Daniel Dyjach

Inżynieria Materiałowa

Rok I

Przedstawić sposób stałego zmniejszania kosztów w danym przedsiębiorstwie

Przystępując do omówienia powyższego zagadnienia należy rozpocząć od wyjaśnienia podstawowych pojęć. Najważniejszym z nich jest zdefiniowanie terminu koszty. Kosztami nazywamy wyrażoną w pieniądzu wartość pracy żywej i uprzedmiotowionej, zużytej w celu wytworzenia określonych wyrobów czy świadczenia określonych usług. Wiążą się one z uzasadnionym i niezbędnym zużyciem środków gospodarczych. Koszty ponoszone są w celu wytwarzania wyrobów czy świadczenia usług.

Z pojęciem kosztów ściśle związany jest termin nośnik kosztów, przez który rozumiemy jednostkową ilość produkcji, usług lub czasu, w odniesieniu, do której są ustalane koszty.

Nośnikami kosztów mogą być:

- jednostki produkcji (samochody, telewizory)

- jednostki usług (kilowatogodziny, miejsca w kinach)

Koszty można przypisywać do poszczególnych jednostek organizacyjnych przedsiębiorstwa lub przedsiębiorstwa traktowanego jako całość. Każda wyodrębniona część przedsiębiorstwa, do której mogą być przypisane koszty nazywana jest ośrodkiem kosztów (centrum kosztów).

Wyróżnia się następujące rodzaje ośrodków kosztów:

- ośrodki geograficzne(magazyny, powierzchnie sprzedaży)

- pozycje wyposażenia(podnośniki, obrabiarki)

- osoby(sprzedawcy)

Wyróżniamy koszty jednostek gospodarczych i koszty wytwarzania produktów. Koszty jednostki gospodarczej są to wyrażone w pieniądzu nakłady ponoszone w związku z całością lub odcinkami działalności danej jednostki lub wchodzących w jej skład jednostek organizacyjnych niższych szczebli. Koszty wytwarzania produktów dotyczą rezultatów działalności jednostki gospodarczej: konkretnych wyrobów lub usług.

Koszty przedsiębiorstwa- to wydatki poniesione na wytworzenie dóbr i usług w jakimś okresie.

Koszty własne - obejmuje różnego rodzaju wydatki związane z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa i wytwarzaniem określonej produkcji.

Możemy je podzielić na:

• wydatki materialne (dotyczą zużywanych w produkcji materiałów, surowców, energii itp.)

• wydatki osobowe (wszelkiego rodzaju wynagrodzenia)

• wydatki finansowe (składki na ubezpieczenia rzeczowe, społeczne, procenty od kredytów, czynsze itp.)

• Koszty księgowe (explicite)

• Koszty implicite (koszty domniemane)

• Koszt alternatywny (wynagrodzenie pracy właściciela, „ wynagrodzenie kapitału ”)

• Koszty ekonomiczne (koszty księgowe + koszty alternatywne)

Całość kosztów ponoszonych w przedsiębiorstwie w ramach poszczególnych dziedzin działalności można rozłożyć na pewne elementarne składniki, które nazywamy rodzajami kosztów a ich uszeregowanie rodzajowym układem kosztów.

Układ rodzajowy kosztów to:

• Amortyzacja- koszty środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych. Prowadzi się ją z powodu zużywania z biegiem czasu majątku trwałego przedsiębiorstwa.

• Zużycie materiałów i energii- obejmuje koszty wszystkich zużytych w przedsiębiorstwie surowców i półfabrykatów obcej produkcji. Zużycie energii obejmuje koszty zużycia wszystkich rodzajów energii nabytej z zewnątrz: energii elektrycznej, cieplnej, gazu i wody, pary sprężonego powietrza.

• Usługi obce- koszty następujących usług przemysłowych i niematerialnych: obróbkę obcą, usługi transportowe, usługi remontowe i konserwację, usługi komunalne, usługi reklamowane, usługi pocztowe i telekomunikacyjne, usługi bankowe i inne usługi.

• Wynagrodzenia- koszty płac za pracę robotników oraz pracowników umysłowych, wypłacane z osobowego i bezosobowego funduszu płac.

• Narzuty na wynagrodzenia- obejmują dwie pozycję kosztów w formie stawek od wynagrodzeń: składki z tytułu ubezpieczeń społecznych i odpisy na fundusze specjalne, które mogą być wykorzystane na ściśle określone cele bądź też mają chronić przedsiębiorstwo przed ryzykiem, jakie powstaje na skutek prowadzonej działalności (fundusz socjalny, fundusz pracy)

• Podatki- podatki kosztowe jak np. podatek od nieruchomości, podatek gruntowy.

• Inne koszty- czynsz za dzierżawę gruntów, budynków i budowli, opłat ubezpieczeń majątkowych, koszty podróży służbowych.

W przedsiębiorstwach koszty są ponoszone w związku z prowadzeniem różnego rodzaju działalności gospodarczej.

Wyróżnia się koszty działalności:

- eksploatacyjnej- zalicza się koszty ponoszone na działalność przedsiębiorstwa mającą na celu zrealizowanie podstawowych zadań, dla których przedsiębiorstwo zostało powołane. Na koszty tej działalności składają się: koszty działalności produkcyjnej, które obejmują koszty takiej działalności przedsiębiorstwa, której celem jest wykonywanie odpowiednich produktów wyrobów i usług; koszty działalności handlowej, do których zalicza się koszty zakupu ponoszone przez przedsiębiorstwo w związku z zakupem materiałów, koszty sprzedaży ponoszone w związku ze sprzedażą wyrobów własnych przedsiębiorstwa, koszty handlowe ponoszone w związku z zakupem i sprzedażą towarów nabywanych w celach handlowych; koszty działalności zarządu.

- inwestycyjno-remontowej, które obejmują koszty działalności inwestycyjnej zmierzającej do stworzenia nowych lub powiększenia istniejących składników majątku trwałego, koszty działalności związanej z wykonywaniem remontów, w tym także koszty modernizacji obiektów istniejących.

- związane z funduszami specjalnymi - ponoszone są na realizację zadań określonych w zasadach(statutach) wykorzystania tych funduszy np. koszty zakładowej działalności socjalnej, mieszkaniowej, dotowanie innych funduszów.

Klasyfikacja kosztów

Opracowanie własne

Klasyfikacja kosztów według sposobu ich reagowania na wahania wielkości produkcji

• Koszty stałe - składniki kosztów, których poziom nie zależy od wielkości produkcji. W śród nich można wyróżnić: koszty stałe bezwzględne( nie zależne od zmian wielkości produkcji) i koszty stałe względne(elementy kosztów, które nie zmieniają się tylko w ramach pewnych przedziałów produkcji).

• Koszty zmienne - podstawowe pozycje kosztów bezpośrednich(koszty zużycia materiałów bezpośrednich, koszty robocizny bezpośredniej oraz koszty zużycia paliwa technologicznego).

Typy zmienności kosztów:

- koszty zmienne proporcjonalnie - jednostkowe przyrosty wielkości produkcji powodują jednakowe przyrosty kosztów zmiennych

- koszty zmienne progresywnie - kolejne jednostkowe przyrosty wielkości produkcji wywołują coraz większe koszty przyrostów zmiennych(konieczność ponoszenia coraz to większych kosztów w celu osiągnięcia wzrostu wielkości produkcji)

- koszty zmienne degresywnie - w wyniku jednostkowych przyrostów wielkości produkcji następują coraz mniejsze przyrosty kosztów zmiennych(wzrost kosztów jest wolniejszy od wzrostu wielkości produkcji).

Sposobem na zmniejszenie kosztów w przedsiębiorstwie jest efektywne wykorzystanie środków trwałych.

Wykorzystanie środków trwałych powinno być optymalne tzn. takie, które zapewniałoby przestrzegania racjonalności ich eksploatacji. Optymalna gospodarka środkami trwałymi polega na tworzeniu warunków do maksymalnego ich wykorzystania, przy równoczesnym utrzymywaniu ich we właściwym stanie technicznym.

Wyróżniamy dwa czynniki mierzenia efektywności wykorzystania środków trwałych:

1.Wskaźnik produktywności środków trwałych,

2.Wskaźnik zyskowności środków trwałych.

sprzedaż

A. PRODUKTYWNOSĆ =

wartość środków trwałych

Produktywność, to relacja między wartością sprzedaży a wartością środków trwałych.

zysk

B. ZYSKOWNOŚĆ =

jednostka środków trwałych

Zyskowność, to stosunek zysku przypadającego na jednostkę wartości środka trwałego.

Współczynniki te można obliczyć w jednostkach naturalnych, wartościowych nawet mieszanych, lecz ze względu na różne środki trwałe liczy się oba wskaźniki w ujęciu wartościowym. W analizie najczęściej nie ujmuje się wszystkich środków trwałych, lecz produkcyjne - w tym maszyny i urządzenia.

Współczynniki te odzwierciedlają wiele czynników, które wpływają na zyskowność, czy produktywność środków trwałych. Zasoby środków trwałych powinny być oceniane, co do ich wartości, wielkości, rozmiarów, fizycznego i moralnego zużycia.

Zmniejszenie zasobów środków trwałych może nastąpić w wyniku:

1. likwidacji,

2. całkowitego zużycia fizycznego lub moralnego, czyli ekonomicznego,

3. sprzedaży,

W ekonomice gospodarowania środkami trwałymi należy porównać efekty (efektywność i zyskowność) i koszty, jakie ponosi firma, a ponosi je nawet z samego faktu posiadania, nawet nie użytkowania środków trwałych. Tym kosztem jest amortyzacja (wartość początkowa/ czas)-im dłuższy czas istnienia środka tym większe jest jego zużycie, koszty przeglądów, konserwacji, ubezpieczeń, rejestracji.

Z uwagi na zużycie zachodzi konieczność odtworzenia środków, polegające na:

1. zakupie nowego środka,

2. nakłady na odtworzenie istniejącego środka trwałego,

3. nakłady na remonty bieżące, kapitalne i inne.

Wyniki produkcyjne i ekonomiczne przedsiębiorstwa zależą w dużej mirze od całokształtu gospodarowania środkami trwałymi.

Ma na to wpływ prawidłowy dobór części aktywnej środków trwałych (maszyn, aparatów, urządzeń) ich harmonizacja, prawidłowe rozmieszczenie, wzajemne dopasowanie produktów względem możliwości technicznych w poszczególnych fazach procesu produkcyjnego.

Procesy te decydują ostatecznie o:

• rozmiarach produkcji,

• jej pracochłonności,

• poziomie wydajności pracy żywej,

• wysokości kosztów wytworzenia.

To wszystko wpływa na wzrost zysków, które można przeznaczyć na powiększenie istniejącego majątku, nagrody, premie, itd.

Kolejnym sposobem na zmniejszenie kosztów w przedsiębiorstwie jest umiejętne wykorzystanie majątku obrotowego.

Majątek obrotowy - majątek, który zużywa się w procesie produkcyjnym w sposób jednorazowy, którego cechy fizyko - chemiczne przechodzą na gotowy wyrób.

Rzeczowy majątek obrotowy składa się z:

1. Zapasy materiałowe,

2. Zapasy produkcji niezakończonej

3. Zapasy wyrobów gotowych.

Wymienione składniki zapasów materiałowych, produkcyjnych i wyrobów gotowych są efektami struktury przepływu strumieni majątku rzeczowego w procesie zaopatrzenia, produkcji i zbytu. Chodzi tu o fazy cyklu produkcyjnego, ruchu okrężnego kapitału, które w procesie produkcji przechodzą określone fazy (zaopatrzenia, produkcji i zbytu). Funkcje zapasów są różne. Są systemy wytwarzania, tzw. ssące (system japoński), które zakładają minimum zapasów, które wiąże się z wysoką jakością.

W systemach tłoczących zapasy odgrywają różne funkcje:

1. Zapewniają ochronę procesów gospodarczych przed ich zakłóceniami i stabilizacją tych procesów. Przejawia się to w ciągłości produkcji wyrobów, świadczenia usług i wysokim poziomie obsługi odbiorcy.

2. Zapobieganie zakłóceniom w funkcjonowaniu całej ekonomiki przedsiębiorstwa - zapewniają pełne wykorzystanie czynników (pracy ludzkiej i majątku obrotowego) oraz utrzymanie pewnego poziomu produkcji.

Są to funkcje pozytywne, ale zapasy mają także ujemne cechy wpływające na ekonomikę produkcji:

1. Kapitałochłonność,

2. Kosztotwórczość.

Wymagają one od przedsiębiorstwa zaangażowania znaczących kapitałów, wiążą środki finansowe na dłuższy czas i obniżają płynność finansową (zwłaszcza krótkookresową).

Tworzenie i utrzymanie, wyczerpywanie zapasów wiąże się z ponoszeniem dużych kosztów, których wielkość ocenia się dzisiaj na około 25 - 35 % wartości zapasów rocznie (koszty utrzymania zapasów). Podstawowym warunkiem racjonalności zapasów jest optymalizacja kształtowania ich wielkości i struktury. Najważniejszym źródłem efektywnego gospodarowania w przedsiębiorstwie jest efektywne gospodarowanie materiałami. Materiały stanowią w wielu firmach 70 % kosztów, są wiec głównym źródłem kosztów; w wielu przedsiębiorstwach mają charakter kosztotwórczy.

Stopień efektywności wykorzystania środków obrotowych, zapasów, mierzy się głównie przy pomocy rachunku produktywności. Polega on na porównaniu nakładów materiałowych z efektami produkcyjnymi. Są to tzw. wskaźniki materiałochłonności.

Wyróżnia się:

1. materiałochłonność całkowitą produkcji,

2. materiałochłonność jednostkową produkcji.

Materiałochłonność całkowita to relacja wartości zużytych materiałów (globalnie) do ogólnych rozmiarów produkcji przedsiębiorstwa. Chodzi o określenie ile wartości materiałów przypada na jednostkę produkcji łącznie.

Materiałochłonność jednostkowa - wielkość nakładów materiałów niezbędnych do wytworzenia jednostki wyrobu o danych parametrach jakościowych.

Służą one: wykryciu możliwości obniżki zużycia oraz wskazania przedsięwzięć, innowacji, które mogą się przyczynić do obniżki nakładów materiałowych, ich minimalizacji.

W zarządzaniu przedsiębiorstwem - gospodarowaniu środkami obrotowymi - ważną rolę odgrywają badania kompleksowe, które obejmują nakłady materiałowe i energetyczne, nie tylko na produkcję, ale i na ponoszone w okresie eksploatacji wyrobu, w relacji do uzyskanych efektów użytkowych. Spośród wszystkich wskaźników wykorzystania zasobów materiałów, surowców można tu wymienić kompleksowe wskaźniki zużycia energii.

Badanie materiałochłonności winno wskazać w efekcie, jakie trzeba podjąć decyzje, jakie innowacje, by zmniejszyć materiałochłonność wyrobów.

Na obniżenie materiałochłonności wpływa:

1. postęp konstrukcyjny,

2. normalizacja i unifikacja,

3. postęp technologiczny,

4. odpowiedni dobór materiałów.

Ad.1.) Wprowadzenie konstrukcji materiałooszczędnych wiąże się z wieloma konkretnymi działaniami, które trzeba podjąć:

1. Analiza wartości - ma wskazać, jakie funkcje spełnia wyrób, jakie koszty trzeba ponieść by te funkcje były spełnione, jakie spełnia funkcje podstawowe, dodatkowe i zbędne oraz jak umocnić funkcje podstawowe, ograniczyć dodatkowe i wyeliminować całkowicie zbędne. W ten sposób analiza wartości w wielu firmach przyniosła olbrzymie oszczędności materiałowe i obniżkę kosztów (nawet o 70 % dotychczasowych kosztów) i przynosi olbrzymie efekty.

2. Wybór optymalnych zasad techniczno - fizycznych funkcjonowania wyrobu i metod obliczeń.

3. Miniaturyzacja wymiaru wyrobów oraz obniżenie stopnia złożoności wyrobu i stopnia skomplikowania kształtów jego poszczególnych części składowych.

4. Wybór właściwych materiałów - chodzi tu o materiały najbardziej wydajne, które spełniają swoje funkcje mimo zmniejszenia ich zużycia.

Ad.2.) Normalizacja jest procesem tworzenia jednolitych kryteriów dotyczących czynności i właściwości przedmiotów.

Unifikacja - metoda normalizacji, prowadząca do zmniejszenia różnorodności odmian przedmiotów i czynności. Oznacza możliwość ich stosowania w innych wyrobach.

W skutek działań normalizacyjnych można wydłużyć serię produkowanych części, może to dać możliwość zastosowania lepszych technologii, poprawy jakości i obniżenia kosztów.

Ad.3.) Metody i sposoby obróbki materiałów określa technologia.

Postęp technologiczny wyraża się we wprowadzonych nowych technologii

1. bezodpadowych i tzw. kontroli nieniszczących,

2. nisko - energochłonnych technologii,

3. optymalizacji cięcia i rozkroju materiałów,

4. wprowadzenie metod automatycznej kontroli jakości i technologii dokładnego formowania detali,

5. wprowadzenie technologii opartych na przetwórstwie surowców i materiałów odpadowych.

Ad. 4.) Dobór polega na opracowaniu wariantów wsadów, kompozycji surowcowych i materiałowych oraz ich wdrożeniu do produkcji.

Ukształtowanie struktury wariantu materiałowego następuje w wyniku zastosowania składu zarówno o charakterze substytutu jak i w wyniku komplementarnego montażu, który wyraża się w upraszczaniu, kombinowaniu i wzbogacaniu jakiegoś wariantu.

Ważną dziedziną racjonalnego gospodarowania materiałami (gospodarki materiałowej) jest badanie ich wykorzystania i ustalenia przyczyn ich nadmiernego zużycia.

Instrumenty mające za zadanie ustalenia czy zużycie jest nadmierne:

1. normowanie zużycia,

2. procesy kontroli zużycia materiałów.

Celem normowania zużycia jest ustalenie najbardziej celowego poziomu nakładów materiałowych w produkcji. Efektem tego procesu normowania jest norma zużycia, która określa ekonomicznie uzasadniony poziomu nakładu materiałowego na jednostkę wyrobu.

Norma zużycia:

1. nakład materiałowy ( przedmiot normy )

2. odniesienie normy, czyli produktu, na który jest zużywany materiał.

Funkcje normy:

1. planistyczna,

2. kontrolno - analityczna.

Funkcja planistyczna - normy służą do planowania zużycia oraz kosztów materiałowych i sterowania zapasami.

Funkcja kontrolno - analityczna służy do określenia poziomu zużycia faktycznego, materiałochłonności wyrobu, oraz ustalenia nieprawidłowości w procesie produkcyjnym.

Ogólna postać analityczna normy obejmuje:

1. normę zużycia materiałów,

2. zużycie teoretyczne,

3. straty produkcyjne,

4. odpady.

Zużycie teoretyczne - ta część materiału, która została przekształcona w substancję wyrobu.

Straty produkcyjne - ilość materiałów, które zostały odrzucone i nie można ich spożytkować w innych procesach.

Odpady - ilość materiałów, które nie są zużyte w danym procesie, ale można je zużytkować w innych procesach.

Najważniejsze zasady normowania zużycia:

1. stosowanie dokładnej analizy ekonomiczno- technicznej warunków produkcji,

2. dobór właściwych metod normowania,

3. analiza i aktualizacja kompletności norm zużycia,

4. uwzględnienie konkretnych potrzeb użytkowników bazy normatywnej.

Grupy metod normowania:

I metody statystyczne

II metody techniczne

Metoda statystyczna- typowa metoda ekstrapolacji. W niej normy określa się na podstawie zużycia materiałowego w poprzednich okresach sprawozdawczych.

Metoda techniczna- polega na analitycznym rozbiorze normy na składniki elementarne i określeniu, jaki te elementy mają wpływ na poziom zużycia materiałów.

W ramach metody technicznej stosuje się następujące metody szczegółowe:

1. metoda analityczno - obliczeniowa - przy pomocy wzorów matematycznych z uwzględnieniem literatury fachowej i różnych parametrów,

2. metoda doświadczalno - laboratoryjna - polega na badaniach laboratoryjnych zużycia materiałów, surowców itp.,

3. metoda doświadczalna - produkcyjna, w której norma zużycia jest określona na podstawie pomiarów, prób wykonywanych w warunkach produkcyjnych.

Formy realizacji zużycia materiałów:

1. kontrola wstępna - polega na dysponowaniu materiałami na podstawie limitów poboru ustalonych według norm zużycia i zadań produkcyjnych,

2. kontrola bieżąca - polega na sprawdzaniu przestrzegania reżimu technologicznego przez wykonawców, zasad postępowania z odpadami, zasad transportowania określonych materiałów i kontroli magazynowania,

3. kontrola wynikowa - rozliczenie zużycia materiałów i określenie faktycznego zużycia jednostkowego oraz odchylenia od norm zużycia.

Zapasy produkcyjne i towarowe

Przyczyny powstawania zapasów:

I. Przyczyną powstawania zapasów jest różnica w intensywności strumienia dostaw (dopływu) i strumienia odpływu, czyli strumienia zużycia.

II. Przyczyna: różnica między zużyciem planowanym a zużyciem faktycznym.

Źródłem ich jest przede wszystkim to, że procesy zużycia są generalnie procesami stochastycznymi.

Po stronie dopływu występują różne zakłócenia, awarie, strajki, co powoduje utrzymanie zapasów tzw. bezpieczeństwa (niekiedy nazywane gwarancyjnymi, minimalnymi lub buforowymi).

Zapasy wyrobów gotowych wynikają z różnicy między strumieniem produkcyjnymi a strumieniem zbytu.

Zapasy te powinny spowodować rytmiczne zaopatrzenie odbiorców między kolejnymi cyklami produkcyjnymi wyrobów.

Czynniki kształtujące zapasy produkcyjne:

1. zewnętrzne:

• warunki dostaw, które określają transport i dystrybucja

• sezonowość produkcyjnych dostaw,

• formy zaopatrzenia,

• warunki zbytu,

• czynniki ekonomiczno - finansowe (ceny, warunki kredytowania itd.)

2. wewnętrzne:

• warunki magazynowania,

• techniczno - organizacyjne przygotowanie do produkcji,

• charakter zużycia produkcyjnego,

• same właściwości materiałów, wyrobów, procesu technologicznego.

Na kształtowanie się zapasów ma wpływ ekonomika, która obejmuje zasady:

1. minimalizacja nakładów na zakup, sprowadzanie, (czyli transport), utrzymanie zapasów,

2. zapewnienie ciągłości produkcji i rytmiczności obsługi klientów przy najniższych kosztach,

3. nie dopuszczenie za wszelką cenę do zapasów nadmiernych, zbędnych, które w każdym przypadku są kosztami (zamrożenie majątku ), oraz maksymalne zagospodarowanie zapasów nadmiernych, czyli zbędnych, jeżeli wystąpią,

4. przeciwdziałanie stratom ilościowym i jakościowym oraz moralnemu zużyciu zapasów.

Współczesne gospodarowanie zapasami koncentruje się na dwóch działaniach:

1. maksymalnej redukcji zapasów

2. optymalizacji przypływów materiałowych

Podstawową funkcję w racjonalizacji zapasów (tzn. ich zmniejszaniu) odgrywają określone metody sterowania zapasami. Są to różne metody ustalone za pomocą parametrów, norm zapasów, optymalnego poziomu zapasów, zapasów rezerwowych.

Jeżeli chodzi o metody sterowania, wyróżniamy m.in.:

1. A B C,

2. X Y Z.

Metoda ABC polega na podziale dóbr zaopatrzeniowych na trzy grupy A, B, C według ich relatywnego udziału w wartości zużycia materiałowego. Uzupełnieniem wyżej wymienionej metody jest metoda X Y Z, która zajmuje się badaniem stopnia regularności zapotrzebowania na poszczególne materiały. Wybór konkretnej metody sterowania zapasami jest uzależniony od warunków zaopatrzenia i od warunków zużycia w produkcji.

Wyróżnia się dwa typy warunków zużycia:

1. charakteryzuje się stałym poziomem zużycia ( np. stochastycznie stacjonarny)

2. charakteryzuje się stochastycznie niestacjonarnym zużyciem, które charakteryzuje się tym, że czynniki losowe powodują zmianę w średniej wartości zużycia.

Ogólnie wyróżnia się trzy metody sterowania zapasami:

I metody statystyczne,

II metody optymalizacyjne,

III metody dynamiczne (normy zużycia).

I. Metoda statystyczna (metoda ekstrapolacji prostej) charakteryzuje się tym, że podstawowa wielkość sterująca np. normy zapasów ustala się na podstawie danych z okresów poprzednich, przy czym dodatkowo uwzględnia się zmianę warunków zaopatrzenia i zużycia w danym okresie.

Wyróżniamy:

• prostą metodę statystyczną

• metodę statystyczno- analityczną

W prostej metodzie statystycznej normę zapasów ustala się wykorzystując dane o ich średnim poziomie w okresie sprawozdawczym - chodzi o dobowe zużycie materiałów. Metoda ta pozwala ustalić normy indywidualne dla pojedynczych asortymentów i normy grupowe.

W metodzie statystyczno -analitycznej obliczenia opierają się na analizie cykliczności dostaw - chodzi tu o odstęp między kolejnymi dostawami. Na podstawie analizy wyznacza się normę zapasu zmiennego, zapasu minimalnego.

W tych metodach uwzględnia się zmienne warunki dyktowane przez dostawców, jednocześnie przyjmuje się stały poziom zużycia.

II Metody optymalizacyjne

Tu wielkości sterujące ustala się na podstawie kryterium funkcji kosztów całkowitych.

Koszty całkowite to koszty:

1. tworzenia zapasu obejmujące:

• koszty bezpośrednie związane ze sprowadzaniem dostawy (np. koszty transportu i ubezpieczenia),

• koszty pośrednie, np. koszty związane z utrzymaniem służb zaopatrzenia i zbytu,

2. koszty utrzymania zapasu:

• koszty magazynowania,

• koszty finansowe,

• koszty starzenia się zapasów,

3. koszty wyczerpywania się zapasów - są to koszty wynikające z nie wywiązywania się z kontaktów, z przerw w produkcji itd.

III grupa metod dynamicznych ( klasyczne metody), należą tu dwa modele:

1. model poziomu zapasu wyznaczającego moment zamawiania,

2. model stałego cyklu zamawiania.

Model poziomu zapasu wyznaczającego moment zamawiania opiera się na dwóch parametrach sterujących:

1. stała partia dostawy ustalona metodami optymalizacyjnymi (z grupą metod sterowania),

2. poziom zapasów decydujący o momencie zamawiania.

Przebieg sterowania obejmuje obniżenie faktycznego zapasu poniżej poziomu zapasu sterującego, co jest sygnałem do uruchomienia dostaw o stałej wielkości, przy czym zapas sterujący określa się na podstawie okresu realizacji zamówienia i wielkości zużycia w jednostce czasu.

W obliczeniach przyjmuje się wariantowo zarówno stałość czasu realizacji zamówień i zużycia jak i stochastyczny, stacjonarny charakter tych dostaw.

Od lat 70 - tych stosuje się bez zapasową strategię zarządzania przedsiębiorstwem, która zakłada:

• max zmniejszenie partii produkcyjnych,

• likwidację wąskich przekrojów ,

• skracanie czasu przezbrajania maszyn,

• wysoką jakość produkcji i niezawodność technologii,

• zespołowy charakter kierownictwa i pracowników,

• utożsamianie się celów pracowników z celami firmy,

• różne inicjatywy pracownicze: pobudzanie i motywowanie przez systemy motywowania pracowników.

Zmierza się generalnie do redukcji zapasów materiałowych.

Redukcja zapasów materiałowych, odpowiednia ekonomika zaopatrzenia pozwalają w rzeczywistości na obniżenie cen nabycia materiałów i kosztów zakupu, pełne i rytmiczne zaopatrzenie, obniżenie zapasów (w tym zapasów nieprawidłowych).

W tym zakresie ważną rolę odgrywają działania menedżerów, zmierzające do:

1. ustalenie właściwej struktury i poziomu zakupów,

2. wyszukanie optymalnych i tanich źródeł dostaw,

3. przeprowadzenie w odpowiednim czasie pertraktacji handlowych w związku z wcześniej złożonymi ofertami,

4. wybór optymalnego rodzaju transportu,

5. opracowanie harmonogramu dostaw,

6. ewidencja i kontrola realizacji dostaw i zamówień oraz ich aktualizacja,

7. przyjmowanie i rozliczanie dostaw zgodnie z systemem finansowym danego przedsiębiorstwa.

Do działań, które wpływają na doskonalenie sfery zaopatrzenia możemy zaliczyć:

1. marketing zaopatrzenia (zakupu),

2. politykę zaopatrzenia,

3. wykorzystanie koncepcji cyklu życia produktu w zaopatrzeniu.

Marketing zakupu jako forma aktywności skierowana na dostawców pozwala rozpoznać strukturę rynku zaopatrzenia, zapewnia jego przejrzystość, orientację w potencjalnych kierunkach substytucji obiektów zakupu i dostarcza instrumentów do aktywnego oddziaływania na rynek zaopatrzenia.

Możliwości wpływu na rynek zaopatrzenia są określone za pomocą czterech zmiennych, zwanych mix -marketingiem zakupu:

1. przedmiot zakupu,

2. cena,

3. źródło zaopatrzenia,

4. komunikacja z otoczeniem zaopatrzeniowym.

Ad. 1.) Przedmiot zakupu

Zasady marketingu zaopatrzenia w zakresie przedmiotu zakupu wymagają precyzyjnego określenia przedmiotu zakupu oraz wykorzystania tego przedmiotu jako narzędzia aktywnej polityki na rynku zaopatrzeniowym.

W marketingowej koncepcji zakupu takie parametry jak:

• rodzaj,

• jakość materiału,

• ilość,

• termin zakupu

są traktowane jako zmienne wykorzystywane w oddziaływaniu na rynek zaopatrzenia.

Ad. 2.) Cena - należy do głównych obiektów wszelkich negocjacji handlowych.

Warunkiem aktywnego wpływu na cenę, na wynik pertraktacji, w postaci niskiej ceny, jest dobre przygotowanie się do tych pertraktacji nabywców.

Chodzi tu o poznanie ogólnych uwarunkowań rynkowych, ich kształtowanie się, popyt na dane wyroby (surowce i materiały); chodzi tu o metodę analizy i cen, a przede wszystkim politykę różnicowania cen przez dostawców, chodzi o analizę elastyczności cenowej popytu, oraz analizę cyklu życia nabywanych dóbr.

Ad. 3.) Wybór źródła zaopatrzenia (dostawy) uważa się za podstawowy składnik marketingu zakupu. Warunkiem racjonalności tego wyboru jest dobre rozpoznanie potencjalnych źródeł zakupu, co zresztą należy do głównych zadań zaopatrzenia w przedsiębiorstwie.

W polityce wyboru dostawców trzeba podjąć decyzje dotyczące kwestii:

1. usytuowania dostawców w kanale dystrybucji - tzn. czy dostawcą jest producent, pośrednik handlowy, hurtowy, czy jest to pośrednik detaliczny,

2. liczba dostawców - czy dostawcą jest jeden dostawca - monopolista, czy kilka, czy kilkadziesiąt dostawców,

3. czy naszym dostawcą może być dostawca mały czy duży,

4. powiązania z dostawcą - czy chcemy się powiązać z dostawcą na stałe, czy tylko okresowo, czy też doraźnie,

5. lokalizacja dostawcy - czy dostawca jest z dużej odległości czy z małej.

Do ważnych kryteriów wyboru dostawców zaliczamy:

1. cenę i jakość produktów,

2. ilość i termin dostawy,

3. usługi komplementarne,

4. zdolności techniczno - dostawcze dostawcy,

5. warunki umowne i możliwość zmiany w razie potrzeby (koszty transportu),

6. image firmy (dostawcy) i jej system finansowania,

7. możliwość szybkiego załatwienia reklamacji.

Ad. 4.) Komunikacja z otoczeniem zaopatrzeniowym, obejmuje całokształt powiązań (informacyjnych) zorientowanych na dostawców i mających na celu transmisję oczekiwań wobec obecnych i potencjalnych dostawców, które wynikają ze strategii przedsiębiorstwa, (jeśli ona jest) oraz jego polityki w zakresie gospodarki materiałowej.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie W. Szymonik Warunki skutecznego zarządzania

środowiskiem

Bezpośrednio na koszty w danym przedsiębiorstwie wpływają: cła i podatki graniczne, stawki podatkowe, stawki ubezpieczeniowe, taryfy transportowe i łącznościowe, taryfy energetyczne i środowiskowe, podatki i czynsze dzierżawcze, opłaty skarbowe. Pozostałe parametry wpływają pośrednio na koszty np. po przez wzrost przychodów następuje wzrost zysku przy stałej wartości kosztów poniesionych przez przedsiębiorstwo.

Prezentowanym i analizowanym przedsiębiorstwem jest spółka z.o.o „CEGBUD” powstała w 1955 roku.

Przedstawione dane dotyczą roku 2009 oraz zawierają dane prognozowe na 2010 rok, charakteryzują omawiane przedsiębiorstwo i stanowią wyniki analizy finansowej prezentowanej spółki.

Tabela nr 1

Dane wejściowe	2009	2010
Koszty stałe [tys. zł.]	1000,0	1200,0
Jednostkowy koszt zmienny [tys. zł.]	3,0	3,2
Cena [tys. zł.]	7,0	7,0
Prognoza popytu [szt.]	800	850
Zdolność produkcyjna [szt.]	1000	1000

Tabela nr 2

Próg rentowności	2009	2010
Próg rentowności (ilościowo)	250,0	315,8
Prognoza popytu [szt.]	800,0	850,0
Próg rentowności/prognoza popytu	31,25%	37,15%
Zdolność produkcyjna [szt.]	1000,0	1000,0
Próg rentowności/zdolność produkcyjna	25,00%	31,58%
Produkcja [szt.]	800,0	850,0
Próg rentowności/produkcja	31,25%	37,15%
Próg rentowności (wartościowo) [tys. zł.]	1750,0	2210,5

Tabela nr 3

Analiza wrażliwości	2009	2010
Cena sprzedaży [tys. zł.]	7,0	7,0
Minimalna cena sprzedaży [tys. zł.]	4,3	4,6
Margines bezpieczeństwa, ze względu na cenę [%]	39,29%	34,12%
Jednostkowy koszt zmienny [tys. zł.]	3,0	3,2
Maksymalny jednostkowy koszt zmienny [tys. zł.]	5,8	5,6
Margines bezpieczeństwa, ze względu na jednostkowy koszt zmienny [%]	47,83%	42,74%

Tabela nr 4

Produkcja	Koszt stały	Koszt zmienny	Koszt całkowity	Przychód ze sprzedaży	Popyt	Zdolność produkcyjna
0	1000	0	1000	0	800	1000
100	1000	300	1300	700	800	1000
200	1000	600	1600	1400	800	1000
300	1000	900	1900	2100	800	1000
400	1000	1200	2200	2800	800	1000
500	1000	1500	2500	3500	800	1000
600	1000	1800	2800	4200	800	1000
700	1000	2100	3100	4900	800	1000
800	1000	2400	3400	5600	800	1000
900	1000	2700	3700	6300	800	1000
1000	1000	3000	4000	7000	800	1000

Wykres nr 2

Na podstawie wyników analizy finansowej omawianego przedsiębiorstwa oraz danych prognozowych można stwierdzić, iż koszty stałe przedsiębiorstwa wzrosną o 200 tys.zł w stosunku do roku 2009. Koszty jednostkowe zmienne także nieznacznie wzrosną. Prognozuje się wzrost popytu przy jednocześnie stałej niezmiennej zdolności produkcyjnej. Na podstawie uzyskanych danych można stwierdzić, że maksymalny przychód ze sprzedaży można uzyskać przy wykorzystaniu maksymalnej zdolności produkcyjnej i przy takim samym poziomie kosztów stałych.

Po przeanalizowaniu wszystkich danych i wyników analizy finansowej przedsiębiorstwa „CEGBUD” można wywnioskować, iż należy jak najszybciej wdrożyć system stałego zmniejszania kosztów w tym przedsiębiorstwie. Pomocne mogą być w tym metody i sposoby prezentowane w tej pracy.

Bibliografia:

1.http://aproxim.pl

2.http://brasie.cel.agh.edu.pl

3.http://mfiles.pl

4.http://sjp.pwn.pl

5.http://www.przedsiębiorstwa.xcze.pl

6.Skrzypek J. T., Biznes plan, wyd. poltext, Warszawa 2009.

7.Targalski J., Przedsiębiorczość i zarządzanie, wyd. C.H. Beck, Warszawa 2003.

http://mfiles.pl z dnia 19.11.2010

http://sjp.pwn.pl z dnia 20.11.2010

http://brasil.cel.agh.edu.pl z dnia 7.11.2010

J. Targalski, Przedsiębiorczość i zarządzanie, Warszawa 2003, s. 59-60.

J. T. Skrzypek, Biznes plan, Warszawa 2009, s. 138-140.

http://aproxim.pl z dnia 4.12.2010

http://www.przedsiębiorstwa.xcze.pl

http://firma.wieszjak.pl z dnia 19.02.2010

http://mfiles.pl z dnia 12.11.2010

Próg rentowności - Rok I

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1000

[szt.]

[tys.

zł ]

Koszt stały

Koszt całkowity

Przychód ze sprzedaży

---