1. ISTOTA MIĘDZYNARODOWEGO PODZIAŁU PRACY I JEGO PRZESŁANKI ROZWOJU.

M.P.P. - historycznie ukształtowany system powiązań : produkcyjnych, technologicznych, wymiennych, finansowych między gospodarkami narodowymi poszczególnych krajów.

Tradycyjny system powiązań tworzy określony typ - międzynarodowy podział pracy uzależniony od poziomu rozwoju sił wytwórczych i stosunków produkcji poszczególnych krajów.

M.P.P. -jest rozwiniętą formą społecznego podziału pracy. Występuje wówczas, gdy dochodzi do wymiany miedzy krajami i powstają między nimi określone powiązania.

M.P.P. stwarza podstawę do wymiany międzynarodowej, określa jej strukturę rodzajową i kierunki geograficznej wymiany.

M.P.P. i rozszerzenie się rynku światowego przyspieszają proces różnicowania się i specjalizacji produkcji w poszczególnych krajach dostosowując się do potrzeb wymiany z innym krajem.

M.P.P. występuje gdy występują stosunki wymienne między krajami:

• o różnych warunkach i rodzajach produkcji

• kiedy ta wymiana wiąże w ten sposób, że zaczynają się one uzupełniać

• kiedy prowadzi to do specjalizacji produkcji w poszczególnych krajach

Rozwój M.P.P. zależał od:

1. warunków naturalnych

2. posiadanych zasobów naturalnych

3. efektywności wykorzystania środków produkcji

4. uzyskania oszczędności społecznego czasu pracy

2. TRADYCYJNY I WSPÓŁCZESNY MIEDZYNARODOWY PODZIAŁ PRACY (RÓŻNICE)

Tradycyjny typ powiązań gospodarczych jaki wytworzył się w okresie upowszechniania produkcji maszynowej i wprowadzenia do eksploatacji środków transportu np. żegluga, kolej żelazna.

Czynniki:

-produkcja maszynowa

-export kapitału

-migracja ludności

-aktywna polityka ekonomiczna mocarstw kolonialnych

Po I w. światowej zachodzą zmiany polityczne i społeczne. Do czynników społeczno-ekonomicznych należą:

-następstwa wojen światowych i rewolucja w Rosji

-rozpad systemu kolonialnego

-emancypacja krajów zależnych np. Polski 1918r.

-upadek komunizmu w Europie i nie tylko

-zmiana w układzie sił wewn. Poszczególnych grup państw

-nowe ośrodki dominujące

-integracje- UE

-powstają nowe podmioty

Ich zadania:

a)liberalizacja powiązań ekonomicznych

b)liberalizacja przepływu czynników wytwórczych

c)transfer kapitału

d)umiędzynarodowienie produkcji, powstanie przedsiębiorstw transnarodowych

Te czynniki spowodowały zmianę tradycyjnego m.p.p.

Nie mamy już do czynienia z jednoznacznym podziałem na kraje uprzemysłowione i kraje żywnościowo- spożywcze.

Współczesny -nowa forma obrotu, nowe podmioty uczestniczące w tych powiązaniach :

Przedsiębiorstwa transnarodowe, międz.organiz. gosp. Wpływ na strukturę mają regionalne ugrupowania integracyjne. Zmienił się charakter m.p.p. Dominował międzygałęziowy podział pracy, aktualnie wewnątrz gałęziowy.

3. CZYNNIKI STRUKTURALNE, TECHNICZNE, INSTYTUCJONALNE MIEDZYNARODOWEGO PODZIAŁU PRACY

Czynniki strukturalne (wyposażenie poszczególnych krajów w zasoby bogactw naturalnych, zasoby pracy). Te czynniki odgrywają coraz mniejszą rolę w skutek postępu technicznego.

Czynniki techniczne sprawiły, że obecnie w międzynarodowym podziale pracy najważniejsza jest wydajność tych czynników.

Czynniki instytucjonalne, do których zaliczamy: politykę gospodarczą, ustrój polityczny, oraz traktaty i umowy międzynarodowe. Polityka gospodarcza jest pochodną ustroju politycznego, jaki obowiązuje w danym kraju.

Czynniki koniunkturalne - związane z popytem i podażą. W okresie dobrej koniunktury popyt rośnie, kraje decydują się na wymianę, znoszą bariery, w okresie złej koniunktury popyt spada, kraje zamykają się na wymianę zagraniczną, wprowadzają bariery.

Kraje Demokratyczne - sprzyja im wymiana zagraniczna

Kraje Nie demokratyczne - nie sprzyja im wymiana

4. MIĘDZYGAŁĘZIOWA KOMPLEMENTARNOŚĆ STRUKTUR GOSPODARCZYCH

- wzajemne dopasowanie struktur w obrębie dwóch lub większej liczby krajów.

Międzynarodowy podział pracy jest skutkiem oraz przyczyną międzynarodowej komplementarności struktur pracy.

Dwa typy komplementarności:

Typ międzygałęziowy - kraje specjalizują się w produkcji oraz wymianie wyrobów gotowych,

Typ wewnątrz gałęziowy - kraje specjalizują się w produkcji i wymianie części zespołów, oraz podzespołów wyrobów gotowych

5. METODY ZWIĘKSZANIA MIĘDZYNARODOWEJ KOMPLEMENTARNOŚCI STRUKTUR GOSPODARCZYCH (MIEDZYNARODOWA SPECJALIZACJA I KOOPORACJA)

4 metody zwiększenia międzynarodowej komplementarności struktury gospodarczej:

Międzynarodowa specjalizacja produkcji

Kraje organizują asortyment produkowanych wyrobów w celu zwiększenia liczby produkowanych wyrobów oraz w celu efektywności działalności

Międzynarodowa kooperacja produkcji

Ustalona z partnerami międzynarodowej produkcji

Produkcja na wielką skale

Związana jest z faktem, iż niektóre procesy produkcyjne wymagają odpowiedniej ilości wyrobów w celu osiągnięcia optimum, pod względem technicznym oraz ekonomicznym

Produkcja wielkoseryjna

Przedsiębiorstwo zwiększa swoje produkcje wyrobów w celu nałożenia kosztów stałych na większą liczbę produkowanych wyrobów, co powoduje spadek jednostkowych kosztów produkcji

6. WEWNĄTRZ GAŁĘZIOWA KOMPLEMENTARNOŚĆ STRUKTUR GOSPODARCZYCH

Typ wewnątrz gałęziowy - kraje specjalizują się w produkcji i wymianie części zespołów, oraz podzespołów wyrobów gotowych

Podstawa są różnice wydajności czynnik. prod. Coraz bardziej tracą na znaczeniu czynniki strukturalne na rzecz czynników tech. Komplementarność ta polega na wzajemnym uzupełnianiu się producentów, zespołów, podzespołów lub na koncentrowaniu się na pewnych fazach prod. które mają przewagę na poziomie wydajności. Tylko kraje wysoko rozwinięte stać aby mogły osiągnąć wysoki poziom rozwoju, mieć wyspecjal. kadry, wysoką wydajność

7. CECHY WSPÓŁCZESNEJ GOSPODARKI ŚWIATOWEJ

Gospodarka światowa to zespół powiązań ekonomicznych między podmiotami uczestniczącymi w międzynarodowym podziale pracy. Do najważniejszych powiązań ekonomicznych zaliczamy handlowe, produkcyjne, inwestycyjne, techniczne, walutowo-finansowe, instytucjonalne.

Według kryterium funkcjonalnego - gospodarka światowa to historycznie ukształtowany i mieniający się w czasie system powiązań produkcyjnych, technologicznych, handlowych, finansowych i instytucjonalnych między gospodarkami narodowymi różnych krajów, o różnych poziomach rozwoju gospodarczo-społecznego, włączając je w ogólnoświatowy proces produkcji i wymiany.

Podstawowymi czynnikami zmian są:

-pogłębiająca się kompleksowość

-szybkie tempo postępu technicznego

-wdrażanie innowacji

-wzrost znaczeni organizacji i instytucji międzynarodowych

-wzrost znaczenia WKT

-pogłębianie się procesów regionalnej integracji gospodarczej

-ewolucja charakteru polityki ekonomicznej (od defensywnej do defensywnej)

-pogłębiająca się internacjonalizacja:

rynków (produktów, pieniądza, kredytu, kapitału ludzkiego, wiedzy technicznej)

instytucji (politycznych, grup nacisku, instytucji obsługujących obrót międzynarodowy - banki)

-wzrost intensywności i zmiany struktury wymiany wewnątrzgałęziowej

-zmiany sposobów konkurowania (od cenowej do poza cenowej)

-ewolucja strategii rozwoju wymiany zagranicznej.

8. ISTOTA TEORI HANDLU MIĘDZYNARODOWEGO I ICH FUNKCJE I ROLA

Handel międzynarodowy powinien pełnić następujące funkcje:

funkcję wyjaśniającą - powinna wyjaśniać dlaczego tak kształtują się obroty handlu zagranicznego

funkcję decyzyjną - studiując teorię można podejmować n. jej podstawie decyzje,

funkcję optymalnych uwarunkowań - studiując teorię można wiedzieć jak kształtować ramy wewnętrzne, aby osiągać korzyści

9. TEORIE PRZEDKLASYCZNE

-koncepcja psychozy lęku przed brakiem towarów - teoria starożytnego Egiptu, Fenicji, Grecji, Rzymu. Dążyli oni do uzyskania możliwie jak największej ilości dóbr, starając się jednocześnie oferować w zamian jak najmniej.

-dogmat słusznej ceny - określający istotę handlu wewnętrznego i międzynarodowego - każdy towar ma swoją słuszną cenę , powyżej lub poniżej której nie powinien być sprzedawany. Słuszna cena to cena pokrywająca koszty produkcji. Wg. tej teorii korzyści z handlu międzynarodowego mogą odnosić obydwie strony, gdyż jedna potrzebuje tego, co należy do drugiej i na odwrót.

-doktryna merkantylizmu - źródłem bogactwa narodu jest korzystne kształtowanie się jego bilansu handlowego i bilansu wymiany gospodarczej z zagranicą.Za celowe uważano zwiększanie przez każdy kraj zasobów różnego rodzaju kruszców szlachetnych oraz stosowanie polityki ekonomicznej ułatwiającej osiągnięcie tych celów.

10. TEORIA KOSZTÓW ABSOLUTNYCH

założenia:

dwa kraje produkują dwa towary, podstawowy czynnik produkcji - praca, brak kosztów transportu, konkurencja doskonała.

ZASADA (koszty)

Eksportu i te towary w przypadku, których pod względem kosztów produkcji mierzonych nakładem pracy masz absolutną przewagę nad partnerem handlowym natomiast importu i te towary w przypadku, których pod względem kosztów produkcji mierzonych nakładami pracy absolutna przewagę posiada partner handlowy

ZASADA (wydajność)

Wydajność jest odwrotnością kosztów

Eksportu i te towary w przypadku, których pod względem wydajności pracy posiadasz absolutna przewagę nad partnerem handlowym, natomiast importu i te towary gdzie przewagę posiada partner handlowy

11. TEORIA KOSZTÓW WZGLĘDNYCH

• założenia:

dwa kraje produkują dwa towary, podstawowy czynnik produkcji - praca, brak kosztów transportu, konkurencja doskonała

ZASADA

Eksportu i te towary w przypadku, których pod względem kosztów produkcji mierzalnych nakładów pracy masz przewagę nad partnerem handlowym lub brak tej przewagi jest stosunkowo najmniejszy,

Importu i te towary gdzie względną przewagę w kosztach produkcji posiada partner handlowy

OD STRONY WYDAJNOSCI PRACY

Eksportu i te towary w przypadku, których Posiadasz Przewagę w wydajności pracy lub brak tej przewagi jest stosunkowo najniższy

Importu i te towary w przypadku, których pod względem wydajności pracy względną przewagę posiada twój partner

12. TEORIA KOSZTÓW REALNYCH

ZAŁOŻENIA:

dwa kraje produkują dwa towary, brak kosztów transportu, konkurencja doskonała.

Viner za koszt pracy uważał przydatność spowodowana przerwaniem odpoczynku

Czynnik produkcji - kapitał

Koszt kapitału - przykrość spowodowaną koniecznością wyczerpania się konsumpcji, by zaoszczędzić pieniądze na przyszłość.

Eksportu i te towary w przypadku, których pod względem realnie ujmowanych kosztów produkcji posiadasz względną przewagę nad partnerem handlowym lub jej brak jest stosunkowo najmniejszy

Importu i te towary gdzie względną przewagę posiada twój partner

13. TEORIA KOSZTÓW ALTERNATYWNYCH

Eksportu i te towary w przypadku, których masz względną przewagę w kosztach alternatywnych nad partnerem handlowym

Importu i te towary gdzie przewagę ma twój partner.

Konieczność rezygnacji z produkcji określonej ilości towaru x po to aby wytworzyć określoną ilość towaru y , lub na odwrót. Ta rezygnacji i przesuwanie zasobów mogą mieć miejsce, gdy jest rozwijana korzystna specjalizacja międzynarodowa. Podjęcie takiej specjalizacji oznacza możliwość częściowej lub całkowitej rezygnacji z produkcji określonego towaru (przedmiotu importu) przy jednoczesnej częściowej lub całkowitej koncentracji zasobów na produkcji innego towaru (przedmiotu eksportu). Potrzeba rozwoju specjalizacji i handlu międzynarodowego istnieje w sytuacji zróżnicowania kosztów alternatywnych w różnych krajach. Każdy kraj powinien się przy tym specjalizować w tych dziedzinach lub produktach, w przypadku których ma relatywnie niższe koszty alternatywne.

14. TEORIA OBFITOŚCI ZASOBÓW

ZAŁOŻENIA:

Istnieje praca i kapitał, brak kosztów transportu, kraje są równo wyposażone w czynniki produkcji, jednorodność czynników produkcji, doskonała konkurencja

ZASADA

Jeżeli dany kraj jest relatywnie obficie wyposażony w pracę to powinien exportować towary pracochłonne, jeżeli jest relatywnie bardziej obfity w kapitał powinien exportować towary kapitałochłonne

15. TEORIA LUKI TECHNOLOGICZNEJ

Kładzie głównie nacisk na możliwości rozwoju korzystnego handlu dzięki międzynarodowym różnicom w poziomie wiedzy technicznej i w tempie postępu technicznego. Ogromnąrolę e procesach rozwoju odgrywają innowacje czyli wprowadzenie nowego produktu, nowej technologi, odkrycie nowego rynku, wprowadzenie nowej struktury rynkowej. Kraje w których branże, sektory odznaczają się dużą innowacyjnością zdobywają pozycje monopolistyczne na rynku światowym Poziom technologiczny określa poziom możliwości produkcyjnych i skalę przewagi pod względem wydajności pracy i kosztów produkcji. Im wyższy stopień efektywny wykorzystania nowych technologii tym większa przewaga danego kraju nad zagranicą.

16. TEORIA CYKLU ŻYCIA PRODUKTU

Trzy fazy:1 innowacji 2 dojrzewania 3standaryzacji

Kraje wysoko rozw. Mogą być innowatorami. Firmy wprowadzające na rynek nowy produkt zostają w fazie innowacji. Są one pionierami i odnoszą z tego tytułu korzyści czasem produkcja, technologia, technika wytwarzania upowszechnia się. Produkt przechodzi w fazę 2. Produkcji podejmują się kraje o niższym poziomie techn., posiadające zasoby sitaniej siły roboczej co umożliwia obniżenie jednostkowych kosztów produkcji i konkurencję typu cenowego. Produkt wchodzi w fazę 3. Kraje naśladujące zdobywają przewagę w stosunku do krajów pionierskich. ten wpływ technologii napotyka na bariery i prawa patentowe

17. TEORIA KORZYŚCI ZE SKALI PRODUKCJI

Korzyści ze skali produkcji i zbytu występują wtedy, gdy rozmiary produkcji i zbytu rosną szybciej niż nakłady czynników produkcji (np. podwojeniu nakładów czynników towarzyszy trzykrotny wzrost rozmiarów produkcji). Można przy tym mówić o statycznych (krótkookresowych) oraz dynamicznych (średnio- i długookresowych) korzyściach skali. Z korzyściami statycznymi mamy do czynienia wtedy, gdy wskutek specjalizacji zwiększają się serie produkcyjne i serie sprzedaży, co prowadzi do obniżenia jednostkowych kosztów wytwarzania dzięki zmniejszeniu częstotliwości przestawiania aparatu produkcyjnego, wzrostowi wydajności pracy zatrudnionych, rozłożeniu kosztów stałych (np. kosztów projektowania), na większą liczbę jednostek, a także dzięki dokonywaniu drobnych, stopniowych usprawnień stosowanej techniki produkcji (ulepszenia sposobu wytwarzania z związku z kumulowaniem doświadczeń produkcyjnych). Natomiast dynamiczne korzyści skali produkcji i zbytu mają miejsce wtedy, gdy występują bardziej radykalne zmiany techniki produkcji i obrotu handlowego, co powoduje m. in. Poprawę technologii wytwarzania, zwiększenie zdolności produkcyjnej urządzeń wytwórczych czy wzrost ich sprawności - teoria neotechnologiczna.

18. TEORIA PODOBIEŃSTWA PREFERENCJI

Poszukuje ona źródeł przewag komparatywnych po stronie popytu. Jej twórcami są B. Linder i S. Armington. Uważają oni że przyczyną dynamicznego rozwoju handlu między krajami rozwiniętymi są czynniki popytowe. Bogate kraje produkują dla zamożnych nabywców a więc dla tych krajów gdzie jest wższy stopień zamożności i wysoki poziom dochodu na jednego mieszkańca. Linder: intensywność handlu międzynar. art przemysłowe Jest tym większa im bardziej zbliżone są struktury popytu krajów partnerów.

19. TEORIA ZRÓŻNICOWANIA PRODUKTU

Jest rozwinięciem teorii podobieństwa i preferencji. Uwzględnia się w niej rolę czynników popytowych w rozwoju światowego handlu produktami jednej gałęzi. W miarę wzrostu stopnia przetwarzania produktu, różnicę w wyposażeniu w zasoby odgrywają mniejszą rolę w kształtowaniu światowych obrotów, a coraz większego znaczenia nabiera zwiększenie zróżnicowania produktu i popytu. Do wysokiej specjalizacji produkcji daną firmę skłania zróżnicowany popyt i część osiągnięcia korzyści ze skali

20. TEORIA KORZYŚCI Z NAGROMADZONEGO DOŚWIADCZENIA

Źródłem przewag komparatywnych jest nagromadzone doświadczenie zwłaszcza w dziedzinach pracochłonnych. Doświadczanie ma też duże znaczenie w świeżej produkcji, dystrybucji marketingu i zarządzania. Ten niematerialny zasób tj. doświadczanie pod warunkiem że istnieją warunki do utrzymania wyłączności, prowadzi do powstania i przewag komparatywnych

21. WPŁYW HANDLU NA ZMINAĘ STRUKTURY DOCHODU NARODOWEGO

Jeżeli Ex > Im oznacza to iż

Dochód narodowy podzielony < dochodu narodowego wytworzonego

Jeżeli Im > Ex to dochód narodowy podzielony > dochodu narodowego wytworzonego.

W krótkim okresie

Sytuacja statyczna (nie wykorzystanie mocy produkcyjnych), kraj powinien doprowadzić do sytuacji gdzie Ex > Im. Kraj zwiększając Ex zatrudnia więcej ludzi, zwiększa produkcję itp.

W długim okresie gdy wykorzystane są w pełni moce produkcyjne potrzeba inwestycji, poprzez import

Im > Ex

22. WPŁYW HANDLU NA PODNIESIENIE EFEKTYWNOŚCI GOSPODAROWANIA

Handel zagraniczny wpływa na wzrost efektywności gospodarowania poprzez specjalizacje. Kraje dzięki specjalizacji mogą:

zwiększyć przeciętny koszt produkcji w gospodarce, dzięki prowadzeniu handlu zgodnie z teorią kosztów absolutnych lub kosztów względnych. Kraj może obniżyć przeciętny koszt w gospodarce. Może również obniżyć jednostkowy koszt w gospodarce, dzięki wzrostowi sprzedaży i produkcji, rozłożyć koszty stałe.

Handel może wpłynąć na postęp techniczny w danym kraju poprzez import nowych technologii. Wpływa również na efektywność poprzez konkurencje tworów zagranicznych na rynku krajowym. Zwiększenie efektywności gospodarczej w wyniku zwiększenia wydajności produkcji, pracy, pełne wykorzystanie aparatu wytwórczego.

stopa inwestycji

efektywność inwestycji

Wpływ handlu na zwiększenie stopy inwestycji.

Inwestycje w kraju mogą wzrosnąć dzięki :

wzrost stopy inwestycji w danym kraju lub też dzięki wzrostowi efektywności tych inwestycji. Mogą być wyższe dzięki importowi, inwestycji do danego kraju.

Sposoby zwiększenia efektywności gospodarowania poprzez handel zagr.:

- utrzymanie korzystnych cen dewizowych towarów i usług eksportowych i importowych

- podnoszenie krajowej wydajności pracy poprzez modernizację techniczną produkcji dzięki importowi

- pozytywny wpływ wywierany na efektywność gospodarowania poprzez konkurencję towarów importowych, gdyż zmusza ona producentów krajowych do obniżki kosztów produkcji

- specjalizacja miedzy narodowa(polegająca na tym, że kraj produkuje część potrzebnych mu dóbr, ale w ilościach pozwalających na pełne zaspokojenie potrzeb wewnętrznych oraz pokrycie popytu importowego innych państw.

Specjalizacja pozwala zwiększyć przeciętny koszt jednostkowy dóbr wytwarzanych w kraju. Koncentrując się na produkcji dóbr względnie tańszych obniża się przeciętny koszt jednostkowy w całej gospodarce. Zwiększa się skala produkcji powiększeniu rynku zbytu ponad możliwość rynku wewnętrznego. Wpływ handlu zagr. na efektywność gospodarowania może się także przejawić w konkurencji na rynku krajowym i konkurencyjności towarów rodzinnych na rynkach zagr.

23. WPŁYW HANDLU NARODOWEGO NA WIELKOŚĆ DOCHODU NARODOWEGO (OD STRONY POPYTU I PODAŻY)

Od strony podaży

W gospodarce zamkniętej, a więc w gospodarce, która nie utrzymuje żadnych więzi gospodarczych z zagranicą, dochód narodowy, czyli ilość dóbr, jakimi w danym czasie dysponuje społeczeństwo danego kraju, jest równy rozmiarom jego produktu krajowego brutto(PKB) pomniejszonego o wielkość amortyzacji.

Y = I + K + G

Y - dochód narodowy, I - inwestycje, K - konsumpcja, G - wydatki państwa,

W rzeczywistości taka sytuacja nie istnieje, gdyż każdy kraj w większym lub mniejszym zakresie dokonuje wymiany handlowej z zagranicą, a wielość eksportu i importu wpływają także na dochód narodowy. Aby ocenić wielkość i kierunki tego oddziaływania, do równania przedstawiającego dochód narodowy należy dodać eksport netto (NX). Otrzyma się wówczas:

Y = I + K + G + NX NX = Ex - Im

Jeżeli eksport nie będzie okrywał się z importem, to bądź wielkość dochodu narodowego podzielonego będzie większa od wielkości dochodu narodowego wytworzonego w kraju, bądź tez będzie większa

od wielkości dochodu narodowego podzielonego. W taki sposób relacja między wielkością eksportu i importu wpływa na wielkość funduszu, który dany kraj może przeznaczyć na inwestycje i konsumpcję.

Od strony popytu

Zmiany importu są na ogół wyraźnie powiązane ze zmianami poziomu dochodu narodowego. Jego wzrost powoduje zwykle wzrost zapotrzebowania na import.

Wzrost importu może pozostawać w różnej proporcji do powodującego go przyrostu popytu. Relację określającą przyrost importu do przyrostu powodującego go dochodu nazywamy krańcową skłonnością do importu:

Ks im = ΔIm/ΔY Gdzie: Ks im - krańcowa skłonność do importu; ΔIm - przyrost importu; ΔY - przyrost dochodu narodowego

Wielkość tego wskaźnika jest zależna od poziomu dwu innych relacji: dochodowej elastyczności importu i stopy importu:

Ey im = ΔIm/Im : ΔY/Y R im = Im/Y Gdzie:Ey im = dochodowa elastyczność importu; Im - import; Y = dochód narodowy; R im - stopa importu

Zależność między przyrostem dochodu narodowego a eksportem nie przebiega tak jednokierunkowo jak w przypadku importu. Jeśli wzrost dochodu narodowego jest spowodowany wzrostem popytu krajowego, to w warunkach wzrostu popytu krajowego może nastąpić skierowanie na rynek krajowy części towarów wywożonych poprzednio za granicę i wynikający stąd spadek eksportu. Jeśli przyrost produkcji globalnej nastąpi w wyniku wzrostu popytu zagranicy na dobra eksportowane przez dany kraj, to wzrostowi dochodu narodowego będzie towarzyszyło powiększenie wywozu. Wzrost eksportu będzie towarzyszył wzrostowi dochodu narodowego danego kraju także wtedy, gdy będzie się on wiązał ze zwiększeniem konkurencyjności wytwarzanych przezeń towarów

24. WIELKOŚĆ MNOŻNKA W GOSPODARCE OTWARTEJ

Gospodarka otwarta

Eksport

A B

A - krańcowa skłonność do konsumpcji

B - krańcowa stopa importu

Wartość mnożnika jest tym wyższa im wyższa jest krańcowa skłonność do konsumpcji

W gospodarce otwartej mnożnik jest odwrotnie proporcjonalny nie tylko do oszczędności, lecz także do importu. Im import jest większy tym mnożnik jest mniejszy. Przyrost dochodu narod. zależy od przyrostu inwestycji i przyrostu eksportu, od krańcowej stopy konsumpcji i krańcowej stopy importu. Im krańcowa stopa oszczędzania i krańcowa stopa importu są mniejsze, tym mnożnik w gosp. otwartej jest większy. Im krańcowa stopa konsumpcji Jest większa, tym mnożnik jest większy

25. SKUTECZNOŚĆ FUNKCJONOWANIA MECHANIZMU MNOŻNIKOWEGO W GOSPODARCE OTWARTEJ

Otwarcie gosp. stwarza dla skuteczności mechanizmu mnożnikowego zagrożenie. Polegają one na: obniżeniu się skłonności do konsumpcji. Jeśli krańcowa skłonność do konsumpcji spada to spada również wart mnożnika. Dzieje się tak dlatego że część pop konsumpcyjnego może być skierowana na zakupy dóbr imp.

Wartość mnożnika kształtuje się 1)odwrotnie proporcjonalnie do krańcowej stopy oszczędności 2) odwr prop do krań st imp.

Z punktu widzenia mnożnika powinno się importować mniej tow i usług konsumpcyjnych aby popyt wykreowany przez pop z inwestycji i eksportu kierować na zakup tow. i usług krajowych

26. INTERPRETACJA SUPERMNOŻNIKA

Jeżeli wszystkie moce produkcyjne są wykorzystywane zaczyna działać supermnożnik

Wartość Supermnożnika jest odwrotnie proporcjonalna do krańcowej stopy oszczędzania i krańcowej stopy inwestycji pobudzonych. Ujemny wpływ oszczędzania na poziom dochodu narod. dotyczy tylko krótkiego przy niepełnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych gospodarki. W okresach dłuższych oszczędności stanowią źródło finansowania inwestycji.

27. CZYNNIKI OKREŚLAJĄCE KSZTAŁTOWANIE SIĘ CEN W KRAJU I NA RYNKACH ŚWIATOWYCH

Na różnicę cen między ceną krajowa a światowa wpływa: 1 polityka eksportowa krajów 2 poit. ugrupowań integracyjnych 3 połączony efekt polityki eksportowej państwa i monopolizacji . Stosowanie dumpingu opłaca się gdy utarg krańcowy równy kosztowi krańcowemu -wzrastające tendencje umiędzynarodowienia. Współcześnie mamy do czynienia z umiędzynarodowieniem produkcji-internacjonalizacja procesów życia gospodarczego odziaływuje poprzez :

1.postęp technologiczny- nastąpiło jego przyspieszenie, szybszy przepływ informacji, rośnie tempo rozprzestrzeniania się postępu wprowadzania nowej produkcji 2 świadoma polityka integracyjna - wpływa na niwelowanie różnic między cenami krajowym i a światowymi 3 organizacje międzynarodowe GATT i WTO (zniesienie ceł, spadek poziomu cen światowych)

28. ELASTYCZNOŚĆ PODAŻY ARTYKUŁÓW ROLNYCH I SUROWCÓW

Towary standaryzowane - towary których walory użytkowe są identyczne i łtwe do jednoznacznej klasyfikacji, bez względu na miejsce ich pochodzenia

W krótkim okresie( cenowa ) elastyczność podaży na art. rolne jest niska bo:

1.Cykl produkcyjny jest relatywnie długi i wysokie są koszty produkcji

2.Nietrwałość art. żywnościowych i wysokie koszty ich magazynowania

3.Duże rozproszenie producentów, którzy nie mogą wpływać na popyt i podaż

4.Wpływy z eksportu art. rolnych w niektórych krajach zajmują dominująca pozycję w ogólnych dochodach i dlatego spadek cen i popytu spowoduje wzrost podaży aby osiągnąć dochody z dewiz

5.Polityka protekcjonizmu celnego prowadzona przez kraje wysoko rozwinięte by chronić własne rolnictwo i przemysł rolni- spożywczy

Cenowa elastyczność podaży na surowce jest niska bo występuje:

1.relatywnie długi okres nowych inwestycji i wysokie ich koszty

2.wysokośc poniesionych nakładów inwest. I wysokie bieżące koszty eksploatacji

3.polityka rządu mająca na celu usztywnienie podaży

w długim okresie ( dochodowa) elastyczność podaży na art. żywnościowe jest niska bo: 1dostosowywanie się producentów i eksporterów do zmian po stronie popytu

2.ograniczone możliwości stymulowania rozwoju popytu zagraniczne

29. ELASTYCZNOŚĆ POPYTU ARTYKUŁÓW ROLNYCH I SUROWCÓW

Gł. przyczyny niskiej (cenowej) elastyczność) popytu na art. rolne zaspokajanie podstawowych funkcji organizmu ludzkiego, zmieniająca się struktura konsumpcji 2 Czynniki socjol- psychol - przywiązanie do marki , sklepu 3 trudności magazynowania 4 rozdrobnienie konsumentów.

Gł. przyczyny niskiej elast pop na surowce: 1 popyt na surowce rośnie wraz ze wzrostem dochodu 2 Wzrost cen powoduje wzrost popytu- brak substytutów

Niska dochodowa elast popytu art. żywnościowych ( rolnych) 1 Prawo Engla- wmiarę wzrostu dochodów popyt na art. podstawowe wzrasta wolniej niż zapotrzebowanie na wyroby wyższego rzędu 2 zmniejszenie popytu na art. prostsze itańsze 3 hamowanie przez wiele krajów rozwoju importu wskutek polityki samowystarczalności żywnościowej

Niska doch elast pop na art. surowcowe:1 postęp techn. prowadzi do zwiększenia oszczędności surowców i zmniejszenia strat w procesie produkcji 2 Substytucja surowców nat przez syntetyki.

30. ELASTYCZNOŚĆ PODAŻY ARTYKUŁÓW PRZEMYSŁOWYCH

Towary zindywidualizowane-produkowane na zamówienie konkretnych odbiorców, elast cenowa jest wysoka

Wysoka cenowa elast podaży: 1Krótki cykl produkcyjny i możliwość szybkiego dostosowania się do zmian w popycie 2 niezależność od warunków nat 3 możliwość zrózniowania asortymentowego 4 powiększenia skali prod 5składowania towarów i niskie tego koszty 6 większa koncentracja prod

Wysoka doch elast podaży 1 możliwość dostosowania się producentów i eksporterów do zmian po str. pop, stymulowania popytu przez wykonywanie różnorodnych dywersyfikacji to i usług , wykorzystania instrumentów zagr. i międzynar polit ekon

31. ELASTYCZNOŚĆ CENOWA I DOCHODOWA POPYTU NA ARTYKUŁY PRZEMYSŁOWE

Wysoka elast cen pop ;1 brak substytutów usztywniających pop wobec cen 2nawyki i przyzwyczajenia 3 wrażliwość na elastyczne zmiany poziomu cen

Wysoka doch elast pop : 1 prawo Engla- wraz ze wzrostem dochodów wzrasta pop na tow. przem. i na usługi 2 zmiany w strukturze konsumpcji tow. przem. na bardziej skomplikowane i droższe 3 proces internacjonalizacji i liberalizacji życia gosp. prowadzący do poprawy warunków życia ludności

32. DŁUGOOKRESOWE TENDENCJE CEN ARTYKUŁÓW SUROWCOWO ROLNYCH

Ceny art. rolno-spoz rosły wolniej niż ceny art. przem. a przyczyną tego jest : 1 wzrost zamożności społeczeństw w wielu krajach 2 protekcjonizm rolny 3 spadek przyrostu nat. Pop na surowce rośnie wolniej niż tempo wzrostu gosp. a przyczyną tego jest : 1 postęp techn. -materiałooszczędny 2 zastąpienie tradycyjnych serowców mat syntetycznymi

33. DŁUGOOKRESOWE TENDENCJE CEN ARTYKUŁÓW PRZEMYSŁOWYCH

W okresie powojennym ceny wyr przem. rosły szybciej niż tow. Standaryz. Wiąże się to z wyższą dynamiką pop na art. przem. , z post techn. Wzrost doch społ. powoduje wzrost pop na art. bardziej droższe. Proces internacjonalizacji i liberaliz życia gosp. powodujący poprawę warunków życia ludności. Jednak tow. zindyw. Są deformowane przez wiele czynników i politykę rządów poszczególnych krajów. Są przypuszczenia że w przyszłości tow. zindyw. Będą się pogarszać.

34. CENOWE TERMS OF TRADE

Cenowe TERMS OF TRADE- współczynnik wskazujący na względne zmiany cen w eksporcie danego kraju do względnych zmian cen towarów importowanych przez ten kraj w określonym czasie.

Tc= DtEx/DtIn :DoEx/DoIn = DtEx/DoEx: DtIn/DoIn

Dex- ceny w exporcie

Din- ceny w imporcie

t- okres badany

o- okres początkowy

Cenowe terms of trade poprawiają się, jeśli ceny towarów export. w danym okresie rosną szybciej nią ceny towarów import. przez ten kraj

35. CZYNNIKOWE TERMS OF TRADE

Czynnikowe TERMS OF TRADE

Tjcz=Tc* Zx

Tc- cenowe terms of trade

Zx- wskaźnik zmian poziomu wydajności pracy w sektorze exportowym

Jednoczynnikowe terms of trade oznaczają relację zmian cen towarów ex portowanych oraz towarów importowych przez dany kraj w określonym czasie, skorygowaną o zmiany wydajności czynników produkcji zatrudnionych w produkcji ex portowej tego kraju między okresem analizy(t) a okresem początkowym.

Dwuczynnikowe terms of trade

Tdcz= Tc* zx/Zm

Zm- wskaźnik zmian poziomu wydajności pracy w produkcji zastępującej import w kraju importujących lub innych krajach w produkcji towarów importowanych przez dany kraj między okresem(t) a okresem początkowym.

Wskaźnik ten wskazuje nie tylko na zmiany cen, lecz także na zmiany wydajności pracy w kraju lub za granicą. Zmiany relacji cen towarów exportowanych i importowanych przez dany kraj są korygowane przez zmiany relacji wymiennych czynników produkcji zawartych w towarach wywożonych przez ten kraj do czynników produkcji zawartych w towarach przewożonych na jego teren.

36. GŁÓWNE TENDENCJE W GOSPODARCE ŚWIATOWEJ NA PRZEŁOMIE XX I XIX WIEKU

1 - nasilający się proces rozszerzających powiązań o różnym charakterze ( produkcyjnym, instytucjonalnym, finansowym ) między podmiotami gospodarczymi, gospodarkami narodowymi krajów o różnych poziomach rozwoju;

2 - szybki postęp techniczny, a zwłaszcza rozwój elektroniczno - informacyjny techniki obliczeniowej, komputeryzacji, internetu. Dzięki temu możliwe jest szybkie pozyskiwanie i przekazywanie informacji niezbędnych do podejmowania decyzji;

3 - wykształcenie modelu „nowej gospodarki” , w fazę której najszybciej wkroczyło USA. Proces ten nazywamy procesem GLOBALIZACJI współczesnej gospodarki światowej. W wyniku internacjonalizacji ((umiędzynaradowienia ) procesu za sprawą wielkich korporacji transnarodowych, banków, organizacji międzynarodowych tj. MFW, BŚ i WTO, Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju i różnych regionalnych ugrupowań, np. UE. Proces globalizacji budzi nadzieję dla krajów rozwijających się, ale rodzi też pewne obawy z punktu ekonomicznego. Związane są one z zagrożeniem szybkiego przenoszenia między krajami załamań koniunkturalnych. Mogą one być wywołane nagłymi spadkami kursów walutowych, kursów akcji na giełdach, które powodują nagły przepływ kapitałów (o charakterze spekulacyjnym ) między krajami.;

4 - w krajach rozwiniętych Europy Zachodniej przeważają nastroje i prognozy optymistyczne dotyczące wzrostu wielkości produktu krajowego brutto. Zagrożeniem są tendencje protekcjonistyczne i kontrowersje handlu między USA i krajami UE oraz USA i Japonią ( fiasko konferencji WTO w 1999 r w Seattle);

37. KAPITAŁ JAKO PRZEDMIOT WYMIANY MIĘDZYNARODOWEJ

Międzynarodowy przepływ kapitału to jego ruch przez granice. Wyróżnia się zagraniczne inwestycje bezpośrednie i zagraniczne inwestycje portfelowe, które składają się w sumie na pojęcie i zjawisko zagranicznych lokat kapitałowych.

specyfika kapitału jako przedmiotu wymiany międzynarodowej.

-obroty kapitałem mają charakter transferowy - wywóz kapitału nie jest natychmiast rekompensowany eksportem towarów lub usług ( eksport kapitału w przyszłości oczekuje określonych korzyści ).

-Przepływ kapitału następuje w formie pieniężnej lub rzeczowej.

-Przepływ kapitału nie powoduje przeniesienia praw własności ( tak jak to jest w przypadku towarów ) tylko praw użytkowania kapitału.

-Szybki i łatwy transfer kapitału dzięki liberalizacji przepisów obrotu kapitału w wymianie międzynarodowej oraz rozwoju telekomunikacji jako głównego kanału przepływu kapitału.

-Aktualnie duża część kapitału uczestniczy w transakcjach spekulacyjnych ( krótkoterminowe lokaty bankowe w różnych walutach, sprzedaż i zakup walut, papierów wartościowych celem osiągnięcia zysku wynikającego z różnic kursowych ). Przyczyną tego jest duża rola rynków sformalizowanych - giełd papierów wartościowych.

38. PODSTAWOWE FORMY WYWOZU KAPITAŁU

Formy wywozu kapitału:

1. produkcyjny, kiedy wartość dodatkowa wraca do kraju macierzystego w postaci zysku

2. pożyczkowy, gdy dochód wraca do kraju w postaci procentu

Międzynarodowy oficjalny ruch kapitału związany jest z działalnością podejmowaną przez autorytety monetarne poszczególnych krajów.

Kredyty zagraniczne:

-forma depozytu przekazanego na rachunek dłużnika;

-kredyt w formie zapisu księgowego u wierzyciela - eksporter nie żąda natychmiastowej zapłaty (odroczenie terminu zapłaty );

-zakup obligacji zagranicznych.

2 - inwestycje portfelowe - zakup zagranicznych papierów wartościowych w celu uzyskania dochodu ( akcje, obligacje ).

3 - zagraniczne inwestycje bezpośrednie - zakup przedsiębiorstwa lub utworzenie przedsiębiorstwa w innym kraju ( gdy zagraniczny właściciel nie ma 51% udziałów ( pakiet kontrolny) nie ma praw zarządzania ).

39. KREDYTY ZAGRANICZNE I ICH RODZAJE

1.Kredyty zagraniczne są podstawową formą wywozu kapitału. Wyróżniamy:

kredyt na zakup towarów (kredyt kupiecki)- forma przepływu kapitału między przedsiębiorstwami. Kredytowe transakcje są finansowane i refinansowane przez bank. Kredyt kupiecki tkwi w każdej transakcji eksportowej jeśli tylko eksporter dostarcza w momencie pobrania zapłaty w stosunku do momentu wysyłki towaru.

2. Kredyty finansowe - przepływ kapitału między bankami. Są one przyznawane w formie pieniężnej przez banki jednego kraju bankom drugiego kraju. Pożyczki te mogą być wykonywane zgodnie z preferencjami pożyczkodawcy i przeznaczone na dowolny cel. Źródłem tych kredytów mogą być wewnętrzne rynki finansowe i rynki międzynarodowe.

3. Kredyty wiązane- przepływ kapitału między bankami. Są wykorzystywane przez wiele krajów przy finansowaniu ich importu inwestycyjnego.

4. Kredyty- transfer kapitału za granicę. Są one udzielane na różne okresy i cele. W kredytach długoterminowych podstawowe znaczenie mają kredyty państwa uruchamiane na podstawie umów między rządami dwóch państw. Cechą charakterystyczną tych kredytów oprócz długości okresu spłaty jest niskie oprocentowanie.

Kredyty zagraniczne udzielane przez banki komercyjne mogą mieć charakter:

-kredytów krótkoterminowych- do 1 roku, mają charakter spekulacyjny i wiążą się ze zmianami stóp

- średnioterminowych- od 1 do 3 lat, udzielane na zakup produktów rolnych, surowców, materiałów do produkcji oraz na wyrównanie bilansu płatniczego i podtrzymanie waluty

-długoterminowych- od 3 lat, udzielane na cele inwestycyjne

40. KREDYTY EKSPORTOWE

Wynikają one z tego, że silna konkurencja międzynarodowa oraz panujący w wielu asortymentach rynek nabywcy zmuszają eksporterów do szerokiego uwzględniania postulatów zagranicznych nabywców, którzy w wielu przypadkach warunkują zakup otrzymaniem kredytu niejednokrotnie o długim , co najmniej kilkuletnim okresie spłaty. Skłonność eksporterów do finansowania zagranicznych odbiorców wzrasta, gdy ich potencjał eksportowy jest w danym czasie większy od zapotrzebowania zgłaszanego przez importerów. Najprostszą formą kredytu eksportowego jest odroczenie płatności za eksportowany towar. Może to być kredyt w rachunku otwartym jeżeli eksporter tylko zapisuje dług w swoich księgach, bądź kredyt wekslowy jeżeli kredytowa wierzytelność eksportera jest zabezpieczona wekslem. W handlu międzynarodowym występuje również kredytowanie eksportera przez importera, gdy importer reguluje należność eksportera z góry lub wpłaca zaliczkę na poczet przyszłej dostawy.

41. KREDYTY RZĄDOWE I MIĘDZYNARODOWYCH ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH

Kredyty rządowe udzielane są ze względów politycznych i ekonomicznych. Wyznaczają warunki zakupu, „pułapy zakupu” mówimy tu o liniach kredytowych.

Instytucje międzynarodowe biorą również udział w kredytowaniu.

Kredyty międzynarodowych organizacji gospodarczych udzielane są w celu zrównoważenia bilansu płatniczego pod warunkiem, że zostaną spełnione wymogi - deficyt na pewnym poziomie, stosowny wzrost gospodarczy, saldo bilansu płatniczego nie będzie niekorzystne.

Kredyty te udzielane są przez Bank Światowy oraz Europejski Bank Inwestycyjny.

Muszą posiadać gwarancje rządowe oraz udzielane są także pod warunkiem, iż częściowo przeznaczone będą na zakup towarów i usług z kraju wierzyciela.

42. RYNEK EUROWALUTOWY - FUNKCJE, PRZESŁANKI, CECHY

Podstawą instytucjonalną rynku eurowalutowego stanowi sieć banków zwanych eurobankami, przyjmujących i odpożyczających wkłady w walutach innych niż waluta kraju siedziby banku.

Przesłankami powstania rynku eurowalutowego jest pełna swoboda dokonywania transakcji tj. wymienialność walut, stopa % depozytów i kredytów zależna od popytu i podaży funduszy na tym rynku. Tworzy go cała sieć banków i transakcje w walutach innych niż waluta kraju siedziby banku. Cechy charakterystyczne: szybkość zawierania transakcji, dzięki wykorzystaniu przede wszystkim połączeń telefonicznych; okrągłe sumy jednostek transakcyjnych, gdyż przedmiotem transakcji są sumy stanowiące z reguły wielokrotność 1 mln. Jednostek określonej waluty;

zunifikowane okresy typowych transakcji, które są zawierane najczęściej na 1, 3, 6 i 12 miesięcy.

Te podstawowe cechy transakcji eurowalutowych decydują o możliwości szybkiego przemieszczania znacznych kapitałów między bankami z różnych krajów tym bardziej, że rynek ten nie został dotychczas poddany ograniczeniom ani kontroli ze strony banków centralnych.

43. ZAGRANICZNE INWESTYCJE PORTFELOWE

Zagraniczne inwestycje portfelowe - zagraniczne lokaty kapitałowe polegające na zakupie akcji oraz innego typu papierów wartościowych, emitowanych przez zagraniczne przedsiębiorstwa produkcyjne i usługowe, z zamiarem uzyskania w przyszłości określonych dochodów. Jest to bardziej rentowna lokata kapitału.

44. ZAGRANICZNE INWESTYCJE BEZPOŚREDNIE

Zagraniczne inwestycje bezpośrednie - zagraniczne lokaty kapitału długookresowego w celu uruchomienia od podstaw określonych przedsiębiorstw lub też zakupu części lub całości przedsiębiorstw już istniejących. Ważne jest, czy eksporter kapitału ma kontrolę nad zagranicznym przedsiębiorstwem, czego skutkiem jest przekazywanie do kraju uzyskanych zysków. Z formalnego punktu widzenia uzyskanie kontroli wymaga przynajmniej 51% wartości akcji zagranicznego przedsiębiorstwa.

45. MAKROEKONOMICZNE SKUTKI TRANSFERU KAPITAŁU DLA EKSPORTU I IMPORTU

Dla eksportera:

• spadek podaży kapitału na rynku krajowym;

• obciąża rachunek kapitałowy bilansu płatniczego;

• zdobycie nowych rynków zbytu;

• w formie inwestycji bezpośrednich - poprawa technologii, postępu, obniża się popyt na siłę roboczą ( zależy to od kierunków zbytu ).

Dla importera:

• zwiększa podaż na rynku wewnętrznym kapitału;

• poprawia bilans obrotów kapitałowych;

• umożliwia prowadzenie działalności inwestycyjnej;

• uzależnienie gospodarcze od importowanej technologii, metod produkcji;

46. OKRESY EMIGRACJI SIŁY ROBOCZEJ I JEJ GŁÓWNE KIERUNKI GEOGRAFICZNE

1 - emigracja międzykontynentalna - po wielkich odkryciach geograficznych - kierunek: obie Ameryki, Australia, częściowo Afryka Południowa.

Czynnik dodatkowo wpływający na przebieg procesów osiedleńczych na kontynencie amerykańskim - masowy przywóz niewolników murzyńskich;

2 - I połowa XIX wieku - masowa migracja nieporównywalna z poprzednią spowodowana zakończeniem zagospodarowania kontynentów pozaeuropejskich i rozwojem transportu, rewolucją przemysłową w Europie i powstaniem w jej wyniku wielu wolnych rąk do pracy;

3 - masowa migracja Europejczyków trwa przez następne 10- lecia - kierunek Stany Zjednoczone 60%, Australia, Nowa Zelandia, Kanada 20%, Ameryka Łacińska 20%;

4 - po II wojnie światowej ożywienie ruchów migracyjnych - kierunek: Stany Zjednoczone, Kanada, Australia, Anglia, Francja, Belgia.

Z zakończeniem II wojny światowej związane masowe, a niekiedy przymusowe akcje przesiedleńcze;

5 - od połowy lat 50- tych ważnym obszarem migracji siły roboczej stała się Europa Zachodnia przeżywająca okres szybkiego rozwoju gospodarczego i odczuwająca straty demograficzne spowodowane wojną;

6 - ostatnie 20 lat specyficznym emigracji są najbogatsze kraje regionu Zatoki Perskiej, Kuwejt, Zjednoczone Emiraty Arabskie.

47. GŁÓWNE CECHY MIĘDZYNARODOWEGO RYNKU TECHNOLOGII

Technologia (pojęcie węższe) jest to konkretna wiedza technologiczna, tzn. umiejętność zastosowania jej w produkcji określonych towarów

Transfer pionowy technologii - polega na przekazaniu kompleksowych informacji do badań podstawowych poprzez stosowanie, wytwarzanie produkcji prototypowych, poprzez wdrożenie ich do produkcji na skalę przemysłową.

Transfer poziomy - polega na przekazaniu technologii zastosowanej przy produkcji określonego wyrobu w jednym kraju w celu podjęcia produkcji takiego samego wyrobu w innych krajach.

Kontrolowany transfer technologii - dotyczy przede wszystkim obrotu towarowego.

Niekontrolowany transfer technologii dotyczy wiedzy technicznej.

Międzynarodowy rynek transferowy technologii dzieli się na:

-tzw. wolny rynek na którym zawierane są umowy między niezależnymi podmiotami

=gospodarczy, gdzie występuje odpłatny transfer technologii dla celów militarnych.

w ramach przedsiębiorstw ponadnarodowych, tzn. miedzy firmą macierzystą a jej filiami za granicą

48. POLITYKA HANDLOWA I JEJ UWARUNKOWANIA

wyraża różne formy aktywności ekonomicznej rządu zmierzających do oddziaływania na rozmiary, strukturę, kierunki obrotów w handlu zagranicznym

obejmuje zestaw ceł i narzędzi, które kształtują te stosunki

decyduje o dostępie do rynku, o możliwościach wchodzenia

polityka liberalna i polityka protekcjonistyczna

O typie realizowanej polityki decydują uwarunkowania, czynniki wewnętrzne i zewnętrzne.

czynniki wewnętrzne: ( wpływają na sytuację gospodarczą i politykę kraju)

-poziom rozwoju kraju

-struktura i rozmiary dochodu narodowego

-struktura rynku (czynników produkcji, jego podmiotów, bieżąca sytuacja makroekonom., czy jest recesja czy ożywienie)

podział społeczny

czynniki zewnętrzne: 1. porozumienia prawno-instytucjonalne

-o charakterze wielostronnym, regionalnym

- zawierane przez poszczególne kraje lub grupy krajów

- umowy handlowe dotyczące stref wolnego handlu i unii celnej

układ sił politycznych

charakter polityki handlowej stosowanej przez kraje partnerskie

polityka liberalna:

rola państwa: kreowanie i przestrzeganie prawa uczciwej konkurencji i wolnego handlu

wolny handel - wolny od ograniczeń taryfowych, poza i parataryfowych i nieograniczony przez narzędzia ogólnej polityki ekonomicz. ( kurs walutowy, st. %, polityka fiskalna, podatkowa, celna, budżetowa)

polityka protekcjonistyczna:

państwo wykorzystuje środki i narzędzia zagrażające polityce ekonomicznej

zalety:ochrona bilansu płatniczego przed nierównowagą, ochrona przed zagraniczną konkurencją

wady:utrzymanie nieefektywnej struktury produkcji, osłabienie zainteresowania przedsiębiorstw poprawą efektywności produkcji i postępem technicznym,ograniczenie gospodarki otwartej wobec zagranicznej

49. FORMY MIEDZYNARODOWEGO TRANSFERU TECHNOLOGII

Formy transferu technologii:

-zakup za granicą produktu globalnego, aby potem produkować go w kraju (imitacja)

-przemieszczanie się ludzi - wiedzy i umiejętności

-w ramach firm międzynarodowych polegający na zakładaniu filii z produkcją opartą na własnej technologii

-tworzenie spółek z kapitałem mieszanym z kapitałem kraju, któremu udziela się technologii

-sprzedaż licencji i patentów, co pozwala na uruchomienie produkcji określonych wyrobów w kraju, który je kupuje

-kooperacja przemysłowa - kontrakt o ogromnym zakresie współpracy gospodarczej, przemysłowej, technicznej przy produkcji określonych towarów.

-doradztwo techniczne , np. budowa zakładu pod klucz, czyli nadzór jego produkcji

-leasing (wynajem lub dzierżawa na własność)

-wymiana samej dokumentacji

-świadczenie usług technicznych

-forma pomocy naukowej

50. PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA GATT I WTO

Celem GATT miała być liberalizacja handlu towarami między krajami należącymi do tego układu.

Kierował się 4 zasadami. Zasady te zostały przyjęte przez WTO, gdyż od 1995r WTO powstało zamiast GAT. Polska jest również członkiem WTO.

Celem WTO jest liberalizacja powiązań gospodarczych w skali całego świata.

Zasady:

-zasada równości korzyści i niedyskryminacji - przejawia się ona w stosowaniu przez kraje należące do WTO Klauzuli (KNU)

-zasada preferencji zwrotnych - polega na tym, że żaden kraj należący do WTO nie jest zobowiązany do redukcji stawek celnych, czy też do udzielenia innych koncesji jeśli inny kraj nie uczyni tego samego w stosunku do kraju który chce udzielić takich preferencji.

Wyjątki od tej zasady:

-preferencje celne udzielane przez kraje wysoko rozwinięte, krajom słabo rozwiniętym w zakresie powszechnych preferencji celnych.

-zasada możliwości interwencji w handlu (wyjątki od zasady wolnego handlu)

polega na tym iż kraj który należy do WTO może zastosować w pewnych sytuacjach cła, lub ewentualnie ograniczenia ilościowe

sytuacje: w przypadku ochrony bilansu płatniczego własnego kraju, w przypadku ochrony młodego przemysłu krajowego przed konkurencją zagraniczną, w przypadku ochrony zdrowia i życia ludności, w przypadku zagrożenia danego kraju.

-Zasada Klauzula Narodowa.

GATT: nie miał osobowości prawnej, układ nie organizacja, skupiał się na liberalizacji powiązań handlowych między krajami. Celem była eliminacja lub redukcja ceł istniejących w wymianie międzynarodowej.

WTO: ma osobowość prawną, decyzje w ramach WTO podejmowane są jednogłośnie, celem WTO jest nie tylko liberalizacja powiązań handlowych, lecz zainteresowanie WTO skupia się również na liberalizacji wymiany usług, oraz czynników produkcji. Również celem jest wyeliminowanie istniejących jeszcze ceł oraz para taryfowych i pozataryfowych ograniczeń w handlu.

51. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA KRYZYSU LIBERALIZMU W LATACH 70- TYCH

W latach 60 i 70 nastąpiła emancypacja polityczna wielu krajów kolonialnych, jednak sama niepodległość polityczna nie wystarczała, by zmienić ich miejsce w gospodarce światowej.

Kraje te zaczęły występować na forum ONZ z różnymi wnioskami przebudowy międzynarodowego podziału pracy. Do połowy lat 70 naciski te były nieskuteczne, zacofanie i niewielki potencjał gospodarczy nie mogły wymusić zmian w polityce krajów rozwiniętych.

W latach 1973-74 nastąpił pierwszy kryzys energetyczny. Kraje eksportujące ropę naftową zgromadzone w OPEC doprowadziły do 4-krotnego wzrostu cen paliw w bardzo krótkim czasie. Był to szok dla gospodarki światowej, którego konsekwencje odczuwane są do dzisiaj.

Po raz pierwszy w historii grupa krajów słabo rozwiniętych potrafiła narzucić swoje warunki krajom bogatym, które je zaakceptowały. W związku z tym cała reszta krajów rozwijających się sformułowała daleko idące żądania w sprawie przebudowy gospodarki międzynarodowej.

Program Nowego Ładu Ekonomicznego

Poddany głosowaniu w czasie VI specjalnej sesji ONZ w 1974 r, wywołał zdecydowany sprzeciw krajów rozwiniętych, jednak został przegłosowany, ponieważ każde państwo ma 1 głos, a liczba krajów rozwijających się jest większa niż rozwiniętych.

-żądania natury ustrojowej - pełnej kontroli nad posiadanymi bogactwami naturalnymi oraz zakładami przetwarzającymi surowce na terytorium kraju

-kontroli działalności korporacji transnarodowych w tych krajach

-prawa do nacjonalizacji majątku zagranicznego (było to nie do zaakceptowania, ponieważ kraje kapitalistyczne odczuły to jako próbę umocnienia systemu komunistycznego na świecie)

-pomocy finansowej niezbędnej do przeprowadzenia nacjonalizacji, ze strony państw rozwiniętych

-bezpośredniej, bezzwrotnej pomocy finansowej (transferu części dochodu narodowego, na początku min 0,7 % PKB, od 80 r. min 1 % PKB) do samodzielnego zagospodarowania, bez możliwości kontroli zewnętrznej

-poprawy warunków dostępu do rynków krajów rozwiniętych, wyeliminowania ceł i przeszkód pozataryfowych.

-poprawy relacji cenowych w handlu międzynarodowym, tzw. indeksacji cen. Ceny artykułów wysoko przetworzonych rosły szybciej niż ceny surowców. Żądano, aby ceny żywności i surowców zwiększały się w tym samym tempie co ceny artykułów przemysłowych

-stabilizacji wpływów eksportowych poprzez uruchomienie tzw. zapasów buforowych

-zwiększenia pomocy eksperckiej, technologicznej, szczególnie w rozwoju przemysłu i rolnictwa,

-MFW miał zwiększyć pomoc kredytową (Bank Światowy też),

-zażądano od MFW i BŚ zwiększenia wpływów krajów III świata na podejmowanie decyzji,

52. INSTRUMENTY CELNE POLITYKI RZĄDOWEJ

Cło automatyczne jest wprowadzane przez jedno państwo, cło umowne uzgadniane jest między państwami (określają one poziom cła, czas obowiązywania, zróżnicowanie asortymentów).

Cła minimalne obowiązują w handlu z krajami objętymi klauzulą największego uprzywilejowania KNU tzn. że każda obniżka cła kraju 1 dla kraju 2 jest odnoszona także do kraju 3

Cła maksymalne są wyższe od minimalnych i obejmują kraje, które nie otrzymały KNU.

Cła preferencyjne są niższe od minimalnych i stosowane w krajach lepiej traktowanych, niż gwarantuje to KNU. Stawka celna na poziomie 0, wtedy mają miejsce preferencje celne np. traktowanie się wzajemnie krajów należących do ugrupowań integracyjnych np. strefy wolnego handlu lub unii celnej.

Cła dyskryminacyjne są wyższe od maksymalnych.

Cła importowe maja chronić bilans handlowy, poziom cen wewnętrznych, produkcję krajową przed konkurencja zagraniczną, mają zwiększać dochody budżetu, dyskryminować partnerów zagranicznych i udzielać im preferencji.

Cła eksportowe kształtują wielkość i kierunki wywozu. Nakładane są na towary deficytowe na rynku zewnętrznym i na towary mające długofalowo zagwarantowany zbyt.

Cła tranzytowe obejmują towary przewożone przez teren danego kraju.

Cła ochronne zabezpieczają produkcję krajową przed zagraniczną, przez podnoszenie cen wyrobów zagranicznych o stawkę celną.

Cła fiskalne zapewniają państwu dochody z przywozu towarów.

53. POZATARYFOWE NARZĘDZIA HANDLOWE

Środki pozataryfowe zagranicznej polityki ekonomicznej ograniczają bezpośrednio obroty towarowe z zagranicą. Mają charakter dyskryminacyjny. Ograniczenia ilościowe (kontyngenty) to określenie przez państwo wielkości importu lub eksportu, który nie może być przekroczony w skali roku. Kontyngent na poziomie 0 to zakaz importu lub eksportu. Ograniczenia ilościowe mają chronić produkcję krajową, popyt na towary krajowe, bilans handlowy przed deficytem.

Licencje importowe to zezwolenia władz państwowych dla przedsiębiorstw na przywóz określonej ilości towarów. Mają ona chronić bilans handlowy, produkcję krajową przed zagraniczną, rynek wewnętrzny przed destrukcją.

Ograniczenia eksportu dobrowolne wprowadzane są przez kraj zmniejszający wywóz. Dzieje się to na żądanie importera. Eksporter godzi się na to w celu uniknięcia restrykcji importowych. Porozumienia o dobrowolnym ograniczeniu eksportu dotyczą towarów wrażliwych i są zawierane między importerem a eksporterem. Ograniczenia dewizowe to całkowite lub częściowe zniesienie obrotu dewizowego z zagranicą. Polegają na odsprzedaży uprawnionym bankom dewiz zarobionych za granicą.

Zakupy rządowe polegają na zakupie towarów krajowych nawet wtedy, gdy są one droższe od importowanych. Mają na celu zwalczanie bezrobocia, restrukturyzację gospodarki, popieranie postępu technicznego itp.

54. ILOŚCIOWE POZATARYFOWE NARZĘDZIA HANDLOWE

Ograniczenia ilościowe (nazywane też kontyngentami) - określenie przez państwo wolumenu importu lub eksportu, który nie może być przekroczony w skali roku (lub w innym okresie). Gdy kontyngent ilościowy jest ustalony na poziomie zerowym, mamy do czynienia z zakazem eksportu lub importu. Krańcowo odmiennym rozwiązaniem jest ustalenie kontyngentu na poziomie wyższym od rzeczywistego przywozu lub wywozu - chodzi o kontrolę obrotów przez państwo. Przeważnie jednak ograniczenia ilościowe są ustalane w przedziale między tymi dwoma rozwiązaniami.

Podstawowe przyczyny ilościowego ograniczania przywozu:

1.ochrona produkcji krajowej

2.potrzeba skierowania popytu z towarów importowanych na krajowe

3.przeciwdziałanie deficytowi bilansu handlowego

4.względy sanitarne lub względy bezpieczeństwa

Ograniczenia ilościowe w eksporcie:

1.potrzeba przeciwdziałania eksportowi towarów deficytowych na rynku krajowym

2.względy bezpieczeństwa (niedopuszczenie do eksportu np. broni do kraju nieprzyjaznego)

3.konieczność zastosowania retorsji wobec kraju, który postępuje nie fair wobec eksportera.

Kontyngentowanie handlu zagranicznego powoduje dwojakie skutki:

1.zmniejsza podaż towarów importowanych na rynku krajowym lub towarów eksportowanych na rynkach zagranicznych,

2.prowadzi do wzrostu cen, zwłaszcza wtedy, gdy popyt na towary podlegające ograniczeniom jest mało elastyczny.

Ograniczenia ilościowe mogą być stosowane w dwóch formach:

globalne (sztywne) - ustalane autonomicznie przez rządy i wyrażane w maksymalnych wielkościach importu poszczególnych towarów bilateralne - uzależnione od ustępstw partnera, ulegają zmianie.

55. FISKALNE BEZPOŚREDNIE POZATARYFOWE NARZĘDZIA HANDLOWE

Subwencje Bezpośrednie

-wypłaty pewnych sum w ustalonej proporcji do wielkości eksportu.

-może to być zwrot eksporterowi różnicy między wyższą ceną wewnętrzną danego towaru, a niższą zagraniczną.

-w formie zwrotu niektórych wydatków związanych z działalnością eksportową, np. akwizycja, koszty transportu.

57. FISKALNE POŚREDNIE POZATARYFOWE NARZĘDZIA HANDLOWE

Ulgi i ułatwienia o charakterze fiskalnym (obniżenie lub zerowa stawka podatku)

Ulgi i ułatwienia o charakterze finansowo-kredytowym (przyznawanie kredytów na łagodnych zasadach = niskie lub zerowe oprocentowanie, długi okres spłaty)

Opłaty Fiskalne

58. ADMINISTRACYJNE POŚREDNIE POZATARYFOWE NARZĘDZIA HANDLOWE

Ograniczeni ilościowe- to określenie przez państwo wolumenu importu bądź eksportu, który nie może być przekroczony w skali roku.

Licencje importowe -zezwolenia wydawane przez państwo przedsiębiorstwu na przywóz określonej ilości konkretnego towaru.

Dobrowolne ograniczenia eksportu -wprowadzane przez kraj zmniejszający swój wywóz (na żądanie importera)

Porozumienia o dobrowolnym ograniczeniu eksportu- dotyczą one na ogół tzw. towarów wrażliwych i są zawierane między eksporterem i importerem na z góry określony czas.

Ograniczenie dewizowe- całkowite lub częściowe zniesienie swobody obrotów dewizowych z zagranicą. Wyrazem tego jest obowiązek odsprzedaży uprawnionym bankom dewiz zarobionych za granicą. Jednocześnie płatności na rzecz zagranicy mogą być dokonywane tylko po uzyskaniu zezwolenia państwa.

Zakupy rządowe- preferujące towary krajowe nawet, gdy są one droższe od towarów importowanych.

59. KWOTY IMPORTOWE I SYSTEM PODZIAŁU LICENCJI

60. DOBROWOLNE OGRANICZENIA EKSPORTU

Ograniczenia eksportu dobrowolne wprowadzane są przez kraj zmniejszający wywóz. Dzieje się to na żądanie importera. Eksporter godzi się na to w celu uniknięcia restrykcji importowych. Porozumienia o dobrowolnym ograniczeniu eksportu dotyczą towarów wrażliwych i są zawierane między importerem a eksporterem. Ograniczenia dewizowe to całkowite lub częściowe zniesienie obrotu dewizowego z zagranicą. Polegają na odsprzedaży uprawnionym bankom dewiz zarobionych za granicą.

61. SUBWENCJE EKSPORTOWE

1. Subwencje bezpośrednie - polegają na wypłacie konkretnych kwot eksporterowi z tytułu eksportu

-Wypłaty proporcjonalne do wartości eksportu (ważne dla krajów słabo rozwiniętych)

-Wypłata różnicy między ceną światową, a ceną wewnętrzną

-Pokrycie eksporterowi kosztów związanych z działalnością eksportową (np. koszty transportu, badania rynków zagranicznych, marketingu, promocji i reklamy zagranicą)

Subwencje pośrednie - są zakamuflowane; bez ruchu pieniądza - ulgi i ułatwienia

-Ulgi i ułatwienia o charakterze fiskalnym (obniżenie lub zerowa stawka podatku)

-Ulgi i ułatwienia o charakterze finansowo-kredytowym (przyznawanie kredytów na łagodnych zasadach = niskie lub zerowe oprocentowanie, długi okres spłaty)

-Pozostałe co do dodatkowych zysków )np. zwolnienie z cła środków produkcji)

Cele subsydii eksportowych:

-Poprawa bilansu handlowego

-Upłynnienie nadwyżek produkcyjnych

-Lepsze wykorzystanie mocy produkcyjnych

-Podtrzymanie jakieś działalności produkcyjnej (jeżeli państwu na tym zależy)

-W przypadku, gdy wywiad gospodarczy stwierdzi, że konkurencja stosuje subwencje

62. ZMIENNE OPŁATY

Do bardziej skutecznych środków należą opłaty wyrównawcze, nie mogą być jednak zastosowane do ograniczenia importu wszystkich towarów. Cechą charakterystyczną tych opłat jest zmienna wysokość. Zmienne opłaty wyrównawcze stanowią różnice pomiędzy zmienną ceną rynku światowego na dany towar i stałą w danym czasie (gwarantowaną przez rząd) ceną rynku wewnętrznego. W celu ochrony produkcji danego wyrobu państwo ustala jego minimalną cenę gwarantowaną na rynku wewnętrznym zapewniającą opłacalność produkcji krajowej i zobowiązuje się po tej cenie skupować ewentualne nadwyżki tego wyrobu, oraz sprzedawać je w przypadku niedoboru na rynku i nadmiernego wzrostu cen rynkowych.

Istotą funkcjonowania takiego systemu jest niedopuszczenie do taniego importu poniżej cen gwarantowanych. Opłaty dostosowują się do zmian cen światowych, dzięki czemu uniemożliwiają import poniżej ustalonych przez władze i gwarantowanych cen minimalnych.

Mechanizm działania zmiennych opłat wyrównawczych:

Cena stała

Opłaty wyrównawcze

Cena światowa

Obniżka ceny światowej towaru wcale nie powoduje poprawy jego konkurencyjności cenowej na rynku odbiorcy, lecz jedynie wzrost zmiennej opłaty, wyrównując w ten sposób poziom ceny zagranicznej do poziomu ceny krajowej, gwarantowanej przez państwo. Opłaty wyrównawcze uniemożliwiają, więc import, dopuszczając go jedynie w okresie niedoboru na własnym rynku importera lub w celu zwiększenia asortymentu danego produktu na rynku. Zmienna opłata obciążeń importera, który wpłaca ją do budżetu państwa lub specjalnego budżetu, z którego finansowane są subsydia w eksporcie rolnym. Subsydia te stają się niezbędne po wprowadzeniu opłat wyrównawczych ze względu na wyższy poziom cen na rynku wewnętrznym niż cen światowych.

63. DYSKRYMINACYJNE ZAMÓWIENIA RZĄDOWE

64. HANDEL PAŃSTWOWY JAKO POZATARYFOWA KARIERA (BARIERA) HANDLU

65. SUBWENCJE RZĄDOWE

66. PODATKI GRANICZNE

Rodzaje opłat i podatków wewnętrznych:

-manipulacyjne, statystyczne, administracyjne.

-podatki specjalne

-podatki formalne - równocześnie stosowane wobec produktów krajowych i importowanych.

-zróżnicowane wg Asortymentów, w ten sposób że dotyczą tylko towarów importowanych.

Jeżeli towar eksportowany został opodatkowany w kraju importera, to w kraju eksportera musi on być zwolniony z opłat lub podatków.

Podatki mogą mieć charakter bezpośredni (obciążają cenę) lub pośredni (nie wchodzą w skład ceny).

67. OGRANICZENIA ILOŚCIOWE

Ograniczenia ilościowe (kontyngenty) to określenie przez państwo wielkości importu lub eksportu, który nie może być przekroczony w skali roku. Kontyngent na poziomie 0 to zakaz importu lub eksportu. Ograniczenia ilościowe mają chronić produkcję krajową, popyt na towary krajowe, bilans handlowy przed deficytem

68. REGUŁY TECHNICZNE, UMOWY SANITARNE I ZDROWOTNE WYMOGI DOTYCZĄCE OCHRONY ŚRODOWISKA

Stosowane są dla zapewnienia bezpieczeństwa wyrobów, odpowiedniej ich jakości, zdrowotności. Normy takie nie mogą być stosowane lub nadużywane w celu ochrony produkcji krajowej przed importem. Różnice w przepisach i regułach stanowią utrudnienie wymiany, ogranicza jej korzyści. Różnice powodują dodatkowy koszt (zbieranie informacji, śledzenie zmian w przepisach i dostosowanie ich do produkcji). Organizacje międzynarodowe zmierzają do ujednolicenia i standaryzacji norm, które nie mogą dyskryminować towarów zagranicznych, stanowić przeszkód w rozwoju wymiany.

69. DUMPING I JEGO RODZAJE

Dumping- oznacza sprzedaż towaru za granicą poniżej ceny wewnętrznej kraju eksportera, finansowane przez przedsiębiorstwo na własny rachunek.

Rodzaje dumpingu:

Sporadyczny - sprzedaż towaru zagranicą po cenie niższej niż na rynku krajowym

Łupieżczy - sprzedaż towaru zagranicą po cenie niższej niż na rynku krajowym w celu wyeliminowania konkurencji zagranicznej i osiągnięcie pozycji monopolistycznej na rynku zagranicznym

Stały - występuje w sytuacji gdy przedsiębiorstwo ma pozycje monopolistyczną na rynku zagranicznym i chce ją w dalszym celu utrzymać

70. REGUŁY POCHODZENIA

Reguły pochodzenia - narzędzia pozataryfowe. Są to zasady określające wartość towaru, która musi być dodana na terenie danego kraju aby mógł on być traktowany preferencyjnie na rynku ugrupowania integracyjnego.

Mogą one być określone w dwojaki sposób:

1' - mogą być określone w sposób %, na terenie danego kraju wartość towaru musi być zwiększona o określony % (30 - 50%)

2' - za towar do którego została dodana wartość uważa się taki towar, w przypadku którego zmienia się pozycja taryfowa.

Unia europejska przyjęła reguły pochodzenia ze wszystkimi krajami stowarzyszonymi łącznie z Polska.

71. FORMY POLITYKI HANDLOWEJ

Typy polityki handlu:

1.konwencjonalna- oparta na zasadach GATT i WTO. Stosowana jest wobec członków WTO oraz państw nie członków, ale które otrzymały KNU.

2.polityka autonomiczna- wynikająca z niezależnych decyzji rządu. Nie związana z porozumieniem GATT i WTO.

3.polityka specyficzna- określona jest przez pojęcie bilateralne lub zasadą ugrupowań regionalnych.

Wyróżnia się dwie formy stosowania polityki handlowej:

1)polityka wolnego handlu- gdy polityka ekonomiczna podporządkowana jest doktrynie liberalizmu gosp. Interwencja państwa uważana jest za szkodliwą, gdyż prowadzi do odchodzenia od optymalnych rozwiązań w produkcji, handlu, inwestycji, konsumpcji. Rola państwa jest ograniczona do kreowania i przestrzegania prawa, uczciwej konkurencji i wolnego handlu. Wolny handel tzn. wolny od wszelkiego rodzaju ograniczeń taryfowych, para-, pozataryfowych, nie powinno się go ograniczać za pomocą narzędzi ogólnej polityki ekonomicznej (kształtowanie kursu walut, stóp% polityki fiskalnej)

2)polityka protekcjonizmu- wykorzystanie przez państwo środków i narzędzi zagranicznej polityki ekonomicznej do osiągnięcia celów polityki.

72. POLITYKA KONWENCYJNA I JEJ FORMY

oparta na zasadach GATT i WTO. Stosowana wobec członków WTO oraz państw, które nie są członkami, ale otrzymały klauzule największego uprzywilejowania. Respektuje podstawowe zasady:

1.niedyskryminacji i wzajemności

2.gwarantują dużą przejrzystość reguł i narzędzi

3.gwarantuje stabilność stosunków handlowych

4.stabilność poziomu protekcji

5.prowadzi do ograniczeń swobody

6.harmonizacja i koordynacja gwarantuje równy dostęp do rynków, ale również obowiązek dostosowania przepisów międzynarodowych do przepisów wielostronnych.

73. POLITYKA AUTONOMICZNA

wynikająca z niezależnych decyzji rządu. Nie związana z założeniami GATT i WTO. Stosowanie tej polityki powoduje pojawienie się stawek autonomicznych ustalanych indywidualnie przez każdy kraj. Polityka autonomiczna może być:

1.dyskryminacyjna- stosowana wobec krajów gdzie decyduje państwo. Specyficzny tryb polityki dyskryminacyjnej stanowi embargo zakazu importu bądź eksportu, spowodowane względami politycznymi albo w celu ochrony.

2.preferencyjna- gwarantuje krajom partnerskim preferencje handlowe ponad ustalony poziom koncesji. Udzielone są przez kraje uprzemysłowione dla krajów słaborozwiniętych. Ten system preferencji ma charakter autonomiczny jednostronny bez obowiązku wzajemności np.kreje UE dla Afryki.

74. POLITYKA SPECYFICZNA

określona jest przez porozumienia bilateralne lub zasady ugrupowań regionalnych, w których są zawarte zasady i reguły wzajemnych stosunków gosp; obroty mogą dotyczyć obrotu pewnymi wyrobami.

75. RESTRYKCYJNA POLITYKA HANDLOWA I JEJ SKUTKI

-wyraża różne formy aktywności ekonomicznej rządu zmierzających do oddziaływania na rozmiary, strukturę, kierunki obrotów w handlu zagranicznym

-obejmuje zestaw ceł i narzędzi, które kształtują te stosunki

-decyduje o dostępie do rynku, o możliwościach wchodzenia

polityka liberalna i polityka protekcjonistyczna

O typie realizowanej polityki decydują, czynniki wewnętrzne i zewnętrzne.

czynniki wewnętrzne: ( wpływają na sytuację gospodarczą i politykę kraju)

1.poziom rozwoju kraju

2.struktura i rozmiary dochodu narodowego

3.struktura rynku (czynników produkcji, jego podmiotów, bieżąca sytuacja makroekonom., czy jest recesja czy ożywienie)

4.podział społeczny

czynniki zewnętrzne: 1. porozumienia prawno-instytucjonalne

-o charakterze wielostronnym, regionalnym

-zawierane przez poszczególne kraje lub grupy krajów (GATT, WTO )

-umowy handlowe dotyczące stref wolnego handlu i unii celnej

2.układ sił politycznych

3.charakter polityki handlowej stosowanej przez kraje partnerskie

polityka liberalna:

rola państwa: kreowanie i przestrzeganie prawa uczciwej konkurencji i

wolnego handlu

-wolny handel - wolny od ograniczeń taryfowych, poza i parataryfowych

i nieograniczony przez narzędzia ogólnej polityki ekonomicz.

polityka protekcjonistyczna:

*państwo wykorzystuje środki i narzędzia zagrażające polityce ekonomicznej

zalety:

-ochrona bilansu płatniczego przed nierównowagą

-ochrona przed zagraniczną konkurencją

wady:

-utrzymanie nieefektywnej struktury produkcji

-osłabienie zainteresowania przedsiębiorstw poprawą efektywności produkcji i postępem technicznym

-ograniczenie gospodarki otwartej wobec zagranicznej

76. PRAWNE PODSTAWY PIENIĘŻNEJ POLITYKI HANDLOWEJ

Układ o stowarzyszeniu Polski ze Wspólnotami Europejskimi podpisany

16 grudnia 1991 r.

Reguluje on całokształt stosunków Polski z tym ugrupowaniem koncentrując się na rozwoju wzajemnego handlu.

Po ratyfikacji układu przez Parlament Europejski i narodowe parlamenty wszystkich stron wszedł on w życie 1 lutego 1994 r.

Częścią tego układu jest Umowa Przejściowa dotycząca wzajemnej wymiany handlowej, która weszła w życie 1 marca 1992 r. Na jej podstawie jest tworzona strefa wolnego handlu wyrobami przemysłowymi.

77. POJECIE I RODZAJE KURSU WALUTOWEGO

Kurs walutowy to cena płacona w walucie krajowej za jednostkę waluty obcej lub cena jednostki waluty krajowej wyrażona w walucie obcej. Kurs walutowy umożliwia rozliczenie transakcji z zagranicą za pomocą pieniądza, służy do przeliczania dowolnej kwoty wyrażonej w walucie zagranicznej na walutę krajową i odwrotnie.

Kurs walutowy dzielimy:

- kurs arbitralny (sztywny)- jest to cena pieniądza danego kraju ustalona przez odpowiednie władze wobec pieniądza innego kraju i nie ulegająca zmianom w dłuższym okresie.

- kurs stały - cena pieniądza danego kraju wyrażona w pieniądzu innego kraju, przy czym odpowiednia władza monetarna (najczęściej Bank Centralny) jest zobowiązana utrzymywać wahania kursu w pewnych granicach(+/- 1%)

- kurs zmienny- to także cena pieniądza danego kraju wyrażona w pieniądzu innego kraju, przy czym odpowiednia władza monetarna kontroluje wahania tego kursu lub też pozostawia mu pełna swobodę.

biorąc pod uwagę kształtowanie się siły nabywczej walut wyróżniamy:

kurs efektywny tj. kurs średni ważony handlem, obliczany w stosunku do walut głównych partnerów handlowych danego kraju.

realny efektywny kurs tzn. kurs efektywny skorygowany o względne różnice w stopach inflacji poszczególnych krajach. Kurs ten wyraża tendencje zmian w sile nabywczej danej waluty.

Wymienialność walut polega na prawie do swobodnego kupowania i sprzedawania obcego pieniądza(w tym złota) za walutę krajową oraz dokonywania rozliczeń międzynarodowych w walucie narodowej i walutach obcych bez jakichkolwiek ograniczeń.

78. WARUNKI WYMIENIALNOŚCI WALUT

Wymienialność walut polega na prawie :

-swobodnego kupowania i sprzedawania obcego pieniądza - w tym złota - za walutę krajową

-dokonywania rozliczeń międzynarodowych w walucie narodowej i walutach obcych

-bez jakichkolwiek ograniczeń

Od 1914 r. żadna z walut nie spełnia powyższych warunków.

Powstało wiele rodzajów wymienialności i kilka systemów rozliczeń międzybankowych w warunkach braku wymienialności.

Klasyfikacja wymienialności:

1.kryterium przedmiotu wymiany

-wymienialność na złoto

-wymienialność na wszystkie inne waluty

-wymienialność na określone waluty

2.kryterium tytułu do wymiany

-wymienialność zupełna

-wymienialność częściowa

3.kryterium podmiotu wymiany

-wymienialność wewnętrzna

-wymienialność zewnętrzna

4.wymienialność pełna - każdy posiadacz waluty ma w danym kraju prawo do jej wymiany

-wymienialność ograniczona - daje prawo wymiany alternatywnie bankom zagranicznym i cudzoziemcom.

Zakres wymienialności waluty związany jest z charakterem polityki handlowej państwa. Utrzymanie wymienialności waluty w dłuższej perspektywie wymaga od władz gosp. państwa m.in. kontroli kursów walutowych, bilansu płatniczego, inflacji, a także utrzymanie odpowiednich rezerw walutowych

79. ISTOTA BILANSU PŁATNICZEGO I JEGO GŁÓWNE POZYCJE

Bilans płatniczy jest syntetycznym zestawieniem wszystkich płatności dokonywanych między rezydentami krajowymi a zagranicą, dotyczących określonego okresu, zazwyczaj jednego roku kalendarzowego.

Głównym celem sporządzania bilansu płatniczego jest zapewnienie informacji o stanie stosunków finansowych państwa z zagranicą.

Bilans Płatniczy składa się z trzech części:

BILANS OBROTÓW BIEŻĄCYCH

-bilans handlowy ( zawarte są tu wszystkie transakcje kupna sprzedaży towarów dokonywanych zagranicą)

-bilans obrotu usługami (transakcje kupna sprzedaży dokonywanych w kraju i zagranicą)

-bilans procentu i dywidend (uwzględnia się odsetki od kredytów oraz dywidendy od inwestycji bezpośrednich

-bilans transferów rządowych (ujmuje się wszelkie wydatki rządowe - przekazywanie środków pieniężnych pochodzących z pracy za granicą.

BILANS OBROTÓW KAPITAŁOWYCH

-bilans obrotów kapitałami krótkoterminowymi ( max 1 rok)

-bilans obrotów kapitałami długoterminowymi

BILANS OBROTÓW WYRÓWNAWCZYCH (REZERWOWYCH)

-stan rezerw dewizowych

-wszelkie pożyczki służące do zrównoważenia bilansu płatniczego

Wymieniamy transakcje:

-autonomiczna (1,2) - są to te transakcje bilansu płatniczego które zawierane są w celu osiągnięcia zysku niezależnie od sytuacji w bilansie płatniczym

-wyrównawcza (3) - te transakcje które podejmowane są w celu zrównoważenia bilansu płatniczego

80. POJĘCIE RÓWNOWAGI I NIERÓWNOWAGI BILANSU PŁATNICZEGO

Równowaga i nierównowaga bilansu płatniczego

Z rachunkowego pkt widzenia bilans płatniczy jest zawsze zrównoważony.

Natomiast z ekonomicznego pkt widzenia bilans płatniczy nie jest zrównoważony.

Równoważny gdy transakcje autonomiczne równoważą się (nie występują transakcje wyrównawcze)

Równowaga rzeczywista lub pozorna bilansu płatniczego:

Rzeczywista - ma miejsce gdy równowaga transakcji autonomicznych jest osiągnięta w warunkach braku jakikolwiek ograniczeń odnośnie podejmowania działań gospodarczych

Pozorna - transakcje autonomiczne równoważą się w warunkach istnienia ograniczeń odnośnie jakikolwiek działań gospodarczych

Skutki nadwyżki lub deficytu

Deficyt - spadek kursu waluty danego kraju - spadek podaży pieniądza - impuls deflacyjny

Nadwyżka - wzrost kursu waluty danego kraju - wzrost podaży pieniądza - impuls inflacyjny

81. PODSTAWOWE MIERNIKI STOPNIA ZAANGAŻOWANIA W MIĘDZYNARODOWYM PODZIALE PRACY

Do podstawowych mierników stopnia zaangażowania w międzynarodowym podziale pracy zaliczamy:

-udziały w imporcie i eksporcie światowym

-przeciętną stopę importu (Im/Y) i przeciętną stopę eksportu (Ex/Y), gdzie Y - wartość dochodu narodowego

-krańcowa stopa importu (Ex/Y), gdzie oznacza odpowiednie przyrosty

mówi o ile zmieni się eksport na skutek zmian dochodu o jednostkę

<1 - dany kraj ogranicza swoją aktywność zawodową w podziale pracy

=1 - aktywność danego kraju nie ulega zmianom

>1 - kraj angażuje się w coraz większym stopniu w międzynarodowy podział pracy

-dochodowa elastyczność importu - miernik wskazujący na relatywne zmiany importu (Im/Im) w stosunku relatywnych zmian dochodu narodowego w analizowanym okresie, czyli: dYim=(Im/Im):(Y/Y)

dochodowa elastyczność eksportu - miernik wskazujący na relatywne zmiany eksportu (Ex/Ex) w stosunku do relatywnych zmian dochodu narodowego w analizowanym okresie, czyli: dYex=(Ex/Ex):(Y/Y)

<1 handel zagraniczny wpływa w niewspółmiernie niskim stopniu na dochód narodowy,

=1 wpływ neutralny,

>1 jednostka dochodu narodowego generuje więcej niż jednostkę dochodu z eksportu,

-cenowa elastyczność importu - miernik wskazujący n. relatywne zmiany importu w stosunku do relatywnych zmian cen (P/P) w danym okresie,

cYim=(Im/Im):(P/P),

cenowa elastyczność eksportu - miernik wskazujący na relatywne zmiany eksportu w stosunku do relatywnych zmian cen w danym okresie,

cYex=(Ex/Ex):(P/P)

-produkcyjna elastyczność importu i eksportu

Pim=(Im/P):(Im/P); Pex=(Ex/P):(Ex/P),

-inwestycyjna elastyczność importu i eksportu

Iim=(Im/I):(Im/I); Iex=(Ex/I):(Ex/I).

Mówi o względnych zmianach eksportu wynikających ze względnych zmian inwestycyjnych

Wskaźniki dotyczące elastyczności mogą się wahać od 0 (elastyczności sztywne) poprzez 1 (elastyczność neutralna) do nieskończoności (elastyczność na wysokim poziomie). Kształtują się różnie w różnych krajach i w poszczególnych okresach.

82. PODSTAWOWE PLANY MIĘDZYNARODOWEJ WYMIANY GOSPODARCZEJ ICH ISTOTA I ZNACZENIE WE WSPÓLCZESNEJ GOSPODARCE ŚWIATOWEJ.

Do podstawowych form wymiany gospodarczej zaliczamy:

-wymianę rzeczową,

-wymianę finansową.

Wymiana rzeczowa to przede wszystkim wymiana:

-produktów naturalnych - ich transport i eksport,

-ludności - międzynarodowa migracja ludności - jej przenoszenie się przez granice narodowe na dłuższe okresy,

-energii,

-informacji.

Drugą formą wymiany gospodarczej jest pieniądz. Pieniądz posiada wartość, a)jako towar specyficzny posiada także wartość użyteczną. Pieniądz spełnia określone funkcje:

-jest miernikiem wartości- w pieniądzu wyraża się wartość i ceny różnych towarów,

-jest środkiem płatniczym - uwalnia nas od zobowiązań,

-jest środkiem cyrkulacji - umożliwia zawieranie transakcji P-T-P,

-jest środkiem tezauryzacji - środek do gromadzenia pieniędzy,

-pieniądz światowy.

1

---