Podstawy prawne wykonywania zadań ochrony osób i mienia.

1. Pojęcia podstawowe.

Użyte w Ustawie z dnia 22 sierpnia 1997 roku o ochronie osób i mienia ( Dz.U. Nr 114,

poz. 740 ) określenia oznaczają :

• kierownik jednostki - osobę lub organ przedsiębiorcy lub innej jednostki organizacyjnej,

uprawnionych, zgodnie z przepisami prawa, statutem, umową, do

zarządzania nią; za kierownika jednostki uważa się również

likwidatora lub syndyka,

• licencja - zezwolenie na wykonywanie zadań związanych z ochroną osób i mienia w

zakresie wymaganym ustawą,

• obszar podlegający obowiązkowej ochronie - obszar określony przez ministrów,

kierowników urzędów centralnych i

wojewodów, wydzielony i odpowiednio

oznakowany,

• ochrona osób - działania mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa życia, zdrowia i

nietykalności osobistej,

• ochrona mienia - działania zapobiegające przestępstwom i wykroczeniom przeciwko

mieniu, a także przeciwdziałające powstawaniu szkody wynikającej z

tych zdarzeń oraz nie dopuszczające do wstępu osób nieuprawnionych

na teren chroniony,

• pracownik ochrony - osobę posiadającą licencję pracownika ochrony fizycznej lub

licencję pracownika zabezpieczenia technicznego i wykonującą

zadania ochrony w ramach wewnętrznej służby ochrony albo na

rzecz przedsiębiorcy, który uzyskał koncesję na prowadzenie

działalności gospodarczej w zakresie ochrony osób i mienia,

lub osobę wykonującą zadania ochrony w zakresie nie

wymagającym licencji,

• specjalistyczne uzbrojone formacje ochronne - wewnętrzne służby ochrony oraz

przedsiębiorców, którzy uzyskali koncesję na prowadzenie

działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i

mienia, posiadających pozwolenie na broń na okaziciela,

wydane na podstawie odrębnych przepisów,

• wewnętrzne służby ochrony - uzbrojone i umundurowane zespoły pracowników

przedsiębiorców lub jednostek organizacyjnych, powołane

do ich ochrony.

2. Obszary, obiekty i urządzenia podlegające obowiązkowej ochronie - kryteria sporządzania wykazów, odpowiedzialność karna związana z brakiem zapewnienia fizycznej lub technicznej ochrony obszarów, obiektów i urządzeń podlegających obowiązkowej ochronie.

Art. 5 Ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 roku o ochronie osób i mienia stanowi, że obszary, obiekty i urządzenia ważne dla obronności, interesu gospodarczego państwa, bezpieczeństwa publicznego i innych ważnych interesów państwa podlegają obowiązkowej ochronie przez specjalistyczne uzbrojone formacje ochronne lub odpowiednie zabezpieczenie techniczne.

W zakresie obronności państwa do obszarów, obiektów i urządzeń tych należą :

• zakłady produkcji specjalnej oraz zakłady, w których prowadzone są prace naukowo -

badawcze lub konstruktorskie w zakresie takiej produkcji,

• zakłady produkujące, remontujące i magazynujące uzbrojenie, urządzenia i sprzęt

wojskowy,

• magazyny rezerw państwowych.

W zakresie ochrony interesu gospodarczego państwa należą w szczególności :

• zakłady mające bezpośredni związek z wydobyciem surowców mineralnych o strate-

gicznym znaczeniu dla państwa,

• porty morskie i lotnicze,

• banki i przedsiębiorstwa wytwarzające, przechowujące bądź transportujące wartości

pieniężne w znacznych ilościach.

W zakresie bezpieczeństwa publicznego do obowiązkowej ochrony należą w szczególności :

• zakłady, obiekty i urządzenia mające istotne znaczenie dla funkcjonowania aglomeracji

miejskich, których zniszczenie lub uszkodzenie może stanowić zagrożenie dla życia i

zdrowia ludzi oraz środowiska, w szczególności elektrownie i ciepłownie, ujęcia wody,

wodociągi i oczyszczalnie ścieków,

• zakłady stosujące, produkujące lub magazynujące w znacznych ilościach materiały

jądrowe, źródła i odpady promieniotwórcze, materiały toksyczne, odurzające, wybuchowe

bądź chemiczne o dużej podatności pożarowej,

• rurociągi paliwowe, linie energetyczne i telekomunikacyjne, zapory wodne i śluzy oraz

inne urządzenia znajdujące się w otwartym terenie, których zniszczenie lub uszkodzenie

może spowodować poważne straty materialne.

W zakresie ochrony innych ważnych interesów państwowych należą w szczególności :

• zakłady o unikalnej produkcji gospodarczej,

• obiekty i urządzenia telekomunikacyjne, pocztowe oraz telewizyjne i radiowe,

• muzea i inne obiekty, w których zgromadzone są dobra kultury narodowej,

• archiwa państwowe.

Powyższe wyliczenie rodzajów obiektów, obszarów i urządzeń obowiązkowo chronionych ma wyłącznie charakter przykładowy, a nie rozstrzygający. Ustawa, w drodze delegacji ustawowej, poleca Prezesowi Narodowego Banku Państwowego, Prezesowi Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, ministrom, kierownikom urzędów centralnych oraz wojewodom sporządzenie szczegółowych wykazów obszarów, obiektów i urządzeń podlegających obowiązkowej ochronie, a następnie przekazanie ich do właściwych miejscowo wojewodów, którzy prowadzą ich ewidencję ( mającą charakter poufny ). O tym ,czy konkretny obiekt ma być obowiązkowo chroniony, decyduje wpisanie go do ewidencji wojewody. Oznacza to, że obiekty i urządzenia, które nie znalazły się w ewidencji wojewody, są chronione w formach określonych w ustawie o ochronie - na zasadzie dobrej woli osób nimi zarządzającymi. Warto zwrócić uwagę na fakt, iż wojewoda niezależnie od wymienionych wyżej podmiotów, może w drodze decyzji administracyjnej, umieścić w ewidencji inne obiekty i obszary, ważne ze względu na szczególne interesy gospodarcze państwa, bezpieczeństwo publiczne lub inne ważne interesy państwa. Mogą to być obiekty o charakterze gospodarczym lub usługowym prowadzone przez prywatnych przedsiębiorców np. operatorów sieci telefonicznych, kantory wymiany walut itp. Ewidencja wojewody ulega bieżącej aktualizacji tzn. mogą być do niej wpisywane nowe obiekty, a inne wykreślane np. z uwagi na ich likwidację.

Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, na wniosek Prezesa NBP, KRRiT, ministrów lub kierowników urzędów centralnych, może wprowadzić dla jednostek organizacyjnych podległych lub podporządkowanych wnioskującemu organowi albo przez niego nadzorowanych regulaminy ogólnych warunków i trybu wykonywania ochrony obszarów, obiektów i urządzeń podlegających obowiązkowej ochronie.

Przepis karny.

Art. 48 Ustawy - zaniechanie obowiązku fizycznej lub technicznej ochrony obszaru, obiektu lub urządzenia.

Obowiązek zapewnienia fizycznej lub technicznej ochrony obszaru, obiektu lub urządzenia wynika z treści art. 5,6 i 7 Ustawy. Może on wynikać również z przepisów szczególnych wydanych przez właściwych ministrów, kierowników urzędów centralnych w zakresie sprawowania przez nich nadzoru nad działalnością wewnętrznych służb ochrony oraz pracowników przedsiębiorców świadczących usługi ochrony osób i mienia w podległych, podporządkowanych lub nadzorowanych jednostkach organizacyjnych.

Do obowiązków kierownika jednostki zarządzającego bezpośrednio obszarami, obiektami lub urządzeniami, podlegających obowiązkowej ochronie należy :

1. Zapewnić fizyczną i techniczną ochronę obszarów, obiektów i urządzeń przez :

• specjalistyczną uzbrojoną formację ochronną,

• lub odpowiednie zabezpieczenie techniczne.

2. Uzgadniać osobiście lub przez upoważnioną osobę z właściwym terytorialnie

komendantem wojewódzkim Policji plan ochrony obszaru, obiektu i urządzenia.

3. Powierzać opracowywanie planu ochrony wyłącznie osobie, która posiada licencję

pracownika ochrony fizycznej drugiego stopnia.

4. Zapewnić przestrzeganie :

• ogólnych warunków i trybu wykonywania ochrony, które zostały określone w

odpowiednich regulaminach,

• szczegółowych zasad i wymagań, jakim powinna odpowiadać ochrona przechowy-

wanych i transportowanych wartości pieniężnych.

5. Kierować działalnością wewnętrznej służby ochrony, tworzonej na zasadach i w trybie

określonym w przepisach wykonawczych do Ustawy. Obowiązek ten może być przeka-

zany w formie pisemnej upoważnionej osobie, która musi być podporządkowana bezpośrednio kierownikowi jednostki oraz posiadać licencję pracownika ochrony fizycznej drugiego stopnia.

6. Zatrudniać wyłącznie kwalifikowanych pracowników wewnętrznej służby ochrony, to

jest takich, którzy posiadają licencję pracownika ochrony fizycznej pierwszego stopnia

uprawniającą do wykonywania bezpośredniej ochrony fizycznej i wykorzystywania

wszystkich środków ochrony fizycznej osób i mienia oraz licencję drugiego stopnia,

która między innymi uprawnia do organizowania i kierowania zespołami pracowników

ochrony fizycznej.

7. Poddawać się czynnościom związanym z nadzorem nad specjalistycznymi uzbrojonymi

formacjami ochronnymi oraz kontrolnym w zakresie stanu ochrony obszaru, obiektu i

urządzenia, które mogą być wykonywane przez upoważnionych funkcjonariuszy Policji

lub pracowników organów zwierzchnich, a także terminowo usuwać uchybienia i niepra-

widłowości stwierdzone podczas kontroli.

Z treści art. 48 Ustawy wynika, że podmiotem przestępstwa jest osoba, która nie zapewnienia, wbrew obowiązkowi, fizycznej lub technicznej ochrony obszaru, obiektu lub urządzenia mimo, iż ciąży na niej ciąży taki obowiązek - kierownik jednostki, przedsiębiorca lub pracownik ochrony. Przedsiębiorca w rozumieniu Ustawy ( art. 2 pkt 7 ) to osoba, która uzyskała koncesję na prowadzenie działalności w zakresie ochrony osób i mienia i posiadająca pozwolenie na broń na okaziciela. Jeżeli przedsiębiorca podpisuje stosowną umowę o świadczenie usługi ochronnej obiektu, obszaru lub urządzenia podlegającego obowiązkowej ochronie i nie wypełnia jej postanowień, pozbawiając tym samym obowiązkowej ochrony to może on ponieść odpowiedzialność karną z art. 48 Ustawy.

Dotyczyć to może sytuacji, w których przedsiębiorca nie rozpoczął w umówionym terminie świadczenia usług, przerwał je albo wykonuje je niezgodnie z planem ochrony.

Pracownik ochrony odpowiadał będzie w przypadku np. opuszczenia posterunku bez zapewnienia właściwego zastępstwa, pełnienia służby pod wpływem alkoholu, spania podczas służby itp. Przedmiotem przestępstwa jest tu bezpieczeństwo obszaru, obiektu lub urządzenia. Przestępstwo z art. 48 ma charakter formalny, a nie skutkowy tzn. dla jego bytu nie jest wymagany określony skutek. Samo zaniechanie obowiązku ochrony stanowi już przestępstwo. Jest to występek umyślny - sprawca musi chcieć popełnić ten występek albo przewidując możliwość jego popełnienia godzi się na to.

3. Zasady sporządzania planu ochrony jednostki i tryb jego uzgadniania.

Przepisy Ustawy zobowiązują kierowników jednostek, objętych obowiązkową ochroną, do uzgadniania z właściwym miejscowo komendantem wojewódzkim Policji planu ochrony tych obiektów, obszarów i urządzeń. W tym miejscu należy zwrócić uwagę na wymóg posiadania licencji II stopnia przez pracownika, który sporządza plan ochrony, gdyż tylko ta osoba jest upoważniona do sporządzania takiego dokumentu. Dla obszarów, obiektów i urządzeń podlegającej ochronie sporządzenie planu ochrony jest obowiązkowe.

Plan ochrony powinien :

• uwzględniać charakter produkcji lub rodzaj działalności jednostki,

• zawierać analizę stanu potencjalnych zagrożeń i aktualnego stanu bezpieczeństwa jednostki,

• podawać ocenę aktualnego stanu ochrony jednostki,

• zawierać dane dotyczące specjalistycznej uzbrojonej formacji ochronnej, a w tym :

a/ stan etatowy,

b/ rodzaj i ilość uzbrojenia,

c/ sposób zabezpieczenia broni i amunicji,

• zawierać dane dotyczące rodzaju zabezpieczeń technicznych,

• zawierać zasady organizacji i wykonywania ochrony jednostki.

Komendant wojewódzki Policji, przy uzgadnianiu planu ochrony bierze pod uwagę potencjalny stan zagrożenia jednostki oraz wymagania określone w obowiązujących przepisach prawa. Odmowa uzgodnienia planu ochrony następuje w drodze decyzji administracyjnej. Uzgadnianie planu ochrony w praktyce polega na przesłaniu do właściwego terytorialnie komendanta wojewódzkiego Policji wniosku o uzgodnienie planu ochrony.

Komendant wojewódzki Policji, na mocy decyzji administracyjnej, uzgadnia lub odmawia uzgodnienia planu ochrony. W przypadku wydania odmowy uzgodnienia można odwołać się do Komendanta Głównego Policji oraz złożyć skargę do Naczelnego Sądu Administra-cyjnego. Przesłanką wydania decyzji administracyjnej komendanta wojewódzkiego Policji jest potencjalny stan zagrożenia jednostki oraz obowiązujące przepisy prawa.

4. Wewnętrzne służby ochrony - zasady i tryb tworzenia , struktura organizacyjna, zakres działania, sposób prowadzenia dokumentacji ochronnej, uzbrojenie, wyposażenie i umundurowanie.

Ustawa nakłada na osoby kierujące obiektami, obszarami lub urządzeniami podlegającymi obowiązkowej ochronie prawny obowiązek zapewnienia ochrony przez specjalistyczną uzbrojoną formację ochronną. W Ustawie nie wskazuje się, który z podmiotów uznanych za specjalistyczną uzbrojoną formację ochronną powinien sprawować ochronę takiego obiektu.

W związku z tym właściciel obiektu, obszaru, urządzenia może :

• powierzyć ochronę przedsiębiorcy posiadającemu koncesję na prowadzenie działalności

gospodarczej w zakresie ochrony osób i mienia oraz posiadającemu pozwolenie na broń

na okaziciela,

• utworzyć spośród podległych mu pracowników uzbrojony i umundurowany zespół,

którego zadaniem będzie ochrona mienia znajdującego się w granicach obszarów i obiektów, zapewnienie ochrony ważnych urządzeń jednostki znajdujących się poza granicami ochranianych obiektów i obszarów, konwojowanie mienia jednostki oraz wykonywanie innych zadań wynikających z planu ochrony jednostki.

Wewnętrzne służby ochrony zaliczane są do uzbrojonych formacji ochronnych.

Warunkiem utworzenia wewnętrznej służby ochrony jest :

• umieszczenie obiektu, obszaru lub urządzenia, w którym służba ma być utworzona, w

rejestrze obiektów podległych obowiązkowej ochronie,

• uzgodnienie z właściwym terytorialnie komendantem wojewódzkim Policji planu

ochrony obiektu,

• uzyskanie zezwolenia na utworzenie wewnętrznej służby ochrony przez komendanta

wojewódzkiego Policji. Z wnioskiem o wydanie takiego zezwolenia występuje kierownik,

który bezpośrednio zarządza obiektami, obszarami lub urządzeniami podlegającymi obowiązkowej ochronie.

Wewnętrzna służba ochrony powinna zostać powołana przez kierownika jednostki w ciągu 3 miesięcy od dnia uzgodnienia planu ochrony. Powołanie wewnętrznej służby ochrony potwierdza protokół sporządzony przez komisję, w skład której wchodzi przedstawiciel komendanta wojewódzkiego Policji oraz dwie osoby wyznaczone przez kierownika jednostki jako członkowie komisji. Komisję taką powołuje komendant wojewódzki Policji.

Do zakresu działania wewnętrznej służby ochrony należy :

• zapewnienie bezpieczeństwa osób znajdujących się w granicach chronionych obiektów i

obszarów,

• ochrona obiektów, pomieszczeń i urządzeń jednostki przed dostępem do nich osób

nieuprawnionych,

• ochrona mienia jednostki przed kradzieżą, zniszczeniem lub uszkodzeniem,

• konwojowanie mienia jednostki,

• zapobieganie zakłóceniom porządku na terenie jednostki oraz powiadomienie kierownika

jednostki o zdarzeniach powodujących naruszenie porządku publicznego,

• ujawnianie śladów dewastacji mienia jednostki,

• niezwłoczne powiadomienie organów ścigania o czynach przestępczych zaistniałych na

terenie jednostki i zabezpieczenie miejsca ich popełnienia do czasu przybycia organów ścigania.

Wewnętrzne służby ochrony są podporządkowane bezpośrednio kierownikowi jednostki lub osobie pisemnie przez kierownika upoważnionej ( art. 9 Ustawy ).

W przypadku ważnego interesu gospodarczego lub publicznego komendant wojewódzki Policji, na wniosek kierownika jednostki nie ujętej w ewidencji może wydać decyzję administracyjną na utworzenie wewnętrznej służby ochrony ( art. 10 Ustawy ). Zezwolenie takie można wydać w sytuacji, gdy jest sporządzony plan ochrony oraz jednostka wnioskująca zapewnia spełnienie wymogów wynikających z przepisów wydanych na podstawie Ustawy.

Cofnięcie wydanej decyzji administracyjnej ( art. 11 Ustawy ) następuje, gdy :

• kierownik jednostki złoży wniosek o cofnięcie,

• nie utworzono służby wewnętrznej w okresie 3 miesięcy od dnia wydania zezwolenia,

• nie usunięto w wyznaczonym terminie stwierdzonych podczas kontroli rażących

uchybień,

• działalność wewnętrznej służby ochronnej jest sprzeczna z ustawą,

• ustały okoliczności, dla których zezwolenie zostało wydane.

Wewnętrzne służby ochrony w zakresie swego działania ściśle współpracują z Policją, Państwową Strażą Pożarną, Obroną Cywilną i strażami gminnymi. Wewnętrzne służby ochrony mogą wykonywać usługi w zakresie ochrony osób i mienia po uzyskaniu przez nie koncesji ( art. 15 Ustawy ).

Rozporządzenie MSWiA z dnia 17 listopada 1998 roku w sprawie wewnętrznych służb ochrony określa :

• szczegółowe zasady i tryb tworzenia,

• strukturę organizacyjną i zakres działania,

• sposób prowadzenia dokumentacji,

• uzbrojenie i wyposażenie,

• umundurowanie i odznaki służbowe,

• sposób tworzenia nazw.

Rozporządzenie stanowi, że strukturę organizacyjną wewnętrznych służb ochrony, w zależności od rodzaju i wielkości jednostki mogą tworzyć oddziały, pododdziały i samodzielne posterunki. W zależności od składu struktury organizacyjnej można tworzyć następujące stanowiska służbowe :

• szef ochrony,

• zastępca szefa ochrony,

• dowódca zmiany,

• starszy wartownik - konwojent,

• wartownik - konwojent,

• młodszy wartownik - konwojent.

Do zakresu działania szefa ochrony należy :

• opracowywanie planu ochrony i innej dokumentacji ochronnej,

• organizowanie ochrony jednostki,

• planowanie zadań dla podległych pracowników,

• kierowanie oddziałem,

• sprawowanie nadzoru i kontroli nad wykonywaniem zadań ochrony,

• prowadzenie instruktaży i zajęć szkoleniowych z pracownikami ochrony oraz dokumentowanie tych czynności,

• podejmowanie działań zmierzających do stałego doskonalenia form i metod ochrony jednostki,

• dokonywanie okresowych pisemnych analiz i ocen stanu bezpieczeństwa jednostki,

• informowanie kierownika jednostki o stanie zagrożenia i ochrony jednostki,

• sprawowanie nadzoru nad przechowywaniem broni i amunicji oraz ich ewidencjonowaniem,

• udział w naborze pracowników.

Do zakresu działania zastępcy szefa ochrony należy :

• wykonywanie obowiązków szefa ochrony podczas jego nieobecności,

• wykonywanie zadań zgodnie z podziałem pracy ustalonym przez szefa ochrony,

• kierowanie pododdziałem,

• wykonywanie poleceń szefa ochrony.

Da zakresu działania dowódcy warty należy :

• organizowanie wykonywania zadań przez pracowników podległej zmiany zgodnie z

dokumentacją ochronną,

• dokonywanie obchodów jednostki oraz instruowanie i kontrolowanie wykonywania zadań

przez pracowników ochrony.

• przeprowadzanie interwencji w związku z zaistniałymi zagrożeniami bezpieczeństwa

jednostki,

• wydawanie z magazynu broni, amunicji i środków przymusu bezpośredniego,

• wykonywanie poleceń przełożonych.

W przypadku bez zmianowej organizacji ochrony jednostki czynności należące do zakresu działania dowódcy zmiany wykonuje szef ochrony lub jego zastępca.

Do zakresu działania wartowników - konwojentów należy :

• utrzymywanie w gotowości do natychmiastowego użycia przydzielonej broni, środków

przymusu bezpośredniego oraz innego wyposażenia,

• wykonywanie zadań wynikających z tabeli służby i innej dokumentacji ochronnej,

• wykonywanie poleceń przełożonych.

Dokumentacja ochronna prowadzona w wewnętrznej służbie ochronnej :

1.Tabela służby - zawierająca dane o rodzaju służby, rozmieszczeniu pracowników na

służbie i zadaniach dla nich oraz dane o obsadzie służby i czasie jej

pełnienia.

2. Dziennik zmiany - zawierający dane o czasie rozpoczęcia i zakończenia zmiany, obsadzie

personalnej zmiany, rozmieszczeniu poszczególnych pracowników

ochrony i czasie wykonywania przez nich zadań.

3. Dziennik wydarzeń - zawierający wpis daty i godziny zaistniałego wydarzenia, opis

wydarzenia, dane personalne osób uczestniczących w wydarzeniu,

dane personalne pracowników ochrony, którzy podejmowali

interwencję.

4. Instrukcja współpracy z Policją, jednostkami ochrony przeciwpożarowej, obrony

cywilnej i strażami gminnymi ( miejskimi ).

5.Instrukcja postępowania pracowników ochrony w przypadku napadu, włamania,

pożaru, powodzi i awarii.

6. Dziennik szkolenia pracowników ochrony.

Niezależnie od powyższej dokumentacji, jeżeli wymagają tego względy ochrony, można prowadzić dokumentację pomocniczą dotyczącą :

• instrukcji kontroli ruchu osobowego i materiałowego,

• instrukcji konwojowania,

• instrukcji obsługi systemów i urządzeń sygnalizacji alarmowej.

Wyposażenie i uzbrojenie pracowników wewnętrznej służby ochrony.

Pracownicy wewnętrznej służby ochrony mogą być wyposażeni i uzbrojeni w środki przymusu bezpośredniego i broń palną w ilościach umożliwiających wykonywanie zadań, z zastrzeżeniem, że liczba egzemplarzy :

• broni palnej krótkiej, broni gazowej, ręcznych miotaczy gazu i paralizatorów elektrycznych nie może przekroczyć stanu etatowego dwóch zmian pracowników WSO,

• broni palnej długiej nie może przekroczyć stanu etatowego pracowników WSO

niezbędnego do ochrony największej liczby konwojów wykonywanych przez pracowników WSO w jednym czasie.

Za normatyw amunicji na jeden pistolet lub pistolet maszynowy przyjmuje się ilość amunicji wystarczającą do pełnego załadowania czterech magazynków. Za normatyw amunicji na jeden rewolwer lub jedną strzelbę gładkolufową „Pump-Action” przyjmuje się po 24 sztuki amunicji. Połowa normatywnej ilości amunicji stanowi amunicję alarmową. Amunicję alarmową wydaje się w przypadku bezpośredniego zagrożenia napadem na chronione osoby, obszar, obiekt i urządzenie oraz do ochrony konwojowanego mienia.

Pracowników wewnętrznej służby ochrony, w zależności od potrzeb, wyposaża się w :

• łączność bezprzewodową,

• kamizelki i hełmy kuloodporne,

• maski przeciwgazowe,

• latarki elektryczne,

• środki opatrunkowe,

• środki transportu.

Dla pracowników WSO należy zapewnić pomieszczenia, w tym wartownię i pokoje socjalne.

Pomieszczenia wartowni powinny być :

• wydzielone w sposób uniemożliwiający dostęp osobom postronnym,

• usytuowane przy głównych wejściach i wjazdach na teren jednostki,

• wyposażone w :

• oświetlenie sztuczne i awaryjne,

• ogrzewanie,

• instalację łączności,

• instalację sygnalizacyjno-alarmową,

• instalację przeciwpożarową.

Umundurowanie pracowników wewnętrznych służb ochrony.

Rozporządzenie MSWiA ustala jednolite umundurowanie dla pracowników WSO, z zastrzeżeniem odrębności dla umundurowania pracowników WSO działających w bankach, portach lotniczych, Państwowym Przedsiębiorstwie Użyteczności Publicznej Poczta Polska oraz w Zamku Królewskim w Warszawie. Umundurowanie pracowników WSO składa się z ubioru służbowego. Pracownicy tworzący grupy konwojowe oraz WSO działającej w Zamku Królewskim na Wawelu, Państwowych Zbiorach Sztuki i w Zamku Królewskim w Warszawie są wyposażeni również w umundurowanie specjalne, z pewnymi zastrzeżeniami.

5. Zasady prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i mienia.

Podstawą prawną prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i mienia są przepisy Ustawy z dnia 23 grudnia 1988 roku o działalności gospodarczej oraz Ustawy z dnia 23 sierpnia 1997 roku o ochronie osób i mienia. Zgodnie z przepisami Ustawy o działalności gospodarczej każdy podmiot gospodarczy, prowadząc swą działalność, winien uwzględniać ochronę życia i zdrowia, a także przestrzegać przepisów sanitarnych, przeciwpożarowych, budowlanych oraz dotyczących ochrony środowiska naturalnego.

Przepisy Ustawy zezwalają na zrzeszanie się w organizacjach podmiotów gospodarczych.

Zgodnie z treścią art. 11 Ustawy o działalności gospodarczej agencje ochrony osób i mienia mogą podjąć swą działalność jedynie na podstawie uzyskanej koncesji wydanej przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Minister ten, jako organ koncesyjny, w drodze decyzji administracyjnej ma prawo udzielić, odmówić udzielenia, a także cofnąć licencję. Może on również ograniczyć zakres i przedmiot działalności gospodarczej mając na uwadze zagrożenie interesu gospodarki narodowej, obronności lub bezpieczeństwa państwa albo zagrożenie bezpieczeństwa lub dóbr osobistych obywateli. Powyższa odmowa lub ograniczenie może dotyczyć zwłaszcza takich sytuacji, gdy wnioskodawca nie daje rękojmi należytego wykonywania działalności. Koncesję wydaje się na czas nie oznaczony lub oznaczony na żądanie ubiegającego się o wydanie koncesji lub w sytuacjach określonych w art. 20 ust. 5 Ustawy tj. w przypadku zagrożenia interesu gospodarki narodowej, obronności lub bezpieczeństwa państwa. W art. 15 Ustawy o ochronie osób i mienia stwierdza się, podjęcie działalności gospodarczej w zakresie ochrony osób i mienia wymaga uzyskania koncesji, określającej zakres i formy prowadzenia tych usług. Koncesji nie wymagają wewnętrzne służby ochrony. Zgodnie z treścią art. 17 tej Ustawy koncesja wydawana jest na wniosek :

• przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną, jeżeli przedsiębiorca ten posiada licencję II stopnia,

• przedsiębiorcy prowadzącego działalność gospodarczą w innej dopuszczalnej formie pod warunkiem, że przynajmniej jeden wspólnik spółki cywilnej, jawnej lub komandytowej, członek zarządu, prokurent lub pełnomocnik posiada licencję II stopnia. Tak więc w praktyce podmiotem gospodarczym może być osoba fizyczna, która pracuje we własnym imieniu i uzyskała koncesję na swoje nazwisko. Osoba taka może więc działać samodzielnie lub zatrudniać osoby w ramach umowy o pracę, umowy-zlecenia itp.

( zgodnie z przepisami art. 734 - 751 kc ).

Zgodnie z Rozporządzeniem MSWiA z dnia 27 maja 1998 roku w sprawie rodzajów dokumentów wymaganych przy składaniu wniosku o udzielenie koncesji na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie ochrony osób i mienia dokumentami tymi są :

• dokument określający status przedsiębiorcy ( osoba fizyczna, spółka cywilna, jawna,

komandytowa ), adres siedziby lub miejsce wykonywania działalności gospodarczej, zakres oraz formy usług ochrony osób i mienia, termin ważności koncesji i daty rozpoczęcia działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i mienia,

• urzędowo poświadczona kopia dokumentu stwierdzającego posiadanie licencji II

stopnia osoby lub osób, które występują z wnioskiem o koncesję,

• zaświadczenie o niekaralności przedsiębiorcy oraz osób - wspólników spółki cywilnej,

jawnej, komandytowej lub członków zarządu, prokurenta, pełnomocnika posiadających

licencję II stopnia,

• dokument stwierdzający tytuł prawny do lokalu będącego siedzibą przedsiębiorcy i

miejscem wykonywania działalności gospodarczej w zakresie ochrony usług osób i mienia np. umowa dzierżawy, umowa najmu lokalu itp.

• zaświadczenie o numerze REGON, wydane przez właściwy urząd statystyczny albo

urzędowo poświadczoną jego kopię,

• zaświadczenie właściwego urzędu skarbowego stwierdzające, że przedsiębiorca nie

zalega z wpłatami należności budżetowych.

Dokumenty wymagane dla przedsiębiorcy, nie będącego osobą fizyczną ( spółka cywilna, jawna, komandytowa ) wraz z wnioskiem o udzielenie koncesji :

• umowa ( statut ) spółki, akt założycielski lub inny przewidziany przepisami prawa

dokument dotyczący utworzenia, działalności i organizacji przedsiębiorcy albo urzędowo

poświadczone ich kopie,

• odpis właściwego rejestru, jeśli przedsiębiorca podlega wpisowi do rejestru,

• wykaz członków zarządu, prokurentów i pełnomocników, z podaniem adresów ich

miejsc zamieszkania,

• lista udziałowców lub akcjonariuszy, posiadających co najmniej 50 % udziałów lub

akcji,

• dokument określający proporcje udziału kapitału polskiego i obcego w spółce oraz jego

wysokość, z podaniem adresów siedziby lub miejsc zamieszkania wspólników - gdy

spółka jest podmiotem z udziałem zagranicznym.

Koncesja wydana przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji zawiera :

• oznaczenie przedsiębiorcy i jego siedziby,

• imiona i nazwiska wspólników lub członków zarządu, prokurentów oraz pełnomocników

w razie ich ustanowienia, ze wskazaniem osób posiadających licencję II stopnia,

• określenie zakresu działalności gospodarczej i formy usług,

• wskazanie miejsca wykonywania działalności gospodarczej,

• określenie czasu jej ważności,

• określenie obszaru wykonywania działalności gospodarczej w zakresie ochrony osób i

mienia oraz datę jej rozpoczęcia.

Koncesja może zawierać szczególne warunki wykonywania działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i mienia - art. 16 Ustawy. Przedsiębiorca ma obowiązek zawiadomienia Ministra Spraw Wewn. i Adm. o wszelkich zmianach dotyczących przedsiębiorcy i jego siedziby, imion i nazwisk wspólników lub członków zarządu, prokurentów i pełnomocników - posiadaczy licencji II stopnia oraz o zmianach dot.

miejsca wykonywania działalności gospodarczej. Przedsiębiorca ma obowiązek zawiadomić Ministra Spraw Wewn. i Adm. o podjęciu swej działalności. Ponadto ma on obowiązek prowadzenia i przechowywania dokumentacji dotyczącej zatrudnionych pracowników oraz zawieranych i realizowanych umów.

Dokumentacja wymagana przy prowadzeniu działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i mienia :

• aktualny wykaz zatrudnionych pracowników,

• rejestr zawartych umów,

• księga realizacji umowy, wraz z udokumentowanym w formie oddzielnego protokołu

szczegółowym opisem okoliczności użycia środka przymusu bezpośredniego lub broni palnej przez pracowników ochrony.

Podana wyżej dokumentacja winna mieć charakter pisemny, choć nic nie stoi na przeszkodzie, aby posiadać zbiory komputerowe - mogą one mieć jedynie charakter pomocniczy. Dokumentacja winna być przechowywana przez okres 5 lat licząc od daty zakończenia działalności gospodarczej, a w przypadku księgi realizacji umowy - od daty wygaśnięcia umowy.

Cofnięcie koncesji.

Ma to miejsce w następujących przypadkach :

• stworzenie przez przedsiębiorcę zagrożenia interesu gospodarki narodowej, obronności,

lub bezpieczeństwa państwa albo zagrożenia bezpieczeństwa lub dóbr osobistych obywateli - będzie to miało najczęściej związek z przypadkiem przekroczenia uprawnień.

• zaniechanie obowiązków określonych w art. 19 Ustawy tj. nie zawiadomienie MSWiA o

podjęciu działalności gospodarczej, zaniechanie prowadzenia dokumentacji dot. pracowników i zawieranych umów, a także uniemożliwianie przeprowadzenia kontroli przez uprawnione organy,

• niepodjęcie działalności gospodarczej w ciągu 6 miesięcy od daty jej rozpoczęcia,

• zawiadomienie przez przedsiębiorcę o zaprzestaniu prowadzenia działalności gospodarczej albo okoliczności faktycznie wskazują na zaprzestanie jej prowadzenia,

• w przypadku skazania przez sąd kierownika jednostki karą dodatkową w postaci zakazu

prowadzenia działalności gospodarczej,

• przedsiębiorca będący osobą fizyczną utracił licencję II stopnia.

Fakultatywne cofnięcie koncesji lub ograniczenie jej zakresu lub formy usług :

• przedsiębiorca utracił zdolność należytego wykonywania działalności gospodarczej w

zakresie ochrony osób i mienia,

• zaniechanie obowiązku jednolitego umundurowania i identyfikacji pracowników ochrony

oraz zatrudnianie osób nie posiadających wymaganej licencji,

• nie usunięcie stwierdzonych w wyniku kontroli uchybień w wyznaczonym terminie,

• rażące uchybienia w zakresie prowadzonej działalności.

Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na przepis karny Ustawy - art. 49 - prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i mienia bez wymaganej koncesji. Jak podano wcześniej obowiązek posiadania koncesji wynika z treści art. 15 Ustawy. Sprawcą przestępstwa z art. 49 może więc być osoba prowadząca taką działalność bez koncesji, jak też osoba posiadająca uprzednio koncesję, która na zasadzie art. 22 Ustawy została cofnięta, a osoba ta nie zaprzestała działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i mienia. Dla bytu przestępstwa - występku umyślnego wystarcza jakakolwiek forma prowadzonej działalności.

6. Wymagania kwalifikacyjne pracowników ochrony.

Z analizy przepisu art. 2 pkt 6 Ustawy o ochronie osób i mienia wynika, że pod pojęciem „pracownik ochrony” należy rozumieć dwie grupy osób. Pierwsza to osoby posiadające licencję pracownika ochrony fizycznej, druga zaś to osoby wykonujące zadania ochrony w zakresie nie wymagającym licencji.

Licencja pracownika ochrony fizycznej I stopnia wymagana jest do wykonywania czynności ochronnych ( określonych w art. 3 pkt 1) przez :

• członków specjalistycznych uzbrojonych formacji ochronnych,

• członków zespołów konwojujących wartości pieniężne oraz inne przedmioty

wartościowe lub niebezpieczne,

• osoby nadzorujące i kontrolujące pracowników ochrony fizycznej nie posiadających

licencji,

• pracowników ochrony mających prawo do stosowania środków przymusu

bezpośredniego oraz użycia broni palnej ( art. 36 ust. 1 pkt 4 i 5 ),

• pracowników ochrony wykonujących zadania na obszarach, w obiektach i urządzeniach

podlegających obowiązkowej ochronie.

Pracownicy ochrony nie posiadający licencji pracownika ochrony fizycznej I stopnia nie mogą wykonywać czynności, o których mowa wyżej.

Ustawa ustanawia dwa rodzaje licencji :

• licencję I i II stopnia pracownika ochrony fizycznej,

• licencję I i II stopnia pracownika zabezpieczenia technicznego.

Osoba ubiegająca się o wydanie licencji I stopnia pracownika ochrony fizycznej musi spełnić wymogi określone w art. 26 ust. 2 tj.:

• musi być obywatelem polskim,

• ukończyła 21 lat,

• posiada pełną zdolność do czynności prawnych, stwierdzoną własnym oświadczeniem,

• nie była skazana prawomocnym orzeczeniem za przestępstwo umyślne,

• posiada uregulowany stosunek do służby wojskowej.

Ponadto osoba taka musi posiadać nienaganną opinię wydaną przez miejscowego komendanta komisariatu Policji, a także posiadać zdolność fizyczną i psychiczną do wykonywania zadań, stwierdzoną orzeczeniem lekarskim. Niezależnie od spełnienia powyższych wymogów, osoba taka musi posiadać specjalistyczne kwalifikacje. Dokumentami potwierdzającymi posiadanie specjalistycznych kwalifikacji są :

• dyplomy lub świadectwa szkół lub innych placówek oświatowych, które potwierdzają

uzyskanie specjalistycznego wykształcenia w zakresie ochrony osób i mienia np.

świadectwo ukończenia podoficerskiej szkoły policyjnej,

• zaświadczenie o ukończeniu kursu pracowników ochrony fizycznej I stopnia.

Aby uzyskać licencję osoba spełniająca omówione wyżej wymogi musi zdać egzamin przed komisją powołaną przez komendanta wojewódzkiego Policji.

Licencja pracownika ochrony fizycznej II stopnia upoważnia do wykonywania czynności ochronnych oraz do opracowywania planu ochrony, a także do organizowania i kierowania zespołami pracowników ochrony fizycznej. O wydanie licencji pracownika ochrony II stopnia może ubiegać się osoba, która spełnia warunki jak w przypadku kandydata na I stopień licencji, a ponadto posiada co najmniej wykształcenie średnie. Licencję pracownika ochrony fizycznej II stopnia wydaje się osobie, która spełnia warunki jak w przypadku kandydata na I stopień licencji, a ponadto posiada dyplom lub świadectwo szkoły lub innej placówki oświatowej, potwierdzające uzyskanie specjalistycznego wykształcenia albo ukończyła kurs pracowników ochrony II stopnia i zdała egzamin przed komisją.

Posiadanie licencji II stopnia jest jednym z warunków wydania koncesji na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i mienia ( art. 17 ust. 1 ).

Licencje wydaje, odmawia wydania, zawiesza i cofa, w formie decyzji administracyjnej komendant wojewódzki Policji.

Komendant wojewódzki Policji odmawia wydania licencji, jeżeli osoba ubiegająca się o jej wydanie :

• nie spełnia któregoś z warunków określonych w art. 26 ust. 2 Ustawy np. nie posiada

ukończonej szkoły podstawowej, była skazana prawomocnym orzeczeniem za

przestępstwo umyślne, nie ma uregulowanego stosunku do służby wojskowej itp.,

• posiada naganną opinię wydaną przez komendanta komisariatu Policji,

• nie posiada zdolności fizycznych i psychicznych do wykonywania zadań w ochronie osób

i mienia,

• nie posiada specjalistycznych kwalifikacji ,

• zdobyła specjalistyczne kwalifikacje ( ukończyła w tym celu kurs ), ale nie zdała egzaminu przed komisją powołaną przez komendanta wojewódzkiego Policji,

• nie spełnia któregoś z wymogów dla osób ubiegających się o wydanie licencji II stopnia

( art. 27 ust. 2 i 3 ),

• nie uiściła opłaty wymaganej dla wydania licencji ( art. 30 ust.3 ).

Komendant wojewódzki Policji cofa licencję, jeżeli osoba ją posiadająca :

• utraciła obywatelstwo polskie,

• utraciła zdolność do czynności prawnych,

• została skazana prawomocnym orzeczeniem za przestępstwo umyślne,

• w ocenie komendanta komisariatu Policji utraciła nienaganną opinię,

• utraciła zdolność fizyczną lub psychiczną do wykonywania zadań pracownika

ochrony,

• zgłosiła pisemne zaprzestanie wykonywania zadań pracownika ochrony,

• wykonuje zadania pracownika ochrony z naruszeniem przepisów prawa stwierdzone

w trybie odrębnych przepisów.

Komendant wojewódzki Policji zawiesza prawa wynikające z licencji w przypadku powzięcia wiadomości o wszczęciu postępowania karnego przeciwko pracownikowi ochrony o przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu i mieniu. Zawieszenie praw trwa do czasu wydania prawomocnego rozstrzygnięcia w sprawie ( art. 32 ust. 1 ).

Komendant wojewódzki Policji może zawiesić prawa wynikające z licencji w przypadku powzięcia wiadomości o wszczęciu postępowania karnego przeciwko pracownikowi ochrony

o przestępstwo inne niż przeciwko życiu, zdrowiu i mieniu. Komendant wojewódzki Policji, w przypadku zawieszenia praw wynikających z licencji, zatrzymuje dokumenty stwierdzające posiadanie licencji ( art. 32 ust. 3 ).

Pracodawca jest zobowiązany do powiadomienia właściwego komendanta wojewódzkiego Policji o każdym przypadku rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika ochrony, z przyczyn określonych w art. 52 kodeksu pracy ( art. 32 ust. 4 ).

Zwolnienia pracownika ochrony przez pracodawcę bez wypowiedzenia z winy pracownika na zasadzie art. 52 kodeksu pracy może nastąpić w przypadku

• ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych,

• popełnienia przez pracownika przestępstwa,

• zawinionej przez pracownika utraty uprawnień.

Licencja wygasa z mocy prawa w przypadku niewykonywania przez pracownika ochrony zawodu przez okres dłuższy niż 2 lata ( art. 33 ust. 1 ). Do okresu niewykonywania zawodu nie wlicza się czasu zawieszenia praw wynikających z licencji ( art. 33 ust. 2 ).

W tym miejscu warto zwrócić uwagę na przepis karny Ustawy - art. 49 - prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i mienia bez wymaganej koncesji. Obowiązek prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i mienia na podstawie koncesji wynika z treści art. 15 Ustawy. Sprawcą przestępstwa może więc być osoba prowadząca taką działalność bez koncesji, jak też osoba, która uprzednio taką koncesję posiadała, lecz koncesja na zasadzie art. 22 Ustawy została jej cofnięta i osoba ta nie zaprzestała prowadzenia działalności gospodarczej. Dla bytu tego przestępstwa - występku

umyślnego wystarcza jakakolwiek forma prowadzenia działalności gospodarczej

7. Uprawnienia pracowników ochrony w ochronie osób i mienia z uwzględnieniem środków przymusu bezpośredniego oraz broni palnej.

Zakres korzystania z uprawnień ustawowych zależny jest od kwalifikacji pracownika, których wyrazem jest posiadanie lub nie posiadanie licencji pracownika ochrony.

Pracownik posiadający licencję ma prawo do ( art. 36 i 37 ) :

• ustalania uprawnień do przebywania na obszarach lub w obiektach chronionych oraz do

legitymowania osób,

• wezwania osób do opuszczenia obszarów, obiektów lub urządzeń ochranianych, jeżeli

osoby te przebywają tam nielegalnie lub zakłócają porządek publiczny,

• ujęcia osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub

zdrowia ludzkiego, a także dla chronionego mienia w celu niezwłocznego oddania tych osób Policji,

• stosowania środków przymusu bezpośredniego, takich jak siła fizyczna, kajdanki, pałki

obronne, psy obronne, paralizatory i miotacze gazu, a także użycie - w określonych przypadkach - broni palnej.

Pracownik ochrony, nie posiadający licencji ma prawo do :

• ustalania uprawnień do przebywania i legitymowania osób,

• wezwania do opuszczenia ochranianych obszarów, obiektów lub urządzeń osoby, które

przebywają tam nielegalnie lub zakłócają porządek publiczny,

• ujęcia osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub

zdrowia ludzkiego, a także dla chronionego mienia w celu niezwłocznego oddania tych osób Policji.

Z powyższego wyraźnie widać, że pracownik ochrony nie posiadający licencji nie może stosować środków przymusu bezpośredniego i używać broni palnej. Z podanych wyżej uprawnień pracownicy ochrony mogą korzystać jedynie podczas wykonywania zadań ochrony osób i mienia i w granicach ochranianych obiektów i obszarów.

Poza granicami chronionych obiektów i obszarów pracownik ochrony ma prawo do :

• ujęcia osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub

zdrowia ludzkiego, a także dla chronionego mienia, w celu niezwłocznego oddania tych osób Policji,

• użycia podczas konwojowania wartości pieniężnych oraz innych przedmiotów wartościo-

wych lub niebezpiecznych środków przymusu bezpośredniego ( z wyjątkiem psa służbowego ) oraz broni palnej w przypadku gwałtownego, bezprawnego zamachu na konwojowane wartości lub osoby je ochraniające. Należy tu zwrócić uwagę na fakt, iż użycie środków przymusu bezpośredniego lub broni palnej podczas konwojowania nastąpić może w warunkach obrony koniecznej, a dobrem atakowanym może być mienie ochraniane lub życie albo zdrowie konwojujących.

Warunki i sposoby postępowania pracowników ochrony w przypadku legitymowania,

wzywania do opuszczenia obiektu czy terenu oraz ujmowania osób :

• pracownik ochrony, ustalając uprawnienia osób do przebywania na chronionych

obiektach, legitymując osoby w celu ustalenia ich tożsamości, wzuwając osoby do opuszczenia chronionego obiektu czy ujmując osoby stwarzające w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia człowieka lub chronionego mienia

( art. 36 ust. 1 pkt 1-3 ) jest obowiązany podać stanowisko, imię i nazwisko oraz w razie

potrzeby okazać licencję pracownika ochrony w taki sposób, aby zainteresowany miał możliwość odczytać dane w niej zawarte oraz podać podstawę prawną i faktyczną podjęcia czynności,

• pracownik ochrony ma prawo do ustalania uprawnień osób do wstępu, wjazdu i

przebywania na terenie chronionego obiektu lub obszaru kierując się zasadami kontroli

ruchu osobowego i materiałowego,

• pracownik ochrony ma prawo legitymowania osób podejrzewanych o popełnienie

przestępstwa lub wykroczenia na szkodę chronionych dóbr w celu ustalenia ich tożsamości - tożsamość ustala się na podstawie dowodu osobistego, tymczasowego dowodu osobistego, tymczasowego zaświadczenia tożsamości, dowodu tożsamości cudzoziemca, paszportu, legitymacji ze zdjęciem lub prawa jazdy,

• w razie legitymowania osób znajdujących się w pojeździe, gdy uzasadniają to względy

bezpieczeństwa, pracownik ochrony ma prawo żądać opuszczenia pojazdu przez te osoby,

• w przypadku stwierdzenia braku uprawnień osoby do przebywania na terenie chronionego

obiektu lub obszaru albo zakłócania przez nią porządku publicznego, pracownik ochrony ma prawo wezwać tę osobę do opuszczenia obiektu lub obszaru.

Przystępując do czynności, o której mowa wyżej, pracownik ochrony jest obowiązany :

- uprzedzić osobę o obowiązku zastosowania się do wydanego polecenia,

• w przypadku niezastosowania się do polecenia pracownik ochrony może użyć w stosunku

do osoby niezbędnych środków przymusu bezpośredniego w celu wymuszenia posłuchu.

W przypadku stwierdzenia, że zachowanie osoby w sposób oczywisty bezpośrednio zagraża życiu lub zdrowiu ludzkiemu albo chronionemu mieniu, pracownik ochrony ma prawo tę osobę ująć, a następnie poinformować ją o przyczynie ujęcia oraz uprzedzić o obowiązku zastosowania się do wydanych poleceń. Osobę ujętą należy niezwłocznie przekazać do najbliższej jednostki Policji. W przypadku zauważenia u ujętej osoby widocznych obrażeń ciała lub utraty przytomności, należy udzielić jej niezbędnej pomocy przedlekarskiej.

Każdy przypadek ujęcia osoby należy udokumentować w prowadzonej ewidencji, podając dane personalne osoby i okoliczności jej ujęcia.

Zasady ogólne stosowania środków przymusu bezpośredniego :

1. Pracownik ochrony może stosować środki przymusu bezpośredniego odpowiadające

potrzebom wynikającym z istniejącej sytuacji i niezbędne do osiągnięcia podporządkowania się wezwaniu do określonego zachowania.

2. Pałek wielofunkcyjnych, psów obronnych, paralizatorów elektrycznych, broni gazowej

i ręcznych miotaczy gazu nie stosuje się wobec kobiet o widocznej ciąży, osób, których

wygląd wskazuje na wiek poniżej 13 lat, osób w podeszłym wieku oraz o widocznej niepełnosprawności ( art. 38 ust. 4 ). Wobec w/w osób można więc stosować siłę fizyczną i kajdanki.

3. Pracownik ochrony jest obowiązany do wezwania osoby do zachowania się zgodnego z

prawem oraz do uprzedzenia, że w razie niepodporządkowania się wezwaniu zostaną użyte wobec niej środki przymusu.

4. Pracownik ochrony może odstąpić od wezwania osoby do zachowania zgodnego z

prawem oraz od uprzedzenia o zastosowaniu środków przymusu bezpośredniego, jeżeli

zwłoka groziłaby niebezpieczeństwem dla życia lub zdrowia pracownika ochrony lub innej osoby oraz chronionego mienia. Stosowanie środka przymusu bez ostrzeżenia

może mieć miejsce w sytuacji bezpośredniego i bezprawnego zamachu na życie lub zdrowie pracownika ochrony lub innej osoby albo chronionego mienia. Użycie w takiej sytuacji środka przymusu bezpośredniego usprawiedliwione będzie działaniem w obronie koniecznej.

5. Pracownik ochrony odstępuje natychmiast od stosowania środków przymusu bezpośred-

niego, gdy osoba, wobec której użyto tych środków, podporządkowała się wydanym poleceniom.

6. Można stosować jednocześnie różne środki przymusu bezpośredniego, jeżeli jest to

konieczne w celu podporządkowania lub osiągnięcia zamierzonego celu.

7. Jeżeli wskutek zastosowania środka przymusu bezpośredniego nastąpiło pogorszenie

stanu zdrowia osoby, pracownik jest obowiązany natychmiast udzielić tej osobie

pierwszej pomocy przedlekarskiej, a w razie potrzeby lub na jej prośbę - podjąć

niezwłoczne działania w celu zapewnienia pomocy lekarskiej.

8. W przypadku nastąpienia śmierci lub podejrzenia śmierci osoby, wobec której zasto-

wano środek przymusu bezpośredniego należy niezwłocznie wezwać lekarza.

9. Kobiecie ciężarnej bezpośrednio po użyciu środka przymusu bezpośredniego należy

niezwłocznie zapewnić badanie stanu zdrowia przez lekarza.

10. W przypadku, gdy w wyniku użycia środka przymusu bezpośredniego nastąpiło

pogorszenie stanu zdrowia, śmierć osoby albo szkoda w mieniu pracownik ochrony ma

obowiązek powiadomić o zdarzeniu natychmiast swego przełożonego oraz najbliższą jednostkę Policji, zabezpieczyć w miarę możliwości miejsce zdarzenia oraz ustalić świadków zdarzenia.

11. Każdy przypadek zastosowania środków przymusu bezpośredniego oraz towarzyszące

mu okoliczności dokumentuje się w ewidencji prowadzonej przez wewnętrzną służbę ochrony lub przedsiębiorcę prowadzącego działalność gospodarczą w zakresie usług ochrony osób i mienia.

Siłę fizyczną stosuje się w celu :

• odparcia zamachu na chronione osoby lub mienie,

• czynnej napaści na pracownika ochrony,

• obezwładnienia osoby, w związku ze zmuszeniem jej do wykonania polecenia,

• w czasie ujmowania osoby stwarzającej w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla

życia i zdrowia ludzkiego oraz chronionego mienia.

Używając siły, nie wolno zadawać uderzeń, z wyjątkiem działania w obronie koniecznej.

Kajdanki można stosować wobec osób ujętych w celu :

• udaremnienia ucieczki,

• zapobieżenia czynnej napaści,

• odparcia czynnego oporu.

Kajdanek nie stosuje się wobec osób, których wygląd wskazuje na wiek poniżej 17 lat, z wyjątkiem nieletnich powyżej 16 lat podejrzanych o popełnienie przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu. Należy je zakładać tak, aby nie tamowały obiegu krwi. W miarę możliwości powinno się je zakładać w pomieszczeniach zamkniętych lub odosobnionych, stosując wzajemną asekurację. Kajdanki można założyć na ręce trzymane z tyłu osobie o silnej budowie ciała, podejrzanej o popełnienie przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu, natomiast pozostałym osobom z przodu.

Pałka wielofunkcyjna może być stosowana w razie :

• odpierania czynnej napaści na pracownika ochrony lub pokonywania czynnego oporu,

• odpierania zamachu na chronioną osobę,

• przeciwdziałania kradzieżom lub niszczeniu mienia.

Zabrania się zadawania uderzeń i pchnięć pałką obronną wielofunkcyjną w głowę, szyję, brzuch i nie umięśnione i szczególnie wrażliwe części ciała, a także stosowania na te części ciała blokady i zakładania dźwigni. Zabrania się również zadawania uderzeń rękojeścią pałki oraz stosowania pałki wobec osób, w stosunku do których użyto kajdanek. Wyjątek stanowi działanie w warunkach obrony koniecznej, w celu odparcia bezpośredniego i bezprawnego zamachu na życie lub zdrowie pracownika ochrony lub innej osoby.

Pies obronny, jako środek przymusu bezpośredniego może być wykorzystywany w przypadkach odpierania czynnej napaści na pracownika ochrony lub chronionej osoby oraz w przypadku ujmowania osób. Pies obronny powinien mieć założony kaganiec - nie dotyczy to jednak sytuacji, gdy pies jest użyty w stosunku do przestępcy dokonującego czynnej napaści i posiadającego broń palną lub inny niebezpieczny przedmiot.

Paralizatory elektryczne, broń gazowa i ręczne miotacze gazu można stosować w przypadkach :

• odpierania czynnej napaści na pracownika ochrony lub osoby chronionej,

• pokonywania czynnego oporu,

• bezpośredniego pościgu za osobą podejrzaną o popełnienie przestępstwa przeciwko dobrom powierzonym ochronie,

• przeciwdziałania kradzieżom lub zniszczeniu mienia,

• ujęcia osób.

Przy stosowaniu tych środków należy zachować ostrożność, uwzględniając ich właściwości, mogące stanowić zagrożenie dla życia i zdrowia ludzkiego.

Użycie broni palnej.

Zgodnie z przepisami Ustawy, ochronę osób i mienia z użyciem broni palnej mogą wykonywać tylko ci spośród pracowników ochrony, którzy posiadają licencję. Zgodnie z art. 36 ust. 1 pkt i art. 37 pkt 2 Ustawy pracownik ochrony może użyć broni palnej w następujących przypadkach :

1. W celu odparcia bezpośredniego i bezprawnego zamachu na życie lub zdrowie

pracownika ochrony albo innej osoby.

2. Przeciwko osobie, która nie zastosowała się do wezwania natychmiastowego

porzucenia broni lub innego niebezpiecznego narzędzia, którego użycie zagrozić może życiu, zdrowiu pracownika ochrony albo innej osoby.

3. Przeciwko osobie, która usiłuje bezprawnie, przemocą odebrać broń palną

pracownikowi ochrony.

4. W celu odparcia gwałtownego, bezpośredniego i bezprawnego zamachu na

ochraniane osoby, wartości pieniężne oraz inne przedmioty wartościowe lub

niebezpieczne.

Przez użycie broni palnej rozumie się oddanie strzału w kierunku osoby w celu jej obezwładnienia, po wyczerpaniu innych możliwości przewidzianych prawem.

Przed użycie broni palnej pracownik ochrony jest obowiązany :

• po okrzyku „pracownik ochrony” wezwać osobę do zachowania zgodnego z prawem, a

w szczególności do natychmiastowego porzucenia broni lub innego niebezpiecznego narzędzia, odstąpienia od bezprawnych działań lub użycia przemocy,

• w razie niepodporządkowania się wezwaniom zagrozić użyciem broni palnej okrzykiem

„stój, bo strzelam”,

• oddać strzał ostrzegawczy w górę, jeżeli nie zagraża to życiu lub zdrowiu pracownika

ochrony lub innej osoby, a czynności określone w poprzednich punktach okażą się nieskuteczne.

Ostatnich dwóch przepisów nie stosuje się w przypadku, gdy wszelka zwłoka groziłaby bezpośrednim niebezpieczeństwem dla życia lub zdrowia pracownika ochrony lub innej osoby.

Używając broni palnej pracownik ochrony powinien pamiętać, że :

• użycie broni palnej powinno następować w sposób wyrządzający możliwie najmniejszą

szkodę osobie, przeciwko której użyto broni i nie może zmierzać do pozbawienia jej życia

a także narażać na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia innych osób - zasada

minimalizacji skutków,

• broni palnej nie używa się w stosunku do kobiet o widocznej ciąży, osób, których

wygląd wskazuje na wiek poniżej 13 lat, osób w podeszłym wieku oraz o widocznej niepełnosprawności.

Jeżeli wskutek użycia broni palnej nastąpiło zranienie osoby, pracownik ochrony obowiązany jest natychmiast udzielić tej osobie pomocy przedlekarskiej, a w razie potrzeby podjąć niezbędne działania w celu zapewnienia pomocy lekarskiej.

W przypadku zranienia, śmierci osoby lub wystąpienia szkody w mieniu pracownik ochrony jest obowiązany do :

• zabezpieczenia, w miarę możliwości, śladów i dowodów na miejscu zdarzenia i niedo-

puszczenia na to miejsce, do czasu przybycia Policji, osób postronnych,

• ustalenia, w miarę możliwości, tożsamości osób będących świadkami zdarzenia,

• niezwłocznego wezwania lekarza w przypadku śmierci lub podejrzenia śmierci osoby.

W każdym przypadku użycia broni palnej lub podjęcia czynności ostrzegawczych pracownik ochrony ma obowiązek sporządzić pisemny meldunek, podając w nim wszelkie okoliczności zdarzenia. W każdym przypadku użycia broni palnej oraz oddania strzału ostrzegawczego należy niezwłocznie powiadomić bezpośredniego przełożonego oraz najbliższą jednostkę Policji.

Pracownik ochrony nosi, z zastrzeżeniem dotyczącym ochrony osób, przydzieloną broń palną tylko wtedy, gdy występuje w umundurowaniu lub ubiorze używanym przez specjalistyczną uzbrojoną formację ochronną. Przepisu tego nie stosuje się w przypadku, gdy pracownik ochrony wykonuje zadanie ochrony osób w miejscu publicznym. Nie może on nosić przy sobie broni palnej, jeżeli wykonuje bezpośrednio zadania w zakresie utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego podczas trwania masowych imprez publicznych.

8. Odpowiedzialność karna pracownika ochrony.

Odpowiedzialność karna pracowników ochrony określona została w art. 48 i 50 Ustawy,

natomiast w art.49 określono odpowiedzialność karną za prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i mienia bez wymaganej koncesji.

Art. 48 Ustawy - nie zapewnienie fizycznej lub technicznej ochrony.

Przestępstwo to omówione zostało w punkcie 2 dotyczącym obszarów, obiektów i urządzeń podlegających obowiązkowej ochronie.

Art. 50 Ustawy - przekroczenie upoważnienia lub niedopełnienie obowiązku.

Sprawcą tego przestępstwa może być tylko pracownik ochrony - osoba posiadająca licencję i wykonująca zadania ochronne w ramach wewnętrznej służby ochronnej albo na rzecz przedsiębiorcy ( np. osoba chroniąca wartości pieniężne w czasie konwoju ), jak też osoba wykonująca zadania ochronne w zakresie nie wymagającym licencji ( np. osoba chroniąca mienie na parkingu ). Przestępstwo może być popełnione tylko z winy umyślnej tzn. sprawca musi posiadać świadomość swego czynu i musi chcieć go popełnić lub godzić się na jego popełnienie. Uprawnienia i obowiązki pracownika ochrony muszą wynikać z przepisów Ustawy lub innych dokumentów np. przepisów wykonawczych do Ustawy, z umowy o pracę, umowy-zlecenia itp. Cechą istotną jest tu fakt, iż przestępstwo popełnione w formie działania lub zaniechania, może być popełnione tylko w trakcie wykonywania obowiązków tzn. musi być bezpośredni związek z wykonywaniem zadań przez pracownika ochrony np. kontrola ruchu osobowego lub materiałowego chronionego obiektu lub obszaru. Pojęcie „wykonywanie zadań” odnosi się zarówno do miejsca, jak i czasu ich wykonywania.

Z powyższego wynika, że przekroczenie upoważnienia lub niedopełnienie obowiązku nie będzie stanowić przestępstwa z art. 50 Ustawy, naruszenie dóbr osobistych człowieka spowodowane przez pracownika ochrony po godzinach pracy i w miejscu zamieszkania.

Przedmiotem ochrony są tu dobra osobiste człowieka tj. zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna i racjonalizatorska oraz inne dobra wymienione w odpowiednich przepisach. Jest to przestępstwo skutkowe tzn. ma ono miejsce z chwilą naruszenia przez pracownika ochrony działaniem lub zaniechaniem jednego z podanych wyżej dóbr. Przekroczenie upoważnienia może polegać na wykonywaniu czynności , które nie należą do zakresu uprawnień pracownika ochrony np. otwieranie i czytanie przez pracownika ochrony korespondencji adresowanej do kierownictwa chronionego obiektu czy obszaru. Przekroczenie upoważnienia może polegać również na wykonywaniu czynności objętej zakresem uprawnienia pracownika ochrony, lecz wykonywaniu czynności przez pracownika ochrony nie posiadającego w konkretnym przypadku właściwego uprawnienia np. pracownik ochrony nie posiadający licencji używa środka przymusu bezpośredniego.

Niedopełnienie obowiązku to bezczynność polegająca na tym, że pracownik ochrony albo zupełnie nie wykonuje powierzonej lub powierzonych mu czynności albo wykonuje je nienależycie np. nie zapewnia pomocy przedlekarskiej osobie zranionej w wyniku użycia środka przymusu bezpośredniego.

9. Zakres i tryb sprawowania przez Policję nadzoru nad specjalistycznymi uzbrojonymi formacjami ochronnymi.

Art. 43 Ustawy stanowi, że Komendant Główny Policji sprawuje nadzór nad działalnością specjalistycznych uzbrojonych formacji ochronnych w zakresie :

• zasad i sposobów realizacji zadań ochrony osób i mienia,

• sposobów użycia przez pracowników tych formacji środków przymusu bezpośredniego

lub broni palnej,

• posiadania przez pracowników ochrony niezbędnych kwalifikacji.

Nadzór Komendanta Głównego Policji polega na :

• kontroli organizacji i zasad działania, uzbrojenia, wyposażenia oraz współpracy z

innymi formacjami i służbami,

• kontroli zgodności aktualnego stanu ochrony jednostki z planem ochrony,

• wstępie na teren obszarów, obiektów, a także innych miejsc, w których jest

prowadzona ochrona oraz żądaniu wyjaśnień i udostępniania bądź wglądu w

dokumentację ochronną,

• wstępie na teren siedziby przedsiębiorcy prowadzącego działalność w zakresie

ochrony osób i mienia, w takich dniach i godzinach, w jakich jest prowadzona lub powinna być prowadzona działalność,

• wydawaniu pisemnych zaleceń mających na celu usunięcie stwierdzonych nieprawi-

dłowości i dostosowanie działalności specjalistycznej uzbrojonej formacji ochronnej do

przepisów prawa.

Kierownik jednostki, w skład której wchodzą obszary, obiekty i urządzenia chronione przez uzbrojone formacje ochronne lub osoba przez niego upoważniona są obowiązani do usunięcia w terminie określonym w zaleceniu uchybień i nieprawidłowości stwierdzonych podczas kontroli. Aktem wykonawczym do wykonywania funkcji kontrolno-nadzorczych przez Policję jest Rozporządzenie MSWiA z dnia 11 sierpnia 1998 roku w sprawie szczegółowych zasad wydawania upoważnień do kontroli oraz trybu wykonywania czynności nadzoru Komendy Głównej Policji nad działalnością specjalistycznych uzbrojonych formacji ochronnych. Upoważnienie do wykonywania kontroli przez funkcjonariuszy Policji wydaje Komendant Główny Policji na dany rok kalendarzowy. Upoważnienie takie uprawnia do wstępu na teren kontrolowanego obiektu, obszaru lub urządzenia oraz dostępu do wiadomości stanowiących tajemnicę państwową i służbową, w zakresie niezbędnym do prowadzenia kontroli. Wyróżnia się kontrole problemowe, kompleksowe i doraźne. Z przeprowadzonej kontroli sporządza się protokół pokontrolny.

LITERATURA :

1. Ustawa z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia - Dz. U. Nr 114, poz. 740.

2. Rozporządzenie MSWiA z dnia 27 maja 1998 r. w sprawie rodzaju dokumentów wymaganych przy składaniu wniosku o udzielenie koncesji na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i mienia - Dz. U. Nr 69, poz. 467.

3. Rozporządzenie MSWiA z dnia 27 maja 1998 r. w sprawie dokumentacji wymaganej przy prowadzeniu działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i mienia - Dz. U. Nr 69, poz. 458.

4. Rozporządzenie MSWiA z dnia 4 czerwca 1998 r. w sprawie wzoru i trybu wydawania licencji pracownikom ochrony fizycznej i licencji pracownika zabezpieczenia technicznego oraz trybu i częstotliwości wydawania przez organy Policji opinii o pracownikach ochrony - Dz. U. Nr 78, poz. 511.

5. Rozporządzenie MSWiA z dnia 6 sierpnia 1998 r. w sprawie zasad uzbrojenia specjalistycznych uzbrojonych formacji ochronnych i warunków przechowywania oraz ewidencjonowania broni i amunicji - Dz. U. Nr 113, poz.730.

6. Rozporządzenie MSWiA z dnia 11 sierpnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad wydawania upoważnień do kontroli oraz trybów wykonywania czynności nadzoru Komendanta Głównego Policji nad działalnością specjalistycznych uzbrojonych formacji ochronnych - Dz. U Nr 116, poz. 752.

7. Rozporządzenie MSWiA z dnia 30 czerwca 1998 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu postępowania pracowników ochrony przy użyciu broni palnej - Dz. U. Nr 86, poz. 543.

PYTANIA KONTROLNE :

1. Jakie obszary, obiekty i urządzenia podlegają obowiązkowi ochrony ?

2. Omów przestępstwo art. 48 - zaniechanie obowiązku fizycznej lub techniczne ochrony obszaru, obiektu lub urządzenia.

3. Omów zadania kierownika jednostki w zakresie ochrony obiektu.

4. Wymień dokumenty przy wydawaniu wniosku o koncesję,

5. Wymień dokumenty wymagane przy prowadzeniu działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i mienia.

6. W jakich przypadkach następuje cofnięcie koncesji ?

7. Przedstaw wymagania kwalifikacyjne pracowników ochrony na I i II stopień licencji.

8. W jakich przypadkach komendant wojewódzki Policji odmawia wydania licencji ?

9. Uprawnienia pracowników ochrony

- posiadającego licencję

- nie posiadającego licencji

10. Przedstaw ogólne zasady stosowania środków przymusu bezpośredniego.

11. W jakich przypadkach używa się siły fizycznej, kajdanek, pałki wielofunkcyjnej, psa obronnego, paralizatorów elektrycznych, broni palnej ?

12. Postępowania pracownika ochrony przed użyciem broni palnej.

13. Przedstaw przypadki użycia broni palnej.

14. Odpowiedzialność pracownika ochrony w przypadku zranienia, śmierci osoby, lub wystąpienia szkody w mieniu.

15. Przedstaw zasady odpowiedzialności karnej pracownika ochrony.

16. Na czym polega nadzór Policji nad specjalistycznymi uzbrojonymi formacjami ochronnymi ?

17. Omów warunki utworzenia wewnętrznej służby ochrony.

18. Przedstaw zakres wewnętrznej służby ochrony.

19. Omów zakres działania szefa ochrony, zastępcy szefa ochrony, dowódcy warty, wartowników - konwojentów.

20. Wymień dokumenty prowadzone w wewnętrznej służbie ochronnej.

Wybrane zagadnienia organizacji i zarządzania.

1. System kierowania instytucją.

Instytucja jako system zorganizowany

Pojecie instytucji w znaczeniu społecznym oznacza zespół ludzi oraz urządzeń materialnych i organizacyjnych funkcjonujący na zasadach określonych przez normy prawa w ten sposób, że określeni członkowie grupy otrzymują uprawnienia do wykonywania czynności zarządzających i kierowniczych w kierunku zaspokajania potrzeb jednostek i całej grupy oraz zapewnienia sprawnego funkcjonowania całości.

System obejmuje taki układ elementów, w którym możemy rozpatrywać je jako w określony sposób uporządkowane. Kryterium uporządkowania tych elementów zależne jest od funkcji jaką dany system ma spełniać.

Pojęcie systemu oznacza, że układ taki to całość złożona z ludzi, rzeczy, cech lub zdarzeń, wyodrębniająca się pod jakimś względem z innej szerszej całości (np. z systemu organizacyjnego państwa, województwa, miasta itp.).

Ogólne zasady kierowania

Rozróżnia się kierowanie w szerokim znaczeniu, obejmujące kierowanie obiektem lub instytucją /kierowanie w znaczeniu rzeczowym/, zgodnie z zamiarem kierującego oraz kierowanie w wąskim znaczeniu (kierowanie w znaczeniu osobowym), oznaczające powodowanie aby inni ludzie działali zgodnie z zamiarem kierującego. Najogólniej określić można kierowanie (proces kierowania) jako wysiłki ze strony jednej osoby (kierownika) zmierzające do wpłynięcia na zachowania się, postawy, przekonania lub prezentowany system wartości innej osoby lub osób (podwładnych) w kierunku realizacji określonych zadań w danej sytuacji.

Procesy kierowania realizowanie są poprzez system czynności kierowniczych obejmujących te prace wykonywane przez kierowników, które są bezpośrednio związane z kierowaniem pracą podległych im ludzi.

Wyróżnione rodzaje czynności kierowniczych realizują się poprzez następujące funkcje kierownicze (funkcje procesu kierowania):

a/. Funkcja planowania

Polega na formułowaniu celów uwzględniających przyszłe uwarunkowania i możliwe do zastosowania środki działania.

Podejmowane w fazie realizacji tej funkcji czynności kierownicze pozwalają na zbudowanie abstrakcyjnej struktury (wyobrażalnego schematu) działania, którym się będzie kierować.

b/. Funkcja organizowania

Polega na tworzeniu realnej struktury organizacyjnej działania, którym się kieruje. Funkcja ta realizowana jest w dwóch czasowo rozległych fazach.

W fazie pierwszej ustala się elementy umożliwiające zbudowanie określonego działania całościowego a następnie przeprowadza się ich celowy dobór i łączy w logiczny ciąg zdarzeń realizujących określoną całość działania.

W fazie drugiej dąży się do utrzymania powiązań i pozytywnego weryfikowania wzajemnych zależności pomiędzy składnikami działania tworzącymi powstałą w fazie pierwszej organizacyjną całość.

Czynności powyższe warunkują funkcjonowanie organizacyjnej całości działania, a w efekcie realizację celów działania. Wynika z tego, że funkcja organizowania realizuje się przez cały czas trwania procesu kierowania.

c/. Funkcja pobudzania (motywowania)

Polega na powodowaniu aby ludzie jako element zorganizowanej całości działań, którą się kieruje oraz rzeczy, którymi ludzie ci się posługują w optymalnym stopniu współprzyczyniali się do uzyskiwania przez kierowaną całość zamierzonych efektów.

d/. Funkcja kontrolowania

Realizowana jest w formie porównania rzeczywistego przebiegu zorganizowanej całości działań z:

- przyjętymi wzorcami;

- założonymi efektami.

Kluczowe znaczenie dla realizacji procesu kierowania posiada funkcja koordynacji, której zadaniem jest dążenie do harmonijnego współdziałania kierowników różnych szczebli procesu kierowania.

Style kierowania

Ze względu na cechy charakteru i cechy osobowe ludzi wykonujących czynności kierownicze generalnie rozróżnia się następujące style kierowania:

1. styl autokratyczny,

2. styl demokratyczny,

3. styl laissez-faire.

Ad a) W stylu autokratycznym kierownik :

• wydaje polecenia w formie rozkazów;

• upiera się, aby polecenia te bezwzględnie wykonywano,

• określa działania poszczególnych grup ludzi bez pytania ich o zdanie,

• samodzielnie udziela nagan i pochwał,

• utrzymuje określony dystans w stosunkach z pracownikami.

Wykonywanie czynności kierowniczych przy realizacji stylu autokratycznego dokonywać może się w trzech formach:

1. Autokrata surowy - zdecydowanie apodyktyczny, lecz sprawiedliwy w traktowaniu podwładnych, jest pryncypialny w stosowaniu zasad, działa w ramach ustalonych, sztywnych reguł.

2. Autokrata życzliwy - odczuwa spoczywający na nim ciężar odpowiedzialności moralnej za losy podległego zespołu ludzi, dąży do stworzenia im jak najlepszych warunków pracy. Samodzielnie określa co jest dobre dla pracowników, a ci powinni brać to co im daje i być z tego zadowoleni.

3. Autokrata nieudolny - jest despotyczny i nieobliczalny, jego stosunek do podwładnych zależy od chwilowego nastroju.

Ad b) W stylu demokratycznym kierownik rozumie swoją rolę koordynatora działań podwładnych i organizatora ich pracy. Uprawnienia kierownicze deleguje w stopniu optymalnym na podwładnych, dając im możliwość swobodnego kreowania ich wizji organizacji działań, sam ograniczając się do stałej nieingerencyjnej kontroli ich poczynań. Układ powyższy stwarza możliwość sprawnego funkcjonowania systemu kierowania w czasie nieobecności kierownika naczelnego.

Ad c) Styl kierowania laissez-faire oznacza kierownika niezdolnego do sprawowania władzy i do sprawnego kontrolowania podwładnych.

Styl kierowania jest to pewien ustalony schemat postępowania kierownika cechujący się określonym oddziaływaniem na otoczenie. Jest on pochodną cech osobowych danego kierownika i niesystematycznie gromadzonych przypadkowych doświadczeń. Wypracowany przez każdego indywidualnego kierownika na jego własny użytek, często metodą prób i błędów, niekiedy nawet w sposób nieświadomy. Określony styl kierowania pozwala na wybór zespołu norm postępowania, który według subiektywnej oceny kierownika doprowadzi do pełnego zaangażowania wszystkich członków zespołu w realizację zadań kierowanej jednostki organizacyjnej.

Styl pracy kierownika powinien zapewniać stałe zaspokojenie potrzeb podległych pracowników w zakresie:

• uwagi, oceny i uznania;

• sukcesu, wyróżnienia i awansu;

• niezależności i poczucia bezpieczeństwa osobistego i materialnego.

Specyficzną formą realizacji funkcji kierowniczych są style:

1. instruktażowy,

2. zadaniowy.

Styl instruktażowy oznacza, że kierownik przekazuje podwładnym zadania wraz ze szczegółowymi instrukcjami sposobów ich wykonywania, a podwładny odpowiada za sposób wykonania gwarantujący uzyskiwanie postawionych celów działania i zamierzonych efektów.

Zaletami takiego stylu jest szybkość i jednolitość działania, natomiast wadą ograniczenie inicjatywy podwładnych.

Styl zadaniowy polega na stawianiu sprecyzowanych zadań i ustalaniu ogólnych wytycznych ich realizacji.

Wykonawca zadań odpowiada za osiągalny wynik i ma prawo wyboru sposobu wykonania zadania.

Styl ten sprzyja rozwojowi inicjatywy podwładnych.

Ze względu na specyfikę realizacji procesów kierowniczych w różnych sferach działalności występuje w teorii organizacji następujący podział form kierowania:

1. kierowanie ludźmi dotyczące konkretnych zespołów ludzkich;

2. Zarządzanie - wiąże się z kierowaniem sferą gospodarczo - finansową i całością kierowania instytucją gospodarczą;

3. Administrowanie - odnosi się do instytucji nie gospodarczych i urzędów powiatowych;

4. Dowodzenie - jako forma kierowania zorganizowanymi i uzbrojonymi zespołami ludzkimi w działaniu zwanym walką, przy czym nie musi to być walka zbrojna.

Wyrazem wykonywania funkcji dowodzenia jest decyzja kierownicza przekazywana w formie rozkazu.

Kierowanie jako proces podejmowania decyzji.

Decyzje kierownicze pozwalają na prawidłowe ustalanie i realizowanie działań ludzkich w kierunku osiągnięcia celów stawianych przed określonym systemem organizacyjnym.

Cele te osiągane są przez realizację ustalonego szeregu działań ludzkich.

Działaniem określamy świadome i celowe zachowanie się człowieka nakierowane na osiągnięcie postawionych celów.

W specyficznych przypadkach działaniem może być również powstrzymanie się od działania /np. podyktowane racjonalnymi uwarunkowaniami nie podjęcie interwencji przez patrol policyjny pomimo wcześniejszego polecenia lub zamiaru /.Cel działania ludzkiego jest to uświadomiony (antycypowany) przez podmiot działający (człowieka) stan rzeczy lub zdarzeń do uzyskania którego dążyć się będzie w danym działaniu..

Racjonalne działanie ludzi charakteryzować się musi ładem i sprawnością.

Ład oznacza uporządkowany ciąg czynów uznanych za niezbędne dla uzyskania postawionego celu działania.

Sprawność działania oznacza, że powinno ono być:

1. skuteczne tj. gwarantujące osiągnięcie celu działania;

2. korzystne ekonomiczne tj. oszczędne (realizacja celu przy minimalizacji nakładów) i wydajne (maksymalizacja wykonania zadań przy założonych nakładach).

Gwarancją sprawności działania jest jego właściwe zorganizowanie. Opracowany naukowo styl działania zorganizowanego przewiduje realizację 6 kolejnych etapów:

1. Precyzyjne ustalenie celów działania. Cel powinien być jeden, jasno i wyraźnie określony, realnie możliwy do osiągnięcia i zrozumiały dla ludzi, którzy będą go realizować.

2. Przeprowadzenie analizy warunków w jakich realizowane będzie działanie oraz analizy środków ludzkich i materialnych, które należy zastosować aby zamierzony cel zrealizować.

3. Opracowanie logicznego i przejrzystego planu działania w zakresie:

• miejsca jego realizacji;

• zastosowanych środków działania;

• sposobu realizacji poszczególnych czynności;

• podmiotów realizujących (wykonawców).

4. Przygotowanie i pozyskiwanie środków działania zgodnie z założonym planem t.j. ludzie, teren, obiekty, sprzęt, narzędzia, dokumenty, środki łączności, środki finansowe itd.

5. Realizacja działania t.j. wykonanie czynności określonych w planie:

6. Kontrola wykonania

1. bieżąca kontrola przebiegu działania;

2. ustalenie stopnia skuteczności osiągnięcia celu;

3. analiza realizacji struktury działania;

4. analiza efektywności ekonomicznej wykonywanego działania;

5. sformułowanie wniosków na przyszłość.

Organizacja stanowisk pracy.

Pojęcie organizacji.

Organizacją nazywamy uporządkowany w pewien określony sposób system składający się z zespołu ludzi, rzeczy i kojarzących te elementy zjawisk, funkcjonujący w taki sposób, że poszczególne jego części współprzyczyniają się do osiągnięcia celów stawianych przed tym systemem jako całością. Realizowany cel stanowi podstawowe kryterium wyróżniające dany system organizacyjny od otoczenia.

Słowo organizacyjne występuje w trzech znaczeniach:

1. atrybutowym - jako cecha ludzkiego działania (oceniamy jako dobra lub zła

organizacja);

2. rzeczowym - jako system wyodrębnionej całości np. agencja ochrony;

3. czynnościowym - jako proces tworzenia stanu zorganizowanego t.j. organizowanie.

W/w znaczenia emitują wyodrębnienie pojęć:

1. statystyki organizacji, obejmującej jej strukturę organizacyjną i więzi wewnątrz organizacji, czyli określony stan uporządkowania poszczególnych elementów organizacji zdolnych do realizacji jej celów,

2. dynamiki organizacji tj. jej funkcjonowania i procesów kierowania, co ma zapewnić utrzymanie w czasie jej funkcjonowania niezbędnego stanu uporządkowania systemu jako całości.

Organizacja pracy.

Proces organizowania instytucji obejmuje następujące zagadnienia:

1. Dokonanie podziału pracy i określenie ról organizacyjnych każdego stanowiska pracy.

2. Ustalenie liczby komórek organizacyjnych oraz układu hierarchii.

3. Ustalenie stanowisk kierowniczych i określenie ich kompetencji, t.j. rozmieszczenie uprawnień do podejmowania decyzji.

4. Opis typowych działań i zachowań.

5. Ustalenie systemu łączności pomiędzy zespołami i pracownikami oraz zasad obiegu informacji i dokumentów.

6. Opracowanie dokumentacji organizacyjnej.

7. Dobór ludzi i zasobów rzeczowych oraz ich rozmieszczenie stosownie do określonych ról organizacyjnych.

Każde stanowisko pracy składa się z zadań i wynikających z treści tych zadań obowiązków, uprawnień i zakresu odpowiedzialności.

Zadania i obowiązki powinny być realne do wykonania i jasno sprecyzowane pracownikowi.

Przy nakładaniu zadań należy przestrzegać następujących zasad:

1. zasady przystosowalności danych zadań do człowieka, który reprezentuje możliwości ich wykonania,

2. zasady optymalnej szczegółowości (ani nadmierna szczegółowość ani zbytnia ogólnikowość), sformułowanie zadań powinno wyraźnie rozgraniczać poszczególne stanowiska pracy,

3. zasady mierników oceny, kryteria powinny być określone w sposób umożliwiający prawidłowość ocen i skuteczność systemu motywacji,

4. zasady funkcji organizacyjnych, tj. jeżeli czynności mogą być realizowane na stanowisku niższym, nie należy ich umieszczać na szczeblu wyższym,

5. zasady samorealizacji, tj. tak dobierać zadania aby pracownik wykonywał pracę z satysfakcją i tak aby przyczyniały się do rozwoju pracownika.

Określenie uprawnień stanowi warunek prawidłowej realizacji zadań i ponoszenia odpowiedzialności za wynik pracy. Odpowiedzialność za realizację nałożonych zadań i obowiązków powinna bezwzględnie mieścić się w ramach przydzielonych uprawnień. Odpowiedzialność na stanowisku służbowym przejawia się w dwóch płaszczyznach:

1. zakresu - za co się odpowiada;

2. sankcji - w jakiej formie się odpowiada.

Wyróżnia się trzy rodzaje odpowiedzialności:

1. prawną,

2. służbową,

3. moralną.

System motywacji i kontroli.

Motywowanie jest działaniem kierowniczym polegającym na skłanianiu pracowników do skutecznego osiągnięcia celów instytucji za pośrednictwem odpowiednich bodźców zewnętrznych i wewnętrznych. Bodźce zewnętrzne to płace, nagrody i wyróżnienia. Bodźce wewnętrzne to poczucie satysfakcji z osiągnięć, samodzielność na stanowisku pracy, rozwój osobowości.

Podstawowymi rodzajami bodźców motywacyjnych są:

1. zachęta, polegająca na stosowaniu odpowiednich bodźców materialnych,

2. przymus, obejmuje nakazy, zakazy i sankcje,

3. perswazja, polega na oddziaływaniu na sferę emocjonalną człowieka.

Prawidłowo stosowane wyróżnienie jest skutecznym środkiem motywacyjnym i wychowawczym nie tylko dla wyróżnionego pracownika, lecz także dla całego zespołu, gdyż wywołuje chęć naśladowania pozytywnie ocenionych zachowań.

Nieodzownym elementem kierowania jest ocena pracy, która powinna być dokonywana w sposób ciągły i systematyczny, spleciony z codzienna pracą kierowniczą. Podstawowym instrumentem dokonywania ocen pracowników jest kontrola.

Na proces kontroli składają się następujące fazy działania:

1. ustalenie stanu obowiązującego tzw. wzorców kontrolnych,

2. ustalenie rzeczywistego stanu kontrolowanej działalności,

3. porównywanie stanu rzeczywistego ze stanem obowiązującym,

4. zbadanie skutków, przyczyn i źródeł powstałych odchyleń,

5. wskazywanie w miarę potrzeb, dróg i sposobów usprawnienia kontrolowanej

działalności.

LITERATURA :

1. Bolesta - Kukułka K., Zarządzanie, Teoria i praktyka, Warszawa, 1995 r.

2. Stoner J., Wankel Ch., Kierowanie, Warszawa, 1997 r.

PYTANIA KONTROLNE :

1. Co rozumiesz pod pojęciem „instytucji” ?

2. Co rozumiesz pod pojęciem „system kierowania instytucją” ?

3. Wymień i omów funkcje procesu kierowania.

4. Wymień i omów style kierowania.

5. Omów styl działania zorganizowanego.

6. Na czym polega organizacja stanowiska pracy ?

7. Jakie zagadnienia obejmuje proces organizowania instytucji ?

8. Jakich zasad należy przestrzegać przy nakładaniu zadań ?

9. Wymień i omów rodzaje odpowiedzialności pracowniczej.

10. Na czym polega system motywacji ?

11. Omów fazy działania składające się na proces kontroli.

1

31

---