Wallenrodyzm

jest kolejną postawą, tym razem pochodzącą z powieści poetyckiej A. Mickiewicza "Konrad Wallenrod"; jest to postawa nawiązująca do rycerskiej, ale pokazująca zaprzepaszczenie idei moralności rycerskiej, oraz własnej miłości w imię dobra ojczyzny (Litwy); to oczywiście wiąże się z rozdarciem wewnętrznym i w konsekwencji doprowadza do samobójstwa;

Prometeizm wiąże się z postawą Konrada w III cz. "Dziadów"; charakteryzuje się indywidualistycznym buntem wobec natury, Boga i ograniczeń natury obyczajowej; bunt ten jest oczywiście przeprowadzany w imię poświęcenia swego życia dla dobra ludzkości; wywodzi się od mitu o Prometeuszu; Konrad przeciwstawił się Bogu, wzywał go na pojedynek, wytykając mu brak uczuć do ludzi (bezduszność), oczywiście głównie wobec Polaków; domagał się od Boga prawa rządzenia nad duszami ludzi (despotycznie wręcz); w pewnym momencie chce nazwać go carem świata, ale robi to za niego diabeł, co uwolniło go od wielkiego grzechu; ten prometejski bunt wykazał niemoc bohatera, a spowodował jedynie zgrzeszenie pychą;

Tragizm Konrada Wallenroda.

Mickiewicz napisał "Konrada Wallenroda" pod wpływem wymuszonego pobytu w Rosji, z powodu procesu członków filomatów, tak więc utwór ten musiał zawierać jakieś sprytnie ukryte przed cenzurą treści, bo jak wiemy utwór ukazał się w Rosji;

W utworze tym chodzi o usankcjonowanie walki podstępnej i opierającej się na zdradzie, prowadzącej jednak do zagłady przeciwnika; uzasadniając to wymaganiem bycia w walce tak silnym, jak i sprytnym

Cała fabuła została streszczona w balladzie (pieśni) "Alpuhara" opowiedzianej przez wajdelotę litewskiego - Halbana (historia o podstępie ostatnich Arabów hiszpańskich, broniących się w Alpuharze przed Hiszpanami; władca Almanzor postanawia zemścić się na wrogu w dość nietypowy sposób: przedziera się samodzielnie do Granady, gdzie szaleje dżuma; następnie udaje się do obozu wroga, gdzie zaraża wszystkich Hiszpanów tą śmiertelną chorobą);

Podobna akcja jest w przypadku Konrada (oryginalne imię Alf, tak na prawdę nie wiadomo, gdyż jest porwanym dzieckiem litewskim), który postanawia poświęcić się dla dobra Litwy (nie ma innej rady) i ukatrupić zakon podszywając się pod władcę krzyżaków, co ostatecznie nieźle mu się udaje - tu streszczenie krótkie (akcję znam)

Romantyczny tragizm głównego bohatera opiera się na konflikcie kilku ważnych wartości: własne szczęście w miłości i rodzinie, pośród swojego narodu stoi w sprzeczności w natychmiastowej potrzebie pomocy upadającej Litwie, która nie ma szans w otwartej walce zbrojnej z Zakonem; drugą strefą konfliktową jest problem moralności rycerskiej, której nauczył go Zakon, a przeciw której musi stanąć, aby ratować ojczyznę; musi mianowicie zastosować technikę podstępu; to właśnie staje się przyczyną jego wewnętrznego rozdarcia na dwóch ważnych płaszczyznach życiowych;

Dokonana wcześniej seria tragicznych wyborów, doprowadza ostatecznie (ale już po przeprowadzeniu planu destrukcji Zakonu Krzyżackiego) do samobójstwa bohatera (tu pojawia się motyw uniknięcia haniebnego sądu i skazania na śmierć)

Trzeba jednak zauważyć, że taki sposób postępowania zostaje usprawiedliwiony przez pieśniarza Halbana w jednej z jego ballad, opowiedzianych na uczcie w Zakonie; mianowicie porównuje on Litwinów do niewolników, dla których jedynym orężem może być podstęp - jest to wyraźne odwołanie do aktualnej wtedy sytuacji Polski

Idea takiego postępowania zyskała miano walenrodyzmu

Tragizm wynika więc z konfliktu wartości, konieczności wyboru tylko jednej drogi, tak jak w dramacie antycznym, prowadzącej do katastrofy;

Dlaczego Konrad buntuje się przeciw Bogu?

Bunt Konrada w III cz. "Dziadów" Mickiewicza odbywa się na trzech podstawowych płaszczyznach: pierwsza związana jest z definicją poezji romantycznej, druga chęć uzyskania od Boga prawa do uszczęśliwiania ludzi, a związana z tym trzecia płaszczyzna to problem wyzwolenia Polski;

Cały bunt przeciw Bogu, zawarty w Wielkiej Improwizacji zaczyna się od określenia znaczenia i funkcji poety i poezji romantycznej; Konrad określa się jako samotnego (nie potrzebującego ludzi), wyalienowanego, niezrozumianego; jego poezja nie potrzebuje jednak odbiorców z dwóch powodów: po pierwsze poezja jest tworem idealnym, istniejącym jednak niezależnie od woli artysty, a wszelkie próby ujęcia jej w słowa prowadzą jedynie do jej zniekształcenia; tak więc myśl poety jest ważniejsza od jej pisemnej realizacji; z tego wynika drugi powód: jedynymi godnymi odbiorcami tej poezji są Bóg i natura; ponieważ poezja daje poecie nieśmiertelność, poza tym wiąże się z aktem tworzenia, zbliża to poetę do Boga; dlatego też, aby wypróbować swoją moc, ściera się z Bogiem, co z góry wydaje się być skazane na niepowodzenie;

Podstawą do tego starcia staje się wielka miłość Konrada do ludzi ze szczególnym wskazaniem na naród Polski; pragnie on uwolnić ojczyznę nawet za cenę własnego życia, bo to on cierpi za cały naród; na tej podstawie domaga się rządu dusz, czyli despotycznej władzy nad nimi, aby uszczęśliwić wszystkich, nawet tych którzy tego nie chcą; każdego kogo by się zbuntował czekałyby męczarnie; wzywając Boga do walki na serca (miłość) posuwa się nawet do bluźnierstwa, jakim jest opisanie Boga jako nie ojca świata, ale jego cara;

Podsumowując: buntuje się aby sprawdzić swoją moc, którą porównuje z Boską; chce uwolnić Polskę spod zaborów kierując się miłością do ludzi i nie zgadza się na niesprawiedliwość Boga;

Problem walki narodowo - wyzwoleńczej w twórczości Adama Mickiewicza.
Utwory polskich romantyków są nacechowane dużym patriotyzmem ze względu na sytuację w jakiej znalazła się Polska po roku 1918. Z pośród utworów Mickiewicza należy wymienić: "Grażynę", "Konrada Wallenroda", "Redutę Ordona", "Dziady drezdeńskie", "Pana Tadeusza".

"Grażyna" - poemat z 1823r. - akcja w średniowiecznej Litwie, gdzie rządzi Książe Litawor, który nie chce podporządkować się władzy księcia Witolda. Wzywa na pomoc Krzyżaków, jednak jego piękna żona - Grażyna ("...niewiasta z wdzięków, a bohater z ducha...") - aby zapobiec hańbie i zdradzie przebiera się w zbroję męża i walcząc przeciw najeźdźcom na czele rycerzy litewskich ginie. Zagrożenie narodowe - tutaj wiążące się z Krzyżakami, może zostać odparte jedynie poprzez wspólną walkę ("Spólna moc tylko zdoła nas ocalić"). Litawor uświadamia sobie jaki niegodny czyn chciał popełnić i zadaje sobie śmierć przy zwłokach żony - w ten sposób Mickiewicz ukazuje niegodziwość postępowania przeciw własnej ojczyźnie. Grażyna jest uosobieniem bohatera, który w obronie ukochanej ojczyzny i honoru nie waha się poświęcić to, co ma najcenniejszego - własne życie, dzięki czemu to jej imię i sławę jej czynu pamięć ludu przekaże potomnym ("Dziś żadnego nie znajdziesz w nowogródzkiej gminie. Co by ci nie zanucił piosenki o Grażynie. Dudarze ją śpiewają, powtarzają dziewki dotąd pole bitwy zwą polem L i t e w k i."). Pomimo, że wszystkie postaci zostały przez poetę stworzone, ich twórca zadbał o ich literackie uprawdopodobnienie oraz wiarygodność przywoływanych wydarzeń i realiów historycznych, aby stworzony poemat silniej oddziaływał na odbiorców.

"Konrad Wallenrod - powieść historyczna z dziejów litewskich i pruskich" - powieść poetycka z 1828r, nieznacznie tylko odbiegająca tematem od "Grażyny". Bohaterem jest młody Litwin, uprowadzony w dzieciństwie przez Krzyżaków i przez nich wychowany. Dzięki temu, że złożył śluby zakonne i stał się mistrzem zakonu ma - jako jedyny ze swego narodu - możliwość ocalić swą ojczyznę od zagrożenia, jakie stanowią Krzyżacy. Nie widząc innego sposobu decyduje się Konrad Wallenrod na walkę poprzez podstęp i zdradę("Jeden sposób, Aldono, jeden pozostał Litwinom Skruszyć potęgę Zakonu: "Mnie ten sposób wiadomy. Lecz nie pytaj dal Boga! Stokroć przeklęta godzina, W której od wrogów zmuszony chwycę się tego sposobu"). Jednakże z tej sytuacji wynika tragizm tej postaci, która dla dobra narodu, z którego się wywodzi musi poświęcić nie tylko szczęście rodzinne i własne życie, ale także zrezygnować ze szczęścia wiecznego ("...Chcę znać zawczasu co mnie w piekle czeka"). Jednak dzięki temu Mickiewicz ukazał jak ważny jest i powinien być problem walki o dobro ojczyzny ("...Jam niebo za młodu poświęcił..."). Jednocześnie postacią ślepego wajdeloty - Halaban, poeta określa miejsce należne poecie i jego poezji, a mianowicie przypominanie w chwilach największego zwątpienia celów i motywów walki z najeźdźcą. Halaban proponuje też ("...narodowy kościół pamiątek...") co oznaczać ma nieśmiertelność w ustach ludu oraz w literaturze. Dzięki "Konradowi Wallenrodowi" Mickiewicz przekonuje, że w walce o niepodległość państwa nie liczą się żadne koszty, ani środki służące osiągnięciu upragnionego celu. Ukazuje więc, że dotychczasowe - nieskuteczne sposoby walki zgodne z etyką rycerską i prostotą zadań żołnierskich, należy zastąpić sposobami skutecznymi, choć niekoniecznie zgodnymi z etyką chrześcijańską.

"Reduta Ordona" to utwór powstały po upadku powstania listopadowego w celu ilustracji wysiłków powstańczych i bohaterstwa ich uczestników. Stąd też Mickiewicz wybrał do swych utworów dwie znamienite postacie: hrabiankę Emilię Plater ("Śmierć pułkownika"), oraz Juliana Konstantego Ordona ("Reduta Ordona"). "Reduta..." to wiersz opowiadający o dowódcy wolskiej placówki, który nie mogąc skutecznie przeciwstawić się przewadze liczebnej wroga, w ostatniej chwili - gdy wróg już wdarł się do reduty -wysadził się w powietrze zadając nieprzyjacielowi wielkie straty.("...Widziałem go znowu! Widzę rękę - błyskawicę...|Wywija, grozi wrogom, trzyma palną świecę...|Biorą go!... Zginął! - O nie! Skoczył w dół, do lochów!(..)|Spojrzałem na redutę. - Wały, palisady, Działa, i naszych garstka, i wrogów gromady -|Wszystko jak sen, znikło!...") Mimo, że rzeczywisty pierwowzór przeżył powstanie i działał później na emigracji, Mickiewicz w swym utworze uśmiercił go dla złożenia hołdu tym, którzy polegli w czasie powstania, a także dla podkreślenia, że własne życie staje się mało znaczące wobec wolności kraju ojczystego i rodaków.

"Dziady cz. III" - wielki dramat romantyczny z 1832r. bohater Gustaw odnajduje sens życia i doznaje przemiany duchowej, co jest symbolicznie ukazane w scenie w celi więziennej. ("Tu umarł Gustaw, narodził się Konrad"). Odrodzony Konrad odnajduje swe miejsce w życiu w roli bojownika o wolność ojczyzny, który gotów jest poświęcić swe życie. Utwór ten powstał w wyniku włączenia się romantyków do walki w powstaniu listopadowym i zapowiadał nową fazę twórczości tego okresu. W utworze tym przedstawione są wydarzenia z okresu procesu wileńskiego, prześladowania młodzieży polskiej i jej cierpienia (Zan, Wasilewski, Rollinson). Ukazana została również jej gotowość do najwyższych poświęceń w imię ratowania ojczyzny (piosenka Feliksa: "Nie dbam, jaka spadnie kara"). W widzeniu księdza Piotra wyjaśniona zostaje klęska powstania i jednocześnie rola narodu polskiego - wybranego wśród innych narodów słowiańskich. Polska miała być uosobieniem Chrystusa i jego mesjanistycznej misji (poświęcenie się za innych ludzi lub narody). Konrad jest poetą, który żąda umożliwienia mu kierowania narodem, a więc jest również bohaterem zaangażowanym w realizację celów narodowych. ("Chcę czuciem rządzić, które jest we mnie; Rządzić jak Ty wszystkimi zawsze i tajemnie: Co ja zechcę, niech wnet zgadną, Spełnią, tym się uszczęśliwią, A jeżeli się sprzeciwią, Niechaj cierpią i przepadną."). Jest też w "Dziadach" zawarta krytyka części narodu polskiego, który uległ wpływom zaborców i przestał dbać o zachowanie własnej tożsamości. Dotyczy to arystokracji, która związana z dworem carskim troszcząc się jedynie o własny interes, zapomina o losie ojczyzny. Przykłady tego odnajdujemy w scenie "Salon warszawski" zamykanej wypowiedzią Piotra Wysockiego: "Nasz naród, jak lawa, Z wierzchu zimna i twarda, sucha i plugawa, Lecz wewnętrznego ognia sto lat nie wyziębi; Plwajmy na tę skorupę i zstąpmy do głębi"!).

"Pan Tadeusz - Ostatni zajazd na Litwie" to największa epopeja narodowa z 1834r. przedstawiająca wydarzenia w Soplicowie z okresu wyprawy napoleońskiej na Moskwę. Głównym, choć wcale nie tytułowym bohaterem jest Jacek Soplica, który splamiony zabójstwem stolnika Horeszki po odmowie ręki jego córki - Ewy, odkupienia swych win szukał w działalności politycznej, w bitwach pod Hohenlindem, Jeną, w wąwozie Samosierra gdzie "...Obok Kozietulskiego był ranny dwa razy...". Okazał się też ksiądz Robak (gdyż takie imię przybrał Jacek Soplica) emisariuszem, więźniem politycznym i cierpiętnikiem "za sprawę". ("Udało mi się nieraz do kraju przedzierać, Rozkazy wodzów nosić, wiadomości zbierać, Układać zmowy - znają i Galicyjanie Ten kaptur mnisi - znają i Wielkopolanie! Pracowałem przy taczkach rok w pruskiej fortecy, Trzy razy Moskwa zraniła mi plecy, Raz już wiedli na Sybir; potem Austriacy W Szpilbergu zakopali mnie w lochach do pracy..."). Biografia księdza Robaka jest modelowym żywotem patrioty Polski porozbiorowej, a może nawet żywotem symbolicznym. Jest on nie tyle indywidualnością co bohaterem uosabiającym losy narodu polskiego. Dzięki dobrze spełnionej misji Jacek Soplica odkupuje swe grzechy i pomimo tego, że umiera w wyniku odniesionych ran po powrocie do Soplicowa, "Pan Tadeusz" ma pozytywny wydźwięk, gdyż kończy się ślubem bohatera tytułowego - syna Soplicy co uświadamia odbiorcom, że siły spożytkowane dla dobra ojczyzny zwracają się z nawiązką. Jak zostało to zaprezentowane na przykładzie twórczości Adama Mickiewicza w wielu różnych utworach okresu romantyzmu możemy dostrzec problem walki narodowo - wyzwoleńczej.

Jacek Soplica jako nowy typ polskiego bohatera romantycznego

Adam Mickiewicz przedstawił zupełnie nową postawę polskiego bohatera romantycznego w swym ostatnim z największych arcydzieł - w poemacie zatytułowanym "Pan Tadeusz czyli ostatni zajazd na Litwie ...". Jego akcja rozgrywa się w latach 1811-1812 w Soplicowie - zamożnym folwarku szlacheckim do którego nie dotarły jeszcze przemiany historyczne tego okresu. Choć tytułowym bohaterem tego utworu jest młody panicz - pan Tadeusz, dużo ciekawszą postacią jest Jacek Soplica. Jest Soplica szlachcicem dumnym i przepełnionym pychą, jakich nie brakowało w Polsce przedrozbiorowej. Zakochał się on w córce Stolnika Horeszki - Ewie , lecz gdy jej ojciec odmówił mu jej ręki, w Jacku odezwała się upokorzona duma: "Soplicy Horeszkowie odmówili dziewkę! Że mnie Jackowi czarną podano polewkę!" Doprowadziło to do zabicia Stolnika przez Soplicę w momencie, gdy był atakowany przez Moskali i spowodowało ochrzczenie Jacka mianem zdrajcy, co było dla niego równie bolesne: "Imię zdrajcy przylgnęło do mnie jak dżuma. Odwracali ode mnie twarz obywatele, Uciekali ode mnie dawni przyjaciele(...) Nawet lada chłop, lada Żyd, choć się pokłonił, To mię z boku przebijał szyderskim uśmiechem;"

Jedyną drogą, dzięki której Jacek Soplica miał szansę odkupić swe winy było wybranie cichej - ale bardzo pożytecznej działalności na rzecz Ojczyzny, co się też stało: "Zły przykład dla Ojczyzny, zachętę dla zdrady Trzeba było okupić dobrymi przykłady, Krwią, poświęceniem się..."

Tak głęboka i nietypowa przemiana postaci tego bohatera została podkreślona poprzez przybranie przez niego pseudonimu Księdza Robaka: "Ja, niegdyś dumny z rodu, ja, com był junakiem, Spuściłem głowę, kwestarz, zwałem się Robakiem, Że jako robak w prochu..."

Bohater ten po raz pierwszy w literaturze romantyzmu wybrał inną drogę postępowania. Zamiast dokonywać czynów wybitnych, głośnych pod własnym imieniem, ale mało skutecznych i trudnych do realizacji przez ogół społeczeństwa, ukazał drogę, jaką powinni podążać wszyscy współcześni mu patrioci: "Biłem się za kraj; gdzie? jak? zmilczę; nie dla chwały Ziemskiej, biegłem tylekroć na miecze, na strzały. Milej sobie wspominam, nie dzieła waleczne I głośne, ale czyny ciche, użyteczne, I cierpienia których nikt..."

Ksiądz Robak jest alternatywą dla innych postaci ukształtowanych w wyniku klęski powstania listopadowego takich jak Kordian - Juliusza Słowackiego. Choć przemiana bohatera występowała w obu wypadkach, to mickiewiczowski Robak pod wpływem Historii - zmienia się i działa skutecznie wśród społeczeństwa, natomiast bohater Słowackiego próbując w sposób niemożliwy zmienić koło historii - pada pokonany przez własny Strach i Imaginację. Jest też Soplica - Robak bohaterem zapowiadającym kolejny okres, w którym główną rolę miały odgrywać nie indywidualności wybijające się spośród społeczeństwa, ale osobę działające na korzyść właśnie tego społeczeństwa. Okres ten rozpoczął się po klęsce kolejnego powstania narodowego w 1863r. - powstania listopadowego. Charakterystyczną cechą literatury tego okresu jest konieczność omijania - oszukiwania cenzury, jaka została wprowadzona na skutek klęski militarnej oraz politycznej poprzedniego pokolenia. Niepowodzenie tego wielkiego wysiłku narodowego, oraz wprowadzone w jego następstwie dotkliwych represji carskich spowodowały gruntowną zmianę postaw bohaterów literackich.

Różne rozumienie pojęcia patriotyzm w wybranych utworach polskich romantyków.
Adam Mickiewicz: - Konrad Wallenrod - walka metodą podstępu i zdrady, poświęcenie honoru i zbawienia dla sprawy kraju. - Dziady cz. III - hołd męczeństwa młodzieży polskiej, przedstawia wywózki, przesłuchania, przekrój społeczeństwa polskiego (mesjanizm) - Pan Tadeusz - epopeja wracająca do chwil świetności Polski szlacheckiej i nadziei związanych z epoką Napoleona.

Adama Mickiewicza inspirowały kreacje europejskich bohaterów literackich. Literatura romantyczna wykreowała bardzo swoisty typ bohatera - jest to jednostka nieprzeciętna, poszukująca sensu istnienia, piękna świata. We wczesnej młodości u wieszcza widzimy bohatera werterowskiego - Gustawa oraz bajronicznego - Wallenroda. Obaj są indywidualistami, obaj nie akceptują praw świata. Gustaw to bohater nieszczęśliwej miłości, Konrad - ofiarnej zdrady. Istotę ewolucji dobrze ukazuje scena prologu III części "Dziadów" - Gustaw przemienia się w Konrada, bojownika o wolność. Mickiewicz nie tworzy wrażliwego poety, lecz kogoś, kto przezwyciężył własny egoizm. Będąc indywidualistą wykraczającym poza przeciętność staje się bohater mickiewiczowski jednostką w pełni świadomą swej ofiary - bohaterem prometejskim. Drugim rodzajem bohatera mickiewiczowskiego jest prorok, w którym duszę romantyczną zastępuje pokora - ksiądz Piotr.

W "Panu Tadeuszu" dokonuje się negacja postaw bohatera romantycznego. Po przemianie moralnej jest on bohaterem pokory rezygnującym z indywidualizmu. Kreacja bohatera mickiewiczowskiego to powolne odchodzenie od wartości romantycznych.

Scenę I zamyka tzw. "Mała Improwizacja". W niej to Konrad przedstawia siebie jako genialnego poetę - proroka, który wielkością swego umysłu przenika losy świata. Manifestuje poczucie własnej dumy i wielkości. "Małą Improwizację" zamyka obraz kruka, który plącze myśli Konrada - ów kruk to znak diabła.

Prometeizm to idea poświęcenia się dla dobra ludzkości. Cechy prometejskie romantycy przypisywali Chrystusowi, Adamowi, Judaszowi - przyczynił się do ofiary Chrystusa, za zgodą Bożą swoją zdradą przyczynił się do odkupiającej ofiary Chrystusa. Motywy prometejskie wyraża wiersz "Prometeusz". Był on dla Goethego żywym wcieleniem buntu wobec Boga(ów). Buntu, któremu Goethe przypisuje okrucieństwo względem żywego stworzenia. Motywy prometejskie były bardzo popularne w literaturze europejskiej. Z biegiem czasu stały się świadectwem nowej sytuacji europejskiego myśliciela. Przełom XVIII i XIX w. to czas tworzenia się nowej grupy społecznej - intelektualistów, społecznych myślicieli, filozofów, artystów. W figurze Prometeusza odnajdywali obraz własnej kondycji egzystencjalnej i społecznej. Mieli zastąpić tę rolę jaką pełnił w kulturze europejskiej kapłan. Pragnęli stać się nauczycielami, przewodnikami ludzkości, faktycznymi odkrywcami tego co dobre i złe. W swych dziełach wyrażali bunt i negację wobec boskich praw świata, porządku społecznego, często ponosili za to swoistą formę odpowiedzialności - negację i odrzucenie.

Do tej kwestii ustosunkowuje się Mickiewicz w drugiej scenie III części "Dziadów". W I części "Wielkiej Improwizacji" Konrad opisuje się jako genialnego, obdarzonego nadprzyrodzoną mocą poetę. Widzimy samotnego więźnia z szalonym obliczem, w głębi zaś pojawiają się postacie metafizyczne prowadzące walkę o duszę bohatera. Autor dotyka kwestii bariery międzyludzkiego porozumienia zawartej w istocie języka. Konrad odkrywa, że język nie zawsze prowadzi do porozumienia. Manifestuje poczucie własnej dumy poetyckiej. Jedynym godnym jego słuchaczem może być sam Bóg - poezja daje poczucie nieśmiertelności, poetycki akt stwórczy przyrównuje Konrad do boskiego aktu stworzenia. Poeta wyznaje w monologu, że doznaje chwili uniesienia co daje mu moc do rozmowy ze Stwórcą. Konrad wspomina dzieje swojej nieszczęśliwej miłości, przyrównuje ją do boskiej miłości do ludzi. Miłość, którą żywił Konrad do kobiety zmieniła się - stała się miłością do narodu. W imieniu narodu chce poeta rozmawiać z Bogiem. Żąda od niego władzy nad ludźmi. Gdyby ją miał stworzyłby świat szczęśliwszy. Władza Konrada nad ludźmi miałaby charakter tyrański - poeta odkrywa, że prometejskie nauki myślicieli XIX w. są zaczynem okrutnej tyranii. Konrad oskarża Boga, że nie jest miłością, lecz rozumem. Porozumienia z Nim należy szukać na drodze rozumu, a nie uczucia. Konrad przeżywa bardzo charakterystyczny dylemat religijny - nie może pogodzić wizji Boga z tym, co widzi w świecie - okrucieństwem, przemocą, niesprawiedliwością. Próbuje utożsamić się z własną ojczyzną. Występuje w jej imieniu wobec Boga pytając, czemu skazał ją na los hiobowy. Milczenie Boga budzi w nim gniew coraz większy - oskarża Go o tyranię. W świetle następnej sceny okazuje się, że Konrad motywowany jest diabłem.

Kreacja bohatera.

Jacek Soplica w 1792 r. zabił Stolnika Horeszkę. Magnaci polscy założyli Konfederację Targowicką - najazd Moskali na obrońców konstytucji. Horeszko był patriotą, obrońcą konstytucji, człowiekiem godnym, walczącym o dobro ojczyzny. Moskale najeżdżają na zamek Stolnika, Jacek zabija go z rosyjskiego karabinu. Rząd Targowicki przejmuje dobra Horeszków i nadaje je Soplicom. Jacek został okrzyknięty zdrajcą, choć Horeszko przed śmiercią wybacza mu winę, kreśląc znak krzyża - zemsta Gerwazego nie ma powodów moralnych, jest aktem nieposłuszeństwa wobec swego pana. Jacek ucieka do Rzymu - staje się symbolem Polaków walczących o wolność ojczyzny. Związuje się z Legionami Dąbrowskiego, spłaca swe winy w bitwach pod Hochenlinden i Jeną. W 1807 obecny przy oblężeniu Gdańska, w 1808 uczestniczy w ataku na Samosierrę. Następnie wstępuje do zakonu bernardynów, przyjmuje imię Robak i zostaje kwestarzem - emisariuszem napoleońskim działającym na terenach zaborów. W 1811 powraca do Soplicowa by przygotować powstanie. Nie udało mu się postawić swej rodziny na jego czele, by tym samym mogli zmyć hańbę ze swego nazwiska. Umiera jesienią 1811 osłaniając przed kulą Horeszkę, odznaczony pośmiertnie Legią Honorową.
Przemiana Soplicy to symboliczny kierunek przemian, który musi się dokonać w świecie szlacheckim, aby Polska mogła odzyskać niepodległość. Nie ma takiej słabości, której nie da się przezwyciężyć siłą ducha.
Adama Mickiewicza inspirowały kreacje europejskich bohaterów literackich. Literatura romantyczna wykreowała bardzo swoisty typ bohatera - jest to jednostka nieprzeciętna, poszukująca sensu istnienia, piękna świata. We wczesnej młodości u wieszcza widzimy bohatera werterowskiego - Gustawa oraz bajronicznego - Wallenroda. Obaj są indywidualistami, obaj nie akceptują praw świata. Gustaw to bohater nieszczęśliwej miłości, Konrad - ofiarnej zdrady. Istotę ewolucji dobrze ukazuje scena prologu III części "Dziadów" - Gustaw przemienia się w Konrada, bojownika o wolność. Mickiewicz nie tworzy wrażliwego poety, lecz kogoś, kto przezwyciężył własny egoizm. Będąc indywidualistą wykraczającym poza przeciętność staje się bohater mickiewiczowski jednostką w pełni świadomą swej ofiary - bohaterem prometejskim. Drugim rodzajem bohatera mickiewiczowskiego jest prorok, w którym duszę romantyczną zastępuje pokora - ksiądz Piotr.
W "Panu Tadeuszu" dokonuje się negacja postaw bohatera romantycznego. Po przemianie moralnej jest on bohaterem pokory rezygnującym z indywidualizmu. Kreacja bohatera mickiewiczowskiego to powolne odchodzenie od wartości romantycznych.

Koncepcja bohatera w "Konradzie Wallenrodzie"

(na czym polega wielkość i tragizm).Klęska powstania dekabrystów uświadomiła poecie potęgę carskiej Rosji i błędną ideologię szlacheckich rewolucjonistów, którzy potęgę tę pragnęli złamać w samotnej, bo oderwanej od mas ludowych walce (rewolucjonizm szlachecki). Utwór swój Mickiewicz poprzedził mottem z włoskiego pisarza politycznego, z okresu odrodzenia "Musicie bowiem wiedzieć, że są dwa rodzaje walki.. trzeba być lisem.. i lwem". Działacze stawali przed problemem natury etycznej: czy walka "lisia" da się pogodzić z obowiązującym normami etyki? Polscy spiskowcy musieli nie tylko działać podstępem i kłamstwem, ale także złamać przysięgę składaną na wierność carowi, który był koronowanym królem Polski. Konrad jest człowiekiem honoru, jako rycerz średniowieczny ma silnie rozwinięte poczucie etyki, dlatego konieczność wejścia na drogę "lisa" wywołuje w nim ostre rozterki. Wyrazem ich jest uchylanie się od decyzji, zwlekanie, by jak najbardziej oddalić moment złamania norm etycznych. Zapomnienia Konrad szuka w alkoholu. Poświęciwszy całą swoją młodość, szczęście własne i ukochanej kobiety, Konrad osiąga wreszcie cel: Zakon leży dzięki niemu w gruzach, Litwa została uratowana. Ale jako człowiek Konrad przegrywa. Po osiągnięciu celu nie ma już po co żyć i dlatego samobójcza jego śmierć jest jedynym wyjściem. Odebrał sobie Wallenrod życie nie ze strachu przed sądem kapturowym Krzyżaków, ale na skutek świadomości klęski własnego życia. Ciężar popełnionej zdrady nie pozwoli mu już wrócić do normalnego życia, do czego namawia go Aldona - to jest tragizm Konrada. Przyczyny tragizmu Konrada Wallenroda: - porwany w dzieciństwie przez Krzyżaków; - konflikt między obowiązkiem wobec ojczyzny, a miłością do kobiety; - konflikt między etyką rycerską, a obranym sposobem walki (szpiegostwo).

Koncepcja bohatera III cz. Dziadów

Dlaczego ponosi klęskę. Co to jest prometeizm?Główny bohater "Dziadów" cz. III jest Konrad, typowy bohater romantyczny. Skłócony z Bogiem tak jak Prometeusz, człowiek o wybitnej indywidualności, pełnym tragizmu, którego źródłem jest nieszczęście jego narodu. Konrad to orzeł, poeta, wzlatuje na skrzydłach poezji by z góry dostrzec przyszłe losy swojego narodu. Jednak jego wysiłki są daremne, gdyż czarny kruk (symbol caratu) zasłonił skrzydłami przyszłość, a wzrokiem swym zmącił wzrok swój i orła. < Mała Improwizacja. Wyznania osobiste Konrada: - czuje się samotny, gdyż przewyższając mocą talentu, nie może być przez ludzi rozumiany; - gardzi ludźmi; - nie wierzy w możliwość wyrażenia słowami całej potęgi myśli i uczuć ludzkich; - poezja jego jest doskonała, absolutna, więc nieosiągalna dla ludzi, więc nie oni będą jej słuchać, ale słuchaczem będzie Bóg i natura; - Konrad - poeta jest dumny ze swej poezji, pyszni się nią, porównuje się do Boga, stwórcy, a swoją twórczość do dzieła Bożego, jest mistrzem, kreatorem, czuje się równy Bogu; - tę potęgę i moc czerpie z miłości do narodu, który chce uszczęśliwić, a także ze swego talentu, geniuszu poetyckiego, jego potęga i moc jest co najmniej równa mocy Boga; - żąda władzy absolutnej, despotycznej; - ponieważ Bóg nie odpowiada, Konrad rzuca obelgę: Bóg nie jest miłością, jest tylko mądrością; kolejna obelga to wątpienie w nieomylność Boga i w miłość Bożą; - bluźni Bogu i wzywa Go do walki, będzie to walka na uczucia; - w ostatniej obeldze stwierdza, że Bóg jest tyranem, carem. Słowa te wypowiada diabeł

Dzieje Jacka Soplicy.

Uzasadnić, że jest on nowym typem bohatera romantycznego.Jacek Soplica jest głównym bohaterem "Pana Tadeusza". W młodości był ulubieńcem okolicznej szlachty, typowym warchołwem i zabijaką. Bywał nawet zapraszany przez miejscowego magnata Stolnika Horeszkę. Jacek był potrzebny Horeszce, bo miał on wpływ na głosy okolicznej szlachty. Córka Stolnika, Ewa, zakochała się z wzajemnością w Jacku. Dumny magnat nie zgodził się oddać ręki córki obogiemu szlachcicowi. Ewa została wydana za mąż za bogatego człowieka, z którym podążyła na zesłanie, pozostawiając w kraju, pod opieką Telimeny córkę Zosię. Jacek zaś ożenił się z "pierwszą napotkaną na drodze kobietą", która urodziła mu syna Tadeusza i w niedługim czasie zmarła. Urażona ambicja Jacka Soplicy doprowadziła go do krwawej zemsty. Często błąkał się w pobliżu zamku Horeszków, nie mogąc pogodzić się ze stratą ukochanej. Pewnego razu był więc mimowolnym świadkiem triumfalnego odpierania przez Horeszkę ataku Moskali na zamek. Emocje spowodowane wyrządzoną przez Horeszkę krzywdą zwyciężyły. Jacek mimowolnie wymierzył, a oddany strzał niestety okazał się celny. To wydarzenie spowodowało przełom w życiu Jacka, tym bardziej, że niesłusznie wzięto go za stronnika Moskali (Soplicowie otrzymali nawet część skonfiskowanych ziem Horeszki). Jacek wyjechał, udał się do Legionów, był kilkakrotnie ranny, aż wreszcie w przebraniu księdza Robaka powrócił na Litwę ze specjalną misją - miał organizować powstanie na Litwie, a wybuch jego był naznaczony na moment wkroczenia wojsk napoleońskich. Jacek z narażeniem życia wędrował od dworu do dworu, w karczmach wiejskich agitował też chłopów do powstania. Nawet własnemu synowi Tadeuszowi nie wyjawił kim jest, chociaż niejednokrotnie bardzo tego pragnął. Ostatecznie plany Jacka krzyżuje dawny sługa Horeszki Gerwazy, który poprzysiągł zemstę na wszystkich Soplicach. Organizuje on przy pomocy mieszkańców zaścianka - Dobrzyńskich zajazd na Soplicowo. W momencie, kiedy interweniuje wojsko carskie zwaśnione strony natychmiast się godzą w obliczu wspólnego wroga i zwracają przeciw Moskalom. Zostaje poczytane to za bunt, uczestnicy walki muszą uciekać za granicę, by powrócić z wojskami Napoleona. Jacek zostaje ciężko ranny i umiera, uzyskawszy przedtem przebaczenie Gerwazego. Wątek sporu o zamek między Soplicami, a przedstawicielem rodu Horeszków Hrabią zostaje rozwiązany w sposób tradycyjny - zwaśnione rody godzą się dzięki małżeństwu Zosi (córki Ewy Horeszkówny) z Tadeuszem (synem Jacka Soplicy). Tadeusz po odziedziczeniu majątku przeprowadza w swoich dobrach uwłaszczenie chłopów. Nowość bohatera, Jacka, polegała na tym, że Jacek nie działał samotnie, tak jak jego wielcy poprzednicy (Konrad Wallenrod, Konrad z "Dziadów"), lecz szukał poparcia dla swej idei niepodległościowej wśród szerokich mas szlacheckich oraz wśród ludu. Ta przemiana polskiego bohatera romantycznego obserwowana na przykładzie Jacka jest znamienna dla całego pokolenia polskich rewolucjonistów, którzy po klęsce powstania listopadowego zrozumieli jak wielkim błędem była idea samotnej walki szlachty, która nie zdecydowała się szukać poparcia i pomocy wśród polskiego ludu. Typowe cechy charakterystyczne dla bohatera romantycznego to nieszczęśliwa miłość, jest pełen wewnętrznego rozdarcia, przeżywa konflikty, jest postacią dynamiczną, jego charakter kształtuje się w trakcie trwania akcji utworu. Żarliwy patriotyzm i po- święcanie się dla ojczyzny stanowi powód do przebaczenia wszystkich jego win i postawienia go w rzędzie wzorów osobowych.

---