Siedlce,10.03.2012r.

dr inż. Jerzy Żądełek - opiekun zajęć praktycznych

Tarkowska Katarzyna

I semestr

Technik rolnik rok 1

SPRAWOZDANIE

z zajęć praktycznych

na Błoniach w Siedlcach

Dnia 10 marca 2012 roku grupa słuchaczy ze studium rolniczego miała zajęcia praktyczne na Błoniach siedleckich. Uczyliśmy się tam rozpoznawania rośliny łąkowe. Mimo ogromnego obszaru łąkowego nie zdołaliśmy przejść nawet połowy w poszukiwaniu rożnych gatunków roślin z powodu zbliżającej się w zastraszającym tempie burzy.

Na początku Pan dr inż. Jerzy Żądełek, który prowadził te zajęcia praktyczne rozpoczął od wyjaśnienia podstawowych pojęć takich jak:

Użytki zielone - zwane łąkami i pastwiskami. Są to tereny porośnięte przez wieloletnią i wielogatunkową roślinność zieloną (z przewagą lub dużym udziałem traw), na której prowadzi się produkcje naturalnej paszy dla inwentarza, zwłaszcza dla przeżuwaczy. Trwałe użytki zielone są nazywane różnie, w zależności jakie osoby o nich mówią, np. użytki zielone lub łąki i pastwiska - określane są tak prze rolników, natomiast przyrodnicy nazywają je ekosystemami trawiastymi. Umownie zalicza się do TUZ takie obszary:

• zabagnione

• częściowo zakrzewione i zadrzewione

• sporadycznie użytkowane,które po osuszeniu i odkrzaczeniu kwalifikują się do użytkowania łąkowego

• granice łąkowo-leśne,umownie wyznacza udział krzewów i drzew, <50% pokrycia

• granice polowo-łąkowe,umownie wyznacza ustabilizowany w wieloleciu sposób użytkowania

• obszary użytkowane przestrzennie(pole/łąka lub pole/pastwisko są wyłączone z TUZ)

Rodzaje twałych uzytków zielonych:

• Gądy -zajmują największą powierzchnię, powstają na glebach mineralnych(lekkie i średnie),próchnicznych. Pod względem gospodarczym można je uszeregować zaczynając od najlepszych (grądy popławne,podmokłe,właściwe,zubożałe).

• Łęgi -obszar maleje w związku z obsychaniem dolin rzecznych . Ok. 750tys ha (głównie łęgi właściwe)występują na madach a pozostałe to łęgi rozlewiskowe i zastoiskowe położone na glebach organicznych.

• Murszowiska- powstają po osuszeniu łęgów rozlewiskowych,zubożałych i bagiennych(bielaw),które znajdują się na utworach organicznych.

W skład użytków zielonych wchodzą

• trawy wartościowe, które są dominantami (tymotka łąkowa, wyczyniec łąkowy, kostrzewa łąkowa i czerwona, wiechlina łąkowa i błotna, kupkówka pospolita),

• rośliny motylkowe,

• zioła, które dają większe walory smakowe (kminek zwyczajny,krwiściąg lekarski, przywrotnik pospolity itp.),

• trawy gorse, są mało wydajne i uważane za chwaty, występują głownie na łąkach nie nawożonych (śmiałek darniowy, bliźniaczka psia trawka i trzęślica modra),

• turzyce, wełnianki i sity, to rośliny trwałe o ostrych, sztywnych łodygach omijane na pastwiskach przez zwierzęta. Są wskazówka, że łąka wymaga melioracji lub, że nie jest prawidłowo użytkowana i nawożona.

• Chwasty, chociaż teoretycznie nie powinny wchodzić w składzie użytków zielonych, ale praktycznie zdarzają się. Występują na nienawożonych i nie użytkowanych pastwiskach (szalej jadowity, skrzyp błotny, jaskry-jadowity i ostry, knieć błotna, wilczomlecz sosnkę i inne)

Trawy

Podczas naszych zajęć praktycznych udało się nam znaleźć kilka rodzajów traw takich jak kupkówka pospolita, życica trwała. Niestety nie mogliśmy zauważyć większej ilości, mimo to pozwolę sobie przybliżyć kilka innych gatunków traw.

Pokrój	Łodyga			Liście		Kwiat			Owoc
Życica trwała
Trawa luźnokępkowa, tworząca liczne pędy płonne. Ma bardzo dobrze rozwinięty system korzeniowy, o płytkim zasięgu, tworzący zbitą darń.	Gładkie źdźbło o wysokości do 60 cm.			Długie, żywo-zielone, płaskie, w młodości złożone na pół. Na stronie górnej są bruzdkowane, na spodniej połyskujące. Języczek liściowy krótki, o krótkich uszkach, pochwy gładkie, dołem czerwone.		Zebrane w kłos o długości do 20 cm, który jest złożony z 10-20 kłosków zwróconymi węższą stroną do osadki. Kłoski są spłaszczone i ułożone po dwu stronach osi kłosa i zwrócone do niej ostrym końcem. Nieco odstające kłoski zawierają 2-10 kwiatów każdy. Plewy o długości 1/3 kłoska i równe długością plewce dolnej, która jest cienka i podługowato lancetowata. Kwitnie od maja do września.			Ziarniak. Dojrzały ma długość 3 razy większą od szerokości.
Wiechlina łąkowa
Wysokość 20-70 cm, czasem wyższa, rozłogowo-kępkowa. Roślina wieloletnia. Wytwarza liczne rozłogi tworzące gęstą i równą darń. Na źdźble występują liczne martwe pochwy liściowe.			Blaszki liściowe, ciemnozielone, o długości ok. 20 cm, obficie unerwione z charakterystycznymi rowkami wzdłuż nerwu środkowego. U podstawy liścia występuje krótki, ucięty lub zaokrąglony języczek.				Kwiatostan w postaci wiechy o długości ok. 20 cm. Wiecha w okresie kwitnienia jest rozpierzchła, potem ścieśnia się. Z drobnych, jajowatych, brunatnych kłosków wyrasta od 2 do 5 żółtych kwiatków o plewach równej długości. Znamiona słupka piórkowate, pylniki niebieskawe. Okres kwitnienia - od maja do sierpnia.		Oplewione ziarniaki o barwie szarawej, szerokości do 1 mm i długości do 4 mm.
Pokrój		Łodyga			Liście		Kwiat	Owoc
Kupkówka (rżniączka) pospolita
Wysoka trawa, tworząca bujne kępy o pędach bocznych zwykle śródpochwo- wych. Wykształca skrócone i wydłużone pędy wegetatywne o dużej ilości często pokładających się, sinozielonych, matowych liści. Pędy kwiatowe silnie z boku spłaszczone, szorstkie, słabo ulistnione.	Źdźbło ma wysokość od 50 cm do ok. 1,5 m.			Szarozielone, o szerokości 4-10 mm, przeważnie szorstkie. Liść w pączku złożony, blaszki liściowe długie, równowąskie, dość szerokie, składają się wzdłuż głównego nerwu, uwypuklonego po stronie zewnętrznej, na brzegach szorstkie, niewyraźnie unerwione. Języczek długi, ostro zakończony, porozrywany. Pochwy u dołu zrośnięte, spłaszczone, szorstkie.		Zebrane w wiechę, początkowo ścieśnioną, później luźną i zwykle zagęszczającą się u góry. Kwiatostan-wiecha właściwa, ukośnie piramidalna, prosto wzniesiona, o niewielu szorstkich, zwykle falistych gałązkach, zakończonych gęstymi kupkami kłosków. Kłoski 3-4 kwiatowe, niekiedy fioletowo zabarwione, plewki zakończone krótką sztywną ością. Na grzbiecie zarówno plewy, jak i plewki pokryte długimi i sztywnymi rzęskami.
Kostrzewa łąkowa
Wieloletnia wysoka trawa luźno kępowa.	Słabo ulistnione źdźbło o wysokości do 1,2 m.			Długie (10-30 cm), zwisające, o wiotkiej blaszce, otwartej pochwie liściowej i dobrze widocznych nagich uszkach. W części odziomkowej pochwy liści mają charakterystyczny wygląd; są strzępiące się i brązowe. Górna strona blaszki ciemnozielona i błyszcząca. Szerokość blaski 3-5 mm, języczek liściowy bardzo krótki.		Zebrane w luźną i słabo rozgałęzioną wiechę o długości 10-20 cm, która w okresie kwitnienia staje się rozpierzchła, po przekwitnięciu znów ścieśnia się. Najniższa gałązka wiechy zawiera 4-6 kłosków, a jej odgałęzienia 1-3 kłoski. Kłoski mają długość ok. 1 cm i zawierają przeważnie 7-8 kwiatów o ostro zakończonych plewach, ale bez ości. Plewki dolne są sztywne, górna jest 3-nerwowa. Pylniki o długości ok. 3 mm są przeważnie żółte, znamiona słupka piórkowate. Kwitnie w końcu maja i w czerwcu.

Pokrój	Łodyga	Liście	Kwiat	Owoc
Tymotka łąkowa
Bylina tworząca luźne kępki złożone z licznych pędów skróconych. Osiąga wysokość do 1,5 m.	Źdźbła okrągłe, prosto wzniesione, podzielone na międzywęźla.	Mają kształt lancetowaty, są płaskie i matowe. Pochwy liściowe są otwarte, zachodzą na siebie brzegami. Szerokość liści dochodzi do 1 cm, języczek liściowy ma do 5 mm szerokości i jest ostro zakończony.	Zebrane w walcowatą wiechę o bardzo krótkich gałązkach, przez co przypomina swoim wyglądem kłos. Wiecha ma długość do 30 cm i grubość 4-12 mm, jest sztywna i zielona (czasami podbarwiona na fioletowo). Na szczycie plewy są poprzecznie ucięte, tworzą długą i orzęsioną linię. Kłoski są jednokwiatowe, obydwie plewy mają ości. Pylniki mają żółty lub fioletowy kolor, a znamiona słupka są wachlarzowate lub piórkowate. Kwitnie w czerwcu-lipcu.

Rośliny motylkowe drobnoziarniste

Rośliny motylkowe drobnoziarniste należą do klasy dwuliściennych, rodziny bobowatych. Rośliny te nie tylko dostarczają paszy o dużej zawartości bałaka, ale także są najcenniejszymi roślinami przywracającymi żyzność gleby.

Tabela. Charakterystyka morfologiczna motylkowatych drobnonasiennych

Gatunek	Łodyga		Liście	Kwiatostany
		pokrój			wysokość (cm)
Koniczyna czerwona	wzniesiona, wyprostowana	80	trójlistki o kształcie odwrotnie jajkowatym, omszone, całobrzegi, jasna podkówka	główka kulista (ok. 100 kwiatków), różowa lub czerwona, pod główka liście wspierające
Koniczyna biała	płożąca, zakorzeniająca się	30-40	trójlistki o długich ogonkach, listki sercowate, brzegi ząbkowane, jasna podkówka	główka okrągła, średniej wielkości, biała, po przekwitnięciu różowa o długich, bezlistnych szypułkach
Koniczyna białoróżowa	wzniesiona, podatna na wyleganie	50-60	trójlistki o kształcie odwrotnie jajkowatym, na brzegach piłkowane, wyraźnie unerwione	główka średniej wielkości, na końcach rozgałęzień początkowo biało różowa, później różowa
Koniczyna inkarnatka	sztywna	60-80	trójlistki o kształcie odwrotnie jajkowatym,prawie okrągłym, omszone	główka wydłużona, kwiatki barwy krwistoczerwonej
Koniczyna perska	wyprostowana z dużą skłonnością do wylegania	50--70	trójlistki o kształcie odwrotnie jajkowatym, brzegi ząbkowane,	główki małe (25-40 kwiatków)umieszczone po kilka na szypułkach wyrastających z katów liści, bladoróżowe
Lucerna mieszańcowa	wyprostowana	100	trójlistki o różnym kształcie od lancetowatych do odwrotnie jajowatych, środkowy listek na dłuższym ogonku niż dwa boczne, listki piłkowane na szczycie	luźne grono, kwiatki o barwie fioletowej lub różowofioletowej
Lucerna chmielowa	wzniesiona i pełzająca	50-60	trójlistki o kształcie odwrotnie jajowatym, środkowy listek na dłuższym ogonku niż dwa boczne, listki piłkowane na szczycie, od dołu omszone	zbite grono, przypominające szyszkę chmielu, barwy żółtej
Komonica	wzniesiona łukowato, wykazująca dużą skłonnością do pełzania	30-60	pięciolistkowy: dwa listki u nasady, trzy na szczycie, odwrotnie jajowate	luźna główka (kilka kwiatków), barwy żółtej
Esparceta	wzniesiona, prosta	80	nieparzystopierzaste, po dolnej stronie omszone	luźne grono, kwiatki barwy jasnoróżowej
Seradele	wiotka, rozesłana lub półstojąca, owłosiona	30-60	Nieparzystopierzaste, eliptyczne lub owalne omszone	luźne grono, kwiatki barwy białej, białoróżowej lub różowej

Kończyna czerwona (łąkowa) jest najczęściej uprawianą rośliną motylkowa drobnoziarnistą na gruntach ornych, jeżeli zostanie wysiana z trawami można użytkować 2-3 lata. Jest tez powszechnie stosowana w mieszankach z trawami na łąkach trwałych i użytkach przemiennych. Jest to roślina wieloletnia, jednak w zasiewach nie utrzymuje się dłużnej niż 2-3 lata. Odmiany:

• diploidalne (duża zawartość suchej masy w zielonce)

• tetraploidalne (duża produktywność i trwałość )

Koniczyna biała odznacza się duża zdolność przystosowawczą do różnych warunków ekologicznych, ma małe wymagania siedliskowe. Jest to typowa roślina pastwisk trwałych. Jest rośną wieloletnią. Odmiany:

• drobnolistne (wykazują dużą trwałość, dlatego są przydatne na długotrwałych pastwiskach)

• wielkolistne (dużą plenność, szybki rozwój, nadają się głównie na krótkotrwałe uprawy w mieszankach z trawami)

• średniolistne (wykazują zdolność zadarniania, używa się ich przeważnie do mieszanek z trawami na trwałymi przemienne użytki zielone)

Koniczyna białoróżowa (szwedzka) roślina wieloletnia. Wysiewana głównie na mieszankach z trawami na wilgotnych łąkach i pastwiskach, rzadko na użytkach przemiennych w uprawie polowej.

Koniczyna inkarnatka (krwistoczerwona) jest użytkowana tylko w uprawie polowej.

Koniczyna perska jest gatunkiem jednorocznym, jarym, wykorzystywana tylko w uprawie polowej. Ze względu na mała zawartość suchej masy nie nadaje się na siano.

Lucerna mieszańcowa jest stosowana w uprawie polowej. Jest to gatunek wieloletni i wielokośny o potencjalnie bardzo dużych możliwościach plonowania. Może być użytkowana 4-5 lat. Ważne gatunki:

• siewna (odporność na werticiliozę, daje duże plony)

• mieszańcowa (duża zimotrwałość)

Lucerna chmielowa (nerkowata) jest to gatunek jednoroczny lub dwuletni, ale na użytkach zielonych w darni utrzymuje się przez wiele lat.

Komonica zwyczajna (rożkowa) na użytkach zielonych w mieszankach z trawami na łąki trwałe, rzadziej na pastwiska, w takich warunkach odznacza się dużą trwałością

Esparceta jest użytkowana w warunkach polowych 2-4 lata. Dobrze rozwija się na glebach o odczynie zasadowym

Seradele jest to gatunek jednoroczny, jary, jedno-kośny. Wykorzystywana na pasze i nawóz zielony.

Na użytkach zielonych często występują również rośliny motylkowate dziko rosnące, jednak ze względu na niski plon zielonki nie maja większego znaczenia. Do najpopularniejszych należą koniczyna grobnogółwkowa grosze żółty i wyka ptasia.

Zioła i chwasty

Między ziołami i chwastami istniej bardzo cienka granica, bo niektóre rośliny są zarówno tym i tym (zależny to od ich powierzchni na danym użytku zielonym). Takimi podstawowymi przykładami takich roślin jest skrzyp polny, babka lancetowata, mniszek lekarski. Niestety nie wszystkie z opisanych przeze mnie chastów/ ziół udało się nam zobaczy, ale część oczywiście tak.

Babka lancetowata jest chwastem wieloletnim. Jest to roślina niska, o krótkiej łodydze, zakrytą rozetka liści. Mają głęboki korzeń palowy. Liście, barwy ciemnozielonej, maja kształt lancetowaty. Blaszka liściowa przechodzi w szeroki, owłosiony ogonek. Kwiaty jasnobrunatne z białymi i żółtymi pylnikami na długich nitkach, zebrane są w owalne kłosy. Owocem jest torebka dwu-nasienna. Nasiona błyszczące, jasnobrązowe, maja kształt wgłębionego czółna. Jeśli chodzi o zastosowanie lecznicze to jej liście są stosowane w mieszankach ziołowych jako środek bakteriostatyczny, a także wykrztuśny w syropach.

Marchewnik ma pusta, żebrowatą, omszona i rozgałęzioną łodygę. Delikatne liście wyglądają jak liście paproci, są 2-3 krotni pierzaste, o lancetowatych listkach,ząbkowane długości do 45cm, pod spodem omszone. .Owoc jest wydłużony, ma 2-3cm długości, czarny, błyszczący, na szczycie zwężony.

Mniszek lekarski nazwany inaczej "dmuchawcem" jest byliną z rodzinny złożonych. Ma gruby palowy korzeń. Ze skróconej łodygi wyrasta rozeta podłużnych, głęboko wcinanych liści. Kwiatostany osadzone są pojedynczo na pustych w środku łodyżkach, wydzielających po przełamaniu biały sok.

Ostrożeń łąkowy - gatunek wieloletniej rośliny zielnej należący do rodziny astrowatych. Jest to bylina tworząca w pierwszym roku wegetacji różyczkę liści, w drugim łodygę z kwiatami i owocami. Łodyga wzniesiona i nierozgałęziona lub rozgałęziająca się u samej góry, w górnej części bez liści i kolców, pajęczynowato owłosiona, u dołu czerwonawa, pod koszyczkami bezlistna. Osiąga wysokość od 30 do 120 cm. Liście obustronnie zielone, pierzastosieczne, różnokształtne: dolne jajowatolancetowate z szerokim oskrzydlonym ogonkiem, środkowe siedzące o nasadzie sercowatej, górne lancetowate. W dolnej części łodygi liście głęboko zatokowo klapowane skupione przy ziemi. Kwiaty zebrane w jajowate siedzące lub na krótkich ogonkach koszyczki szczytowe od 2 do 4 kwiatów, nieraz 5, najwyższy prosto wzniesiony, boczne krótkoogonkowe, odstające pod kątem prostym. Kwiaty koloru fioletowo-purpurowego o pajęczynowato osnutej okrywie. Zewnętrzne listki okrywy są kolczaste, górą podbarwione na brunatno. Wszystkie kwiaty w koszyczku są rurkowe, przeważnie obupłciowe, czasami spotyka się wyłącznie żeńskie. Owoc niełupka z puchem kielichowym do 2 cm długości pełniącym rolę aparatu lotnego podczas rozsiewania przez wiatr. Korzeń szerokie kłącze, pączki zimujące znajdują się na poziomie ziemi. Rumian psi to rzadko owłosiona roślina jednoroczna o niemiłej woni. Koszyczki na krótkich szypułkach maja stożkowate dno z żółtymi rumieniowatymi kwiatami w środku i białymi, długimi, języczkowatymi kwiatami brzeżnymi. Skrzyp polny jest uciążliwym chwastem trwałym. Tworzy on głębokie i silnie rozgałęzione rozłogi podziemne, które są bardzo trudne do zmieszczanienia. Na wiosnę wydaje pędy zarodnikowe brunatne lub czerwonawe, na których szczycie znajduje się kłos. Następnie pod koniec wiosny, po ich zaschnięciu pojawiają się zielone, rozgałęzione pędy. Są to pędy płonne, na których występują piętrowo charakterystyczne, igłowe liście. Jeśli chodzi o jego zastosowanie farmakologiczne to skrzyp jest stosowany w terapii u gruźlików oraz moczopędnie.

Szalej jadowity, to bylina o łodydze wzniesionej lub podnoszącej się. Kłącze grube, bulwiaste i mięsiste, z zewnątrz zielonowate lub zółtowatobiaławe. Wewnątrz znajdują się komory powietrzne, wypełnione nieprzyjemnie pachnącym, żółtym sokiem. Liście duże, dolne o długich dętych ogonkach, pochwiaste. Kwiaty białe, o mysim zapachu. Zapach rośliny przypomina seler, zaś korzeń pachnie pietruszką. Jest bardzo trujący.

Szczaw zwyczajny to roślina wieloletnia, dwupienna, o łodydze wzniesionej, bardzo podobna do szczawiu polnego, ale trochę większa. Dwie klapy nasadowe liści nie odstają prostopadle tylko do tyłu. Górne liście pawie siedzące obejmują łodygę, dolne długoogonkowe. Kwiat czerwony złożony z 6 działek okwiatu. Roślina wielopienna, produkuje bardzo dużo pyłku. Jest jadalna i lecznicza.

Chodząc po błonach siedleckich można było zauważyć, że w pewnych miejscach są większe i zieleńsze kępy traw. Może to najprawdopodobniej świadczyć, że dana obszar był nierównomiernie nazwożony. W innych miejscach trawa wykoszona. Wynika to z tego, że właściciele, którzy w okolicy mają króliki, przyjeżdżają tu i wycinaj ją dla swoich pupili. Kilka roślinek które znaleźli chłopcy z naszej grupy nie udało się nam zidentyfikować.

Podsumowując, mimo,że zajęcia praktyczne były tego dnia krótkie, dowiedziałam się kilku nowych rzeczy. Szkoda tylko,że nadszedł deszcz.

Koniczyna czerwona

Koniczyna biała

Koniczyna białoróżowa

Koniczyna inkarnatka

Lucerna mieszańcowa

Lucerna chmielowa

życica trwała

kupkówka pospolita

wiechlina łąkowa

tymotka łąkowa

---