Rozgraniczenie tych 2 funkcji przyjdzie dopiero w drugim wieku po Chr.

Zamieszczone dziękczynienie za dary ma w sobie coś z porządku liturgii synagogalnej, jak i liturgii starochrześcijańskiej. Liturgiczna jest podniosłość stylu, która przypomina psalmy. List odczytywano wiernym na zgromadzeniach liturgicznych. Paweł dziękuje „Bogu mojemu” - to typowy zwrot dla ST. Łaski, jakich doznali Filipianie, autor traktuje jako wyświadczone jemu. Flp 1,5 niektórzy uczeni rozumieją jako pochwałę udziału laikatu w głoszeniu Ewangelii. Autor pokłada ufność nie tyle w przymiotach Filipian, co w Bogu, ale nie jest On wyraźnie wspomniany. W wersecie 6 Paweł mówi o dniu Chrystusa - paruzja.

Udział Filipian w głoszeniu Ewangelii wyraża się przez pomoc materialną i zainteresowaniu osobą apostoła. Użyta jest znana w ST formuła „Bóg mi świadkiem”. „Ożywiony miłością Chrystusa” (Flp 1,8) - w tekście greckim na oznaczenie miłości jest użyty wyraz splagchna, co u klasyków oznacza szlachetniejsze wnętrzności człowieka (serce, płuca, wątroba) - hebrajczycy w tych narządach lokalizowali uczucia; w NT serce, miłość. Apostoł stwierdza, że jego miłość do Filipian jest czymś więcej niż uczuciem, element nadprzyrodzoności.

1,12-26 to najprawdopodobniej odpowiedź o jego sprawy. Przedstawia siebie jako bez reszty oddanego Sprawie Bożej; najgłębsze uzasadnienie teologiczne tych zwierzeń w wersecie 21. Paweł chciał uspokoić Filipian, bo nawet jego przebywanie w więzieniu może przynieść korzyść Ewangelii. Fakt uwięzienia apostoła nabrał rozgłosu wśród pogan pełniących funkcje w domu cesarskim. Paweł pokazuje swoją bezinteresowność. Używa przysłówka obłudnie, nieszczerze by pokazać wady niektórych członków wspólnoty, którzy chcą z nim konkurować w głoszeniu Ewangelii. W 1,27 wzywa do zjednoczenia wiernych z Chrystusem. Nieważne, czy umrze, czy przeżyje - cokolwiek się nie stanie, będzie to korzyść dla Kościoła. Na określenie ciała używa słowa sarx (1,24). Apostoł wyraża jednak nadzieję, że jednak zostanie przy życiu. 1,27-2,4 to zachęta do wierności i pokoju. Udziela napomnień, jednakże nie wymienia konkretnych nadużyć - Paweł generalnie wysoko oceniał poziom życia Filipian. W 1,28 nawołuje do trwania mocno w jednym duchu jednym sercem, do przyjęcia odważnej postawy wobec przeciwników. 1,29 - cierpienie trzeba traktować jako łaskę.

ROZDZIAŁ 2:

2,5 to wprowadzenie do Hymnu o uniżeniu. Wszystkie dążenia ludzkie powinny się wzorować na pokorze Jezusa. Werset 6 to początek właściwego hymnu, stwierdzenie Boskiej preegzystencji. Hyparchon (^cυπάρχων) - istniejąc - to aluzja do Bożej natury. Morfe - w postaci Bożej - zewnętrzny przejaw ukazujący istotę jakiegoś bytu. Charpagamos - nie skorzystał ze sposobności. Syn Boży przychodząc, by wypełnić Swoją misję zleconą Mu przez Ojca, dokonał wyboru między boskością a ludzkim bytowaniem (2,7 - lecz). Kenon - ogołocić, w NT występuje 5 razy i tylko u Pawła. Słowo to dotyczy kogoś, kto nie posiada atrybutów Bożych. Werset 8 to charakterystyka życia ziemskiego, występuje tu aoryst - to znaczy, że nie chodziło mu o jednorazowy akt pokory. Chrzest Jezusa jest aktem historycznym. 2,9 - Akt drugi, zwrot w opisie, teraz wywyższenie Jezusa - przyczyną jest to wszystko, co poprzedzało kolejne akty uniżenia. Są rozróżnione etapy: Zmartwychwstanie, Wniebowstąpienie, zasiadanie po prawicy Ojca, w Chwale której źródłem jest Bóg. Ojciec „darował Mu imię” najwznioślejsze czyli Kyrios - PAN. W starożytności posiadanie imienia oznaczało godność i władzę. W 2,10 autor nawiązuje do Iz 45,23 - na Jego imię zegnie się każde kolano. Dalej w tym wersecie Paweł mówi o istotach podziemnych - nie do końca wiadomo o kogo chodzi. Są różne hipotezy: chodzi o ludzi potępionych, bądź aniołów upadłych, lub zmarłych - ta ostatnia jest najbardziej prawdopodobna. W 2,11 dotyczy wszystkich „języków”, czyli narodów, lub szczepów. Chrystus jest PANEM ku Chwale Ojca.

Fragment 2,12-18 dotyczy zbawienia Filipian. Punktem wyjścia jest ich posłuszeństwo. Filipian czeka zadanie świadków Chrystusa, które niekiedy może być równoznaczne z cierpieniem i męczeństwem. Paweł obawia się o posłuszeństwo Filipian wobec niego podczas jego nieobecności. W zwrocie „z bojaźnią i drżeniem” jest aluzja odnośnie bojaźni Bożej i niepewności Zbawienia. W 2,15 Paweł nawiązuje do Pwt 32,5 określając pogańskie otoczenie Filipian. W wersecie 16: „trzymajcie się mocno Słowa Życia” - to wyrażenie jest u Pawła użyte tylko raz. Chrystus jako życiodajne Słowo Ojca - nawiązanie do J 1,1. Fragment 2,17 mówi o gotowości poniesienia ofiary przez Pawła - przelanie krwi (porównaj z 2 Tm 4,6).

2,19-30 dotyczy misji Tymoteusza i Epafrodyta, to niejako list polecający. Wersety 25-30 zawierają wątki osobiste dotyczące Epafrodyta.

ROZDZIAŁ 3 i 4 (tzw. część parenetyczna):

Poprzednia część była bardziej osobista, tu już są wskazania moralne.

Paweł przedstawia niebezpieczeństwa na jakie są narażeni Filipianie, dotyczące ich życia i wiary. Autor wskazuje siebie jako wzór do naśladowania. Ostrzega przed powrotem do judaizmu. W 3,5 Paweł dowodzi swojego żydowskiego pochodzenia. 3,17-4,1 to zachęta do godnego postępowania i przestroga przed wrogami krzyża Chrystusowego - chodzi tu albo o wyznawców judaizmu albo o źle prowadzących się chrześcijan. To drugie bardziej prawdopodobne. W wersecie 20 - dla prawdziwych świadków Chrystusa jest ojczyzna w niebie.

Rozdział 4 to przede wszystkim nawoływanie do jedności, która jest przyczyną radości. 4,2 - Paweł wzywa 2 kobiety: Ewodię i Syntychę. Interpretacja alegoryczna tych imion to: Ewodia - judeochrześcijanie, Syntycha - poganochrześcijanie. Były to osoby wpływowe i zaangażowane w życie kościoła w Filipii. Musiał być jakiś konflikt między nimi, skoro Paweł nawołuje do jedności. Niektórzy sądzą, że ten konflikt był głównym powodem napisania listu. Możliwe, że chodziło o metody prowadzenia tego sporu. Kto to był prawdziwy Syzyg? W klasycznym greckim, słowo to oznacza ciągnąć razem wspólne jarzmo, wg Wulgaty - współbojownik, brat, towarzysz, wspólnik. Niektórzy uczeni twierdzili, że któraś z wymienionych przez Pawła kobiet była jego żoną - Załęsky: TO NIE PRAWDA. PAWEŁ NIGDY NIE BYŁ ŻONATY! Ten tekst wskazuje jednak na to, że kobiety w Kościele pierwotnym głosiły Ewangelię. Na końcu znajdują się pozdrowienia.

LIST DO FILEMONA

Jedno z najkrótszych pism Nowego Testamentu - List św. Pawła do Filemona, mimo swego charakteru raczej prywatnego, rzuca cenne światło na metody wychowawcze Apostoła i na stosunki panujące w pierwotnym Kościele.

    Adresat listu, Filemon, zamożny kolosanin (por. Flm 2 z Kol 4,7nn.17), zawdzięczał swoje nawrócenie św. Pawłowi zapewne w czasach jego działalności efeskiej (por. Dz 19,10). To właśnie uprawnia Apostoła do wyrażenia w tym liście prośby o przebaczenie zbiegłemu niewolnikowi Filemona - Onezymowi, przede wszystkim jego ucieczki, surowo wówczas karanej przez prawo rzymskie wypaleniem na czole zbiega piętna - "F" (fugitivus) - i nałożeniem mu na szyję żelaznej obręczy noszonej aż do śmierci. Paweł prosi za Onezymem, ponieważ zbieg już jest także chrześcijaninem, nawróconym przez Apostoła w więzieniu, skąd też list ten zostaje wysłany. Działo się to zapewne w Rzymie, za pierwszym tam pobytem Apostoła, tj. między rokiem 61 a 63 po Chr. (por. Dz 28,16.30n).

    Odsyłając zbiega wraz z listem św. Paweł jest z góry pewien pomyślnego wyniku swego wstawiennictwa, ufny w wielkoduszność adresata. Jak widać stąd, chrześcijaństwo nie wydało wówczas jeszcze walki instytucji niewolnictwa, walki niemożliwej wtedy do przeprowadzenia. Ale nie wydając walki doraźnej, nowa religia walczyła inaczej z tą hańbiącą instytucją: wpajała mianowicie w wiernych zasadę nowego braterstwa w Panu (w. Flm 0,16).

LIST DO EFEZJAN

AUTENTYCZNOŚĆ:

Budzi od dawna najwięcej zastrzeżeń. Powodów dostarcza język, styl, teologia oraz jego stosunek do Listu do Kolosan.

JĘZYK I STYL:

Czytelnika uderza obecność wielu terminów typowych dla pism Ojców Apostolskich. Niektóre z nich: asotia, politeia, charitos, chaima kai sarksa. Zupełnie nietypowe dla Pawła jest użycie synonimów i skomplikowanych konstrukcji dopełniaczowych. W tym liście jest bardzo dużo semityzmów. Ponadto jest tu 18 terminów których nie spotyka się w całej Biblii Greckiej, oraz 35 takich, które stanowią hapax legomena całego NT.

TEOLOGIA:

Zawarta jest tu, całkowicie obca innym listom Pawła, myśl, że Kościół został zbudowany na fundamencie apostołów i proroków, a Chrystus jest kamieniem węgielnym tej budowli (2,20). Termin ekklesia jest używany tylko na określenie Kościoła powszechnego, Paweł dotąd tak nazywał Kościoły lokalne. W 5,25n przyrównuje małżeństwo chrześcijańskie do związku Chrystusa z Kościołem - kłóci się to z 1 Kor 7. Nie-Pawłowy jest również zwyczaj określania tylko apostołów mianem świętych. Ponadto nigdzie dotąd nie wspominał o zstąpieniu Jezusa do piekieł (4,9). Podejrzana jest też pewna anonimowość listu - niemożliwe, aby Paweł wysłał taki bezosobowy i niekonkretny list do wspólnoty efeskiej, w której przecież spędził dużo czasu.

STOSUNEK Ef DO Kol:

Są miedzy tymi listami podobieństwa; zbliżony język, treść i styl. Około 1/3 słów z Kol znajduje się w Ef. Widoczne jest także podobieństwo strukturalne. Podobieństwa nasuwają na myśl kopiowanie całych partii tekstu. Powstały więc liczne hipotezy. Jedna z nich mówi że wniosek nasuwa się sam - Paweł nie jest autorem tych listów. Autor tych pism kopiował jeden z nich całymi partiami tworząc drugi list. Inna hipoteza mówi o tym, że Kol jest pismem Pawła (bo wykazuje większe związki z innymi pismami), a Ef to odtworzenie tego listu, napisane przez ucznia apostoła - stąd tyle powtórek. Jeszcze inna głosi, że Paweł zlecił sekretarzowi przekazanie nowego pisma. Ów osobnik nie był zdolny i nie do końca zrozumiał myśli Pawła - stad tyle rozbieżności z innymi pismami. Jeszcze inna - Ef to zlepek różnych wypowiedzi św. Pawła opracowany przez jednego z jego uczniów. Kolejna - że to krąg Pawła wypracował wspólne źródło dla tych dwóch listów. Dziś większość egzegetów uważa, że Ef prawdopodobnie nie jest autorstwa Pawła.

ADRESACI LISTU DO EFEZJAN:

1,1 - do Efezu, czy rzeczywiście? En Efezo (εν Εφέσω) nie ma w najważniejszych kodeksach (Jerozolimskim i Watykańskim). Świadectwo Ojców i Fragment Muratoriego ma już te słowa. Wg Marcjona był to list adresowany do Laodycejczyków. Możliwe, że był to list ogólny, wręcz jakby „encyklika”, do różnych Kościołów w Azji mniejszej. Pojawiają się pomysły, że w miejscu, gdzie znajduje się en Efezo było po prostu wolne miejsce na nazwę Kościoła, który ten list otrzymywał. Za „encykliką” przemawia fakt, że nie jest to list w ścisłym znaczeniu tego słowa. To niejako testament duchowy Pawła dla całego Kościoła, medytacja na temat słów i prawd Chrystusowych.

Jeśli zestawimy go z Kol i Flp, możemy dojść do wniosku, że powstały w bliższej odległości czasowej. Ef 6,21 może być aluzją do Flp 12 i Kol 4,7-9, to dalej posunięta synteza teologiczna.

CZAS I MIEJSCE POWSTANIA:

O ile autorem był Paweł, to list powstał najprawdopodobniej w latach 61-63 n.e. w rzymskim więzieniu (wzmianki o tym w rozdziałach 4; 5; 6). Jeśli jednak przyjmiemy nie-Pawłowe autorstwo (jak większość obecnych teologów), to możliwym miejscem redakcji staje się Efez (lata 80-110), gdzie była szkoła Pawłowa.

TREŚĆ LISTU

List do Efezjan jest najbardziej eklezjologicznym listem. Główna jego treścią jest nauka o Kościele, jako mistycznym Ciele Chrystusa, która właśnie w tym liście została ostatecznie sformułowana. Kościół jest rzeczywistością jednocząca - jest jednym ciałem, którego Chrystus jest głowa, jedna budowla, której Chrystus jest fundamentem. Jest też porównany do uświęconej przez Chrystusa oblubienicy, która czyni On swoja małżonka. W Liście do Efezjan można te_ znaleźć takie ulubione tezy Apostoła, jak: naukę o usprawiedliwieniu przez wiarę, o Jezusie Chrystusie Zbawicielu ludzkości, który pojednał nas z Bogiem. Chrystologia listu do Efezjan streszcza się w słowach 1Kor 8,6: „To jednak dla nas jest jeden Bóg Ojciec, (...) i jeden Pan, Jezus Chrystus, przez którego istnieje wszystko i przez którego my istniejemy.”

Druga cześć listu zawiera róże pouczenia. Chrześcijanie są w niej wezwani do prowadzenia nowego życia, zarówno w rodzinie, jak i w społeczności.

ROZDZIAŁ 1:

1,1 to adres, przypominający ten z Rz i Kol l,3-3n. Po adresie następuje część dogmatyczna: 1,3-14 to hymn paschalny na cześć Boga. Zaczyna się od eulogii (czyli błogosławienia; „Niech będzie błogosławiony Bóg i Ojciec Pana naszego, Jezusa Chrystusa”). Autor dziękuje Mu za Misterium Zbawienia. Forma przedstawienia Boga Ojca jako inicjatora Planu Zbawienia, przypomina Flp 2,6. Plan to: nasze usynowienie przed wiekami, odkupienie, objawienie, połączenie Żydów i pogan w Chrystusie jako Głowie Kościoła, zakończone osobistym udziałem za sprawą Ducha Świętego (wzmianka o trzech Osobach Boskich. Występujący tu termin „Bóg jako Ojciec Chrystusa (lub ludzi)” łączy się z jednoczesnym wyrażeniem wdzięczności czy uwielbienia Boga. „Na wyżynach niebieskich” (επουρανίοις, epuraniois) - przedstawia Niebo, jako źródło łask Ducha. Werset 4 - występuje czasownik wybrać - czynność Boga lub Chrystusa, który wybiera kogoś, by obdarzyć go łaskami; przed założeniem świata - ludzka „preegzystencja” w zamiarach Bożych. Werset 4 - ponadczasowy charakter Wcielenia, jego logiczne i ontologiczne pierwszeństwo dotyczące całego stworzenia (porównaj z Kol 1,15-20). Mamy być święci i nieskalani przed Bogiem - sędzią; dotyczy to również całego naszego życia. Na nasze przeznaczenie do łaski synostwa Bożego wskazuje użycie hijothesija (^cιοθεσία) - szczęśliwe wybranie przez Boga, usynowienie. Ta łaska jest dla Pawła utożsamiana z wyzwoleniem z niewoli (Rz 8,15; Ga 4,1-5), gdyż zakłada odwieczny wybór w Chrystusie i przynależność do Kościoła. Zapoczątkowane na ziemi, pełnię osiąga wraz ze zmartwychwstaniem ciał - to szczytowy punkt dziecięctwa. Usynowienie to dokonuje się przez Chrystusa - Jego pośrednictwo jest jedyne i konieczne. Polega na dokonaniu dzieła Zbawienia, które było dobrowolne, z miłości, dla wiekuistego dobra człowieka. Łaskawość Boża jawi się jako źródło poszczególnych łask. Werset 7 - odwieczny Plan urzeczywistnia się w czasie, przejawem jest odkupienie. 8 udzielona została łaska w postaci wszelkiej mądrości i zrozumienia - te terminy niekiedy odnoszono do Boga, tu występują jako cnoty chrześcijańskie udzielone przez Boga. 9 sposób udzielania powyższych łask to aporydzo - poznanie w znaczeniu objawienia, oznajmienia tajemnicy. Bez objawienia Dzieło Odkupienia byłoby ludziom nieznane. Występuje termin tajemnica - oznacza tajemnicę zrealizowaną w Kościele, dotyczącą zbawczej Woli Bożej wg Jego postanowienia (ευδοκία, eudokija). Używa także słowa protithemi (?) - coś położyć przedwcześnie, dotyczy 1,4 i wiąże się z Ga 4,4 (to tekst mariologiczny jak pamiętacie). Oikonomia łączy się ściśle z Planem Zbawczym. Paruzja ujawni Tajemnicę Zbawienia całemu światu. Autor przedstawia jednoczące ludzkość działanie Chrystusa jako Głowy. Zamiast dotychczasowego „my” odnośnie wiernych, w wersecie 11 my - wierni Izraela, werset 13 - „Wy” - poganochrześcijanie. Użyty tu hapax legomena wskazuje na fakt wybrania Izraela przez Boga (Pwt 4,20) i jego transpozycję na nowy Lud Boży. Stajemy się nim przez chrzest - od niego mamy udział w Chrystusie. Dostąpienie do udziału nie jest przypadkiem, ale jest zgodne z zamysłem Woli Bożej. Werset 12 nawiązuje do nawrócenia Izraela ku Chwale Jego majestatu. Z 1,12-13 wynika, że Żydzi pokładali nadzieję w Chrystusie zanim przyszedł; poganie uczynili to usłyszawszy Słowa Prawdy. 1,13 to powołanie pogan do wiary - zadanie nauczania Pawłowego spoczywa na wszystkich wiernych. To posłannictwo obiecane w ST, zostało nam dane przez Chrystusa i Ducha Świętego, służy wypełnieniu Bożego Planu Zbawienia aż do paruzji. Dobra Nowina - nauka, która dokonuje Zbawienia. Zastosowany tu aoryst jest jednoznacznie związany z chrztem. W wersecie 14 - określenie posłannictwa Ducha Świętego, który zapewnia doprowadzenie tego Dzieła do kresu. Od 1,15 zaczyna się modlitwa o łaskę zrozumienia Dzieła Odkupienia, tej Tajemnicy której należy zaufać i odpowiedzieć. Występuje tu wyraz Chwała jako wyraz transcendencji Boga. Werset 19 mówi o Wszechmocy Bożej i wywyższeniu ponad wszystko. 1,20 przedstawia Zmartwychwstanie, jako centralne wydarzenie. W 1,22-23 jest niejako nowy hymn - o wywyższeniu Chrystusa. Autor wylicza kolejne szczeble wywyższenia: wskrzeszenie, posadzenie po prawicy, wyniesienie bytów duchowych przez Ojca, obdarowanie niezwykłym imieniem, poddanie wszystkiego pod Jego stopy, uczynienie Go Głową Kościoła, który jest Jego Ciałem i Jego Pełnią.

ROZDZIAŁ 2:

2,1-10 dotyczy powołania grzesznych ludzi do bycia w Chrystusie. Moc Boża, która wywyższyła Jezusa jest w stanie wyrwać ludzkość ze śmierci i grzechu. Tezę o powszechności grzechu apostoł ilustruje na przykładzie adresatów i nawróconych Żydów. Niektórzy uczeni twierdzą, że u podstaw 2,1-5 są 4 pieśni (np. Iz 53,6). Jako zakres działania złych duchów (synowie buntu) przedstawia sferę pod księżycem i powietrze. Nawiązuje do 2 Kor - szatan jako władca tego świata. Werset 3 - pokazuje obszar panowania grzechów - ciało - sarx. Mówi, że Żydzi byli potomstwem zasługującym na Gniew Boży. Kara dotyka winowajców za nieprzyjęcie Objawienia i łamanie Przykazań. To przyczyna panowania śmierci. Autor kontrastowo zestawia to z Miłosierdziem Bożym. 2,8 - początek wiary jest dziełem łaski (II Synod w Oranges z 529 r. wskazuje na to), 2,1-12 dotyczy zjednoczenia pogan i Żydów, Przymierze oznacza połączenie dziedzictwa Izraela z obietnicami Nowego Przymierza (porównaj Iz 55,3 i Jr 31,34). Jest tu hymn liturgiczny, istniejący wcześniej lub autorstwa Pawłowego. Występuje tu także nawiązanie do Izajaszowego pojęcia pokoju, jako synonimu Zbawienia (Iz 57,19). Werset 14 - wzmianka o murze nawiązuje do rozdzielenia Świątyni; poruszony jest także temat wrogości Żydów. Werset 16 - niektórzy uczeni przez Krzyż widzą ciało fizyczne Chrystusa; inni wzrastające w jedno Mistyczne Ciało - Kościół.

ROZDZIAŁ 3:

3,1-13 Paweł - apostoł pogan. Autor przedstawia swoje posłannictwo w odniesieniu do pogan. Zostało one poprzedzone szczególnym objawieniem, tłumaczy tym swoje uwięzienie. W 3,1 występuje niedokończone zdanie, może była tu jakaś modlitwa; może jest to parenteza.Werset 5 mówi o charyzmatycznym pochodzeniu objawienia - przez Ducha Świętego za pośrednictwem wybranych ludzi jako narzędzi. Werset 6 - istota objawionej tajemnicy, współpowołanie pogan do uczestniczenia w dziedzictwie Obietnicy Mesjańskiej. Czas Mesjański już się zaczął, więc poganie już są zrównani z Żydami. Paweł swój osobisty udział w głoszenie Ewangelii poganom uważał za łaskę. Werset 8 - nazywa apostołów świętymi. Werset 9 - apostolat Pawła to odkrywanie tajemnicy Planu Zbawienia, Zwierzchność i władza - potęgi świata duchów przedstawione jako przejaw mądrości Bożej. 3,14-21 to modlitwa o zjednoczenie wiernych z Chrystusem. Prosi o moc duchową. W wersecie 17 prośba o otrzymanie łask: zdolności poznania (pojęcia szerokości, długości, wysokości, głębokości); o to by Chrystus zamieszkał w sercach aby możliwe było poznanie doskonałej Miłości Chrystusa. Mała chrystologia zamyka tę część.

ROZDZIAŁ 4, 5 i 6:

To część moralna listu. Porusza temat małżeństwa, nawiązuje do związku Chrystusa z Kościołem. Wzorem miłości ma być Jezus, który oddał swoje życie za Kościół.

LIST DO KOLOSAN

Kolosy - Miasto to leżało w dolinie rzeki Likos, około 160 km na wschód od Efezu, w bliskim sąsiedztwie Laodycei. Miedzy tymi miastami utrzymywano ścisłe kontakty (zob. Kol 4,15n). Gmina w Kolosach składała się głównie z nawróconych spośród pogan (zob. Kol 1,21.27; 2,13). Kolosy należały do miast, w których Paweł nie głosił osobiście Ewangelii (1,1). Założony tam przez Epafrasa (1,7), ucznia Pawła, Kościół rozwijał się dobrze. Z czasem jednak powstały w nim pewne trudności, wynikłe z fałszywych dociekań, mających swe źródło w essenizmie, gnostycyzmie czy mitach wschodnich. Zwolennicy tych poglądów oddawali przesadna część aniołom, uznając ich wyższość nad Chrystusem (2,8). Toteż w liście mamy polemikę z tego rodzaju nauka. Autor dowodzi, że najwyższa cześć należy się Chrystusowi (1,17), gdyż On jest Głowa organizmu, którym jest Kościół, posiada pełnie łaski i w Nim rzeczywiście mieszka pełnia Bóstwa.

AUTENTYCZNOŚĆ:

Od ponad dwu stuleci wielu egzegetów, zwłaszcza protestanckich poddaje w wątpliwość autentyczność Pawłową listu do Kolosan. Głównie z powodu języka i stylu tego pisma, oraz jego teologii. Ks. Waldemar Rakocy mimo wszystko wierzy w autorstwo Pawła.

JĘZYK I STYL:

• W Kol znajdują się 34 terminy nigdzie nie występujące w Nowym Testamencie. Jest w tym liście dalszych 15 słów, notowanych co prawda w innych księgach Nowego Testamentu, ale nigdy w listach Pawła, i wreszcie 10 terminów takich, które powtarzają się jedynie w liście do Efezjan.

• List obfituje w bardzo liczne wyrażenia, synonimy, trudne kompozycyjnie kilku łączonych dopełniaczy, niespotykanych w podobnej formie w żadnym liście Pawła.

- Styl jest wyjątkowo ciężki, przeładowany zdaniami pobocznymi, konstrukcjami participialno-bezokolicznikowymi. Autor posługuje się chętnie złożeniami z en, łączeniem kilku wyrazów o tym samych rdzeniu (np. dynamen, dynamoumenoi) itp.

- Zwracając się do Kolosan, Paweł nigdy nie używa tak typowego dla siebie zwrotu, jak adelphoi mou (αδελφοι μου - bracia moi). Podobne zjawisko obserwujemy ponadto jedynie w liści do Efezjan oraz w listach pasterskich. Czy tylko na karb przypadku należy złożyć to, że właśnie Pawłowe autorstwo tych listów jest również poddawane w wątpliwość?

TEMATY TEOLOGICZNE

1. Kosmiczne zwierzchnictwo Chrystusa

W liście do Kolosan Chrystus i jego dzieło misyjne maja nie tylko wymiar zbawczy, ale i kosmiczny. Chrystus jest nie tylko Głowa Kościoła, ale jest On Głowa wszelkiego stworzenia. Podstawa zwierzchnictwa Jezusa Chrystusa jest Jego Boska egzystencja jako obrazu Ojca. On jest źródłem i kresem stworzenia. Myśl te podejmie później list do Efezjan, który mówi, że ostatecznym celem Bożego planu jest złączenie na nowo wszechświata w Chrystusie jako Głowie.

2. Kościół

Kościół jest widziany przez autora listu jako „ciało Chrystusa”, którego członkowie, zjednoczeni przez chrzest z Chrystusem-Głową, otrzymują od Niego nowe życie - Ducha. 71 Ten Kościół zespolił w sobie żydów i pogan, i jak Oblubienica wraz ze swym Panem napełnia cały kosmos, będąc „pełnia Chrystusa”. Ciało Chrystusa - Kościół różni się od zwykłej zbiorowości ludzkiej. Jest on rozszerzeniem indywidualnego Ciała Chrystusa, umarłego i Zmartwychwstałego, o chrześcijan, którzy zostali przyłączeni do Niego przez chrzest. Chrystus jako Głowa kieruje wzrostem swego Kościoła z nieba, a zjednoczeni z Nim są zanurzeni w tej pełni (Kol 2,9-10).

3. Misterium

Kosmiczny charakter zbawienia wskazuje, że dotyczy ono całego stworzenia. Paweł dostrzega w tym „misterium”, tj. tajemnice od dawna zakryta w Bogu, lecz teraz objawiona. Do poznania tego Bożego planu potrzebna jest nadprzyrodzona mądrość (Kol 1,26-28; 2,2n). Paweł kontynuuje ten temat w liście do Efezjan, mówiąc o własnej znajomości tej tajemnicy i o swym powołaniu w jej służbie (Ef 3,1-12). Wszyscy wierni są wezwani, aby rozważali to misterium i modlili się do Boga o światło Ducha, niezbędne do jego zrozumienia (Ef 1,17n; 3,16-19).

Źródło ewentualnych powątpiewań w autentyczność Pawłową tego pisma:

• Chrystologia listu do Kolosa ma charakter zdecydowanie kosmiczny, zwłaszcza we fragmentach 1,16-19; Podobnych rysów nie posiada nauka o Chrystusie w żadnym z pism Pawła.

• Idea Chrystusa jako głowy ciała, którym jest Kościół (1,18; 2,19) nie da się również odnaleźć w żadnym z pism Pawła.

• Zupełnie odmienny charakter w porównaniu z listami niewątpliwie Pawiowymi posiada również eschatologia listu do Kolosan. Nie ma tu już wzmianki o bliskości paruzji.

• W sposób bardzo znamienny przestawia autor listu do Kolosan swoją naukę o zmartwychwstaniu. Co prawda już w liście do Rzymian jest mowa o tym, że przez chrzest każdy chrześcijanin współumiera z Chrystusem, lecz zmartwychwstanie chrześcijanina - to jedno z głównych wydarzeń, przyszłości pozagrobowej (por. Rz 6,1-10). Tymczasem według listu do Kolosan zmartwychwstanie, nowe współżycie z Chrystusem nie ma wcale charakteru przyszłościowego, lecz stanowi już teraz pewien aspekt chrześcijańskiego życia (por. 2,12; 3,1). Eschatologia listu do Kolosan - to tzw. Eschatologia realizowana. Zjawisko powyższe odbija się też konsekwentnie w postaci specyficznego motywowania napomnień moralnych w liście do Kolosan. Motywem jest tu nie wizja przyszłego zmartwychwstania, lecz należący do przeszłości fakt przyjęcia chrztu.

• Dość dawno już twierdzili niektórzy, że błędy zwalczane w liście do Kolosan w rzeczywistości znane są z wystąpień błędnowierców dopiero II wieku. Przypisywanie Pawłowi autorstwa listu, który zwalcza te błędy, byłoby zatem zbyt dużym anachronizmem.

LISTY PASTERSKIE

1 i 2 Tym - nazwa pochodzi z 2pol XVBIII w a o jej trafności świadczy to że do dziś funkcjonuje. Mimo, że są to listy prywatne do bliskich współpracowników to nie maja charakteru wyłącznie prywatnego

AUTENTYCZNOŚĆ

Po raz pierwszy zakwestionowano ją 200 lat temu, dziś liczba zwolenników nie pawłowego autorstwa wzrosła - chyba już nikt nie uważa ich za Pawłowe w takim znaczeniu jak Kor, Rz czy Gal. Brak ich zresztą w najstarszej tradycji - P 46 (papirusie), w Kanonie Marcjona i u niektórych Ojców Kościoła.

Przeciwko Pawłowi przemawia język listów. Duża liczba słów niespotykanych u Pawła a 175 w ogóle się nie pojawia w całym NT. Natomiast terminów występujących w listach Pawłowych na 542 tu tylko 50. Pojawiają się za to określenia używane dopiero w tekstach z II wieku. Niektóre terminy używane są w innym znaczeniu niż u Pawła np. Kyrios w Kol 3,22 oznacza panów a tu ich autor określa mianem despotes.

Przeciw przemawia brak zgodności co do danych z Dz.

A także teologia: brak elementów eschatologicznych.

Zwolennicy autorstwa Pawła twierdzili, że pisał je sekretarz a Paweł tylko przejrzał szybko i zaaprobował

1 TYMOTEUSZA

Odbiorca listu nazywany jest Dzieckiem w wierze. W innych listach 2czlonowe życzenia - tu 3: laska, miłosierdzie i pokój

Autor nakłada na Tymoteusza obowiązek dbania o czystość nauki. 1,8-11 wzmianka o znaczeniu prawa - że nie samo prawo dzieli ale sposób posługiwania się nim. 1,9-10 katalog grzechów, mniejszy niż w 1Rz. 1,12-17 motyw wdzięczności Chrystusowi za wybór i zaufanie. W 15 - termin Logos nie oznacza tu przepowiadania czy nauczania ale naukę- konkretną prawdę wiary.

/rdz 2 i 3 to wskazówki dotyczące służby bożej.

W 2,8-19 dotyczą zachowania kobiet. Autor nie odnosi się życzliwie- nie pozwala nauczać i panować nad mężem.

Rdz3 mowa o przymiotach Biskupów- jakimi cechami powinni się odznaczać. 3,11 o diakonach.

Rdz5 o wdowach - tam fragment mówiący o tym że ten który nie troszczy się o krewnych jest gorszy od tego który wyparł się wiary.

Pozostałe rozdziały podają zasady życia społecznego.

2Tm - doczytać w książce Załęskiego

HEBRAJCZYKÓW

Nieautentyczność listu potwierdzona tym, że Kościół zrezygnował z czytania go podczas czytań mszalnych

Już prolog wskazuje na różnice:

- brak imienia nadawcy

- brak adresatów

- brak życzeń

Różnice doktrynalne:

- nigdzie u Pawła nie ma idei Chrystusa arcykapłana

- tu zbawcza moc Chrystusa wynika z jego wniebowstąpienia a nie jak wszędzie ze zmartwychwstania

nie Pawłowe słownictwo: np. eklesia tu tylko 2x a w listach 62x

styl listu inny. Tu jego greka najlepsza ze wszystkich listów.

Kto napisał list? Wg Orygenesa: „tylko Bóg wie kto jest autorem”

Adresaci

Tytuł, że do hebrajczyków - ale to bardzo ogóle określenie. jakie możliwości?

- Judejczycy mówiący po hebrajsku (starsi autorzy)

- poganochrześcijanie (powszechnie)

- judeochrześcijanie

- judeochrześcijanie, ale mocno zhellenizowani (dziś to dominuje)

czas i miejsce

Nie mógł powstać po 95 roku bo Klaudiusz Rzymski powołuje się na ten list.

Miejsce - wzmianka w 13,24, że pozdrawiają was ci którzy są z Italii, ale gr. appos może oznaczać ludzi, którzy pochodzą z jakiegoś miejsca ale tam nie mieszkają.

Może list do nawróconych żydów w Italii, którym ślą pozdrowienia ich rodacy przebywający poza swoim krajem. Ale nie jest pewne że adresatami są żydzi z Italii.

Dziś mówi się, że można przyjąć Italię za miejsce powstania listu.

Teologia w liście do Hebrajczyków

Chrystus arcykapłan - mowa o tym już w 1 części listu, potem 2 i 3. W 4 rozdziale powraca do tego a rozwija w 5,1-10 i całym 7.

Chrystus jako pośrednik

Rozdziały 8; 9 i 12

Autor ujmuje pośrednictwo Chrystusa jako funkcję kapłańską, przedstawia go jako ofiarę przebłagalną . Czyli i kapłan i ofiara.

W połączeniu z tym tematem nowy wątek Nowego przymierza

Ujęcie narodu wybranego jako ludu będącego w drodze 3,7-4,13

Ważny wątek to idea Synostwa Bożego Jezusa - zawarta w prologu

List zawiera szereg imion i wypowiedzi dotyczących Chrystusa:

• Dziedzic

• Odblask chwały

• Odbicie iskry Bożej

• Pierworodny (też u Kol było)

• Apostoł i Arcykapłan naszego wyznania

• Wielki Arcykapłan

• Syn Boży Kapłan wg Obrzędu Melchizedeka

• Poręczyciel lepszego przymierza

• Sługa świątyni i prawdziwego przybytku

• Pośrednik lepszego przymierza

• Pośrednik nowego przymierza

• Arcykapłan dóbr przyszłych

• Ten który ma nadejść

• Sprawca wiary i ten co prowadzi do doskonałości

• Jezus Chrystus wczoraj i dziś, ten sam na wieki

• Wielki pasterz owiec

Fragment Prologu 1,1-4 przypomina bogactwem i formą prolog Jana. Mamy tu w olbrzymim skrócie treść listu, zapowiedz tematu:

Wpierw podobieństwa i różnice między objawieniami obu przymierzy, potem obraz wcielonego Syna Bożego - pośrednika nowego Przymierza.

Dalszy ciąg listu można podzielić na 2 części:

1) to 1,5-10,18 autor wykazuje przy pomocy cytatów ze ST wyższość Nowego Przymierza

2) 10,19-13,17 autor wyciąga wnioski moralne z rozważań

Całość kończy epilog 13,17-25

„...wespół ze wszystkimi, którzy na każdym miejscu wzywają imienia Pana naszego Jezusa Chrystusa, ich i naszego [Pana].”

Czyli ostatnie wymienione przez Pawła „ugrupowanie”.

Że wypowiedź „a ja Chrystusa” nie jest już przytaczana, a jest to jego własna deklaracja. Ks. Załęski też się przychyla do tej opinii. Polecał Biblię Lubelską, która ma całkiem obszerne komentarze.

1 Kor 1: „Paweł, z woli Bożej powołany na apostoła Jezusa Chrystusa, i Sostenes, brat,” - być może chodzi o sekretarza; raczej nie o przełożonego synagogi w Koryncie (por. Dz 18,17).

„Doniesiono mi bowiem o was, bracia moi, przez ludzi Chloe (...)” (1 Kor 1,11a) - różne opinie; może bogata chrześcijanka, a może jakieś przedsiębiorstwo handlowe.

Można na podstawie tekstu wysnuć wniosek, iż nie chodzi tu o jakiś odosobniony przypadek.

W tekście są użyte słowa, nie „z matką”, a „z gyne ojca swego” - kobietą, żoną swojego ojca. Macocha była jednak traktowana na równi z prawdziwą matką.

Święto Paschy obchodzone jest 13/14 Nisan. Należy wówczas usunąć kwaśny chleb na pamiątkę wyjścia z Egiptu, kiedy Żydzi nie zdążyli zakwasić chleba i spożywali chleb przaśny - Wj 12,15-19.

Trudny fragment; chodzi tu być może nie o aniołów w sensie ścisłym albo o aniołów upadłych; jednak krytycy twierdzą, że w NT nigdy samo angelos nie występuje na określenie demonów.

Niektórzy twierdzili, że porneia (rozpusta) jest dla ciała tym, czym dla żołądka pokarm. Paweł wyraźnie oponuje i zaznacza, że ciało jest świątynią Ducha Świętego.

Jednak jakby „wymiennie”: „Żona nie rozporządza własnym ciałem, lecz jej mąż; podobnie też i mąż nie rozporządza własnym ciałem, ale żona.” (1 Kor 7,4).

ks.prof.J.Załęsky napisał artykuł dotyczący tych wersetów - kto go jeszcze nie przeczytał może mieć problem
na egzaminie!!!

1 Kor 7,10-11: „Tym zaś, którzy trwają w związkach małżeńskich, nakazuję nie ja, lecz Pan: Żona niech nie odchodzi od swego męża! Gdyby zaś odeszła, niech pozostanie samotną albo niech się pojedna ze swym mężem. Mąż również niech nie oddala żony.” - porównaj w Czerwonej Książeczce.

Być może chodzi tu o to, że strona jest „nie związana”, tylko gdy druga strona jest niewierząca i to ta strona odejdzie - między wierzącymi jest obustronne związanie nie do rozwiązania. Ale raczej może tu iść o wersy 10 i 11.

Na temat niewiasty-siostry z 1 Kor 9,5 czytaj w Czerwonej Książeczce.

1 Kor 11,2-16 - czytaj w Cz. K.

Dawniej istniała hierarchia: Bóg, Chrystus, mężczyzna, niewiasta ;)

ciekawe co na to feministki?!

Ks.prof. Załęsky: może chodzić o Aniołów upadłych. Albo też o aniołów, jacy, wg żydowskiej tradycji, czuwają nad porządkiem zgromadzeń liturgicznych. Por. Cz. K.

To słowo, jako takie, nie występuje w tekście.

„Dlatego też kto spożywa chleb lub pije kielich Pański niegodnie, winny staje się Ciała i Krwi Pańskiej.” (1 Kor 11,27). „Kto bowiem spożywa i pije nie zważając na Ciało [Pańskie], wyrok sobie spożywa i pije.” (1 Kor 11,29).

Łaska dawana jest jednostkom.

Dr Muszyńska.

To tak jak biblistyka ma się do innych specjalizacji - dr Muszyńska.

Oczywiście chodzi tu o prawdziwe zmartwychwstanie, wraz ze wszystkimi następstwami, a nie jedynie zwrócenie życia ziemskiego, jak w przypadku Łazarza, czy córki Jaira.

Jest na to osobny artykuł.

Paweł jako obywatel rzymski nie mógł być skazany na śmierć przez pożarcie przez zwierzęta, a już na pewno nie przez dzikie.

W ST błogosławieństwo było ważnym elementem kultu.

Nie musi to świadczyć koniecznie o jego greckości, równie dobrze może to tylko oznaczać, że był poganinem.

Jan Załęski „Integralność 1 Tes”.

Interpolacja - wstawienie wyrazów zwrotów, zdań do pierwotnego tekstu w celu uzupełnienia w nim luk albo w celu jego sfałszowania.

Kompilacja - niesamodzielne dzieło będące połączeniem części innych dzieł lub dzieł innych autorów.

Np. K.G. Eckart, „Der zweite echte Brief des Paulus an die Thessalonicher”; M. Goguel „Introduction au Nouveau Testament“ ; F.C.Baur.

Np. H.Boers; W.Munro; M. Dibelius.

Por. Iz 52,13 - 53,12 - ogromna zbieżność.

σαρξ - ciało, ale w sensie całkiem fizycznym; wręcz „mięso” (za x.Kowalakiem).

W tekście greckim: ^cαρπαγμόν (charpagmon).

Być może rdzeń z obecnego w tekście greckim ekenosen stąd też „kenoza”.

U Izajasza (w LXX) Kyrios = Jahwe.

Podczas składania ofiar Żydzi część krwi wylewali na ołtarz, a resztę obok ołtarza.

Nastąpi chwalebna przemiana ciał, dokona jej Chrystus kończąc Dzieło Zbawienia - patrz artykuł Załęskego.

Flp 4,1-3 - porównaj w Czerwonej Książeczce.

Określenie świętych pisarzy kościelnych, którzy żyli jeszcze w czasach apostolskich i od nich przekazali wiadomości (za Wikipedią). Ojcowie Kościoła to termin szerszy.

Septuaginta (Septuagincie, Septuaginty, Septuagintą...); LXX.

Wersja pojedyncza: hapax legomenon. Analogicznie: dis legomenon, tris legomenon. Powyżej tetrakis legomenon wyraz nie jest już wystarczająco rzadki, by to zauważać. (na podst. Wikipedii (en))

Ef 5,21-33 - jest o tym w Czerwonej Książeczce.

W pozostałych listach, zwracając się do „świętych” zwraca się do całej wspólnoty.

Jest o tym cały artykuł.

Coś analogiczne do źródła Q w synoptycznych.

Niepewne.

[? Nie mogłem tego zlokalizować, nawet jako apokrydzo. W tym miejscu mam gnorisas (γνορίσας) ('mak<ing>-known') od gnorizo.]

Czyli zdanie wtrącone.

1

---