1. FUNKCJE NEREK:

• usuwanie wraz z moczem szkodliwych produktów przemiany materii

• resorpcja składników niezbędnych dla organizmu

• wpływ na objętość płynów ustrojowych

• wpływ na ciśnienie krwi poprzez układ RAA (układ renina-angiotensyna-aldosteron)

• wpływ na tworzenie czerwonych krwinek poprzez wydzielanie erytropoetyny

• wpływ na równowagę kwasowo-zasadową

• wpływ na układ kostny poprzez wytwarzanie witaminy D3

2. BUDOWA NERKI

• Od zewnątrz nerki pokryte są tzw. torebką włóknistą, czyli błoną łącznotkankową zrośniętą z jej powierzchnią. Torebkę włóknistą z kolei otacza torebka tłuszczowa. W nerce wyróżnić możemy korę nerki i rdzeń nerki. W rdzeniu znajduje się od 10 do 20 piramid nerkowych skierowanych podstawą w kierunku torebki, natomiast ich wierzchołki kończą się w brodawkach nerkowych. Kora tworzy obwodową część narządu, a także wnika między piramidy tworząc słupy nerkowe.

3. POŁOŻENIE NERKI

• od tyłu nerki przylegają do przepony oraz mięśni tylnej ściany jamy brzusznej

• od przodu nerka prawa sąsiaduje z wątrobą, ze środkowym odcinkiem dwunastnicy, z częścią wstępującą jelita grubego i z pętlami jelita biodrowego

• nerka lewa natomiast przylega do trzonu trzustki, tylnej ściany żołądka, pętli jelita cienkiego

4. BUDOWA CEWKI MOCZOWEJ

• zbudowana jest z następujących, przechodzących jeden w drugi, odcinków: cewki krętej I rzędu (cewki bliższej albo proksymalnej), pętli Henlego oraz cewki krętej II rzędu (cewki dalszej albo dystalnej)

5. ILOŚĆ/MASA MOCZU PIERWOTNEGO

• we wszystkich kłębuszkach nerkowych w ciągu doby powstaje około 180 litrów przesączu (moczu pierwotnego)

6. Podział hematokryt i mocznik

1. Hematokryt (liczba hematokrytowa, wskaźnik hematokrytowy) - stosunek objętości skoagulowanych erytrocytów do objętości całej krwi. Wyrażany jest zwykle w procentach lub w postaci ułamka (tzw. frakcji objętości). Czasem błędnie definiuje się hematokryt jako stosunek wszystkich elementów morfotycznych krwi do całej objętości. Popełniany błąd nie jest duży z powodu stosunkowo małej objętościowo zawartości we krwi leukocytów i trombocytów.

• Sposób oznaczania - Klasyczny sposób oznaczania wskaźnika hematokrytowego, to metoda mikroskopowa lub makrometoda polegająca na kontrolowanym wirowaniu krwi w skalibrowanej kapilarze. Wysokość osiadłego na dnie słupa erytrocytów w stosunku do wysokości całego słupa próbki jest właśnie szukanym wskaźnikiem. Prawidłowe wskaźniki:

• kobiety: 37-47%

• mężczyźni: 42-52%

• noworodki: 44-62%

• dla niemowląt i dzieci: 30-40%

• koń: 35%

• krowa: 35%

• pies: 45%

• świnia: 42%

• owca: 38%

Spadek poziomu hematokrytu może świadczyć o przewodnieniu albo niedokrwistości (anemia), natomiast zwiększenie następuje w nadkrwistości (np. czerwienica). Podwyższony poziom świadczy najczęściej o odwodnieniu lub jest wynikiem nadprodukcji erytrocytów.

Hematokryt często oznacza się skrótem HCT

2. Mocznik: karbonamid, karbamid, (NH2)2CO, diamid kwasu węglowego, bezbarwne igły (układ tetragonalny) lub biały proszek, o temperaturze topnienia 133°C, bardzo dobrze rozpuszczalny w wodzie, rozpuszczalny w alkoholu. Mocznik jest końcowym produktem przemiany białkowej i jest wydalany z moczem.

7. RÓŻNICA W CEWCE MOCZOWEJ MĘŻCZYZN I KOBIET

• Cewka moczowa jest to przewód odprowadzający mocz z pęcherza moczowego. Długość cewki męskiej wynosi około 18 cm i kończy się ujściem zewnętrznym na szczycie prącia. Cewka kobieca ma około 3cm długości i uchodzi do przedsionka pochwy powyżej jej ujścia. W miejscu przejścia ścian pęcherza w cewkę moczową jej światło zamykają dwa mięśnie - zwieracze cewki moczowej

8. CZĘŚCI SKŁADOWE UKADU MOCZOWEGO KOBIETY I MĘŻCZYZNY

9. DROGA JAJA DO ZAPŁODNIENIA

• Najpierw komórka jajowa kobiety przez 4 tygodnie w dojrzewa w jajniku, a następnie, po pęknięciu dojrzałego pęcherzyka Graafa, zostaje uwolniona do jajowodu. W miejscu pękniętego pęcherzyka tworzy się ciałko żółte, które syntezuje progesteron, tym samym nie dopuszczając do dojrzewania kolejnego pęcherzyka. Równocześnie zatrzymuje u kobiety miesiączkę oraz powoduje, że ściana macicy, która będzie miała przyjąć zapłodnioną komórkę jajową, zaczyna grubieć.

• Przez większość cyklu kobiety, wejście do macicy chroni gęsty śluz, który stanowi ochronę przeciwko drobnoustrojom i bakteriom. W tym samym czasie, gdy jajeczko odbywa podróż przez jajowód, śluz ten rozpada się w luźne pasma. Tym samym otwiera plemnikom (najmniejszym komórką ludzkiego ustroju) drogę do macicy. Ilość plemników, które podczas ejakulacji dostają się do pochwy, może dochodzić od 250 do nawet 500 milionów, lecz zaporę ze śluzu pokonają jedynie te, o prawidłowym kształcie główki i ruchu ogonka.

• Plemniki, którym udało się, zgromadzone u wejścia macicy, czekają 4 do 6 dni, na sygnał komórki jajowej do dalszej drogi. Jest nim wydzielanie przez jajeczko charakterystycznego zapachu. Podczas dalszej podróży ginie znaczna część plemników i do komórki jajowej dociera ich około tysiąca, czyli średnio 1 na 125 tysięcy.

10. POŁOŻENIE MACICY I JEJ UŁOŻENIE

• Swoim kształtem przypomina spłaszczoną gruszkę. Macica składa się głównie z grubej warstwy mięśniowej, zbudowanej z włókien gładkich. W budowie macicy wyróżnia się trzon i szyjkę, w której można wyróżnić jeszcze część pochwową szyjki. Przewód szyjki macicy przedłuża się w jamę macicy, pokrytą od wewnątrz błoną śluzową. Błona śluzowa złuszcza się i odnawia w czasie comiesięcznych cykli kobiety. Typowym położeniem macicy jest jej nachylenie i zgięcie ku przodowi. Jednak macica jest narządem ruchomym i różne może być jej położenie w miednicy. Otrzewna pokrywająca trzon macicy wytwarza ku bokom fałd zwany więzadłem szerokim. Więzadło szerokie umocowuje macicę, a dalej utrzymują ją parzyste więzadła obłe macicy oraz więzadła krzyżowo-maciczne.

• Zwieracz wewnętrzny, wchodzi w skład ściany pęcherza moczowego, zbudowany z mięśni gładkich nie zależy od woli człowieka. Zwieracz zewnętrzny, niedaleko ujścia cewki moczowej utworzony jest z mięśni poprzecznie prążkowanych, zależnych od woli. Oba zwieracze szczelnie zaciskają światło cewki moczowej, stale są w stanie skurczu - z wyjątkiem okresów oddawania moczu.

11. MOCZ - BADANIA

• CZEMU SŁUŻY BADANIE?
  Badanie zdolności zagęszczania moczu ma na celu określenie stopnia wydolności cewek nerkowych. Utrata tych zdolności przez nerki może być jednym z pierwszych objawów niewydolności nerek

Cechy i skład moczu zdrowego, dorosłego człowieka:

cecha	wartość
kolor	słomkowa
smak	słony
odczyn	pH 4,5-7,5
cukier	brak
białko	brak
nabłonki	pojedyncze
erytrocyty	do kilku w polu widzenia
leukocyty	klika w polu widzenia

12. POWIKŁANIA PO BADANIU KONTRASTEM UKŁADU MOCZOWEGO

• zaczerwienienie skóry i pokrzywka

• wstrząs - rzadko

• ostra niewydolność nerek - rzadko

• zgon - bardzo rzadko (1 na 10000 zabiegów)

13. CZĘŚCI SKŁADOWE MOCZU (PATOLOGIA I FIZJOLOGIA)

W skład moczu wchodzi:

• 96% wody

• 2,5% azotowych produktów przemiany materii (głównie mocznik)

• 1,5% soli mineralnych

14. HASŁA DO OPISANIA:

SKĄPOMOCZ (OLIGURIA) jest to zmniejszenie ilości moczu dobowego poniżej 400-500 ml u dorosłych. Odpowiednio u niemowląt poniżej 1 ml/kg/h oraz u większych dzieci 0,5 ml/kg/h. Spadek ilości moczu poniżej 100 ml/dobę określa się mianem bezmoczu (anuria).
Zmniejszenie diurezy występuje:

• u osób gorączkujących

• w przypadkach nadmiernej utraty wody w wyniku uporczywych biegunek, wymiotów, zlewnych potów

• w ostrej niewydolności nerek, w ostrym kłębuszkowym zapaleniu nerek, w schyłkowej mocznicy, w wodonerczu i innych przypadkach znacznego utrudnienia odpływu z dróg moczowych.

BEZMOCZ (ANURIA) - dobowa ilość moczu mniejsza od 100 ml.
Bezmocz jest niebezpiecznym dla zdrowia i życia stanem patologicznym, spowodowanym np. przez uszkodzenie lub chorobę nerki, ucisk, zatkanie kanalików nerkowych czy zaburzenie krążenia nerkowego krwi. Bezmocz, zależnie od stanu, może być leczony farmakologicznie lub, w skrajnych przypadkach, może wymagać dializy zewnątrzustrojowej lub przeszczepu nerki.

POLLAKISURIA polega na zwiększonej częstości mikcji, przy zachowanej prawidłowej dobowej ilości moczu.

NYKTURIA oznacza kilkakrotne oddawanie moczu w nocy. W części przypadków może być wynikiem przewagi diurezy nocnej nad dzienną we wczesnych okresach niewydolności nerek.

POLIURIA - czyli wielomocz wiąże się z reguły z polidypsją. Wypijanie dużych ilości płynów bardziej zwraca uwagę otoczenia, dlatego w wywiadach łatwiej jest ustalić istnienie polidypsji niż poliurii.

DYSURIA to bolesne, częste oddawanie moczu.

INCONTINENTIO URANIE - nieotrzymanie moczu jest szerokim pojęciem określającym wiele postaci mimowolnego oddawania moczu. Określenie to powinno być zarezerwowane dla bezwiednego wyciekania moczu spowodowanego wadami budowy lub unerwienia dolnego odcinka dróg moczowych.

ENURESIS DIURNA - moczenie dzienne oznacza mimowolne oddawanie w ciągu dnia pojedynczych porcji moczu. Pojęcie to nie powinno być mylone z określeniem "incontinentio uranie".