Wzrost i rozwój fizyczny dziecka w okresie wczesnodziecięcym

Wzrost w wieku wczesnodziecięcym, biorąc pod uwagę przyspieszenie i zwolnienie tempa wzrostu dziecka w tym wieku, ma raczej charakter skokowy! niż linijny.

Wzrost

-Dziecko w okresie wczesnodziecięcym rośnie około 7,5 cm na rok.

-Średni wzrost 2-latka to około 86,5 cm. Wzrost dziecka w wieku 2 li odpowiada połowie jego oczekiwanego wzrostu w wieku dorosłym.

Masa ciała

-Przeciętne dziecko w tym okresie rozwoju przybywa średnio 2-2,5 kg rocznie.

-Przeciętny 2-latek waży około 12,2 kg.

-Masa urodzeniowa zwiększa się czterokrotnie w ciągu 2,5 roku.

Obwód głowy

-Od wieku 1-2 lat obwód głowy zrównuje się z obwodem klatki piersiowej.

-Całkowity przyrost obwodu głowy w 2. roku życia to około 2,5 cm potem tempo wzrostu zwalnia do około 1,3 cm na rok do wieku 5 lat.

-Charakterystyczny dla wieku wczesnodziecięcego wystający brzuch wynika I z niepełnego rozwoju mięśni.

-Koślawość kolan utrzymuje się przez cały okres wczesnodziecięcy ze względu na konieczność dźwigania przez mięśnie kończyn dolnych relatywnie dużego tułowia.

Odżywianie

Wymagania żywieniowe

-Szybkość wzrastania maleje gwałtownie, dlatego też maleje zapotrzebo­wanie dziecka na kalorie, białko i płyny.

-Zapotrzebowanie kaloryczne w tym wieku wynosi około 102 kcal/kg dziennie.

-Zapotrzebowanie na białka wynosi 1,2 g/kg dziennie.

-Należy ograniczyć ilość przyjmowanego mleka do około 1 litra na dobę, aby zapewnić możliwość przyjmowania wystarczającej ilości pożywie­nia bogatego w żelazo. Badaniem przesiewowym w kierunku niedo­krwistości jest oznaczanie wartości hematokrytu we krwi obwodowej.

-W przypadku stosowania w tym wieku diety wegetariańskiej istnieje niebezpieczeństwo dostarczania niewystarczającej ilości białka. Z tego względu zaleca się konsultację dietetyka.

Wzorce i preferencje żywieniowe

-W wieku 12 miesięcy większość dzieci spożywa posiłki o tym samym składzie co cala rodzina.

-W wieku 18 miesięcy większość dzieci wchodzi w stadium fizjologicz­nego jadlowstrętu i staje się niejadkami, ma kaprysy smakowe (chcąc określonej rzeczy do jedzenia, takiej jak masło orzechowe czy kanapki ' z dżemem przez dłuższy okres), jednego dnia potrafi zjeść bardzo dużo a następnego bardzo mało.

-W okresie wczcsnodziecięcym dzieci wolą jeść samodzielnie niż być karmione. Preferuj'.) także małe przekąski.

-W okresie wczesnodziecięcym dzieci preferują potrawy jednoskładniko­we niż mieszanki. Należy wprowadzać różnorodne składniki pokarmo­we, jednak te same potrawy powinny być powtarzane na tyle często, żeby dziecko nauczyło się je rozpoznawać.

-Rodzice powinni zachęcać dzieci do używania sztućców, należy jednak pamiętać, że dzieci w tym wieku najczęściej wolą jeść palcami.

Edukacja terapeutyczna

-Często podawane przekąski mogą zastąpić posiłek, należy jednak po­uczyć rodziców, aby nie podawali dzieciom przekąsek na mniej niż godzinę przed posiłkiem, aby uniknąć zmniejszania apetytu dziecka.

-Dzieci w okresie wczesnodziecięcym mogą zaaspirować małe pokarmy takie jak orzeszki. Mogą także zachłysnąć się kawałkiem surowej mar­chewki, selera czy parówki.

-Uświadom rodzicom, że nie powinni używać pokarmów jako nagrody lub kary.

Wzorce zasypiania

-Całkowite zapotrzebowanie na sen podczas 2. roku życia spada do około 12 godzin na dobę.

-Większość dzieci śpi raz dziennie aż do ukończenia 2.-3. roku życia.

-Często występują problemy z zasypianiem, mogą wynikać ze strachu przed separacją.

-Bardzo pomocne są zwyczaje związane z zasypianiem i przedmioty koja­rzące się z bezpieczeństwem, takie jak kocyki lub pluszaki.

Rozwój i higiena uzębienia

-Do ukończenia 2,5 roku dziecko ma 20 zębów mlecznych.

-Pierwsza wizyta u dentysty powinna mieć miejsce przed ukończeniem 2,5 roku.

-Rodzice powinni czyścić zęby dziecka miękką szczoteczką i wodą, a następ­nie stosować nić dentystyczną. Nie powinni używać pasty do zębów, gdyż dzieci nie lubią piany w ustach. Pasty fluorowane po połknięciu mogą być nawet szkodliwe.

-Jeśli woda w miejscu zamieszkania dziecka nie jest fluorowana, należy wpro­wadzić suplementację fluoru do diety dziecka.

-Dieta dziecka powinna zawierać jak najmniej związków mogących powo­dować próchnicę, takich jak cukierki, które przyspieszają jej rozwój.

Wydalanie

-Wygląd stolca zmienia się w zależności od diety dziecka. Pokarmy o intensy­wnym zabarwieniu (np. galaretki, buraki, kolorowe napoje, jagody) mogą przyczynić się do zmiany zabarwienia stolca.

-Dobowe wydalanie moczu wynosi średnio 500-1000 ml/dobę.

Rozwój ruchowy

Rozwój tzw. dużej motoryki

Najważniejszą zdolnością wieku wczesnodziecięcego w zakresie tzw. dużej mo­toryki jest zdolność do przemieszczania się.

-W wieku 15 miesięcy dziecko chodzi bez pomocy.

-W wieku 18 miesięcy dziecko wchodzi po schodach trzymane za jedną rękę.

-W wieku 24 miesięcy dziecko samo wchodzi i schodzi po schodach.

-W wieku 30 miesięcy dziecko skacze na obydwu nogach.

Rozwój małej motoryki |1

-W wieku 15 miesięcy dziecko samodzielnie buduje wieżę z dwóch klocków i bazgrze.

-W wieku 18 miesięcy dziecko buduje wieżę z 3-4 klocków.

-W wieku 24 miesięcy dziecko potrafi skopiować pionową linię.

-W wieku 30 miesięcy dziecko buduje wieżę z 8 klocków i potrafi skopiować narysowany krzyżyk.

Środki bezpieczeństwa związane z rozwojem ruchowym

-Dzieci w okresie wczesnodziecięcym są narażone na te same niebezpie­czeństwa co niemowlęta, w tym upadki, aspirację ciała obcego, zatrucie, uduszenie, oparzenia a także wypadki samochodowe i inne przypadkowe urazy.

Postępowanie pielęgniarskie

Upadki. Zalecaj rodzicom, aby ścianki łóżeczka zostawiali zawsze pod­ciągnięte do góry, umieszczali bramki przy wejściu na schody i zabezpie­czenia przy wszystkich otwartych oknach oraz aby nie zostawiali dziec­ka bez opieki podczas zabawy.

Aspiracja i zatrucie

-Zwróć uwagę rodziców, aby wszystkie substancje toksyczne trzymali poza zasięgiem dzieci (dzieci w tym wieku potrafią się wspinać na

Rozwój psychospołeczny

meble i otwierać szafki), aby leki zaopatrzyli w ochronne przykrywki, usunęli wszelkie łatwe do połknięcia przedmioty z otoczenia dziecka.

Poleć rodzicom, aby numer telefonu do centrum zatruć przez cały czas był w widocznym miejscu przy aparacie telefonicznym.

Uduszenie i utonięcie

-Zalecaj rodzicom, aby usuwali z najbliższego otoczenia dziecka pla­stikowe torby i balony.

-Zachęcaj rodziców, aby uczyli dzieci zasad bezpieczeństwa w wodzie, żeby zapobiec przypadkom utonięcia w wannach, basenach, wia­drach i toaletach.

Oparzenia. Doradzaj rodzicom, aby nic kładli na stolach obrusów (cie­kawski maluch może pociągnąć za tkaninę żeby zobaczyć co jest na sto­le, wylewając przy tym na siebie gorące dania lub płyny). Ważne jest tak­że, aby nauczyć dziecko co znaczy określenie „gorący”, aby trzymać zapałki i zapalniczki w zamkniętych szafkach poza jego zasięgiem i zainstalować zaślepki na wszystkie nieużywane gniazdka elektryczne.

Wypadki samochodowe i inne

-Poucz rodziców, aby przez cały czas korzystali z właściwie dobranych wielkością fotelików samochodowych.

-Doradź rodzicom, aby zamykali szaflek, w których przechowywane są niebezpieczne urządzenia i przedmioty, takie jak noże, broń palna i amunicja.

-Zachęcaj rodziców, aby nauczyli dziecko jak bezpiecznie przejść przez ulicę, trzymając rodzica za rękę i że nic należy bawić się na ulicy.

-Poleć rodzicom, aby nic pozostawiali dziecka bez opieki w czasie za­bawy na podwórku czy też podczas jazdy na rowerku.

Rozwój psychospołeczny

Wprowadzenie (według Eriksona)

-Erikson określa kryzys, z jakim dziecko spotyka się pomiędzy 1. a 3. rokiem

życia jako „autonomię lub wstyd i zwątpienie”.

-Motywem psychospołecznym jest tu „trzymaj się; idź do przodu”.

-U dziecka w tym wieku rozwinęło się poczucie zaufania i jest gotowe do poświęcenia zależności, aby nauczyć się kontroli nad otoczeniem i auto­nomii. Rodzice, którzy zachęcają dziecko do tego typu działań pomagają mu w budowaniu niezależności.

-U dziecka może rozwinąć się poczucie wstydu i zwątpienia, jeśli rodzice będą hamowali jego niezależność i nie pozwolą mu wykorzystać nowo nabytych umiejętności lub też sprawią, że dziecko będzie się źle czuło,jeśli rodzice będą próbowali wykonać za nie pewne czynności, które one już opanowało.

-Dziecko zaczyna opanowywać umiejętności społeczne.

-Indywidualizacja (odróżnianie siebie od innych).

-Oddzielenie od rodziców.

-Kontrola funkcji fizjologicznych.

-Komunikacja siewna.

-Zachowania akceptowane społecznie.

-Dziecko zaczyna rozumieć, że jego zachowanie ma przewidywalny, realny wpływ nizinnych.

-Dziecko uczy się czekać na zaspokojenie swoich potrzeb.

Egocentryczne interakcje z innymi. (Dziecko może nie opanować nie­których umiejętności aż do okresu dojrzewania, kiedy powraca do nie skomplikowanych zadań związanych z wcześniejszymi okresami rozwoju. Erikson określa to zjawisko jako „moratorium psychospolecz ne

-Dziecko często mówi „nie”, nawet jeśli ma na myśli „tak", aby podkreślić swoją niezależność (zachowanie negatywistyczne).

-W chwilach niepewności i stres« dziecko nada! często szuka znanego przed miotu, który kojarzy mu się z bezpieczeństwem.

Lęk

-Powszednie lęki dzieci w okresie wezesnodziecięcym obejmują:

-strach przed utratą rodziców (znany jako strach przed separacją);

-strach przed obcymi;

-strach przed głośnymi hałasami (np. odkurzacz);

-strach przed zaśnięciem;

-strach przed dużymi zwierzętami.

-Wsparcie emocjonalne, zapewnienie poczucia bezpieczeństwa i prosie ' tłumaczenie mogą pomóc złagodzić obawy dzieci.

Związki z otoczeniem

-Społeczne interakcje dzieci charakteryzują się głównie rytualizmem, negatywizmem i niezależnością

-Strach przed samotnością osiąga swój szczyt, kiedy dziecko zaczyna odróżniać siebie od innych. W okresach separacji, takich jak np. drzemka, ważne jest aby miało kolo siebie znane przedmioty.

-Dzieci często podkreślają swoją niezależność przez ataki furii. Najlepszym , sposobem postępowania w tym przypadku jest „ekstynkcja” (ignorowanie takich zachowań).

-Równie częstym zjawiskiem jest negatywizm. Najlepszym sposobem na zmniejszenie liczby „nie” jest ograniczenie ilości pytań, które mogą prowadzić do odpowiedzi przeczącej.

Rozwój psychoseksualny

Zabawa i zabawki

-W okresie wczesno dziecięcym dzieci charakteryzuje równoległy sposób za­bawy, co oznaczaj że bawią się w tym samym czasie co inne, ale nie z in­nymi. Jedną z najczęstszych form zabawy w tym wieku jest naśladow­nictwo.

-Dzieci w tym wieku nie potrafią skupić na dłużej uwagi na jednym przed­miocie, dlatego też często zmieniają zabawki.

-W tym wieku zabawki mają na celu rozwijanie zdolności lokomocyjnych (zabawki do pchania i ciągnięcia) i zachęcanie do naśladownictwa, rozwoju mowy, a także elementów dużej i malej motoryki.

-Zabawki powinny spełniać normy bezpieczeństwa (nie mogą mieć ma­łych lub doczepianych części). Przykładami bezpiecznych, odpowiednich do wieku zabawek są:

-lalki i zabawki przedstawiające sprzęty gospodarstwa domowego;

-telefony-zabawki i książeczki;

-odpowiednie koniki na biegunach i samochodziki, którymi można jeździć, farby do malowania palcami, plastelina, dużej wielkości drewniane lub plastikowe puzzle i duże klocki.

Dyscyplina

-Nieograniczona wolność może być zagrożeniem dla bezpieczeństwa dziec­ka, pomijając ograniczone próby.

-Karanie powinny cechować:

konsekwencja:

-zastosowanie po nieprawidłowym zachowaniu;

-wcześniejsze planowanie;

-orientacja na zachowanie a nie na dziecko;

-prywatność i niewywoływanie wstydu.

-Stanie w kącie jest skuteczną formą nauki dyscypliny.

-Rodzice powinni stosować ją w bezpiecznym i niestymulującym miej­scu.

-Długość trwania kary powinna wynosić do l minuty na rok życia dziec­ka. Rodzice mgą stosować słyszalny stoper do odmierzania czasu kary.

Rozwój psychoseksualny

Wprowadzenie (według Freuda)

-Analna faza rozwoju obejmuje okres od 8. miesiąca do 4. roku życia dziec­ka.

Edukacja terapeutyczna 3.1

Oznaki gotowości dziecka do nauki korzystania z toalety

-Dziecko-Przez ponad 2 godziny ma sucho, przy zachowanej prawidłowej perystaltyce

-Potrafi siadać, chodzić i kucać

-Potrafi przekazać informację, że chce oddać stolec lub mocz

-Wyraża chęć zadowolenia rodziców

-Chce mieć natychmiast zmienioną pieluche.

-Uwaga: Nauka korzystania z toalety nie powinna być wdrażana w okresach stresu, takich jak narodziny kolejnego dziecka, przeprowadzka, roz­wód rodziców czy wakacje

-Strefa erogenna obejmuje odbyt i pośladki, a aktywność seksualna koncentruje się na wydalaniu i zatrzymywaniu produktów przemiany materii.

-Ośrodek zainteresowania dziecka przenosi się z okolicy ust do okolicy odbytu, z naciskiem na kontrolę nad procesami wydalania, gdyż w tym właśnie okresie dziecko uczy się kontrolować funkcję zwieracza odbytu.

-Dziecko doświadcza zarówno uczucia satysfakcji, jak i frustracji ucząc się kontrolowania procesów zatrzymywania i wydalania, powstrzymy­wania i uwalniania. i

-Konflikt pomiędzy „zatrzymywaniem” i „puszczaniem” rozwiązywany jest stopniowo wraz z postępem nauki kontrolowania fizjologicznych funkcji organizmu; problem znika, kiedy dziecko ostatecznie osiąga kontrolę nad funkcjami fizjologicznymi.

Przejawy

-Rozpoczyna się rozwój seksualności.

-Masturbacja może wynikać z procesu poznawania własnego ciała.

-Poznawane nowe słowa mogą być związane z anatomią i wydalaniem.

-Różnice pomiędzy płciami stają się ewidentne.

-Najważniejszym zadaniem okresu wczesnodziecięcego jest opanowanie

umiejętności korzystania z toalety.

-Dzieci są gotowe do tego procesu zazwyczaj przed ukończeniem 18. miesiąca życia (patrz Edukacja terapeutyczna 3.1).

-Dziecko wcześniej uczy się kontrolowania oddawania stolca niż wydalania moczu; pełną kontrolę nad funkcją pęcherza także w porze nocnej! dziecko osiąga zazwyczaj w 4.-6. roku życia.

-Nocnik dziecka powinien zapewniać bezpieczeństwo; stopy powinny sięgać do podłogi (niezbędne do defekacji).

Rozwój moralny

Rozwój poznawczy

Wprowadzenie (według Piageta)

-Stadium czuciowo-ruchowe. Stadium to przypada między 12. i 24. mie­siącem życia dziecka i dzieli się na dwa podokresy.

-Podokres 1 (12-18 miesięcy). Trzeciorzędowe reakcje w tym okresie obejmuj!) eksperymentowanie na próbach i błędach oraz badanie granic. (Stadium to nakłada się na podokres 5 okresu niemowlęcego.)

-Podokres 2 (18-24 miesiące). Dziecko zaczyna kojarzyć nowe pojęcia, co umożliwia mu znalezienie nowego znaczenia wykonywanych zadań.

-Podokres przedkonwencjonalny fazy przedoperacyjnej. W tym stadium, przypadającym między 2. a 4. rokiem życia, w umyśle dziecka pojawiają się abstrakcyjne pojęcia umożliwiające odnalezienie się w czasie, wyrażające fakty teraźniejsze, przywołanie faktów z przeszłości i przewidywanie przy­szłości. W tej fazie dziecko:

-formułuje pojęcia, które nie są tak kompletne, czy też tak logiczne jak pojęcia dorosłych;

-tworzy proste klasyfikacje; ,

-łączy jedno zdarzenie z innym, przebiegającym jednocześnie (rozumo­wanie transduktywne);

-wykazuje się egocentryzmem.

Rozwój mowy

-Dziecko używa wyrazistego żargonu (np. używa swoich własnych „słów”) w wieku 15 miesięcy.

-Dziecko w wieku 2 Jat używa około 300 słów, tworzy dwu-, trzywyrazowe sformułowania i używa zaimków.

-Dziecko po ukończeniu 2,5 roku przedstawia się imieniem i nazwiskiem i umie stosować liczbę mnogą.

Rozwój moralny

Wprowadzenie (według Kohlberga)

-Dziecko zazwyczaj znajduje się w pierwszym podokresie fazy przedkonwencjonalnej, zorientowanej na karę i posłuszeństwo. Opiera swoje opinie na unikaniu kary lub zabieganiu o nagrodę.

Promocja zdrowia

Uwagi ogólne

Należy zachęcać rodziny do przestrzegania wizyt kontrolnych dla zdrowych dzieci, badań przesiewowych, szczepień i środków bezpieczeństwa (patrz tal) 3.1).

Odżywianie

Omów zmianę apetytu, preferencje smakowe, wielkość porcji, a także schemat > karmienia. Schematy karmienia mogą obejmować oddzielanie różnych pokarmów na talerzu lub też krojenie kawałków jedzenia w określony, sposób.

Sen

Omów sposoby usypiania, konieczność stosowania Przytulanek oraz regularności.

Wzrost i rozwój małego dziecka

Dyscyplina

wpływa na rozwój moralny dziecka.

-Kary fizyczne i zatrzymywanie przywilejów prowadził do negatywnego wizerunku moralnego.

-Zaprzestanie okazywania miłości i uczuć jako forma kary prowadzi do rozwoju poczucia winy u dziecka.

-Odpowiednie środki wychowawcze obejmują tłumaczenie w prosty sposób dlaczego konkretne zachowanie jest niewłaściwe, nagradzanie odpowied­niego zachowania i stosowanie odwracania uwagi w celu uniknięcia nie- właściwych zachowaj.

Wzrost i rozwój

-Omów negatywny wpływ araków furii i naucz rodziców sposobów radzenia sobie z nimi.

-Zapoznaj rodziców z technikami nauki korzystania z toalety i pozytywne| dyscypliny.

-Pomagaj w rozwoju umiejętności motorycznych. ¹

Rodzina

-Promuj naukę umiejętności społecznych.

-Omów zagadnienie rywalizacji rodzeństwa.

-Zachęcaj rodziców do stwarzania przykładu dla dzieci.

Zdrowie

-Podkreśl znaczenie prawidłowej higieny jamy ustnej.

-Naucz rodziców podstaw pierwszej pomocy lub zachęć, aby ukończyli kurs poświęcony temu tematowi.

Przygotowanie rodziców do następnego okresu rozwoju dziecka

-Omów konieczność ugruntowania powtarzalnych (rutynowych) czynności w opiece nad dzieckiem.

-Wytłumacz rodzicom, że ich opiekuńczość poprowadzi dziecko przez nad chodzące „magiczne łata” okresu przedszkolnego (wiek 3-6 lat).

Choroba i hospitalizacja

Reakcje na chorobę

-Świadomość własnego ciała u dziecka w okresie wczesnodziecięcym jest ograniczona, szczególnie w zakresie identyfikacji granic własnego ciała, dlatego te wszelkie procedury medyczne prowadzą do wytworzenia poczucia lęku.

-Małe dzieci reagują na ból w sposób podobny do niemowląt, a wcześniejsze doświadczenia mogą wpłynąć na ich późniejsze reakcje. Dzieci mogą być smutne nawet jeśli tylko przeczuwają, że zaraz doznają bólu.

Reakcje na hospitalizację

-Pierwotnym mechanizmem obronnym małego dziecka na sytuacje stresowe, takie jak hospitalizacja jest regresja (wycofanie).

-Dziecko może czuć także, że traci kontrolę, ze względu na ograniczenia fi­zyczne, brak codziennej rutyny i zwyczajów (rytuałów), zależność i strach przed zranieniem lub bólem.

-Większość małych dzieci zostaje odseparowanych (przynajmniej czasowo - przyp. tłum.) od rodziców, co dzieci interpretują jako porzucenie (wiek 18 miesięcy to szczyt strachu przed rozstaniem). Hospitalizacja może prowo­kować strach przed rozstaniem, który przebiega w trzech fazach:

-Protest. Dziecko płacze za rodzicami, werbalnie lub fizycznie atakuje innych, stara się znaleźć rodziców, przytula się do nich i nic daje się uspokoić.

Choroba i hospitalizacja

Zwątpienie. Dziecko przestaje interesować się otoczeniem i zabawą, przejawia pasywność, depresję i utratę apetytu.

Odseparowanie (negacja). Dziecko zaczyna wykazywać powierzcho­wne zainteresowanie, ale pozostaje odizolowane. Faza ta zazwyczaj wy­stępuje u dzieci długo odseparowanych od rodziców i rzadko jest wi­dywana u dzieci hospitalizowanych.

postępowanie pielęgniarskie

Podejmij działania podstawowe.

-Pozwól na wyrażenie protestu i zaaklimatyzowanie się w nowym miej­scu.

Zaproponuj, aby rodzice przynieśli dziecku ulubioną Przytulankę, kocyk lub przedmiot, który będzie się silnie kojarzył z rodzicami.

-Poucz rodziców, aby nigdy nic wyślizgiwali się z pokoju szpitalnego dziecka, podczas gdy ono śpi.

-Bądź szczera w rozmowach z dzieckiem na temat czasu, kiedy rodzie wróci.

-Spróbuj dowiedzieć się, jakich sformułowań używa dziecko i stosując w rozmowie z nim.

Naśladuj rozkład dnia dziecka tak dokładnie jak to możliwe.

Zapewnij komfort fizyczny i poczucie bezpieczeństwa.

-Zapoznaj się z dotychczas opanowanymi umiejętnościami dziecka (oceń stopień rozwoju jaki osiągnęło przed hospitalizacją), dostarczaj zabawek edukacyjnych; prowadź zabawy pod nadzorem; wykorzystaj pokój za­baw.

- Jeśli już znasz poziom zaawansowania rozwoju ruchowego dziec­ka, promuj samodzielność (we wszystkich grupach wiekowych), np. samodzielne jedzenie, używanie toalety, ubieranie się (z pomocą jeśli jest potrzebna) i samodzielne zachowywanie higieny (mycie twarzy

rąk, mycie zębów).

-Rozwijaj funkcje poznawcze dziecka.

-Promuj rozwój nowych umiejętności czuciowo-ruchowych przez na­śladowanie.

-Kontynuuj rozwój słownictwa (rozszerzaj je, unikaj dopowiadania za dziecko, powtarzaj znane słowa, stosuj zabawy wykorzystujące słowa).

-Tłumacz dziecku, używając prostych słów, na czym będą polegały wy­konywane zabiegi (wykorzystaj narzędzia).

-Zapewnij prawidłowy rozwój psychospołeczny i emocjonalny.

-Pomagaj w wykształcaniu poczucia autonomii dziecka poprzez za­chęcanie do samodzielności, udziału w zwyczajach związanych z pój­ściem spać i poczucia kontroli (np. pozwól dokonywać wyborów).

-Pomagaj dziecku radzić sobie z rozstaniem (towarzysz rodzinie w ra­dzeniu sobie z rozstaniem, zachęcaj do odwiedzania, wykorzystaj obec­ność pielęgniarki społecznej, zachęcaj rodziców do zostawiania dzie­ciom swoich zdjęć).

-Pomagaj w adaptacji społecznej (promuj zachowania akceptowane spo­łecznie, zachęcaj do zabawy równoległej).

Wzrost i rozwój dziecka w okresie przedszkolnym

Wzrost i rozwój fizyczny

Główne parametry wzrostu

Zdrowy przedszkolak jest wysmukły, pełen gracji, zwinny i ma prawidłową postawę.

Wzrost

-Dziecko rośnie średnio około 6,5-7,5 cm na rok.

-Średni wzrost 4-latka to około 102,9 cm`.

Masa ciała

-Przedszkolak przybywa na wadze średnio 2,3 kg rocznie.

-Przeciętny 4-latek waży około 16,8 kg.

Odżywianie

-Wymagania żywieniowe

-Wymagania żywieniowe dziecka w okresie przedszkolnym są podobne do tych, jakie charakteryzują okres wczesnodziecięcy, aczkolwiek za­potrzebowanie kaloryczne zmniejsza się do 90 kcal/kg/dzień.

-Zapotrzebowanie na białka wynosi 1,2 g/kg/dzień.

-Zapotrzebowanie na płyny w tym okresie wynosi 100 ml/kg/dzień w za­leżności od aktywności dziecka.

Wzorce i preferencje żywieniowe

-Przedszkolaki mogą nie chcieć jeść warzyw, pokarmów miksowanych i wątróbki.

-Ulubione potrawy w tym wieku to pieczywo, mięso, pieczone ziem­niaki, owoce i słodycze.

-Wiele 3- i 4-latków nadal kaprysi przy jedzeniu, bywają niespokojne lub też bawią się i rzucają sztućcami.

-Pięciolatki pozostają pod wpływem innych osób pr/y stole.

-Pragną skupić się na „społecznych” aspektach jedzenia: na konwer­sacji, manierach, wykazują chęć próbowania nowych potraw i po­magania przy przygotowaniu jedzenia i sprzątaniu nu stole.

-Starsze przedszkolaki potrafią posługiwać się łyżką i widelcem.

Wzorce zasypiania

-Przeciętny przedszkolak śpi około 11-13 godzin na dobę.

-Większość dzieci w okresie przedszkolnym do ukończenia 5. roku życia po­trzebuje jeszcze popołudniowej drzemki. Drzemka w ciągu dnia może zostać całkowicie wyeliminowana jeśli wydaje się, że utrudnia zasypianie w nocy. Jeśli dziecko nadal potrzebuje drzemki zwykle wystarczy mu 30-60 minut.

Utrwalanie rytuałów (czynności wykonywanych przed zaśnięciem) i za­biegów relaksacyjnych przed pójściem spać powinno pomóc dziecku uspo­koić się. Usypianie może trwać 30 minut lub dłużej.

Problemy ze snem są powszechne i obejmują:

-koszmary senne;

-lęki nocne;

-problemy z uspokojeniem dziecka wieczorem po ciekawym dniu;

-przedłużanie rytuałów związanych z usypianiem aby odwlec moment zaśnięcia;

-budzenie się w nocy.

Dla wielu dzieci w okresie przedszkolnym radą na problemy z zasypianiem jest zastosowanie przedmiotu dającego im poczucie bezpieczeństwa i pozos­tawienie na noc włączonego światła w pokoju.

Rozwój i higiena uzębienia

-Do ukończenia 3. roku życia dziecko powinno mieć już wszystkie 20 zębów mlecznych.

-Rozwijanie nowych umiejętności ruchowych w okresie przedszkolnym po­zwala na prawidłowe używanie szczoteczki do zębów; dziecko powinno myć zęby dwa razy dziennie.

-Rodzice powinni kontrolować poprawność mycia zębów i przeprowadzać nitkowanie zębów.

-Należy unikać podawania dzieciom pokarmów mogących wywołać próch­nicę zębów, i

Wydalanie

-Większość dzieci potrafi sama skorzystać z toalety przed końcem okresu przedszkolnego. Niektórym z nich nadal mogą zdarzać się małe „wypadki”. Większość dzieci zapomina umyć ręce i spuścić wodę po pobycie w toalecie.

-Dobowe wydalanie moczu wynosi średnio 500-1000 ml.

Rozwój ruchowy

Rozwój tzw. dużej motoryki

Wcześniej nabyte umiejętności ulegają dalszemu doskonaleniu. Dziecko w okresie przedszkolnym potrafi skakać, przeskakiwać i biegać bardziej zwin­nie. W tym okresie dziecko jest w stanie nauczyć się jeżdżenia na desce i pły­wania.

Rozwój ruchowy

-Przedszkolak w wieku 3 lat potrafi jeździć na trójkołowym rowerku, wcho­dzić po schodach stawiając stopy naprzemiennie, stać na jednej nodze przez kilka sekund i skakać na odległość.

-Dziecko w wieku 4 lat potrafi skakać, przeskakiwać na jednej nodze, chwy­tać piłkę, schodzić po schodach stawiając stopy naprzemiennie.

-Dziecko w wieku 5 lat potrafi przeskakiwać z nogi na nogę, rzucać i łapać piłkę, przeskakiwać linę i stać na jednej nodze z zamkniętymi oczami.

Rozwój małej motoryki

Jest to okres bardzo intensywnego rozwoju tych umiejętności ruchowych, co

przejawia się na przykład doskonaleniem sztuki rysowania.

-W wieku 3 lat dziecko potrafi zbudować wieżę z 9 lub 10 klocków, potrafi skonstruować most z trzech części, skopiować narysowane kolo oraz nary­sować krzyżyk.

-W wieku 4 lal dziecko potrafi zawiązać buty, przerysować kwadrat, nakre­ślić czworokąt i dodać trzy części do figury z zapałek.

-W wieku 5 lat dziecko potrafi zawiązać buty, w prawidłowy sposób używać nożyczek, napisać kilka liter i cyfr a także napisać swoje imię.

Środki bezpieczeństwa związane z rozwojem ruchowym

-Mimo iż dzieci w wieku przedszkolnym rzadziej ulegają wypadkom niż w okresie wczesnodziecięcym, nadal pozostają w grupie ryzyka tego samego typu urazów (np. upadków, zakrztuszeń i oparzeń) i wymagają zachowania tych samych środków ostrożności.

-Rodzice i inni dorośli powinni kłaść duży nacisk na środki ostrożności; przedszkolaki są posłuszne i potrafią zrozumieć i przestrzegać zakazów.

-Ponieważ dzieci w okresie przedszkolnym są uważnymi obserwatorami

-naśladują innych, dorośli muszą „stosować się do własnych zasad” za­pewniających bezpieczeństwo.

-Dzieci o wadze 18,1-36,3 kg powinny być przewożone w odpowiednich fo­telikach samochodowych wyposażonych w regulowane pasy, ponieważ pasy bezpieczeństwa używane przez dorosłych nic są odpowiednie dla dzie­ci.

Wzrost i rozwój dziecka w okresie przedszkolnym

Rozwój psychospołeczny

Wprowadzenie (według Eriksona)

-Erikson określa kryzys z jakim dziecko spotyka się w wieku 3-6 lat jako „inicjatywę albo winę".

-„Drugą osobą” dla przedszkolaka jest rodzina.

-U dziecka w tym wieku rozwinęło się poczucie autonomii. Z pomocą ro­dziców rozwija swoją wyobraźnię i aktywność, dążąc do nauki wykazywania własnej inicjatywy.

-Jeśli rodzice dadzą dziecku odczuć, że jego wyobraźnia i aktywność niestosowne, u dziecka może pojawić się poczucie winy. Strach i lęk po wstają, kiedy pomysły i czyny dziecka nie współgrają z oczekiwaniami rodziców.

-Przedszkolak jest pełnym energii i entuzjazmu, dociekliwym uczniem z bogatą wyobraźnią. Dziecko odkrywa świat fizyczny za pomocą wszystkich zmysłów i wszystkich sil.

-Zaczyna rozwijać się sumienie (wewnętrzny glos, który przestrzega i grozi)

-Przedszkolak zaczyna używać prostych tłumaczeń i toleruje dłuższe oczekiwania na zaspokojenie własnych potrzeb.

Lęk

-W wieku przedszkolnym dzieci odczuwają o wiele więcej lęków niż w j i kimkolwiek innym okresie rozwoju.

-Powszechne obawy dzieci w okresie przedszkolnym obejmują:

-strach przed ciemnością;

-strach przed samotnością, szczególnie przed pójściem spać;

-strach przed zwierzętami, przede wszystkim przed dużymi psami;

-strach przed duchami;

-strach przed zranieniem, bólem, przed przedmiotami i ludźmi, z który mi kojarzy bolesne doświadczenia.

-Przedszkolak łatwo indukuje powstanie lęków wynikających z zachowania \ rodziców. Rodzice zazwyczaj nie zdają sobie sprawy z tego, ze ich zachowa- i nie czy słowa mogą stać się przyczyną powstania uczucia lęku u dzieci. j

-Pozostawianie zapalonego światła na noc, zachęcanie do odpędzania strachów za pomocą lalek lub innych zabawek pozwala rozwinąć ii dzieci poczucie kontroli nad lękami.

-Ekspozycja dziecka w kontrolowanych warunkach na przedmiot, który wy­wołuje strach może przyczynić się do desensybilizacji (odczulenia) i zredu­kować uczucie strachu.

Związki z otoczeniem

Grupa innych znajomych osob otaczających dziecko rozszerza się poza rodziców, włączając dziadków, rodzeństwo i nauczycieli w przedszkolu. Dziecko potrzebuje regularnych kontaktów z rówieśnikami aby móc rozwijać swoje kontakty społeczne.

Podstawowym zadaniem uczęszczania do przedszkola jest promowanie roz­woju umiejętności i kontaktów społecznych dziecka (patrz Edukacja tera­peutyczna 4.1).

Zabawa i zabawki

-Dzieci w okresie przedszkolnym zaczynają bawić się interaktywnie (z innymi).

Przedszkolaki potrzebują kontaktu z rówieśnikami.

-Aktywności, zadania podejmowane w tym wieku powinny promować wzrost, zdolności ruchowe, takie jak skakanie, bieganie i wspinanie. Rodzice mogą przyczynić się do przyspieszenia rozwoju zarówno umiejętności malej, jak i dużej motoryki zapewniając dzieciom odpowiednie zabawki, takie jak:

-trzykołowy rowerek, duże kola, zestawy gimnastyczne, brodziki i pia­skownice;

-duże klocki, puzzle, kredki, farby, proste wycinanki, odpowiednie do wieku gry elektroniczne w celu pobudzania rozwoju umiejętności zwią­zanych z małą motoryką;

-ubranka dla lalek, zabawki imitujące sprzęty gospodarstwa domowego, namioty, pluszaki, zestawy małego doktora i pielęgniarki aby ułatwić naśladownictwo i pobudzić wyobraźnię.

-Zabawa z wykorzystaniem naśladownictwa, wyobraźni i aktorstwa jest bar­dzo ważna. Dla okresu przedszkolnego charakterystyczne jest występowa­nie wymyślonych towarzyszy zabaw.

Edukacja terapeutyczna 4.1

Wybór przedszkola

Kryteria wyboru przedszkola przez rodziców:

-akredytacja, licencjonowanie i zgodność zo standardami

-dobowy rozkład dnia i dostępność materiałów dodatkowych

-kwalifikacja nauczyciela

-otoczenie, w-tym: bezpieczeństwo, poziom hałasu, stosunek ilości dzieci przypadających na opiekuna i warunki sanitarne

-rekomendacje innych rodziców

-obserwacja dzieci podczas zabawy i pracy, ich interakcji z nauczycielami

-przedstawienie alternatywnych możliwości w sytuacji gdy dziecko jest chore, a rodzice zostają w pra­cy

Wzrost i rozwój dziecka w okresie przedszkolnym

Telewizja i gry wideo powinny stanowić jedynie część zabawy dzieci, rodzice powinni monitorować zawartość i ilość czasu spędzonego przed ekra­nem.

Ciekawskie i aktywne przedszkolaki wymagaj stałego nadzoru dorosłych, szczególnie w pobliżu zbiorników wodnych, przyrządów gimnastycznych i innych potencjalnie niebezpiecznych urządzeń.

Dyscyplina

- Opiekunowie powinni wprowadzać dyscyplinę w sposób uczciwy, stanow­czy i konsekwentny.

-Dziecko wymaga prostego wyjaśnienia, dlaczego określone zachowanie jest niewłaściwe.

-W sytuacji konfliktowej, krótka przerwa może pomóc dziecku zmniejszyć' intensywność emocji, odzyskać kontrolę i przemyśleć swoje zachowanie.

Rozwój psychoseksualny

Wprowadzenie (według Freuda)

-Falliczna faza rozwoju obejmuje okres od 3 do 5 lat.

-Strefa crogenna obejmuje genitalia i masturbację.

-Dziecko doświadcza czegoś, co Freud nazywa konfliktem Edypa.

-Charakterystyczne dla tej fazy są zazdrość i rywalizacja o rodzica tej sa­mej płci lub miłość do rodzica pici przeciwnej.

-Konflikt Edypa zazwyczaj zanika w późnym okresie przedszkolnym, kiedy dziecko przechodzi w stadium silnej identyfikacji z rodzicem tu samej płci.

Rozwój seksualny

-Wiele dzieci w okresie przedszkolnym masturbuje się dla osiągnięcia fizjo­logicznej przyjemności.

-Przedszkolaki wykazują silne przywiązanie do rodzica przeciwnej płci, lecz identyfikują się z rodzicem tej samej płci.

-Rozwija się identyfikacja seksualna, problemem może więc stać się skrom­ność i strach przed kastracją.

-Ponieważ przedszkolaki są wnikliwymi obserwatorami, ale kiepskimi in­terpretatorami, mogą zaobserwować, ale nic rozumieć aktywności seksual­nej.

Rozwój poznawczy

Zanim dorośli zaczną odpowiadać na pytania dziecka na temat seksu, rodzice powinni ustalić o co dokładnie pyta dziecko i co tak naprawdę myśli na określony temat.

Dorosły powinien odpowiadać na pytania o seks w sposób prosty i szcze­ry, podając jedynie te informacje, których dziecko oczekuje, na dodat­kowe szczegóły przyjdzie czas później.

Rozwój poznawczy

Wprowadzenie (według Piageta)

-Stadium przedoperacyjne rozwoju poznawczego obejmuje wiek od 2 do 7 lat i dzieli się na dwa podokresy - przedkoncepcyjny i intuicyjny.

Faza przedkonccpcyjna (2-4 Jata)

-Dziecko tworzy pojęcia, które są mniej całościowe i mniej logiczne niż pojęcia dorosłych. ^!

-Dziecko dokonuje prostych klasyfikacji.

-Dziecko łączy jedno zdarzenie ze zdarzeniem różnoczasowym (ro­zumowanie transduktywne).

-Dziecko wykazuje się egocentryzmem.

Faza intuicyjna (4-7 lal)

-Dziecko potrafi klasyfikować, określać ilość i znajdować relacje po­między obiektami, ale nie zdaje sobie sprawy z przyczyn takiego za­chowania.

-Dziecko wykazuje intuicyjny sposób myślenia (zdaje sobie sprawę z lego, że coś jest dobre, ale nic wie dlaczego).

-Dziecko nie jest w stanic spojrzeć na problem z punktu widzenia in­nej osoby.

-Dziecko potrafi poprawnie używać wielu słów, ale często nic zdaje so­bie sprawy z ich znaczenia.

-Dzieci w wieku przedszkolnym charakteryzuj:) się magicznym myśleniem i wierzą, że ich myśli mogą zmienić rzeczywistość. Mogą się czuć winne lub odpowiedzialne za „złe” myśli, które czasami przypadkowo były zgrane w czasie z realnym zdarzeniem, którego dotyczyły (np. dziecko życzyło śmierci rodzeństwu i przypadkowo brat łub siostra w tym samym czasie za­chorowało i trafiło do szpitala).

Rozwój mowy

-Dziecko w wieku 3 lat używa około 900 słów, tworzy trzy-, cztero wyrazowe zdania i mówi bez przerwy.

-Dziecko w wieku 4 lat zna 1500 slow, opowiada zmyślone historie i śpiew i proste piosenki. W tym wieku następuje największa intensyfikacja pytaniem dlaczego

-Przeciętny 5-lafek używa 2100 słów, zna cztery lub więcej kolorów i potrafi nazywać dni tygodnia i miesiące.

Rozwój moralny

Wprowadzenie (według Kohlberga)

Przedszkolak jest w fazie przedkonwencjonalnej rozwoju moralnego, który trwa aż do ukończenia 10. roku życia. W tej fazie tworzy się sumienie, dziecko pozostaje pod zewnętrzną kontrolą.

Zasady moralne

-Dziecko korzysta z zasad moralnych innych ludzi, obserwuje ich aby uniknąć - kury lub uzyskać nagrodę.

Promocja zdrowia

Uwagi ogólne

Należy zachęcać rodziny do przestrzegania wizyt kontrolnych dla zdrowych IB dzieci, badań przesiewowych (w tym także badanie słuchu i wzroku), szczepień i środków bezpieczeństwa

Odżywianie

-Należy promować posiłki odżywcze i odradzać „przekarmianie” dziecka, czyli sposób odżywiania, w którym dziecko podjada małe przekąski przez cały dzień (zazwyczaj bez wartości odżywczej) zamiast trzech posiłków w ciągu dnia. 18

-Należy zachęcać do wprowadzania nowych potraw i nauki prawidłowej. zachowania przy stole.

Sen

-Omów sposób radzenia sobie z koszmarami sennymi u dzieci.

-Zachęcaj do utrwalania rytuałów zasypiania i łagodzenia lęków związanych z zasypianiem.

Wzrost i rozwój

-Omów zagadnienie „magicznego myślenia” i wagę własnej inicjatywy ze strony dziecka.

-Zachęcaj do zabaw pobudzających wyobraźnię.

-Zachęcaj do ograniczenia czasu spędzanego przed telewizorem.

-Zachęcaj rodziców, aby włączyli dziecko do pomocy w codziennych obo­wiązkach domowych.

-Omów ciekawość dziecka związaną z jego seksualnością

-Zachęcaj rodziców, aby pozwalali dzieciom uczestniczyć w rodzinnych zebraniach

Zdrowie

-Podkreśl znaczenie prawidłowej higieny (jak na przykład prawidłowe podcieranie dziewczynek), przekaż informacje na temat chorób zakaźnych i kontroli zakażeń, w szczególności w przypadku dzieci uczęszczających do przedszkola.

Przygotowanie rodziców do następnego okresu rozwoju dziecka

Przygotuj rodzinę na nadejście kolejnego okresu rozwoju i rozpoczęcia zajęć w zerówce.

Choroba i hospitalizacja

Dzieci w okresie przedszkolnym nie potrafi;) dobrze oddzielić siebie od świata zewnętrznego. Charakteryzuj!) się ograniczonym rozumieniem języka i po- ; trafią widzieć tylko jedną stronę przedmiotu, czy sytuacji jednoczasowo (nie; potrafią spojrzeć z innego punktu widzenia).

Reakcje na chorobę

-Dzieci w okresie przedszkolnym jako przyczynę choroby postrzegają całko­wicie niezwiązane z nią zjawiska.

-Myślenie magiczne” powoduje, iż dzieci w tym wieku mogą postrzegać chorobę jako karę. Co więcej, przedszkolaki doświadczają konfliktów psy­choseksualnych a także lęku przed uszkodzeniem fizycznym ciała, w związku z czym szczególny lęk budzą u nich zabiegi, takie jak pomiar temperatury w odbycie czy cewnikowanie.

Choroba i hospitalizacja

Reakcje na hospitalizację

-Pierwotnym mechanizmem obronnym małego dziecka na sytuacje stre­sowe takie jak hospitalizacja jest regresja (wycofanie). Dzieci błędnie reago­wały na oddzielenie od rodziców wycofaniem i brakiem współpracy.

-Przedszkolaki czują, że tracą kontrolę, ponieważ zauważają utratę własnych sil.

-Strach przed uszkodzeniem ciała i bólem prowadzi do łęku przed zabiegami medycznymi.

-Ograniczona wiedza na temat swojego ciała pogłębia typowe dla tego wieku lęki, np. strach przed kastracją (wywołany przez lewatywy, badanie tempe­ratury wewnątrz odbytnicy i zakładanie cewnika) a także lęk przed uszko­dzeniem skóry (np. kroplówki i pobieranie krwi), ponieważ boją się, że przy tych zabiegach część ich ciała wycieknie na zewnątrz.

-Przedszkolaki interpretują hospitalizację jako karę, a oddzielenie od rodzi­ców jako brak miłości.

Postępowanie pielęgniarskie

-Podejmij działania podstawowe.

-Do wytłumaczenia przebiegu zabiegów wykorzystuj pluszaki i la­lki.

-Używaj określeń odpowiednich dla wieku dziecka (np. mów, że coś zo­stanie „naprawione” a nie „usunięte”).

-Po iniekcji naklejaj plaster.

-Bądź zawsze przy dziecku podczas wykonywanych zabiegów.

-Jeśli to możliwe unikaj inwazyjnych zabiegów.

-Nagradzaj za odwagę.

-Baw się w lekarza i pacjenta (np. daj dziecku do zabawy przedmioty związane z pracą lekarza czy pielęgniarki).

-Przekonaj dziecko, że nie jest odpowiedzialne za chorobę.

-Określ cele na przyszłość.

-Zapewnij komfort fizyczny i poczucie bezpieczeństwa.

-Pozwól dziecku kontrolować fizjologiczne funkcje własnego ciała.

-Pozwól na kontynuowanie domowych zwyczajów.

-Poucz dziecko, które sytuacje stwarzają zagrożenie.

-Nagradzaj sukcesy.

-Ułatwiaj rozwój nowych umiejętności motorycznych.

-Promuj samodzielność i pozwól dziecku nosić jego ubrania.

-Rozwijaj funkcje poznawcze dziecka.

-Chroń dziecko przed poczuciem winy.

-Powiedz dziecku, że nikt nie jest winny wystąpienia choroby czy ho­spitalizacji.

-Wyjaśniaj na czym będą polegać zabiegi.

-Chroń przed lękami.

-Wykorzystuj metody terapeutycznej zabawy.

-Nic mów niezrozumiałym dla dziecka językiem.

Promuj rozwój mowy.

-Zachęcaj do zadawania pytań.

-Pozwól dziecku na opowiadanie bajek.

-Ucz dziecko nowych słów.

Zapewnij prawidłowy rozwój psychospołeczny i emocjonalny.

-Pomagaj w rozwoju niezależności.

-Pozwól dziecku na samodzielność.

Pozwól dziecku, aby samodzielnie podejmowało decyzje.

-Nagradzaj postępy.

-Respektuj sugestie dziecka.

Spraw, aby dziecko poznało granice, aby czuło się bezpiecznie.

-Wytłumacz zasady bezpieczeństwa.

-Przedstaw jakie ograniczenia niesie ze sobą choroba.

-Jeśli to tylko możliwe przestrzegaj zasad stosowanych w domu dziec ka.

-Pozwalaj na kontynuację domowych rytuałów.

-Staraj się złagodzić odczucia związane z oddzieleniem od innych.

-Korzystaj z pomocy pielęgniarki pierwszego kontaktu.

-Zachęcaj do odwiedzania.

-Pozwól rodzicom na kontynuowanie opieki nad dzieckiem w l ikiiii stopniu w jakim to tylko możliwe.

-Umożliwiaj kontakty z rodzeństwem i kolegami.

Promuj identyfikację seksualną.

-Zapoznaj dziecko z jego własnymi narządami płciowymi.

-Przy badaniu genitaliów używaj własnej ręki dziecka.

-Unikaj inwazyjnych zabiegów.

Wzrost i rozwój dziecka w wieku szkolnym

(wiek 6-12 lat)

Główne parametry wzrostu

W tym okresie dziewczynki zazwyczaj rosną szybciej niż chłopcy i zwykle przewyższają ich zarówno we wzroście, jak i wadze.

Wzrost

-Przeciętne dziecko w wieku szkolnym rośnie średnio około 5,1 cm na rok.

-Przeciętny 6-latek ma 114,3 cm wzrostu.

-Przeciętny 12- latek ma 49,9 cm wzrostu.

Masa ciała

-Przeciętne dziecko w wieku szkolnym przybywa na wadze 2-3 kg ro­dnie, i

-Przeciętny 6 latek waży 20,9 kg.^!

-Przeciętny 12latek waży 39,9 kg.'

-W okresie przed dojrzewaniem, tzn. pomiędzy lO. a 13. rokiem życia, dziec­ko zazwyczaj przechodzi gwałtowny skok wzrostowy:

układ immunologiczny staje się bardziej wydolny, umożliwiając bardziej precyzyjną lokalizację infekcji i skuteczniejszą odpowiedź antygen-przeciwciało.

-Dzieci w wieku szkolnym nabywają odporności w stosunku do wielu drobnoustrojów.

-Wiele dzieci w wieku szkolnym częściej choruje w trakcie pierwszych kilku lat przebywania w szkole, ze względu na zwiększony kontakt z chorującymi rówieśnikami.

Wymagania żywieniowe

-Dobowe zapotrzebowanie kaloryczne dzieci w wieku szkolnym jest zwiększone. Dzieci w wieku szkolnym wymagają średnio ^f2400 kcal* dziennie.

-Opiekunowie powinni kontynuować stosowanie zbilansowanej diety, zgodnej z zasadami piramidy żywieniowej; organizm gromadzi w tym wieku zapasy potrzebne do pokrycia zwiększonego zapotrzebowania w okresie skoku pokwitaniowego.

Wzorce i preferencje żywieniowe

-Dziecko jest narażone na więcej doświadczeń smakowych w szkolnych stołówkach, nadal może być „niejadkiem” ale wzrasta chęć do próbowa­nia nowych potraw. Dzieci mogą wymieniać, sprzedawać lub wyrzucać przygotowane w domu drugie śniadanie.

-W domu dzieci powinny jeść to co cała reszta rodziny, przyzwyczajenia nabyte w tym wieku przetrwają do wieku dorosłego. Zachowanie dziecka przy stole powinno być odzwierciedleniem zwyczajów rodziny.

Odżywianie

-Wiele dzieci w wieku szkolnym nadal nie lubi warzyw, zapiekanek i pikantnych potraw. Mogą mieć „zachcianki”, polegające tym, że je tylko jeden określony typ potraw w danym czasie, np masło orzechowe i kanapki z dżemem na drugie śniadanie.

-Członkowie rodziny odgrywają ważną rolę w preferencjach żywico wych dziecka, jednak nic tylko, wpływ zaczynają mieć także rówieśnicy, i media. Bez nadzoru dorosłych, dzieci w wieku szkolnym wybierają -/J zwyczaj niezdrowe jedzenie.

Otyłość i nadwaga Ponad 90% otyłych dzieci ma nadwagę z powodu żywienia zbyt dużej ilości pokarmów a jednocześnie niewielkiej aktywności fizycznej.

Wzorce zasypiania

-Indywidualne zapotrzebowanie na sen w tym wieku jest zróżnicowane zazwyczaj waha się pomiędzy 8 a 9,5 godziny dziennie. Ponieważ zwalili,, się tempo wzrastania, dzieci w wieku szkolnym potrzebują mniej snu m/ będą potrzebowały w okresie dojrzewania.

-Czas pójścia spać może być nieco późniejszy niż w wieku przedszkolnym, ale powinna to być konkretna, konsekwentnie przestrzegana pora, szczególnie nie w okresie kiedy dziecko uczęszcza do szkoły.

-Czytanie przed zaśnięciem może ułatwić zasypianie i pomóc w utrwaleniu prawidłowych wzorców zasypiania. i

-Dzieci mogą być nieświadome zmęczenia; jeśli pozwoli im się nie spać d) późnych godzin nocnych, następnego dnia będą zmęczone.

Rozwój i higiena uzębienia

-Począwszy od 6. roku życia zaczynają wyrzynać się stale zęby, a dziecko stopniowo traci uzębienie mleczne.

-Ważne są regularne wizyty u dentysty, suplcmcntacja fluorków powinna być kontynuowana, jeśli ich zawartość w wodzie z kranu jest niewystarcza­jąca.

-Dziecko powinno myć zęby miękką, nylonową szczotką po każdym posil-; ku; ze względu na coraz sprawniejszą koordynację ruchową, pomoc i nadzór rodziców nic są już konieczne.

-Rodzice powinni nitkować zęby dziecka do ukończenia 8. lub 9. roku życia.

-W lej grupie wiekowej pojawiają się pierwsze objawy chorób, takich jaki próchnica, wady zgryzu i parodontoza.

Wydalanie

-Do 6. roku życia 85% dzieci osiąga całkowitą kontrolę nad wydalaniem mo­czu i kału.

Z. Wzorce wydalania są zbliżone do obserwowanych u dorosłych.

-Dziecko oddaje stolce średnio 1-2 razy dziennic.

-Dziecko oddaje mocz 6-8 razy na dobę. Przeciętna objętość moczu wydalanego w ciągu doby wynosi 500-1000 ml.

Do częstych problemów należą:(moczenie nocne), które zdarza się u 15% 6-latków, 3% 12-latków i 1% 18-latków (patrz rozdz. 7).

(nietrzymanie kału) występuje u 1,5% dzieci, Chłopcy częściej niż dziewczęta mają problemy z plamieniami i zaparciami. Problemy tego rodzaju wymagają powiadomienia lekarza pro-

wadzącego.

Rozwój ruchowy

Rozwój tzw. dużej motoryki

-Jazda na rowerze.

-Jazda na wrotkach, rolkach i desce.

-Stale udoskonalanie biegania i skakania.

-Pływanie.

Rozwój małej motoryki

-Pisanie na maszynie we wczesnych latach szkolnych, pisanie ręczne w póź­niejszych latach (do 8. roku życia).

-Większa sprawność w pracach ręcznych i grach wideo.

-Obsługa komputera (zdolności manualne).

-Środki bezpieczeństwa związane z rozwojem ruchowym

-Dzieci w wieku szkolnym uczą się większej odpowiedzialności za zdrowie osobiste i zapobieganie urazom.

-Dzieci rozwijając funkcje poznawcze uzupełniają swoje własne sądy i poma­gają w zapobieganiu wielu rodzajom urazów.

-Dzieci w wieku szkolnym nadal są podatne na wypadki, w większości wsku­tek wzrastającej mobilności i niezależności (np. dzięki rowerowi dziecko może dalej niezależnie oddalić się od domu).

-Głównymi przyczynami wypadków są rowery, deski i gry grupowe. Na­uka odpowiednich technik, z zastosowaniem bezpiecznego sprzętu, a w przypadku sportów zorganizowanych dobry trener i dobrze dobrane drużyny (gra z dziećmi o podobnej budowie i wieku) mogą zmniejszyć ryzyko urazu.

-Dzieci w wieku szkolnym, które uczą się zasad bezpieczeństwa podi -pływania i nurkowania, obchodzenia się z ogniem, korzystania z kasków rowerowych a także innych środków bezpieczeństwa znajdują się w grupie zwiększonego ryzyka.

Rodzice powinni nadal być szczególnie czujni w nowych dla dziecka sytuacjach i zapewniać odpowiednie środki bezpieczeństwa.

Dzieci w wieku szkolnym powinny być poinformowane o szkodliwości stosowania i nadużywania alkoholu, tytoniu (w tym także żucia tytoniu i wdychania dymu papierkowego) i innych środków.

Rozwój psychospołeczny

Wprowadzenie (według Eriksona)

-Erikson określa przełom psychologiczny, jaki dokonuje się pomiędzy, a 12. rokiem życia jako „tożsamość przeciwko niepewności”.

-Krąg osób znaczących dla dziecka rozszerza się o kolegów ze szkol, i opiekunów szkolnych.

-Dziecko w wieku szkolnym zazwyczaj opanowało już trzy podstawowe zadania rozwojowe (zaufanie, autonomię i inicjatywę) a teraz zajmuje się opanowaniem pilności pracowitości.

-Potrzeba pilności wynika z chęci zdobywania.

-Poczucie poniżenia może powstać w wyniku nierealistycznych oczekiwań lub poczucia niespełniania zadań stawianych przez innych dziecku. Kiedy dziecko czuje się nieadekwatnie, spada jego poczucie własnej wartości.

-Dziecko w wieku szkolnym angażuje się w zadania i czynności, które mogą być przeprowadzone do końca.

-Dziecko w wieku szkolnym uczy się zasad, współzawodnictwa i współpracy, aby osiągnąć wyznaczone cele.

-Stosunki społeczne stają się coraz ważniejszym źródłem wsparcia.

Lęk

W wieku szkolnym wiele z wcześniejszych obaw znika lub zmniejsza i dzieci mogą jednak ukrywać swoje obawy, aby nie zostać nazwane „tchórzami”, albo „maminsynkami”.

Powszechne dla wieku szkolnego obawy dotyczą:

-niepowodzeń w szkole;

-zastraszania;

-groźnych nauczycieli;

-sytuacji, w których coś złego może stać się rodzicom.

Rozwój psychospołeczny

-Powszechne czynniki stresorodne

-Dla dzieci w wieku wczesnoszkolnym to dokuczanie, podejmowanie decyzji, potrzeba akceptacji, samotność, niezależność i stosunki z dziećmi przeciwnej płci.

-Dla dzieci w wieku późnoszkolnym są to cechy dojrzewania płciowego, wstyd, zdrowie, współzawodnictwo, nacisk ze strony rówieśników oraz pokusa używania narkotyków.

-Rodzice i inni opiekunowie mogą zmniejszyć obawy dzieci przez wykazy­wanie empatii i unikanie bycia nadopiekuńczymi.

-Dzieci muszą być przekonane, że ludzie ich będą słuchać i że zostaną zrozu­miane.

Związki z otoczeniem

-Dzieci w wieku szkolnym są w okresie dynamicznych zmian i dojrzewania; dziecko zaczyna być w coraz większym stopniu zaangażowane w bardziej skomplikowane czynności, podejmowanie decyzji i czynności ukierunko­wane na konkretny cel.

-Ponieważ dzieci w wieku szkolnym wiedzą więcej na temat własnego ciała i rozwoju społecznego, koncentrują się na swoim ciele i jego możliwo­ściach.

-Stosunki z kolegami nabierają nowej wagi.

-Zabawy grupowe, w tym gry sportowe, zazwyczaj pochłaniają dużo czasu i energii.

Zabawa i zabawki

-W tym okresie w zabawach coraz większą rolę zaczyna odgrywać współza­wodnictwo.

-Do najczęstszych zajęć w tym wieku należą grupowe gry sportowe, tajemne kluby, „paczki”, harcerstwo lub inne organizacje, skomplikowane układan­ki, kolekcjonerstwo, gry planszowe, czytanie i poszukiwanie bohaterów.

-Zasady i rytuały stają się ważną częścią gier.

-Zabawki, gry i aktywności wspomagające wzrost i rozwój obejmują:

-gry planszowe i karciane o wzrastającym stopniu trudności;

-książki i roboty ręczne;

-muzykę i sztukę;

-aktywność fizyczną (np. pływanie);

-sportowe gry grupowe;

-gry wideo i komputerowe (zachęcaj rodziców do kontrolowania treści gier, aby zapobiec ekspozycji dzieci na nieuzasadnioną prze­moc i treści seksualne);

-zajęcia komputerowe (zachęcaj rodziców do kontrolowania tego, co robi dziecko, aby uchronić je przed internetowymi pedofilami).

Dyscyplina

Dzieci w wieku szkolnym zaczynają się same kontrolować potrzebują raz mniej kontroli z zewnątrz. Potrzebują jednak rodzica lub innej starszej osoby, która mogłaby odpowiadać na ich pytania i pomagać w dojmowaniu decyzji.

Regularne obowiązki domowe pomagają dzieciom w tym wieku czuć się członkami rodziny i podnieść ich poczucie samorealizacji. Tygodniowe kieszonkowe, wraz z potrzebami szkolnymi dziecka i obowiązkami, pomagają rozwijać nowe umiejętności, poczucie wartości i odpowiedzialności.

-Dyscyplina w tym wieku wymaga ustalenia konkretnych, rozsądnych granic (poprzedzonych wyjaśnieniem ich zasadności) i przestrzegania choćby minimalnych zasad.

Rozwój psychoseksualny i

Wprowadzenie {według Freuda}

-Na wiek 5^-12 lal przypada faza latencji. Jest to okres względnej seksualności w porównaniu z następującym po nim okresem dojrzewania i dorosłości

-W tym okresie rozwój poczucia godności własnej jest ściśle związany z roz­wijającym się poczuciem zaradności.

Rozwój seksualny

Okres przedpokwitaniowy rozpoczyna się pod koniec okresu szkolnego W tym czasie różnice we wzroście i dojrzewaniu pomiędzy płciami stają sie bardziej wyraźne.

Dzieci w wieku szkolnym mają już duży zasób wiedzy i ustalony stosunek; do seksu, nabyty we wcześniejszych okresach rozwojowych. W okresie szkolnym wiedza ta i stanowisko ulegają rewizji.

Pytania na temat seksu wymagają szczerych odpowiedzi dostosowanych doi, poziomu intelektualnego dziecka.

Rozwój moralny

Rozwój poznawczy

Wprowadzenie (według Piageta)

-Stadium konkretnych operacji intelektualnych, przypadające zazwyczaj ' na okres 7-11 lat, charakteryzuje się rozumowaniem indukcyjnym, operacjami logicznymi i rozumieniem odwracalności operacji.

-Szczegółowa charakterystyka tego stadium obejmuje:

-przejście z fazy egocentryzmu do myślenia obiektywnego (np. patrzenie z innego punktu widzenia, poszukiwanie akceptacji i zadawanie pytań); ,r b. skupienie na realnej teraźniejszej rzeczywistości i brak zdolności do myślenia abstrakcyjnego; trudności w radzeniu sobie z odległościami, przyszłością czy pojęciami hipotetycznymi;

-rozwój różnorodnych umysłowych czynności klasyfikacyjnych i po­rządkujących;

-rozwój rozumienia podstawowych pojęć ilościowych (np. objętość, wa­ga, masa i liczby).

-Typowe aktywności dziecka w tym wieku mogą obejmować:

-kolekcjonowanie i sortowanie przedmiotów (np. kart baseballowych, la­lek i kolorowych kulek);

-przyporządkowywanie przedmiotów na podstawie ich rozmiarów, kształtu, wagi i innych kryteriów;

-rozważanie opcji i zmiennych podczas rozwiązywania problemów.

Rozwój mowy

-U dziecka rozwija się prawidłowy, dorosły typ artykulacji do ukończenia i 9. roku życia.

-Dziecko uczy się, że słowa mogą być organizowane w złożone określenia.

-Umiejętność czytania jest jedną z najbardziej znaczących zdolności, jakie nabywa dziecko.

Rozwói moralny

Według ICohlberga, dzieci pomiędzy 10. a 13. rokiem życia osiągają tzw. sta­dium relatywizmu moralnego. Dzieci mają zwiększoną potrzebę zadowalania innych. Obserwują i do pewnego stopnia stosują standardy innych, chcąc być uważane za „dobre” przez osoby, które się dla nich liczą.

Wzrost i rozwój dziecka w wieku szkolnym

Promocja zdrowia

-Należy zachęcać rodziny do przestrzegania zaleceń odnośnie do badań przesiewowych, szczepień i zasad bezpieczeństwa

Odżywianie

-Ponownie podkreśl znaczenie zasad prawidłowego odżywiania i pomóż ukształtować preferencje żywieniowe dziecka na wzór tych zasad

-Przypominaj dzieciom i ich opiekunom o konieczności ograniczania i zdrowego jedzenia.

-Przekaż podstawy piramidy żywieniowej i pomóż dzieciom odróżniać po. karmy pożywne od niezdrowych.

Sen

Zachęcaj rodziny do ustalania wspólnie z dzieckiem godziny pójścia spać i po § zwalania na pewną elastyczność w dni wolne od zajęć szkolnych.

Wzrost i rozwój

-Rozwijaj w dziecku poczucie zaradności, poprzez pomoc w opanowywaniu umiejętności, których dziecko uczone jest w szkole, zachęcanie do uprawiania sportu, zabawy i innych aktywności.

-Doradzaj rodzinom, w jaki sposób powinny zachowywać środki bezpiecznistwa w przypadku dzieci „z kluczem na

,Zachęcaj rodziców, aby ograniczali ilość godzin spędzanych przez dzieciprzed telewizorem.

Rodzina

-Wzmacniaj potrzebę otwartego porozumiewania się.

-Podtrzymuj rozwój poczucia odpowiedzialności przez pełnienie obowiązków domowych i dopasowanie się do zasad i planów rodzinnych.

-Zachęcaj do samodzielnego podejmowania decyzji i rozwoju indywidualności w miarę jak dziecko uczy się akceptować konsekwencje swoich czynów.

-Zachęcaj rodziców, aby poznali kolegów swoich dzieci. Koledzy są ważni dla dzieci, ale dziecko zwraca się do rodziny po wsparcie i aprobatę.

-Promuj samodzielność w zachowywaniu higieny, w tym także w nitkowa­niu zębów.

-Kontroluj dziecko pod kątem zaburzeń zachowania.

Zdrowie

Środki bezpieczeństwa w przypadku dzieci „z kluczem na szyi"

W widocznym miejscu w domu umieść listę telefonów alarmowych i upewnij się, że dziecko potrafi się nimi posługiwać Poinstruuj dziecko, aby w sytuacji, gdy ktoś chce rozmawiać z rodzicami przez telefon mówiło, że nie mogą podejść do aparatu, bo są zajęci, a nie że nie ma ich w domu Naucz dziecko podstaw pierwszej pomocy i za­sad bezpieczeństwa (np. zasad bezpieczeństwa związanych z obchodzeniem się z ogniem, wodą i gotowaniom)

Ustal stały rozkład zajęć po szkole i upewnij się' że dziecko to rozumiało

Poucz dziecko, aby zamykało drzwi i nie pokazywało innym klucza

Rozważ kupno zwierzęcia domowego, aby zapewnić dziecku towarzystwo w domu.

-Wracaj do domu o zaplanowanej godzinie. Jeśli wiesz, że się spóźnisz - zadzwoń do dziecka, aby zniwelować niepokój

Przygotowanie do dalszych etapów życia

Omów z dzieckiem zagadnienia związane z dojrzewaniem i wszystkimi łączącymi się z tym procesem zmianami fizycznymi i emocjonalnymi, problemy związane z uzależnieniem od narkotyków, alkoholu i tytoniu, edukacją seksu i Iną.

Choroba i hospitalizacja

Zagadnienia ogólne

-Unieruchomienie, strach przed zeszpeceniem i śmiercią oraz poczucie wstydu są źródłem stresu.

-Dzieci w wieku szkolnym mają problemy z ograniczeniem wolności. Mogą( mieć kłopoty z wyrażaniem swoich myśli słowami a świadomość własnego ciała może utrudniać prowadzenie nad nimi opieki.

Reakcje na chorobę

-Dzieci w wieku szkolnym za przyczynę chorób uważają siły zewnętrzni

-Mają świadomość odrębności różnych chorób. Na przyklad zdają sobie sprawę z tego, że nowotwór jest poważniejszy od przeziębienia.

Choroba i hospitalizacja

Reakcje na hospitalizację

- picrwszorzędowych median izmów obronnych zalicza się reakcję upozorowania, nieświadomy mechanizm obronny, polegający na tym, że dziecko prezentuje zachowanie przeciwne do emocji, które aktualnie przeżywa. Typowo dziecko udaje, że jest odważne, podczas gdy w rzeczywistości jest przerażone.

-Reakcja na separację dzieci w wieku szkolnym polega na okazywaniu osa­motnienia, znudzenia, izolacji i depresji. Mogą okazywać również agresję i drażliwość, a także brak chęci do kontaktów z rodzeństwem czy rówieśni­kami.

-Odczuwany brak kontroli związany jest z przymusową zależnością i zmianą roli rodziny.

-Strach przed uszkodzeniem ciała i bólem wynika ze strachu przed chorobą, niepełnosprawnością i śmiercią.

Postępowanie pielęgniarskie

Podejmij działania podstawowe.

-Zachęcaj dzieci do wyrażania swoich myśli słowami.

-Zachęcaj do samodzielności.

-Zachęcaj do kontaktów z rówieśnikami.

-Powiedz dziecku, że nic musi się wstydzić płaczu. Podawaj zgodne z prawdą informacje; na modelach pokazuj, na czym będą polegały wykonywane zabiegi.

-Odwracaj uwagę (zabawiaj dziecko).

-Zapewnij komfort fizyczny i poczucie bezpieczeństwa.

-Umożliwiaj dzieciom kontrolowanie swoich fizjologicznych funkcji.

-Pomagaj w rozwoju szczegółowych umiejętności ruchowych. Zachęcaj do: składania zabawek, takich jak zestawy Lego; rysowania; gier komputerowych; rysowania części ciała; robienia notatek” podczas zajęć edukacji terapeutycznej.

-Pozwalaj dzieciom uczestniczyć w leczeniu.

-Rozwijaj funkcje poznawcze.

-Pomagaj w rozwoju racjonalnego myślenia (podawaj naukowe uzasad­nienia, racjonalne wytłumaczenia oraz zasady) i w podejmowaniu samo­dzielnych decyzji.

-Towarzysz dziecku w opanowywaniu pojęć ochrony, ciągłości i odwracalności, klasyfikacji i przyporządkowywania.

-Pozwól dziecku zapisywać ilość przyjmowanych i wydalanych pły­nów oraz objawów życiowych.

-Zachęcaj dziecko aby przypominało pielęgniarce kiedy powinna wy­konywać zabiegi.

-Pomagaj dziecku w prowadzeniu pamiętnika.

Wzrost i rozwój dziecka w okresie dojrzewania

(wiek 12-18 lat)

Wzrost i rozwój fizyczny

Dojrzewanie płciowe

'Jest to okres, w którym następuje rozwój i ostateczne wykształcenie się pierwszo- i drugorzędowych cech płciowych.

Początek

-U dziewcząt okres dojrzewania rozpoczyna się między 8. a 14. rokiem życia i zazwyczaj trwa do 3 lat.

-U chłopców okres dojrzewania rozpoczyna się między 9. a 16. rokiem życia i zwykle dobiega końca przed ukończeniem 19 lat.

Różnice uwarunkowane płcią

-U dziewcząt następuje zwiększenie wzrostu i masy ciała, rozwój piersi i powiększenie się obwodu miednicy oraz rozmiarów macicy. Pierwsza miesiączka (monarchę) przeciętnie pojawia się 2,5 roku po rozpoczęciu okresu dojrzewania.

-U chłopców występuje zwiększenie wzrostu i masy ciała, przyrost masy mięśniowej, powiększenie członka i jąder. Pojawia się zarost na twarzy i owłosienie płciowe. Dochodzi do obniżenia się głosu. Wyraźną oznaką dojrzewania, porównywalną z pierwszą miesiączką u dziewcząt, jest po­jawienie się nocnych wytrysków nasienia (polucji).

Przemiany uwarunkowane wpływem hormonów płciowych

-Masa ciała osiąga wartość docelową.

-Pojawia się wydzielina gruczołów łojowych.

-Gruczoły potowe ekrynowe osiągają dojrzałość czynnościową.

-Następuje rozwój gruczołów potowych apolcrynowych, pojawia się owło­sienie pod pachami, wokół sutków oraz w okolicach płciowych i wokół odbytu.

-Wykształca się układ owłosienia ciała typowy dla wieku dorosłego, a włosy stają się bardziej szorstkie.

Stadia rozwoju cech płciowych według Tannera

Rozwój piersi u kobiet

-Stadium 1 - przedpokwitaniowe.

-Stadium 2 - rozwój pączka sutkowego.

-Stadium 3 - dalsze powiększanie się sutka i brodawki bez oddzielania ich zarysu.

-Stadium 4 - otoczka i brodawka tworzą osobny wzgórek na uwypu­klającym się sutku.

-Stadium 5 - jak u dorosłej kobiety.

Rozwój męskich narządów płciowych

-Stadium 1 - przedpokwitaniowe, narządy jak w dzieciństwie.

-Stadium 2 - powiększenie moszny i jąder, poczerwienienie i pomar­szczenie skóry moszny.

-Stadium 3 - wydłużenie członka, dalsze powiększanie się moszny i jąder.

-Stadium 4 - wydłużenie i pogrubienie członka, rozwój żołędzi, ciemnienie skóry moszny.

-Stadium 5 - jak u dorosłego mężczyzny. .

Rozwój owłosienia łonowego (u obojga płci)

-Stadium 1 - przedpokwitaniowe, brak owłosienia łonowego.

-Stadium 2 - rzadkie, długie, nieskręcone włosy u podstawy członka

-Stadium 3 - ciemniejsze, bardziej szorstkie i skręcone włosy, rozmieszczone rzadko na całym obszarze spojenia łonowego.

-Stadium 4 - obfite, ciemne, skręcone włosy ograniczone do spojenia łonowego.

-Stadium 5 - jak u dorosłego mężczyzny.

Główne parametry wzrostu

Wzrost

-Na okres dojrzewania przypada przyrost wysokości ciała rzędu 20-25')' wzrostu osoby dorosłej.

-U dziewcząt przyrost wynosi od 5 do 20,5 cm. Zakończenie wzrastania ma miejsce pomiędzy 16. a 17. rokiem życia.

-U chłopców przyrost wynosi od 10 do 30,5 cm. Zakończenie wzrastania ma miejsce pomiędzy 18. a 20. rokiem życia.

Masa ciała

-Na okres dojrzewania przypada przyrost masy ciała rzędu 30-50% masv osoby dorosłej. ,',J

-Przeciętnie u dziewcząt przyrost masy wynosi od 7 do 25 leg.

-U chłopców przeciętny przyrost masy to 7-29,5 kg.

Odżywianie

-Wymagania żywieniowe

-Należy zapewnić odpowiednie proporcje pomiędzy poszczególnymi grupami składników odżywczych (patrz ryc. 6.1).

-Przeciętne dzienne zapotrzebowanie kaloryczne uzależnione jest od ¹ pici oraz wieku i wynosi:

-Dla dziewcząt od 11. do 14. roku życia - 48 kcal/kg masy ciała/dobę

-Dla dziewcząt od 15. do 18. roku życia - 38 kcal/kg masy ciała/dobę

-Dla chłopców od 11. do 14. roku życia - 60 kcal/kg masy ciała/dobę.

-Dla chłopców od 15. do 18. roku życia - 42 kcal/kg masy ciała/dobę,

Dla właściwego wzrostu kości i mięśni konieczna jest adekwatna podaż:białka i mleka (zawierającego wapń). Picie dużych ilości napojów gazowanych może prowadzić do zmniejszonego spożycia mleka, a zatem do niedostatecznego spożycia wapnia.

-Najczęściej występujące niedobory pokarmowe dotyczą żelaza, kwasu foliowego i cynku. Zapotrzebowanie na żelazo u dziewcząt uzależnione jest od stopnia utraty krwi podczas miesiączek.

Warzywa -5 porcji dziennie

Tłuszcze, olaje, słodycze

-Należy spożywać rzadko

Mleko, jogurty, sery

Porcje dzienne

-Mięso, drób, ryby, nasiona roślin strączkowych, jajo, orzechy 2-3 porcje dziennie

Owoce - 3 porcje dziennie

Im mniejsza liczba porcji w przypadku dziewcząt, większa w przypadku chłopców

Chleb, produkty zbożowe, ryż, makarony 9-11 porcji dziennie

Wzorce i preferencje żywieniowe

-Dla nastolatków charakterystyczne jest spożywanie posiłków podczas przerw w zajęciach; właściwa dostępność pożywnych przekąsek zapew­nia dobre zrównoważenie diety.

-pokrycie dziennego zapotrzebowania żywieniowego prawidłowego pod względem ilościowym i jakościowym może napotykać na trudności wy­nikające z napiętego rozkładu zajęć, wpływu rówieśników oraz łatwej dostępności tłustych, bogatych w kalorie dań typu fast-faod.

-Co najmniej połowa nastolatków opuszcza jeden posiłek dziennie, co spowodowane jest rozkładem pracy, presją rówieśników, obawą przed utyciem lub niedostateczną wiedzą na temat potrzeb żywieniowych.

-Rodzinne wzorce żywieniowe utrwalone w okresie szkolnym utrzymują się nadal w okresie dojrzewania i wpływają na wybór potraw.

-Na zaburzenia zachowań żywieniowych podanie są zwłaszcza dora­stające dziewczęta. W wieku dojrzewania występują powszechnie: jadłowstręt psychiczny, bulimia oraz otyłość.

Wzrost i rozwój dziecka w okresie dojrzewania

Wzorce snu

-Dla okresu dojrzewania typowe jest niedostateczne zaspokajanie zapotrzebowania na sen i wypoczynek, wynikające z szybkiego wzrostu wzmożonej aktywności fizycznej i skłonności do późnego kładzenia się spać. w

-Wiele nastolatków wykorzystuje każdą możliwość dłuższego spania rano aby „nadrobić” stracony sen.

-Wadliwe odżywianie się, nadmierna aktywność, choroby somatyczne mogą przyczyniać się do wystąpienia przemęczania

zaburzenia psychicznych

Higiena uzębienia

-W okresie dojrzewania należy kontynuować regularne wizyty kontrolni u dentysty.

-Wiele osób musi stosować aparaty ortodontyczne, co może być dla nich ka­pujące.

-Nastolatki powinny przykładać dużą wagę do dokładnego mycia zębów i troski o ich stan.

Wydalanie

-Wzorce wydalania nie różnią się od występujących w wieku dorosłym.

-Zaparcia w wieku dojrzewania typowo powodowane są nieprawidłowym odżywianiem lub zaburzeniami zachowań żywieniowych (np. jadłowstręt psychiczny), aczkolwiek mogą także wynikać z zaburzeń fizjologicznych

-Przeciętna objętość moczu wydalanego w ciągu doby wynosi 700-1400 ml

Rozwój ruchowy

Bezpieczeństwo w winku młodzieńczym dotyczą: przechowywania broni palnej innych rodzajów broni, na przykład pneumatycznej postrzegania zasad bezpiecznego pływania i nurkowa-

obchodzenia się z paliwami, elektrycznością

unikania urazów sportowych (np. unikanie nadmiernego wysiłku, używanie właściwego sprzętu, prawidłowa technika ćwiczeń

stasowania kremów z filtrem ochron­nym podczas opalania niebezpieczeństw związanych z używa­niem alkoholu, narkotyków i pałaniem papierosów

metod rozwiązywania problemów in­nych niż przemoc fizyczna zasad bezpiecznego współżycia płciowe

Zagadnienia bezpieczeństwa

-Nastolatki zazwyczaj są przekonane o swojej nienaruszalności, a zatem są Ci skłonne do podejmowania ryzykownych zachowań bez uprzedniego zasta­nowienia się nad ich bezpieczeństwem. Osoby w wieku dojrzewania w istotnym stopniu przyczyniają się do wystę­powania wypadków drogowych na skutek:

-braku doświadczenia i słabej zdolności oceny sytuacji;

-lekkomyślności i przekraczania ograniczeń prędkości;

-prowadzenia pojazdów pod wpływem alkoholu lub narkotyków;

-niezapinania pasów bezpieczeństwa;

-niebezpiecznych zachowań na drodze pod wpływem rówieśników.

-Z podobnych powodów nastolatki są także zagrożone wypadkami związa­nymi z używaniem rowerów, deskorolek, motocykli, łodzi, pojazdów tere­nowych i skuterów śnieżnych.

-Na skutek nieostrożnego obchodzenia się z bronią palną może dochodzić do wypadków i obrażeń.

-Młodzież jest szczególnie zagrożona wypadkami podczas pływania i nurkowania.

Rozwój tzw. dużej motoryki

Duża motoryka osiąga poziom docelowy, właściwy wiekowi dorosłemu.

Rozwój psychospołeczny

Rozwój małej motoryki

Rozwój ¡małej motoryki trwa nadal i polega na doskonaleniu dotychczas osiągniętych umiejętności.

Wprowadzenie (według Eriksona)

Eirikson określa przełom psychologiczny, jaki dokonuje się pomiędzy 13. a 18. rokiem życia jako „tożsamość przeciwko rozproszeniu ról”.

-Grupa rówieśnicza stanowi krąg osób znaczących dla nastolatka.

-Dla młodego człowieka głównym zagadnieniem staje się identyfikacja kim jest i dokąd zmierza. Dokonuje on ponownego określenia kontroli samego siebie i ról społecznych, które może odgrywać.

-Według Eriksona, współczesna kultura nadaje wypracowaniu tożsamości rangę wyzwania rozwojowego. Młodzi ludzie, niezdolni rozwiązać w sobie poczucia świadomości kim są i kim mogą się stać, doświadczają nieraz rozproszenia ról i niezdolności do rozwiązywania konfliktów wewnętrznych.

-Wraz z szybkim postępem przemian fizycznych nastolatek musi ponowny wykształcić poczucie zaufania do własnego ciała, siebie samego i swojego wyglądu zewnętrznego

Obawy i czynniki stresogenne

-Powszechne dla wieku dojrzewania obawy dotyczą:

relacji z osobami płci przeciwnej; skłonności homoseksualnych; zdolności do pełnienia dorosłych ról.

-We wzmocnieniu w młodym człowieku pewności siebie co do podołania żądaniom życiowym pomaga wysłuchanie jego trosk i zachęcenie do otwartej rozmowy na ich temat.

Związki z otoczeniem

-Wpływy rodzinne

-Aby uwolnić się od dominacji rodziny, nastolatek musi wyodrębnić swoją tożsamość spod władzy rodzicielskiej.

-Typowy bunt okresu dojrzewania pojawia się w końcowym stadium dzieciństwa, zwanym okresem separacji-indywidualizacji. Okres buntu; i braku pewności przypomina pod pewnymi względami analogiczny okres występujący w wieku wczesnodziecięcym.

-Dla prawidłowego przebiegu wyzwolenia się spod wpływu domu rodzinnego niezbędne jest bycie akceptowanym przez grupę rówieśnicy posiadanie kilku bliskich przyjaciół oraz nienarzucająca się miłość ze strony wspierającej rodziny.

-Relacje nastolatka z rodzicami zmieniają się w miarę jak nabywa on do­świadczenia i autorytetu.

-Relacje z rówieśnikami

-Dla nastolatka podstawowym źródłem wsparcia i porady są rówieśników

-Dla właściwej samooceny nastolatka ważne jest, aby był on postrzegany! przez rówieśników jako osoba atrakcyjna.

-Relacje międzypłciowe w wieku dojrzewania rozpoczynają się typową od spotkań całych grup nastolatków w celu wspólnego spędzania czasu. Kolejny etap polega na luźnym flirtowaniu pomiędzy członkami grupy, następnie mają miejsce wspólne spotkania kilku par, a w końcu dochodzi do spotkań ograniczonych do dwóch par lub wyłącznie dwojga nastolatków.

Wtajemniczenia seksualnego, jaki osiąga nastolatek, uzależniony jest w znacznej mierze od jego oczekiwań i systemu wartości oraz od zasad postępowania przyjętych w jego grupie rówieśniczej. Grupowe spotkania towarzyskie i wspólne zajęcia zajmuje nastolatkowi znaczną część wolnego czasu. Słuchanie muzyki i oglądanie filmów dostarcza większości nastolatków cennej rozrywki. Bole społeczne i odpowiedzialność. Starsze nastolatki obojga płci zazwyczaj zainteresowane są możliwością i samodzielnego korzystania z samochodu, jako przejawu niezależności j statusu społecznego.

-Do pierwszych prac zarobkowych podejmowanych najczęściej przez na­stolatki zalicza się sprawowanie opieki nad dziećmi i koszenie trawni­ków. Po ukończeniu 16. roku życia możliwe jest formalne podjęcie zatrudnienia w celu uzyskania dochodów i nabycia poczucia odpowiedzialności (kwestie zatrudnienia dzieci i młodzieży w Polsce reguluje Kodeks Pracy - przyp. tłum.).

-Typowe wydatki nastolatków wiążą się z randkami oraz kupnem ubrań i innych istotnych dla nich artykułów.

-zajęcia i akcesoria typowe dla wieku dojrzewania

-Uprawianie sportu, turystyka kempingowa, łowienie ryb.

-Filmy i gry wideo, gry komputerowe, radioodbiorniki, odtwarzacze CL) i MP3.

-Telefony komórkowe.

-Modelarstwo i kolekcjonerstwo.

Dyscyplina

-Nadal konieczne jest stanowcze, ale rozsądne wyznaczenie granic postępo­wania. Jest ono respektowane przez większość nastolatków.

-Niezbędne jest wsparcie ze strony rodziny, ale bez nadmiernej ingerencji z jej strony.

-Przywileje nastolatka i zakres odpowiedzialności, jaką się go obarcza po­winny być dostosowane do stopnia jego dojrzałości.

Rozwój psychoseksualny

Wprowadzenie {według Freuda)

-Na wiek 12-20 lat przypada faza genitalna. Jest to okres koncentracji n_t narządach płciowych i obszarach erogennych, czego przejawem jest podejmowanie masturbacji współżycia seksualnego.

-Okres wzmożonego popędu płciowego wiąże się z doświadczaniem nastolatka konfliktu pomiędzy pragnieniem osiągnięcia zaspokojenia popędu seksualnego a społecznie uwarunkowaną koniecznością kontrolowania zachowań seksualnych.

-Obawy nastolatków dotyczą przemian wyglądu zewnętrznego oraz akceptacji przez pleć przeciwną.

Rozwój seksualny

-Związki z osobami płci przeciwnej odgrywają ważną rolę.

-Podejmowanie przez nastolatki aktywności seksualnej wynika z dążenia do przyjemności, zaspokojenia popędu i ciekawości, osiągnięcia poczucia zwycięstwa i władzy, wyrażenia swoich uczuć i potwierdzenia uczuć drugiej osoby oraz odpowiedzi na nacisk grupy rówieśniczej.

-Edukacja seksualna, rozpoczęta w okresie szkolnym, powinna teraz objąć. wiedzę na temat fizycznych, hormonalnych i emocjonalnych przemian okresu dojrzewania.

-Nastolatkowi należy dostarczyć pełnych i dokładnych informacji na temat płciowości oraz wartości społecznych i kulturalnych. Zakres informacji musi obejmować:

-zagadnienie zajścia w ciążę;

-metody zapobiegania niepożądanej ciąży z podkreśleniem, że odpowiedzialność za antykoncepcję spoczywa na obojgu partnerach;

-drogi zakażenia i sposoby zapobiegania chorobom przenoszonym drogą i płciową, zwłaszcza AIDS;

cl. sposób prawidłowego użycia prezerwatywy.

-Osobom w wieku dojrzewania mogą przydarzyć się zachowania i skłonno­ści homoseksualne, ale większość z nich nie będzie homoseksualistami w wieku dorosłym. Tym niemniej, nastolatek z wątpliwościami odnośnie do swojej orientacji seksualnej powinien zostać skierowany do specjalisty­cznej poradni, nie wystarczy wyjaśnienie, że problem ma charakter przej­ściowy. Pielęgniarka powinna mieć na uwadze możliwość orientacji homo­seksualnej lub biseksualnej i używać raczej słowa „partner” zamiast „chłopak” czy „dziewczyna”.

Rozwój moralności

Rozwój poznawczy

Wprowadzenie (według Piageta)

W stadium operacji formalnych, przypadającym zazwyczaj na okres od 11do 15. roku życia, u nastolatka rozwija się rozumowanie abstrakcyjne.

Rozumowanie abstrakcyjne obejmuje wnioskowanie przez indukcję i dedukcję, zdolność do wiązania ze sobą odrębnych zdarzeń i umiejętność przewidywania późniejszych następstw.

Myślenie formalne

-Myślenie formalne polega na wybieganiu myślą poza teraźniejszość i formułowaniu teorii na każdy temat, a zwłaszcza znajdowaniu przyjemności

w rozważaniach na temat „to nie jest lak”.

-Nastolatek zakłada przyczynowość związków i analizuje je pod kątem ich skutków.

-Systematyczne podejście do rozwiązywania problemów zastępuje dotych­czasowe zachowania poznawcze o charakterze przypadkowym.

-Przejawy formalnego myślenia operacyjnego w okresie dojrzewania obej­mują:

-idealizm - postrzeganie otaczającego świata jako doskonałego;

-egocentryzm - skupienie się na sile własnego myślenia [obejmuje wy­obrażenia o publiczności („wszyscy na mnie patrzą i interesują się mną”) oraz personalne myślenie bajkowe (przekonanie o wyjątkowości własnych myśli i uczuć, w tym poczucie nieomylności)].

Rozwój moralności

Według Kohlberga, około 13. roku życia dziecko osiąga konwencjonalny po­ziom moralności. Wyraża się on rozwojem indywidualnego sumienia i zdefi­niowaniem zestawu wyznawanych wartości moralnych. Po raz pierwszy nasto­latek może uświadomić sobie konflikt pomiędzy dwoma akceptowanymi społecznie normami postępowania i próbować dokonać wyboru jednej spośród nich. Kształtuje się wewnętrzna kontrola własnego postępowania, zarówno w odniesieniu do obserwowanych norm, jak i rozstrzygania pomiędzy dobrem a złem.

Promocja zdrowia

Uwagi ogólne

Należy zachęcać rodziny do przestrzegania zaleceń odnośnie do prawidłowiej opieki, badań przesiewowych, szczepień i zasad bezpieczeństwa

Odżywianie

-Ponownie podkreśl znaczenie zasad prawidłowego odżywiania i omów, w jaki sposób nastolatek może włączyć je do swojego stylu życia.

-W razie potrzeby przedstaw możliwości uzupełniania niedoborów (np. ob­ficie miesiączkujące dziewczęta mogą wymagać suplementacji żelaza).

-Zachęcaj nastolatki uprawiające sport oraz wykazujące zaburzenia odżywiania do pozostawania pod opieką poradni dietetycznej.

Sen

-Zachęcaj osoby w okresie dojrzewania do odpowiednio długiego snu i wy­poczynku.

-Zachęcaj je tąkżc do zgłaszania problemów ze snem, jeśli takie wystąpią,

Wzrost i rozwój

-Podkreślaj znaczenie zapobiegania wypadkom, szczególnie podczas przestrzegania zasad bezpieczeństwa w ruchu drogowym, podczas uprawiania sportu i obchodzenia się z bronią palną.

-Zachęcaj nastolatki do wzięcia udziału w kursie udzielania pierwszej pomo­cy.

-Omów zagadnienia związane ze współżyciem płciowym, w tym antykon­cepcję i zapobieganie chorobom przenoszonym drogą płciową.

-Omów skutki używania narkotyków, alkoholu i tytoniu.

-Przedyskutuj zagadnienia miesiączkowania, masturbacji i polucji.

-Omów sposoby unikania gwałtu, z uwzględnieniem przypadków gwałtu podczas randki.

Rodzina

-Wzmacniaj potrzebę adekwatnego i otwartego porozumiewania się człon­ków rodziny pomiędzy sobą.

-Podtrzymuj umiejętności rozwiązywania problemów i podejmowania decy­zji.

-Towarzysz rodzicom w procesie zrozumienia rozwoju nastolatka i kwestii jego indywidualności.

Zdrowie

-Omów sposoby zapobiegania i postępowanie w najczęściej spotykanych pro­blemach zdrowotnych okresu dojrzewania, to jest trądziku, mononukleozie i zaburzeniach miesiączkowania.

Przygotowanie do dalszych etapów życia

-Bierz udział w przygotowaniu nastolatka do pójścia na studia, podjęcia niezależ­nego życia i pracy, zawierania poważnych związków, małżeństwa, rodziciel­stwa i zaangażowania w sprawy społeczności.

Hospitalizacja

Zagadnienia ogólne

Obawy nastolatka związane z hospitalizacji] dotyczą: t. zmian wyglądu zewnętrznego;

-rozłąki z przyjaciółmi;

-pojmowania choroby jak kary (wiek 12-14 lat);

-ograniczenia niezależności (konieczność pozostawania w szpitalu).

Reakcje na hospitalizację

-Do pierwszorzędowych mechanizmów obronnych zalicza się zaprzeczenie i przeniesienie (przerzucenie uwagi z niepożądanego obiektu lub uczucia na inne, łatwiejsze do zaakceptowania).

-Utrata kontroli wiąże się z utratą poczucia tożsamości i wzrostem poczucia zależności, co może wywołać u nastolatka reakcje o charakterze odrzucenia, braku współpracy, samoobrony, gniewu lub frustracji. Osoby takie mogą: unikać kontaktów z otoczeniem, nawet ze swoją grupą rówieśniczą.

- Obawa przed okaleczeniem i przemiany płciowe manifestują się przez zadawanie licznych pytań, odrzucenie innych osób, podawanie wątpliwości prawidłowości, postępowania leczniczego, skargi o charakterze psychosomatycznym oraz reakcje seksualne.

-Odizolowanie, zwłaszcza od grupy rówieśniczej, może wywołać dalsze wy­cofywanie się, poczucie osamotnienia i znudzenie.

Postępowanie pielęgniarskie

Podejmij działania podstawowe.

-Nawiązuj z nastolatkami relacje na ich poziomie.

-Bądź szczera.

-Pozwól nastolatkom nosić własne ubranie.

-Pozwól im na ozdabianie swoich sal.

-Zapewnij w miarę możliwości dostępność telefonu.

-Szanuj prywatność nastolatka.

-Ustal granice postępowania.

-Nie wdawaj się we flirt z pacjentami.

-Nie należy umieszczać nastolatka w jednej sali z małymi dziećmi.

Zapewnij komfort fizyczny i poczucie bezpieczeństwa.

-Dostarcz informacji na temat odżywiania.

-Wykorzystaj swoje umiejętności dietetyczne.

-Proponuj odżywcze przekąski.

-Udzielaj porad dotyczących zagadnień zdrowotnych związanych z doj­rzewaniem płciowym (np. higieny osobistej, samodzielnego badania piersi lub jąder, antykoncepcji, AIDS i innych chorób przenoszonych drogą płciową).

-Zachęcaj do aktywności fizycznej i mobilności.

-Ustal rozkład zajęć.

-Uświadom potrzebę rozładowania frustracji przez aktywność fi­zyczną.

Rozwijaj funkcje poznawcze.

-Dbaj o naukowe wyjaśnienie omawianych zagadnień.

-Zachęcaj nastolatki do współuczestniczenia w procesie leczni­czym (dzieci na równi z rodzicami powinny otrzymywać wyjaśnienia i brać udział w planowaniu postępowania).

-Wspieraj je w osiąganiu założonych celów w zakresie edukacji i kariery zawodowej.

-Zatroszcz się o możliwość ukończenia nauki szkolnej.

-Postaraj się o udział ich nauczycieli.

-Utwierdzaj realistyczne cele.

Zapewnij prawidłowy rozwój psychospołeczny i emocjonalny.

-Pomagaj nastolatkom w wypracowaniu zdrowego podejścia do wyglądu zewnętrznego i płciowości.

-Pozwól im na wyrażanie swoich trosk i wątpliwości.

-Strzeż prywatności.

-Pozwól im na posiadanie swoich rzeczy osobistych.

-Pomagaj i zachęcaj do dbałości o wygląd zewnętrzny.

-Wspieraj niezależność.

-Zachwalaj mocne strony nastolatku.

-Zachęcaj do dbania o siebie.

-Ustal elastyczne granice.

-Pomagaj w wyznaczaniu celów.

-Wspieraj samodzielne podejmowanie decyzji.

-Wspieraj kontakty rówieśnicze.

-Pozwalaj na odwiedziny i rozmowy telefoniczne.

-Wspieraj udział w zajęciach grupowych.

-Promuj wsparcie ze strony rodziny.

-Zachęcaj rodzinę do odwiedzania pacjenta.

-Pozwalaj rodzinie na udział w omawianiu problemów.

-Popieraj jednostkę rodzinną.

-Pomagaj w znajdowaniu źródeł wsparcia w społeczności.

---