Technik Rolnik

11n

Praca kontrolna z

Produkcji Zwierzęcej

Temat : Przedstaw budowę i funkcjonowanie wybranego układu u zwierząt gospodarskich .

Bibliografia : Hodowla zwierząt. Podręcznik dla techników rolniczych tom. I .

Praca zbiorowa pod redakcją K. Piotrowskiej .

Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i leśne . Warszawa 1975 .

Nauczyciel :

Ocena :

Recenzja :

Układ oddechowy

Układ oddechowy służy do dostarczania tlenu i wyprowadzania powstającego w organizmie dwutlenku węgla .

Proces ten nazywa się oddychaniem. Układ oddechowy składa się z dróg oddechowych i właściwego narządu oddechowego, czyli płuc.

W skład dróg oddechowych wchodzą : jama nosowa, gardło, krtań i tchawica.

W płucach odbywa się tzw. oddychanie zewnętrzne. Polega ono na przechodzeniu tlenu z pęcherzyków płucnych.

W tkankach zachodzi oddychanie wewnętrzne: tlen z naczyń włosowatych przechodzi o komórek i tkanek, a dwutlenek węgla przenika do krwi.

- JAMA NOSOWA -

Znajduje się ona w części twarzowej głowy. Ściany jej ogranicza wiele kości i częściowo chrząstki.

Rozróżnia się przedsionek i jamę nosową właściwą. Występująca w jamie nosowej przegroda nosowa dzieli ją na prawą i lewą połowę. Od zewnątrz do przedsionka prowadzą dwa otwory, zwane nozdrzami zewnętrznymi. W każdej połowie jamy nosowej znajdują się po dwie małżowiny nosowe, zbudowane z cienkich blaszek kostnych .

Rola jamy nosowej polega na przeprowadzaniu powietrza do płuc, oczyszczaniu go i ewentualnym ogrzewaniu (możliwym dzięki obfitemu unaczynieniu błony śluzowej) oraz wyprowadzeniu z płuc na zewnątrz.

Drobnoustroje, kurz i inne zanieczyszczenia powietrza osiadają na śluzie pokrywającym błonę śluzową i ruchami rzęsek są przesuwane w kierunku nozdrzy zewnętrznych. W usuwaniu śluzu i zanieczyszczeń pomaga odruch kichania. Poprzedza go głęboki wdech, a następnie silny wydech . Szybko przechodzący strumień powietrza oczyszcza jamy nosowe.

- GARDŁO -

Jest to jama kształtu lejkowatego, leżąca u podstawy czaszki. Krzyżują się w niej drogi oddechowe i pokarmowe: powietrze przechodzi z jamy nosowej do krtani, a pokarm z jamy ustnej do przełyku. Gardło wchodzi zatem w skład dwóch układów - oddechowego i pokarmowego - dla tego rozróżnia się w nim części: oddechową i pokarmową. W błonie śluzowej gardła znajdują się migdałki.

W gardle znajduje się siedem otworów: dwa prowadzą do nozdrzy wewnętrznych, jeden do jamy ustnej, jeden do krtani, jeden do przełyku i dwa do przewodów gardłowo-bębenkowych.

Przy przechodzeniu powietrza przez gardło otwiera się wejście do krtani, a podniebienie miękkie opada w kierunku języka.

- KRTAŃ -

Znajduje się ona w przedniej części szyi, między gardłem a tchawicą. Ma kształt krótkiego, walcowatego przewodu, zbudowanego z pięciu chrząstek krtaniowych: chrząstki pierścieniowatej, tarczowatej, dwóch chrząstek nalewkowatych i chrząstki nagłośniowej, zwanej krótko nagłośnią.

Chrząstki łączą się ze sobą za pomocą stawów i więzadeł. Ku tyłowi krtań przechodzi w tchawicę, podtrzymując zarazem jej przedni koniec. Wnętrze krtani wyściela błona śluzowa pokryta nabłonkiem rzęskowym. Od chrząstek nalewkowatych do chrząstki tarczowej ciągną się dwa fałdy, zwane fałdami głosowymi albo strunami głosowymi.

Występująca w błonie śluzowej krtani duża ilość zakończeń nerwowych czyni ją bardzo wrażliwą na wszelkie podrażnienia mechaniczne, wywołujące odruch obronny zwany kaszlem.

W czasie kaszlu zostają usunięte ciała obce o konsystencji płynnej i stałej.

- TCHAWICA -

Stanowi ona stale otwarty rurowaty przewód, którym przepływa powietrze z jamy nosowej, gardła i krtani do płuc i z powrotem, na zewnątrz organizmu. Przebiega w dolnej części szyi przez całą jej długość, a następnie wnika do klatki piersiowej, gdzie rozwidla się na prawe i lewe oskrzele. U przeżuwaczy i świni przed rozwidleniem tchawicznym odchodzi jeszcze jedno dodatkowe oskrzele nad tętnicze do wierzchołka płuca prawego.

Rusztowanie tchawicy tworzą chrzęstne pierścienie tchawiczne połączone błoną łącznotkankową. Końce górne (skierowane do kręgów szyjnych) nie stykają się i są uzupełnione mięśniem tchawicznym oraz błoną łącznotkankową. Skurcze i rozkurcze mięśnia wpływają na zwężanie się i rozszerzanie światła tchawicy.

- PŁUCA -

Są one właściwym narządem oddechowym, leżącym w klatce piersiowej. Rozróżnia się płuco prawe i lewe.

Rozdziela je przestrzeń zwana śródpiersiem. Płuca kształtem przypominają stożek, podstawa skierowany do przepony, a wierzchołkiem (szczytem) ku przodowi, czyli do wejścia do klatki piersiowej.

W każdym płucu rozróżnia się trzy powierzchnie: żebrową - skierowaną do żeber, przeponową - skierowaną ku przeponie i śródpiersiową - zwróconą dośrodkowo. Stykające się ze sobą powierzchnie tworzą krawędzie płucne.

Płuca za pomocą wcięć sięgających rozmaicie głęboko (różnie u poszczególnych zwierząt) podzielone są na kilka płatów, przy czym płuca konia mają tylko jedno wcięcie. Płuco prawe jest

zawsze większe od lewego i ma też z zasady więcej płatów : u przeżuwaczy płuco prawe ma 5 płatów, a lewe 3, u świni płuco prawe ma 4 płaty, lewe 3 płaty, u konia zaś w prawym płucu 3 w lewym 2 płaty.

Miąższ płuc składa się z rozgałęzień oskrzela głównego, pęcherzyków płucnych oraz bogatej sieci naczyń krwionośnych i nerwów.

Droga powietrza oddechowego przedstawia się następująco:

jama nosowa -> gardło -> krtań -> tchawica -> oskrzele główne -> oskrzele wtórne

-> oskrzeliki zrazikowe -> oskrzeliki oddechowe -> przewodziki pęcherzykowe

-> pęcherzyki płucne .

Oddychanie jest to złożony proces fizjologiczny, polegający na dostarczaniu organizmowi tlenu i usuwaniu z niego dwutlenku węgla. Rytmiczne ruchy klatki piersiowej umożliwiają kolejne wdechy i wydechy.

- MECHANIZM WDECHU -

Wdech jest zawsze procesem czynnym, możliwym dzięki zwiększaniu się objętości klatki piersiowej.

Mięśnie tzw. Wdechowe w czasie skurczu pociągają żebra do przodu, zwiększając wymiar klatki piersiowej wszerz. Przepona - główny mięsień wdechowy - kurcząc się cofa się do tyłu, zwiększając tym samym objętość klatki piersiowej w kierunku tylnym.

Zwiększenie się wymiarów klatki piersiowej wywołuje dalszy wzrost podciśnienia w workach opłucnowych, co powoduje, że ciśnienie staje się tam o kilka milimetrów niższe od atmosferycznego. W wyniku tego zjawiska płuca muszą się rozszerzać i podążać za rozszerzonymi ścianami klatki piersiowej.

W powiększonych w ten sposób płucach powstaje podciśnienie i powietrze z zewnątrz (z ciśnienia większego) łatwo przedostaje się do płuc.

- MECHANIZM WYDECHU -

Po zakończeniu wdechu dzięki mięśniom wydechowym klatka piersiowa zmniejsza swoją objętość: żebra wracają do pierwotnego położenia, a przepona wpukla się spowrotem do klatki piersiowej. W skutek tego ciśnienie w płucach wzrasta powyżej atmosferycznego i powietrze z płuc zostaje usunięte. W płucach zwierząt dużych może się pomieścić ponad 40l powietrza .

Częstość oddechów wzrasta znacznie w chorobach przebiegających z podwyższoną temperaturą ciała.

- WYMIANA GAZÓW W PŁUCACH -

W płucach - jako właściwym narządzie oddechowym - ma miejsce proces przenikania tlenu przez ściany pęcherzyków płucnych do krwi w naczyniach włosowatych, a dwutlenku węgla - z krwi do światła pęcherzyków.

Powietrze wdychane do płuc jest mieszaniną następujących gazów (w przybliżeniu); tlen 21%, dwutlenek węgla 0,003%, azot 78%, gazy szlachetne i para wodna 1%.

Przenikanie gazów odbywa się dość szybko. Sprzyja temu duża łączna powierzchnia pęcherzyków płucnych, która np. U owcy wynosi 50-80 m², przewyższa więc 100 krotnie powierzchnię ciała .

- REGULAJA ODDYCHANIA -

Częstość oddechów reguluje układ nerwowy. W rdzeniu przedłużonym znajduje się tzw. ośrodek oddechowy, wrażliwy na poziom dwutlenku węgla we krwi. Im więcej jest w niej dwutlenku węgla , tym ośrodek jest bardziej drażniony i oddychanie staje się szybsze. Im cięższą pracę wykonuje zwierzę, tym więcej w organizmie jego powstaje dwutlenku węgla w następstwie przyspieszenia przemiany materii, a to jak wiadomo powoduje przyspieszenie liczby oddechów i ich pogłębienie. Przyspieszenie oddechów wyniknąć może także ze zwiększenia ilości dwutlenku węgla w pomieszczeniach inwentarskich.

Układ oddechowy może spełniać swoją funkcje tylko przy ścisłym współdziałaniu z układami: mięśniowym, krwionośnym i nerwowym.

---