Tymianek pospolity

156a] Tymianek pospolity - Thymus vulgaris

Tymianek zajmuje pierwsze miejsce wśród 46 roślin aromatycznych.

Dziś wiadomo, że olejki tymianku leczą ponad 90 chorób z ponad 15 narządów głównych organizmu człowieka.

Tymianek jest rośliną aromatyczną stosowaną w lecznictwie ludowym od najdawniejszych czasów.

W zależności od gatunku zawiera od 0,1 do 1,5 % olejku eterycznego.

Istnieje ponad 50 podgatunków tymianku. Niektóre z nich np. z rejonu Morza Śródziemnego zawierają do 3,5% olejku o składzie: tymol [do 50%], karwakrol, p-cymol, alfa-pinen, linalol [ok. 13%], borneol [do 15%], cymol.

Ponadto garbniki [do 10%], kwasy polifenolowe [kawowy i chlorogenowy], związki trójterpenowe, flawonoidy, substancje goryczowe.

Dwa fenole tymianku - tymol i karwakrol leczą podobnie jak olejek eteryczny tymianku w całości i są używane w farmacji jako składniki różnych preparatów.

Niszczą one bakterie wąglika, pałeczkę durową, pałeczkę nosacizny, meningokoki, maczugowce błonicy, gronkowce złociste, prątki gruźlicy itp.

Właściwości lecznicze mają również pary tymianku, a olejek eteryczny działa silniej antyseptycznie niż

woda utleniona czy nadmanganian potasu.

Uwaga: Olejek tymiankowy, a więc i tymol, stosowane doustnie wywołują bóle głowy, mdłości,

zapalenie błony śluzowej żołądka, niedomogi nerek, białkomocz, a nieraz krwiomocz.

Tymianek jest środkiem pobudzającym organizm fizycznie i psychicznie.

Wpływa na krążenie krwi w naczyniach włosowatych [kapilarach], wzmacnia sprawność układu

moczowego i pobudza sprawność umysłową.

Pobudza również łaknienie, a więc i apetyt. Podwyższa ciśnienie krwi.

Działa moczopędnie, napotnie, wiatropędnie, przeciwrobaczo, lekko hipnotyzująco.

Wywołuje miesiączkowanie, pobudza leukocytozę [powiększa liczbę białych ciałek krwi w przypadku

chorób zakaźnych].

Oddziaływuje dezynfekująco, znieczulająco, przeciwzakrzepowo, przeciwkaszlowo, ściągająco,

przeciwbólowo, przeciwwzdęciowo, przeciwreumatycznie, przeciwkrwawieniowo, przeciwdziała jadowi żmij.. Jest afrodyzjakiem.

Może być stosowany jako antybiotyk, środek bakteriobójczy, przeciwgnilny, przeciwreumatyczny, przeciwpasożytniczy, przyspiesza zabliźnianie trudno gojących się ran, niszczy drożdżaki i grzybki.

Napar: 1 łyżka ziela na 1szkl wrzątku, gotować 2-3 sek, naciągać 10min pod przykryciem, osłodzić

miodem. Popijać 3 szkl dziennie między posiłkami lub po posiłku przy przeziębieniach, stanach

zapalnych jamy ustnej, aftach, paradontozie.

Olejek eteryczny stosować 3-5 kropli 3 razy dziennie z miodem.

W przypadku kokluszu łączyć tymianek z eukaliptusem i cyprysem.

Napar przy astmie: ziele tymianku, ziele bratka, liść podbiału, korzeń omanu, kwiat

arniki, anyż w równych ilościach. Stosować 1 łyżkę mieszanki na 1 szkl wrzątku.

Odwar przy niestrawności nerwowej i nerwicowej: ziele tymianku, ziele rdestu ptasiego, liść babki, liść melisy, korzeń arcydzięgla i goryczki w równych ilościach - pić przed jedzeniem.

Napar: 1 łyżeczka ziela tymianku na 1 szkl wrzątku. Popijać ciepłe 2 razy dziennie przy bolesnym miesiączkowaniu, nieżytów dróg trawiennych, kaszlu, robakach [glista ludzka] i innych.

Inhalacje z tego naparu na drogi oddechowe, zapalenie oskrzeli, katar, koklusz, suchy kaszel.

Ten sam napar służy również do płukania jamy ustnej i gardła.

Świeże i suche liście tymianku z prawoślazem stosuje się przy kokluszu, schorzeniach przewodu pokarmowego i układu nerwowego, gośćcu i zapaleniu korzonków nerwowych oraz jako środek

moczopędny i pobudzający apetyt.

Tymianek jest składnikiem wielu mieszanek ziołowych i syropów.

Wchodzi w skład Septosanu i Neoseptosanu.

Służy do otrzymywania wyciągów płynnych dla dzieci [daje im się po 1 łyżeczce 3 razy dziennie jako lek wykrztuśny i przeciwkaszlowy], a dorosłym syrop Tussipect - po 1 łyżce 3 razy dziennie; dzieci 3-4 razy dziennie po 1 łyżeczce.

Krople Tussipect - dorośli 15-20 kropli; a dzieci 3-10 kropli 3-4 razy dziennie.

Tymianek w postaci pasty stosuje się w dermatologii, w rozgrzewaniu zbolałych stawów

zreumatyzowanych, a przy kokluszu smaruje się nią piersi.

Wywar z tymianku z olejem z oliwek stosuje się na okłady, kompresy, rany, ukąszenia owadów, żmij.

Na bóle reumatyczne żuć tymianek lub ogrzać go w garnuszku i przyłożyć ciepły na zreumatyzowane miejsce.

Wywar skoncentrowany z 1 łyżki tymianku na 1 litr wody - gotować aż zostanie 0,5 litra- - smarować

włosy, co powstrzymuje ich wypadanie.

Mieszanka do inhalacji: mentol 25g, balsam peruwiański 5g, olejek tymiankowy 10g, 90% spirytus 80g - 1 łyżeczkę mieszanki wlać do salaterki wrzątku i robić inhalacje 2-3 razy dziennie.

Syrop: 25g suszonego ziela tymianku, 600ml wrzątku, 300g płynnego miodu, 300g cukru.

Tymianek zalać wrzątkiem i odstawić na 10-15min, potem odcedzić.

Naparem zalać miód i cukier w emaliowanym garnku i podgrzewać, gdy zacznie gęstnieć, zamieszać i

zebrać szumowiny gromadzące się na powierzchni, odstawić.

Gdy przestygnie, przelać do małych słoiczków, zamknąć. Przechowywać w lodówce.

Zażywać po 2 łyżeczki 3 razy dziennie. Przy ostrym kaszlu 2 łyżeczki co 2 godz.

Syrop tymiankowy nadaje się też dla dzieci powyżej 4-go roku życia.

Tymianek to środek silnie antyseptyczny, a dzięki działaniu wykrztuśnemu usuwa nadmiar wydzieliny z

dróg oddechowych wraz z źródłem infekcji.

156b] Tymianek pospolity

Skład chemiczny: olejek eteryczny z zawartością tymolu, garbniki, flawonoidy, kwasy organiczne, trójterpeny i gorycze.

Działanie: hamuje rozwój bakterii chorobotwórczych, przeciw kaszlowi [łagodzi kaszel]. pobudzający tworzenie soków żołądkowych, wykrztuśny, przeciw wewnętrznym pasożytom, zawiera substancje aromatyczne i wonne, środek ściągający.

Skuteczny środek wykrztuśny [2-3% naparu, odstawić na 1omin, pić 2-3 razy dziennie], ułatwia

wydzielanie śluzu, działa też przeciwskurczowo.

Stosuje się przy kokluszu, zapaleniu górnych dróg oddechowych, przy wrzodach przewodu pokarmowego, jako środek wiatropędny, przy niedostatecznym tworzeniu soków żołądkowych.

Olejek eteryczny jest używany tylko zewnętrznie jako środek przeciwzapalny, a ze względu na tymol - jako pasożytniczy i dezynfekujący [sposób używania określa lekarz].

Napar: 2 łyżeczki ziela na 1,5 szkl wrzątku - pić 3 razy dziennie; na tworzenie soków żołądkowych przed posiłkiem, a jako wykrztuśny po jedzeniu.

Do mycia małych dzieci [przy owsikach itp.] 15g tymianku i 10g kwiatów wrotyczu na 1 litr wody

[zaparzać pod przykryciem].

Do kąpieli wzmacniających odwar z 200g tymianku na 0,5 wanny wody o temp. 37-38 st C.

Kąpać się 10-15min.

Odwar stosowany jest tez na okłady i do smarowania głowy przy łupieżu i przeciw wypadaniu włosów.

156c] Tymianek pospolity

Działanie: rozkurczowe, wykrztuśne, przeciwbakteryjne, poprawia trawienie.

Stosuje się w przeziębieniach, nieżytach gardła i krtani, kaszlu.

Odwar z ziela stosuje się w kąpielach wzmacniających.

Napar: 1 łyżkę ziela zalać 1,5 szkl wrzątku, zaparzać pod przykryciem 15min. Pić po 1/3 szkl 2-3 razy dziennie po jedzeniu jako środek regulujący trawienie i zapobiegający wzdęciom lub między posiłkami jako lek wykrztuśny.

Olejek hamuje rozwój grzybów chorobotwórczych i bakterii.

Uwaga: Napar w zalecanych dawkach nie wywołuje skutków ubocznych.

Bardzo groźne jest doustne przyjmowanie olejku - może nawet spowodować śmiertelne zatrucie.

156d] Tymianek pospolity

Surowcem leczniczym jest ziele tymianku.

Głównym składnikiem ziela jest olejek eteryczny [1-3,5%] zawierający 20 - 70% związków fenolowych - tymolu i karwakrolu. Poza olejkiem stwierdzono obecność garbników [ok. 10%], związków

trójterpenowych, flawonów i goryczy.

Ziele tymianku stosowane jest jako środek wykrztuśny.

Pobudza on sekrecję gruczołów oskrzelowych, ułatwia odkasływanie a jednocześnie łagodzi kaszel.

Tymianek działa silnie bakteriobójczo zwłaszcza przeciw gronkowcom, które są oporne nawet na

antybiotyki.

Zewnętrznie bywa stosowany w formie płukanek w przypadkach stanów zapalnych jamy ustnej i

gardła oraz do przemywania ran i skóry - łojotok, zapalenie skóry, wypryski bakteryjne, trądzik.

Napar: 1 łyżkę ziela zaparzać w 1,5 szkl wody [parzyć 15min pod przykryciem]. Pić po 1/2 szkl 2-3 razy dziennie przy kaszlu i zaburzeniach w trawieniu.

Napar ten może być stosowany także do płukań i okładów.

156e] Tymianek pospolity

Inne nazwy: tymianek właściwy, włoska macierzanka, macierzanka pospolita.

Tymianek należy do roślin silnie miododajnych. Surowcem jest ziele.

Ziele zawiera olejek lotny [a w nim tymol, karwakrol, linalol, terpineol, borneol, geraniol,

cyneol i pinen], garbniki, flawonoidy, gorycze, kwasy organiczne [kawowy, ursolowy], wit B1,

sole mineralne oraz bliżej nieokreślone substancje antybiotyczne.

Tymianek był już dobrze znany w starożytności.

W Egipcie używano go do balsamowania zwłok i dodawano kadzideł. W Grecji i w Rzymie służył do celów obrzędowych, stanowiąc symbol odwagi i siły. Jako lek był znany tylko w małym zakresie.

Do Polski dotarł w czasach królowej Bony.

Leczono nim wówczas rany, wzmacniano nerwy, używano do kąpieli i okładów w reumatyzmie,

artretyzmie.

Tymianek ma działanie wykrztuśne, przeciwbakteryjne, napotne, uspokajające, przeciwzapalne,

regulujące trawienie, wzmacniające i wiatropędne.

W ziołolecznictwie używany jest w schorzeniach przewodu pokarmowego, nieżytach górnych dróg oddechowych, przy ogólnym osłabieniu, w chorobach dróg moczowych, a zewnętrznie przy reumatyzmie i chorobach skórnych.

Olejek tymiankowy ma zastosowanie zewnętrzne przy ropniach i wrzodach, zakażeniach promieniowcami, drożdżakami, przy grzybicy, w stomatologii, a także przy sterylizacji narzędzi chirurgicznych.

W warunkach domowych używa się go najczęściej w formie syropu lub naparu przy

suchym kaszlu, chrypce i trudnościach w odkrztuszaniu, a nawet przy astmie.

Napar bywa też używany wewnętrznie do regulowania trawienia, do płukanek przy

zapaleniu krtani, gardła, jamy ustnej i pleśniawkach u dzieci.

W formie kąpieli i okładów - przy czyrakach, trądziku, liszajach i wrzodach, a także do lewatyw przy owsikach.

Napar: 1 płaska łyżkę ziela zalać 1 szkl wrzątku, parzyć 15min i pić po 1/3 szkl 3 razy dziennie jako środek wykrztuśny po posiłkach, a jako żołądkowy przed jedzeniem.

Dla dzieci jako środek wykrztuśny mieszanka: Ziele tymianku, kwiat pierwiosnka, owoce anyżu

w równych częściach; 1 łyżkę mieszanki na 1 szkl wrzątku - napar można osłodzić miodem i podawać po 1 łyżce co 2 godz.

Zewnętrznie tymianek bywa niekiedy używany w mieszance z rozmarynem do nacierań przy egzemach, do przemywania ran i do inhalacji jako środek uspokajający kaszel.

Uwaga: Tymianek należy dawkować ostrożnie, ponieważ zawiera tymol, związek w większej ilości trujący.

Nie należy go podawać kobietom w ciąży ani osobom z poważnymi dolegliwościami serca, ponieważ mogą wówczas wystąpić zaburzenia krążeniowo-oddechowe, a nawet porażenia układu nerwowego.

Jest to szczególnie istotne przy użyciu olejku.

Tymianek używa się jako dodatek do kąpieli ziołowych wpływających dezynfekująco i odmładzająco

poprzez ukrwienia skóry, jak również do mycia i płukania włosów, a także do wcierań w skórę głowy jako środek wzmacniający i pobudzający porost włosów [wywar: 100g ziela zalać 1 litrem wody, wygotować do połowy objętości].

Można też tym wywarem przemywać rany i skaleczenia oraz przetłuszczającą się łatwo cerę o

rozszerzonych porach.

Do dezynfekcji jamy ustnej, dla wzmocnienia dziąseł i zapobiegawczo przeciw próchnicy zębów można przygotować eliksir ze 100g suchego ziela zalanego 1 litrem wódki, pozostawić na 24 godz po czym

odsączyć.

Używać do dezynfekcji miejsc skaleczonych oraz do wcierań przy bólach mięśniowych, natomiast do

płukania należy rozcieńczyć go wodą.

156f] Tymianek pospolity

Ma silny aromat i gorzkawy smak.

W Polsce jest dobrze znany od czasów królowej Bony.

Tymianek pochodzi z krajów śródziemnomorskich, ale z powodzeniem uprawia się go także w innych

strefach klimatycznych, również w Polsce.

Przyprawą oraz surowcem wykorzystywanym do produkcji leków jest wysuszone i pozbawione łodyg ziele tymianku.

W tymianku niemieckim dominuje karwakrol - o ostrym aromacie, zaś we francuskim [uprawianym także w Polsce] przeważa tymol pachnący znacznie łagodniej.

Obydwa te składniki posiadają właściwości bakteriobójcze.

Tymianek reguluje także florę bakteryjną układu pokarmowego człowieka.

Posiada szerokie zastosowanie kulinarne.

156g] Tymianek pospolity - Thymus vulgaris

Surowcem, jest ziele - Herba Thymi

Skład chemiczny: Ziele tymianku zawiera olejek eteryczny - ok. 0,7-2% (składniki: tymol, cyneol, pinen, borneol, linalol, cymol), garbniki do 10%, kwasy (chlorogenowy, ursolowy, kawowy, oleaginowy), flawony (luteolinę, apigeninę, gorycze, saponiny.

Działanie: Przetwory tymiankowe działają głównie wykrztuśnie, przeciwkaszlowo, bakteriobójczo, lekko znieczulająco, żółciopędnie, napotnie, słabo przeciwgorączkowo, przeciwzapalnie, przeciwropnie, przeciwgrzybiczo, przeciwwirusowo, przeciwrobaczo, przeciwświądowo, rozkurczowo i uspokajająco.

Pobudzają wydzielanie śliny, soku żołądkowego, trzustkowego i jelitowego.

Wskazania: stany zapalne i zakażeniowe układu oddechowego, kaszel, przeziębienie, choroby

zakaźne, pyłkowica, astma, koklusz, gruźlica, schorzenia skórne i włosów, niestrawność, nudności,

wymioty, biegunka, stany zapalne i zakażeniowe przewodu pokarmowego, dróg żółciowych,

pęcherzyka, wątroby i trzustki, bóle brzucha l wątroby, skurcze żołądka i jelit, zapalenie przydatków,

upławy, stany zapalne pochwy i warg sromowych, gorączka, wyczerpanie nerwowe (+ inne zioła,

np. glistnik), zaburzenia trawienia, stany zapalne i zakażeniowe układu moczowego, kamica

moczowa i żółciowa, niemiły zapach z ust.

Zewnętrznie (płukanki, nasiadówki, przemywanie, pędzlowanie nalewką lub ekstraktem, okłady):

opryszczki, owrzodzenia, grzybice, nadżerki, ropnie, pryszcze, liszaje, liszajce, oparzenia, zajady,

odparzenia, wypryski, rany ropiejące, rumień, pleśniawki, potówki, łupież tłusty, łojotok, trądziki,

liczne wągry.

Napar: 2 łyżki ziela zalać 1-2 szkl. wrzącej wody lub gorącego mleka; odstawić na 20 minut;

przecedzić. Napar mleczny osłodzić miodem. Pić 4-6 razy dz. po 100-150 ml; niemowlęta ważące 3-4 kg - 1 łyżeczka, 5-6 kg - 7 ml, 7-3 kg - 2 łyżeczki, 3-4 razy dz.; dzieci ważące 9-10 kg - 14 ml, 15-20 kg - 21-28 ml, 25-30'kg - 35-42 ml, 35-40 kg - 50-57 ml, 45-50 kg - 64-71 ml, 4-6 razy dz.

Nalewka tymiankowa - Tinctura Thymi: pół szkl. ziela zalać 300 ml wódki lub wina; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 4-6 razy dz. po pół- 1 łyżeczce.

Alkoholmel Thymi: do 100 ml nalewki lub ekstraktu tymiankowego wlać 100 ml miodu, wymieszać. Zażywać 4-6 razy dz. po 2 łyżeczki; dzieci -1-2 łyżeczki płynu kilka razy dz.

Ekstrakt tymiankowy - Extractum Thymi: pół szkl. ziela zalać 200 ml wódki; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać 4-6 razy dz. po pół łyżeczki.

Olej tymiankowy - Oleum Thymi: pół szkl. ziela zalać 200 ml oleju słonecznikowego lub sojowego, albo oliwy; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce przy schorzeniach pęcherzyka, dróg żółciowych, wątroby i zaparciach połączonych ze wzdęciami.

Stosować do wcierań w całe ciało przy przeziębieniu, zmarznięciu, nieżycie układu oddechowego,

chorobach zakaźnych, wyczerpaniu nerwowym, pyłkowicy, mięśnio-, stawo- i nerwobólach oraz przy zmęczeniu i osłabieniu.

Dobrze jest zastosować jednoczesny masaż, po czym udać się do ciepłego łóżka.

156h] Tymianek pospolity - Thymus vulgaris

Pochodzi z obszaru Morza Śródziemnego.

Już w starożytnym Egipcie tymianek był jednym ze składników służących do

balsamowania zwłok, a także do sporządzania kadzideł.

Przypisywano mu właściwości demoniczne, żołnierzom miał dodawać siły i odwagi

(thymas - męstwo i odwaga).

Surowiec: Ziele. Ścina się je w czasie lub krótko przed kwitnieniem.

Tymianek, podobnie jak inne zioła zawierające olejki eteryczne, suszy się szybko w przewiewie, w cieniu i w temperaturze nie wyższej niż 30° C, rozłożone cienką warstwą albo też powiązane w luźne pęczki zawieszone na sznurze. Po wysuszeniu osmykuje się łodyżki z liści i kwiatków, wsypuje bezzwłocznie, możliwie w całości i bez rozdrobnienia, do szczelnie zamykających się naczyń.

Dopiero bezpośrednio przed użyciem susz rozdrabnia się na fix i zaparza nie dłużej niż 10 minut.

Ziele tymianku zawiera stosunkowo duże ilości olejku eterycznego, a w nim przeszło połowę stanowią

związki fenolowe (tymol, karwakrol), garbniki (10%), flawonoidy, kwasy organiczne, żywice, cukry i liczne sole mineralne oraz substancje gorzkie i trójterpeny.

Olejek eteryczny tymianku, a przede wszystkim zaś zawarty w nim tymol i karwakrol, działają wybitnie bakteriobójczo na wszystkie niemal drobnoustroje groźne dla człowieka, także na te odporne jak i

nieodporne na znane antybiotyki.

Głównie dzięki związkom flawonoidowym surowiec tego ziela działa też przeciwskurczowo na mięśnie gładkie pobudzając czynność nabłonka górnych dróg oddechowych.

Dla tej przyczyny napary lub też wyciągi z ziela tymianku stosuje się w stanach zapalnych dróg

oddechowych, przy męczącym kaszlu, chrypce, wysuszeniu błon śluzowych gardła, w nieżytach oskrzeli i trudnościach w odkrztuszaniu, specjalnie u dzieci, młodzieży i starszych osób.

Tymianek stosuje się ponadto w nieżytach żołądka i jelit.

Zapobiega nadmiernej fermentacji, wzdęciom i pobudza wydzielanie soków trawiennych, przywraca apetyt.

Tymol - wyciąg z tymianku o silnym działaniu bakteriobójczym ma duże zastosowanie w

stomatologii, a jego przedawkowanie w takiej czy innej postaci (olejek tymiankowy także),

wywołuje nudności, ból głowy, osłabienie oddechu, a u dzieci i starców może nawet zagrażać

życiu.

Przetwory tego ziela niszczą pasożyty jelitowe u człowieka.

Ziele to zawiera także substancje helioskopijne i dla tej przyczyny surowiec należy przechowywać nie tylko w szczelnie zamykających się naczyniach, ale i chronić od światła.

Tymianek poprawia też krążenie krwi, zwłaszcza w kapilarnych naczyniach krwionośnych, przyspieszając spalanie i odżywianie tkanek.

Po długotrwałym wysiłku umysłowym, jak również po spożyciu ciężkostrawnych posiłków zażycie

herbatki z tymianku (ewentualnie z liściem świeżej melisy) zwalcza senność i umożliwia dalszą pracę umysłową.

Napar: łyżkę ziela tymianku zalać 1 szklanką wrzątku, odstawić na 10 minut i pić 3 razy dziennie po 1/3 szklanki (każdorazowo świeżo przygotowany napar).

Zbyt duże dawki tego ziela mogą być dla dzieci i osób starszych niebezpieczne dla zdrowia.

Ziele tymianku wchodzi też w skład mieszanek Neopektosan, Septosan, a jego wyciąg - olejek w skład

środka wykrztuśnego Tussipect, syropu tymiankowego z podbiałem.

Różnych mieszanek ziołowych, w skład których wchodzi również tymianek (macierzanka) używa się do

tzw. kąpieli odświeżających i odmładzających, a także do kąpieli przeciwbólowej.

Odwar: 300g ziela zaparzyć kilkoma litrami wrzątku, podgrzać i doprowadzić do wrzenia (nie gotować

dłużej niż 1 min.), odstawić pod nakryciem na 10 minut, przecedzić odwar wprost do wanny z ciepłą

wodą. Ziele można też od razu zagotować w płóciennym worku i bezpośrednio po zagotowaniu zanurzyć do wanny z wodą do dalszej maceracji. Temperatura wody 38° C, a czas trwania kąpieli 10-12 minut.

Tego samego odwaru można też użyć do nacierania i spłukiwania głowy, bo zapobiega wypadaniu

włosów, usuwa łupież i wzmacnia cebulki włosowe.

156i] Tymianek

Tymianek znany był już w antycznym Egipcie, gdzie kapłani uzyskiwali z

ziela tego olejek, wchodzący w skład kompozycji balsamującej ludzkie zwłoki.

Wykopaliska na terenie Mezopotamii i odcyfrowane gliniane tabliczki

dowodzą niezbicie, iż tymianek był niegdyś ważnym składnikiem napojów uzdrawiających.

W krajach słowiańskich historia tymianku sięga do ok. XI stulecia, kiedy to papiescy posłannicy

przenieśli zioło przez Alpy.

Uprawę w Europie Środkowej zaczęli benedyktyni.

We Francji wino tymiankowe było uważane za remedium na choroby głowy, piersi, płuc, wątroby,

przewodu pokarmowego, żołądka, śledziony i nerek.

Silnie aromatyczny zapach i nieco gorzkawy smak pochodzi od dużej ilości zawartego w nim olejku eterycznego.

Tymianek zawiera znaczne ilości olejku eterycznego oraz garbniki, flawonoidy (luteolina), kwasy polifenolowe, trójterpeny, saponiny, gorycze, kwasy triterpenowe (oleanolowy, ursulowy), sole mineralne.

Podstawowym składnikiem olejku tymiankowego jest tymol, któremu przypisuje się silne działanie

drażniące skórę, a także działanie przeciwbakteryjne, przeciwrobacze.

W medycynie wykorzystuje się ziele i olejek tymiankowy.

Ziele charakteryzuje się silnym działaniem aseptycznym, stąd jego zastosowanie w dolegliwościach ze

strony układu oddechowego. Działa także wykrztuśnie i rozkurczowo, co pozwala na odkrztuszanie zalegającej flegmy z płuc. Tę właściwość wykorzystano do wyrobu syropów przeciwkaszlowych i wykrztuśnych.

Ziele tymianku ma właściwości przeciwzapalne, bakteriobójcze, grzybobójcze.

Wszelkie preparaty stosowane doustnie stosuje się w niedokrwistości, krwawieniach wewnętrznych, bolesnym miesiączkowaniu czy zaburzeniach cyklu.

Ponadto w nieżycie żołądka, podrażnieniu jelit, dolegliwościach wątrobowych, w biegunce, nerwicy wegetatywnej, robaczycy.

Jest także jednym z kilku składników mieszanki przeciw lambliom.

W postaci płukanek stosuje się go w stanach zapalnych jamy ustnej, odmrożeniach, złamaniach, a także w stanach zapalnych pochwy i sromu.

Kompresy, maści przynoszą ulgę w reumatyzmie, bólach korzonkowych, ponieważ działają drażniąco na zakończenia nerwowe, powodując ich przekrwienie a tym samym zwiększają dopływ krwi.

Krople tymiankowo-macierzankowe są godne polecenia dla dzieci słabych, wyczerpanych nerwowo i z krzywicą.

Należy jednak pamiętać, iż jest to olejek o silnym działaniu. Zbyt długie i częste stosowanie może być przyczyną wymiotów, nudności, stanów zapalnych żołądka.

Napar przeciwko kaszlowi i nieżytowi gardła

Sporządzamy mieszankę ziół, biorąc po 50 g tymianku, ziela miodunki, kwiatu bzu czarnego, ziela podbiału. Gotujemy przez 1-2 minuty. Pijemy gorący napar kilka razy w ciągu dnia.

Zbyt duże dawki tymianku mogą być szkodliwe. Powodują wymioty, nudności lub zapalenie żołądka. Szczególnie niebezpieczne jest doustne przedawkowanie olejku tymiankowego gdyż zawarty w nim tymol jest w większej ilości trujący i może spowodować śmiertelne zatrucie.

TYMIANEK

Właściwości lecznicze:

Wewnętrznie:

Jest środkiem pobudzającym organizm fizycznie, psychicznie i wpływa na krążenie krwi w naczyniach włosowatych (kapilarach), wzmacnia sprawność układu nerwowego i pobudza sprawność umysłową,

pobudza łaknienie, a więc i apetyt, podwyższa ciśnienie krwi, działa moczopędnie, napotnie, wiatropędnie, lekko hipnotyzująco, przeciwrobaczo, wywołuje miesiączkowanie, pobudza leukocytozę (powiększa liczbę białych ciałek krwi w przypadku chorób zakaźnych), oddziałuje dezynfekująco, znieczulająco, przeciwzakrzepowo, przeciwkaszlowo, przeciwbólowo, ściągająco, przeciwzdęciowo, przeciwwzdęciowo, przeciwkrwawieniowo, przeciwastmatycznie. Jest afrodyzjakiem. Konserwuje żywność.

Zewnętrznie:

Może być jako antyseptyk, środek bakteriobójczy, przeciwgnilny, przeciwreumatyczny,

przeciwpasożytniczy, przyspiesza zabliźnianie trudno gojących się ran, niszczy drożdżaki i grzybki. Przeciwdziała jadowi żmij.

Wskazania lecznicze:

Wewnętrznie:

Brak sił, ogólna słabość fizyczna i psychiczna, niepokój, lęk, obawa, strach, trwoga. Osłabienie i

wyczerpanie nerwowe, anemia u dzieci, niskie ciśnienie krwi, blednica, kaszel drgawkowy, koklusz, dolegliwości płucne, grzybica dróg oddechowych, astma oskrzelowa, atonia trawienna (spowolnione trawienie), infekcje jelitowe i moczowe, nadfermentacja w przewodzie pokarmowym, wzdęcia, wiatry, dolegliwości przeziębieniowe (grypa, katar nosa, "łamanie", obolałość mięśni, angina), choroby infekcyjne, czyraki, reumatyzm, zaburzenia w krążeniu krwi, przypadkowy zanik miesiączki, upławy białe, pasożyty jelitowe (glista ludzka, owsiki, tęgoryjec dwunastnicy), bezsenność, gościec, zapalenie korzonków błon śluzowych gardła i krtani.

Zewnętrznie:

Choroby skórne, czyraki, rany, upławy białe, dolegliwości jamy ustnej i zębów, ogólne osłabienie (kąpiele), artretyzm, dna, reumatyzm stawowy i mięśniowy, wypadanie włosów, świerzb, wszawica, grzyby pasożytnicze, drożdżaki, owrzodzenie wywołane bakteriami ropotwórczymi, powierzchniowe zakażenia promieniowcami, zapalenie jamy ustnej, dziąseł i migdałków, guzy, siniaki, opuchliny.

Tymianek właściwy (Thymus vulgaris L.)

Inne nazwy: macierzanka włoska, macierzanka tymianek, macierzanka pospolita.

Angielska: Garden Thyme. Francuska: Thym. Niemiecka: Echter Thymian. Rosyjska: Tmin obyknowiennyj.

Roślinę zaliczyć trzeba do ziół najwcześniej rozpoznanych i docenionych przez człowieka.

W pochodzącym sprzed co najmniej 3500 lat w egipskim papirusie Ebersa znajdujemy wzmianki o

tymianku (tham) zaliczanym do roślin leczniczych.

Z innych źródeł wiemy, że w starożytnym Egipcie olejek tymiankowy był ważnym składnikiem specyfiku do balsamowania zwłok ludzkich.

Medycyna egipska należała niewątpliwie do tych, które wpłynęły na późniejszy rozwój lecznictwa u starożytnych Greków i Rzymian. Helleni cenili tymianek jako lek, przyprawę i kadzidło, ale służył on także do celów obrzędowych jako symbol odwagi i siły. (Nazwa rodzajowa rośliny wywodzi się od greckiego thymos — silny, męski).

Słynny Platon w dialogu Krytiasz pisze, że wylesione wzgórza Attyki są „teraz pachnące tymiankiem i

innymi ziołami".

W Iw. n.e. Anazarboes Pedanios Dioskorides - grecki botanik i lekarz cezarów rzymskich z czasów Nerona - wśród chorób leczonych przetworami z tymianku wymienia m.in. padaczkę, ischias, uporczywy kaszel i osłabienie wzroku.

W V w. n.e. Aurelianus Caelius - lekarz z Sicca w Numidii, autor wielu dzieł - w jednym z nich wymienia aż 20 przepisów wykorzystania macierzanki jako przyprawy, m.in. do mięs, ryb i sosów.

Najpóźniej w wieku XI tymianek dociera poza Alpy, a wspomina o nim później wielu średniowiecznych i renesansowych zielarzy, m.in. św. Hildegarda, Albertus Magnus (Albert Wielki) i Paracelsus.

Do Polski zakonnicy przynieśli to zioło w czasach królowej Bony.

W książce Zioła w polskim domu D. Tyszyńska-Kowncka i T. Starek tak piszą o tymianku w polskim średniowieczu: „Był wówczas amuletem ofiarowywanym przez damy swym rycerzom na turniejach.

Leczono nim wówczas rany, a niewiasty kąpały się w naparze jego ziela, wierząc, że wpływa to na powiększenie tak wówczas modnego, obfitego biustu".

W swojej ojczyźnie - krajach śródziemnomorskich - tymianek rośnie przede wszystkim na suchych,

wapiennych i dobrze nasłonecznionych stokach górskich.

W Polsce, podobnie jak w wielu krajach Europy, uprawiany jest na plantacjach zielarskich.

Tymianek jest rośliną o bardzo swoistym, aromatycznym, przyjemnym, ale ostrym zapachu tymolowym. Zaliczamy go do roślin wybitnie miododajnych.

W przydomowym ogródku lub na działce proponuję uprawiać tymianek jako roślinę jednoroczną.

Susz najlepiej przechowywać w lnianych woreczkach.

Ziele zawiera olejek, w skład którego wchodzi między innymi związek fenolowy - tymol, a ponadto

garbniki, kwasy organiczne (m.in. kawowy), gorycze, witaminę B1? mikroelementy oraz bliżej

nieznane substancje antybiotyczne.

Roślina pobudza do lepszej pracy przewód pokarmowy, uspokaja system nerwowy, jest znakomitym

środkiem przeciwbakteryjnym i wykrztuśnym.

Napar z ziela tymianku. 1 płaską łyżkę suszonego rozdrobnionego ziela zalewamy 1 szklanką wrzącej

wody i odstawiamy na 15 minut pod przykryciem. Po przecedzeniu pijemy 2-3 razy dziennie po 1/3

szklanki przed jedzeniem - na pobudzenie apetytu, lub po posiłkach - jako środek regulujący trawienie.

Jeśli tymianek stosujemy jako lek wykrztuśny, wówczas napar pijemy między posiłkami.

Napar silniejszy - 1,5 łyżki ziela na 3/4 szklanki wrzącej wody - można stosować do płukania jamy ustnej w różnego rodzaju stanach zapalnych, a także gardła przy anginie.

Kąpiel tymiankowa. 100 g ziela zalewamy 41 wody, doprowadzamy na małym ogniu do wrzenia,

gotujemy 5 minut i odstawiamy na kwadrans pod przykryciem. Po przecedzeniu wywar wlewamy do

wanny z ciepłą wodą. Kąpiel, która nie powinna trwać dłużej niż 15 minut, działa przeciwbólowo, przeciwzapalnie i regenerująco na skórę.

Lotion z tymianku. 50 g ziela gotujemy na małym ogniu przez kilkanaście minut w litrze wody.

Odwar odstawiamy na kwadrans pod przykryciem i po przecedzeniu wcieramy we włosy i skórę głowy na 10 minut przed umyciem. Taka kuracja jest, moim zdaniem, jednym z najlepszych środków

powstrzymujących wypadanie włosów, wzmacnia skórę i usuwa łupież.

Tymianek, jak już wspomniałem, jest jedną z najstarszych roślin przyprawowych.

Oto co pisze na ten temat w książce „Ziółka i my' I. Gumowska: „We współczesnej kuchni tymianku

używa się przede wszystkim do mięs - do pieczeni wołowej, wieprzowiny, wątróbki, farszy (np. do

pierożków), kotletów mielonych, pieczonego drobiu i ryb, do sosów, gulaszy i paprykarzy, do niektórych dań z grilla. Poza tym do rosołu i innych zup. Ale także do marynat, do octu ziołowego, do wyrobu pasztetów i wędlin, do kiszenia i marynowania ogórków.

Nadaje się też do wszelkich dań z duszonych lub pieczonych pomidorów i z pomidorami (...). Zapach i smak tymianku łączy się znakomicie z potrawami z roślin strączkowych. Dodatek szczypty tymianku do zupy fasolowej, grochówki, do fasolki po bretońsku, do grochu z kapustą - bardzo podniesie smak tych potraw".

Olejek tymiankowy dzięki charakterystycznemu zapachowi i właściwościom bakteriobójczym dodawany jest do mydeł, wód do płukania ust, past do zębów i wielu innych kosmetyków.

---