Surowce pobudzające wydzielanie soku żołądkowego

1. Stosuje się substancje goryczkowe

1. mechanizm działania:

• oddziaływanie na receptory smakowe języka pobudzenie nerwu błędnego nasilanie wydzielania soku żołądkowego

• zmniejszanie objętości wyrzutowej serca na drodze odruchowej

• w dużych dawkach - bezpośrednie oddziaływanie na śluzówkę żołądka zmniejszenie wydzielania soku żołądkowego brak apetytu

1. przeciwwskazania - choroba wrzodowa

2. podział:

Amara pura	Amara aromatica	Amara adstringentia
same gorycze	gorycze + olejki eteryczne	gorycze + garbniki
- Gentianae radix - Centurii herba - Menyanthidis folium	­- Cnici benedicti herba - Archangelicae radix - Auranti pericarpium - Absynthi herba	- Cinchonae cortex - Condurango cortex

Gentianae radix - Korzeń goryczki

Gentiana lutea - Goryczka żółta

1. CHEMIZM:

1. sekoirydoidy = amarogentyna, gencjopikrozyd

2. oligosacharydy = gencjobioza

2. DZIAŁANIE:

1. pobudza wydzielanie śliny, żółci i soku żołądkowego

2. poprawa perystaltyki i trawienia

3. lek wzmacniający i tonizujący

3. ZASTOSOWANIE - zaburzenia trawienia (brak apetytu, wzdęcia, uczucie pełności) - i generalnie tak jest we wszystkich roślinach z tej grupy, więc będę pisać tylko ewentualne nowości.

4. PRZECIWWSKAZANIA:

1. choroba wrodowa

2. nadwrażliwość na związki czynne surowca

3. poniżej 18 roku życia

4. ciąża i laktacja

5. DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE - tylko u osób wrażliwych:

1. bóle głowy

2. bóle żołądka

3. biegunka

4. tachykardia i świąd - bardzo rzadko

6. DAWKOWANIE:

1. często składnik mieszanek

2. tylko korzeń wysuszony - suchy powoduje wymioty

3. przyjmować przed posiłkiem

Centaurii herba - Ziele tysiącznika

Centarium erythraea - Tysiącznik pospolity

1. CHEMIZM = sekoirydoidy (swertiamina, swerozyd). Zawartość: łodyga > kwiaty > liście.

2. DZIAŁANIE:

1. skuteczność przy długotrwałym stosowaniu

2. pobudza wydzielanie soku żołądkowego poprawia trawienia i apetytu

3. ZASTOSOWANIE = szczególnie w przypadku bezsoczności poinfekcyjnej. Niektóre źródła polecają w anoreksji u dzieci.

4. BEZPIECZEŃSTWO - j.w.

Menyanthidis folium - Liść bobka trójlistkowego

Menyanthes trifoliata - Bobrek trójlistkowy - brak monografii farmakopealnej

1. CHEMIZM = sekoirydoidy (foliamentyna, loganina). Również garbniki i flawonoidy.

2. DZIAŁANIE:

1. pobudza wydzielanie soku żołądkowego poprawa trawienia

2. działanie słabsze niż goryczka lub tysiącznik = głównie składnik mieszanek

3. ZASTOSOWANIA:

1. wzdęcia

2. stany zapalne żołądka z niedokwaśnością

3. poprawa apetytu

4. BEZPIECZEŃSTWO:

1. możliwe podrażnienie żołądka

2. przeciwwskazany w biegunce i czerwonce

3. stosować przed posiłkiem

Cnici benedicti herba - Ziele drapacza lekarskiego

Cnicus benedictus - Drapacz lekarski - SKŁADNIK BENEDYKTYNKI (likier taki)

1. CHEMIZM = knicyna (lakton seskwiterpenowy)

2. DZIAŁANIE:

1. pobudza wydzielanie soku żołądkowego i śliny knicyna

2. bakteriostatycznie na S.aureus, S.faecalis knicyna, poliacetyleny

3. wiatropędne

4. żółciopędne

3. BEZPIECZEŃSTWO:

1. możliwe reakcje alergiczne

2. przeciwwskazania: uczulenie na Asteraceae, ciąża i laktacja

Archangelicae radix - Korzeń arcydzięgla

Angelica archangelica (Archangelica officinalis) - Arcydzięgiel litwor

też składnik benedyktynki, ale już nie główny

1. CHEMIZM:

1. olejek eteryczny

2. kumaryny:

• prenylokumaryny = OSTOL

• furanokumaryny = ANGELICYNA

2. DZIAŁANIE:

1. rozkurczające i rozluźniające mięśnie gładkie przewodu pokarmowego ANGELICYNA (wyciąg metanolowy)

2. przeciwzapalnie (hamowanie COX i LOX-5) i przeciwbólowe OSTOL

3. przeciwwrzodowe (wyciąg etanolowy)

• zmniejszenie kwasowości soku żołądkowego

• zwiększenie wydzielanie mucyny i uwalnianie PGE2

• zmniejszone stężenie leukotrienów

4. hepatoprotekcyjny (wyciąg wodny)

5. uspokajające ANGELICYNA

3. ZASTOSOWANIE:

1. łagodne stany skurczowe przewodu pokarmowego

2. wzdęcia, uczucie pełności, utrata apetytu

3. anoreksja

4. PRZECIWWSKAZANIA:

1. długotrwałe przebywanie na słońcu (fototoksyczne działanie furanokumaryn)

2. ciąża i laktacja (brak badań)

Aurantii amari pericarpium - Owocnia pomarańczy

Citrus aurantium subsp. aurantium (amara) - Pomarańcza gorzka

1. CHEMIZM:

1. trójterpeny

2. olejek eteryczny

2. DZIAŁANIE:

1. choleretyczne

2. przeciwzapalne

3. przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze

4. ułatwia przyrost masy ciała i pobudza apetyt

3. ZASTOSOWANIE:

1. owoc - j.w. + zmniejszona tolerancja na tłuszcze

2. liście i kwiaty: łagodzenie objawów zaburzeń nerwicowych, łagodna bezsenność

4. U osób z jasną karnacją - zwiększona wrażliwość na światło (furanokumaryny w olejku)

Absinthii herba - Ziele piołunu

Artemisia absinthium - Bylica piołun

1. CHEMIZM:

1. absyntyna - laktoz seskwiterpenowy

2. tujon - olejek eteryczny

2. DZIAŁANIE:

1. choleretyczne

2. pobudzenie wydzielania soku żołądkowego ABSYNTYNA

3. p/bakteryjnie i p/grzybiczo np. na S.aureus, C.albicans rozcieńczony olejek eteryczny

3. BEZPIECZEŃSTWO:

1. nie stosować preparatów etanolowych (zastąpić naparami):

• kamica żółciowa

• schorzenia wątroby

• uzależnienie od alkoholu

• nie stosować powyżej 2 tygodni - neurotoksyczność tujonu

• przedawkowanie preparatu alkoholowego, stosowanie olejku zaburzenia OUN:

• zawroty głowy

• zwiększenie agresywności

• drgawki

• utrata świadomości i śmierć

4. objawy zatrucia tujonem:

• wymioty, ostre biegunki

• zatrzymanie moczu

• dreszcze

• krwawienia z macicy

5. przeciwwskazania:

• ciąża (poronienia)

• laktacja (brak badań)

• wiek poniżej 18 lat (brak badań)

6. wpływ na zdolność prowadzenia maszyn

7. nie łączyć z BZD lub barbituranami

4. DAWKOWANIE:

1. dolegliwości trawienne - po posiłku

2. brak apetytu, anoreksja - przed posiłkiem

Calami rhizoma - Kłącze tataraku

Acorus calamus - Tatarak zwyczajny - brak monografii farmakopealnej

1. CHEMIZM = olejek eteryczny zawierający rakotwórczy β-azaron

1. odmiana azjatycka = najwięcej β-azaronu

2. odmiana europejska = mniej β-azaronu

3. odmiana kanadyjska = brak β-azaronu

2. DZIAŁANIE:

1. pobudza wydzielanie soku żołądkowego (zwłaszcza w stanie zapalnym)

2. stosowany również w nerwowym podrażnieniu żołądka

3. BEZPIECZEŃSTWO:

1. przeciwwskazany w ciąży

2. nie stosować zbyt długo (zwłaszcza tych z β-tujonem)

3. nie stosować kąpieli, nacierań olejkiem

Cinchonae cortex - Kora chinowa

Cinchona pubescens (Cinchona succirubra) - Drzewo chinowe (Chinowiec czerwonosoczny) - brak monografii międzynarodowej

1. CHEMIZM:

1. alkaloidy - chinina, cynchonina

2. garbniki

2. DZIAŁANIE I ZASTOSOWANIE:

1. pobudza wydzielanie soku żołądkowego dzięki czemu jest stosowany w:

• niedokwaśności

• braku łaknienia

• zmniejszonej tolerancji na tłuszcza

• bóle brzucha, uczucie pełności

2. nalewka chinowa - środek pobudzający w stanach:

• zmęczenia i wyczerpania

• osłabienia pooperacyjnego/poinfekcyjnego (zwłaszcza grypa)

Condurango cortex - Kora kondurango

Marsdenia condurango - Tojowiec kondurango - brak monografii farmakopealnej

1. CHEMIZM:

1. kondurangina - glikozydy steroidowe

2. garbniki

2. DZIAŁANIE:

1. pobudza wydzielanie soku żołądkowego

2. działanie tonizujące

3. działa słabiej niż inne gorycze tylko składnik mieszanek

3. ZASTOSOWANIE:

1. bezsenność

2. osłabiona czynność wydzielnicza żołądka

3. zaburzenia trawienia na tle nerwicowym

Zingiberis rhizoma - Kłącze imbiru

Zingiber officinale - Imbir lekarski

1. CHEMIZM:

1. olejek eteryczny zawierający zingerol (odp. za charakterystyczny zapach)

2. substancje żywicowe = gingerole, szogaole (odp. za ostry, palący smak)

2. DZIAŁANIE:

1. bakteriobójcze wobec Helicobacter pylori

2. przeciwwymiotne (wyciąg metanolowy) SZOAGOLE, GINGEROLE:

• oddziaływanie na receptor 5-HT₃

• efekt podobny do cynaryzyny, dimenhydryny, hioscyny, meklozyny

• skuteczność porównywalna, a nawet czasem lepsza (np. u dzieci z hiperketonemią) niż metoklopramidu

• inne działania:

• rozrzedzające krew

• przeciwzapalne

• immunomodulacyjne

• antyoksydacyjne, antykancerogenne, antyangiogenne

• przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybiczne

• przeciwhiperglikemiczne

• zastosowanie w osteoartrozie kolan i w otyłości

3. BEZPIECZEŃSTWO:

1. nie stosować w ciąży i laktacji bez wskazań lekarskich

2. działania niepożądane:

• zgaga

• dolegliwości brzuszne

• łagodna biegunka

3. interakcje:

• zwiększenie absorpcji sulfaguanidyny

• nasilenie działania nifedypiny (przeciwpłytkowego)

Galangae rhizoma - Kłącze galgantu

Alpinia officinarum - Galgant chiński - brak monografii farmakopealnej

1. CHEMIZM = olejek eteryczny

2. DZIAŁANIE:

1. rozkurczowe

2. przeciwzapalne

3. przeciwbakteryjne

4. pobudza apetyt

5. przeciwwymiotnie

3. Nie stosować w chorobie wrzodowej

4. ZASTOSOWANIE:

1. zespół żołądkowo-serca (Roemhelda)

2. stany skurczowe dróg żółciowych

3. wzdęcia, pełności etc.

Surowce o działaniu wiatropędnym

1. Są to surowce olejkowe

1. mechanizm działania:

• spazmolityki - rozkurcz zwieracza przełyku przekrwienie wpustu uczucie ciepła

• wyrównanie ciśnienia między żołądkiem a przełykiem odbijanie

Carvi fructus - Owoc kmniku

Carum carvi - Kminek lekarski

1. CHEMIZM = olejek eteryczny zawierający karwon i limonen

2. DZIAŁANIE:

1. rozkurczowe na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego

2. drażni śluzówkę żołądka pobudzenie nerwu błędnego rytmiczne skurcze żołądka odbijanie się

3. zwiększa wydzielanie soku żołądkowego (bo drażni śluzówkę)

4. przeciwdrobnoustrojowe:

• ekstrakt etanolowy wobec: E.coli, S.aureus, C.albicans, Streptococcus venezuelae

• olejek eteryczny wobec: S.aureus, E.coli, Salmonella typhi, Shigella dysentery, Vibrio cholerae

• sam karwon - w mniejszych dawkach robaczo- i grzybostatycznie, a w większych - bakteriostatycznie

3. ZASTOSOWANIE:

1. wzdęcia (najskuteczniejszy!), uczucie pełności

2. skurcze żołądka i jelit

3. pobudzenie laktacji (medycyna ludowa)

4. niestrawność u małych dzieci (nawet niemowląt)

4. Jedyne przeciwwskazanie = uczulenie na Apiaceae lub Asteraceae

Foeniculi dulcis (amaris) fructus - Owoc kopru włoskiego

Foeniculi amari fructus aetheroleum - Olejek kopru włoskiego

Foeniculum vulgare subsp. vulgare var. dulce (vulgare) - Koper (Fenkuł) włoski

1. CHEMIZM = olejek eteryczny zawierający trans-anetol i fenchon

2. DZIAŁANIE I ZASTOSOWANIE

1. wiatropędne

2. najbardziej przydatny w pediatrii - działa słabiej niż kminek, ale lepiej smakuje

3. synergizm działania z kminkiem

4. stosowany również w bolesnych miesiączkach i do zwiększenia laktacji

3. BEZPIECZEŃSTWO:

1. przeciwwskazania:

• nadwrażliwość na związki czynne (anetol) i Apiaceae

• działania niepożądane:

• alergie: objawy skórne i ze strony układu oddechowego

4. CZAS STOSOWANIA:

1. 4-12 lat: nie dłużej niż tydzień

2. powyżej 12 lat - nie dłużej niż 2 tygodnie

Anethi fructus - Owoc kopru ogrodowego

Anethum graveolens - Koper ogrodowy - brak w monografiach farmakopealnych

1. CHEMIZM = olejek eteryczny zawierający karwon

2. DZIAŁANIE:

1. rozkurczowe

2. bakteriostatyczne

3. wiatropędne

4. mlekopędne

5. pobudzające wydzielanie soku żołądkowego

3. ZASTOSOWANIE:

1. niemowlęta, małe dzieci = zaburzenia trawienia (wzdęcia, bóle brzucha)

2. dorośli = przewlekłe, spastyczne zapalenie jelita grubego

Coriandri fructus - Owoc kolendry

Coriandrum sativum - Kolendra siewna

1. CHEMIZM = olejek eteryczny zawierający linalol

2. DZIAŁANIE i ZASTOSOWANIE:

1. łagodne rozkurczowe, wiatropędne poprawa trawienia

2. stosowany w zaburzeniach trawienia i braku apetytu

3. raczej jako przyprawa ze względu na słabe działanie

Anisi fructus - Owoc anyżu

Pimpinella anisum - Biedrzeniec anyż

1. CHEMIZM = olejek eteryczny zawierający trans-anetol

2. DZIAŁANIE:

1. rozkurczowe

2. przeciwdrobnoustrojowe wobec: E.coli, S.aureus, C.albicans

3. zwiększa wydzielanie śliny i soku żołądkowego

4. działanie wiatropędne słabsze od kminku i kopru - polecany ze względu na walory smakowe (jaaaaasneeee…)

3. PRZECIWWSKAZANIA:

1. nadwrażliwość na anetol (może powodować kontaktowe zapalenie skóry, jeżeli anyż jest składnikiem np. kremów, past do zębów)

2. ciąża i laktacja:

• tylko pod kontrolą ginekologa

• jedynie wodne napary

• olejek i wyciąg etanolowy = aktywność estrogenna i antypłodna

Leki przeciwbiegunkowe

1. Przyczyny biegunek:

1. infekcje bakteryjne

2. alergiczne zmian jelitowe (tzw. gorączka sienna jelita cienkiego)

3. schorzenia funkcjonalne jelit (nadmierna sekrecja i motoryka)

4. inne:

• silne zdenerwowanie

• antybiotykoterapia

• infekcja przewodu pokarmowego

2. Stosowane są surowce garbnikowe o działaniu przeciwbakteryjnym i zapierającym.

Quercus cortex - Kora dębu

Quercus petraea (sessilis) - Dąb bezszypułkowy

Quercus robur (pedunculata) - Dąb szypułkowy

Quercus pubescens - Dąb omszony

1. DZIAŁANIE (warunkowane przez garbniki):

1. ściągające

2. wirusostatyczne

3. zwiększona produkcja przeciwciał

4. saponiny obniżają poziom cholesterolu

2. BEZPIECZEŃSTWO:

1. przeciwwskazany w ciąży, laktacji i poniżej 18 roku życia ze względu na brak badań

2. zmniejszają wchłanianie alkaloidów i innych leków alkalicznych - przyjmować 1 h przed/po innych lekach

3. biegunka dłuższa niż 3-4 dni konsultacja z lekarzem

3. Stosowany w niespecyficznych ostrych i łagodnych biegunkach.

Tormentillae rhizoma - Kłącze pięciornika

Potentilla erects (tormentilla) - Pięciornik kurze ziele

1. DZIAŁANIE warunkowane przez garbniki:

1. ściągające - najsilniejszy środek ściągający (stosowany we wszystkich biegunkach niewymagających antybiotyko/chemioterapii)

2. bakteriostatyczne

3. przeciwzapalne

2. ZASTOSOWANIE:

1. ostre i podostre stany zapalne jelit

2. zapalenie jelita cienkiego i okrężnicy

3. ostre biegunki pochodzenia bakteryjnego

4. częściowo w biegunkach pochodzenia funkcjonalnego

3. BEZPIECZEŃSTWO:

1. przeciwwskazany w ciąży, laktacji i poniżej 18 roku życia ze względu na brak badań

2. zmniejszają wchłanianie alkaloidów i innych leków alkalicznych - przyjmować 1 h przed/po innych lekach

3. biegunka dłuższa niż 3-4 dni konsultacja z lekarzem

4. możliwe niewielkie dolegliwości żołądkowo-jelitowe

4. Przy biegunce najskuteczniejszy jest sproszkowany surowiec. Najczęściej jest stosowany jako składnik mieszanek.

Bistortae rhizoma - Kłącze wężownika

Polygonum bistora - Rdest wężownik - brak monografii farmakopealnych

1. DZIAŁANIE (garbniki):

1. przeciwbiegunkowe

2. przeciwzapalne

3. przeciwbakteryjne

4. hamuje drobne krwawienia

Myrtylli fructus - Owoc borówki czernicy

Vaccinium myrtillus - Borówka czernica

1. DZIAŁANIE (garbniki):

1. ściągające

2. przeciwzapalne

3. przeciwbakteryjne MYRTYLINA (niebieski barwnik)

2. ZASTOSOWANIE (3-4 dni, potem konsultacja z lekarzem) - stosuje się suszone owoce:

1. ostre biegunki (zwłaszcza u dzieci)

2. biegunki i niestrawność u niemowląt

Agrimoniae herba - Ziele rzepiku

Agrimonia eupatoria - Rzepik pospolity

1. CHEMIZM = garbniki (głównie polimery procyjanidyn)

2. ZASTOSOWANIE:

1. stosowany w łagodnych biegunkach

2. miejscowo w stanach zapalnych błony śluzowej jamy ustnej i gardła, skóry

Rubi fruticosi folium - Liść jeżyny fałdowanej

Rubus fruticosus - Jeżyna fałdowana - brak monografii farmakopealnej

1. ZASTOSOWANIE (działają klasycznie garbniki - ściągająco):

1. ostre, niespecyficzne biegunki

2. „biegunka podróżna”

3. „biegunka letnia”

FITOTERAPIA ZAPARĆ

1. Przyczyny zaparć:

1. zmiana diety

2. niewłaściwe nawyki żywieniowe

3. brak ruchu

4. czynniki psychologiczne (np. stres)

5. przyjmowanie niektórych leków (np. antycholinergicznych, zobojętniających kwas żołądkowy)

2. Leczenie:

1. zmiana diety - więcej błonnika

2. zwiększyć podaż płynów

3. surowce śluzowe

4. w ostateczności antranoidowe

SUROWCE ŚLUZOWE

1. Mechanizm działania:

1. dzięki zdolności do pęcznienia ściągają wodę do światła jelita grubego = konieczna podaż płynów

2. hamują resorpcję zwrotną wody z jelita

3. zwiększenie objętości mas kałowych pobudzenie perystaltyki (bez gwałtownych skurczy)

2. Zastrzeżenia:

1. brak efektu po 3 dniach lekarz

2. nie stosować dłużej niż 2 tygodnie - ryzyko awitaminozy i anemii w wyniku osłabiania wchłaniania przez śluzy

3. odstęp min. 1 h między śluzami a lekami

4. przyjmowane w formie maceratu ze szklanką wody

5. nie przyjmować bezpośrednio przed snem

3. Działania niepożądane - praktycznie brak, jedynie ból brzucha u osób bardzo wrażliwych.

Plantaginis ovatae semen - nasienie babki jajowatej

Plantaginis ovatae testa - łupina babki jajowatej

Plantago ovata - Babka jajowata

Psylli semen - Nasienie babki płesznik (piaskowej)

Plantago afra (psyllium) - Babka płesznik

Plantago indica (arenaria) - Babka piaskowa

1. CHEMIZM = śluzy:

1. w nasionach z przewagą D-ksylozy, absorbuje 10x swojej masy

2. w łupinach przewaga arabinoksylanów, absorbują 40x swojej masy

3. w tym gatunku babki jest najwięcej śluzów - zwłaszcza w łupinach

2. DZIAŁANIE:

1. w biegunkach wydłużenie czasu pasażu (jak nie dajemy wody), a w zaparciach skrócenie pasażu jelitowego

2. obniżenie poziomu cholesterolu i glukozy we krwi

• obniżenie LDL

• brak wpływu na HDL i TG

3. ZASTOSOWANIE:

1. przewlekłe zaparcia

2. preferowane wypróżnianie się z miękkim stolcem (ciąża, hemoroidy, po operacjach na odbycie etc.)

3. wspomagająco w biegunkach i zespole jelita drażliwego

4. łupiny w hipercholesterolemii

4. BEZPIECZEŃSTWO:

1. przeciwwskazania:

• zwężenie dróg żołądkowo-jelitowych, niedrożność jelit

• krwawienia z odbytu

• choroby przełyku i wpustu żołądka

• atonia jelit

• rozszerzenie okrężnicy

• trudności w regulowaniu cukrzycy

• problemy z połykaniem

• interakcje:

• zmniejszyć dawkę insuliny

• zmniejszanie wchłaniania np. witamin, minerałów, glikozydów, kumaryn, karbamazepiny i litu

3. kontrola lekarska przy jednoczesnym przyjmowaniu:

• opioidów, loperamidu hamowanie perystaltyki jelit

• hormony tarczycy

Lini semen - Nasienie lnu

Linum usitatissimum - Len zwyczajny

1. CHEMIZM:

1. związki śluzowe

2. olej tłusty (z kwasem linolenowym)

3. błonnik pokarmowy

2. DZIAŁANIE:

1. śluz - zwiększenie mas kałowych pobudzenie perystaltyki

2. olej - efekt smarujący dla stolca

3. uznawany za jeden z najlepszych środków na zaparcia

3. BEZPIECZEŃSTWO: podobnie jak z babkami (bez insuliny) i dodatkowo:

1. często występują wzdęcia

2. możliwe działanie estrogenne - przeciwwskazany w ciąży i laktacji

4. Najlepiej działa w formie rozgniecionej. Nie przechowywać go tak dłużej niż tydzień, ponieważ olej jełczeje i drażni żołądek.

SUROWCE ANTRANOIDOWE

1. Mechanizm działania:

1. glikozydy ulegają rozpadowi do antronów pod wpływem bakterii jelitowych

2. pobudzenie receptorów pobudzenie perystaltyki (ze skurczami) + hamowanie resorpcji wody i elektrolitów

2. Działania niepożądane:

1. ciemnożółte/czerwone zabarwienie moczu czy brązowe mleka matki

2. kolkowe bóle brzucha

3. przy stosowaniu długotrwałym:

• hiperaldosteronizm

• hipokalemia nasilająca zaparcia zaburzenia pracy serca, osłabienie mięśniowe

• uszkodzenie nerek

4. uszkodzenie jelit (przy nadużywaniu)

3. Przeciwwskazania:

1. niedrożność jelit

2. ostre stany zapalne jelit

3. zapalenie wyrostka robaczkowego

4. ciąża i laktacja

5. hemoroidy

6. poniżej 12 roku życia

7. bóle brzucha niewiadomego pochodzenia

8. ostre odwodnienie

Frangulae cortex - Kora kruszyny

Rhamnus frangula - Kruszyna pospolita

1. CHEMIZM = antranoidy - (gluko)frangulina A i B

2. DZIAŁANIE:

1. przeczyszczające - zwiększenie motoryki jelita grubego i hamowanie resorpcji wody (aglikony rozkładane w jelicie cienkim, działają glikozydy)

2. pobudzenie wydzielania żółci, soku żołądkowego (aglikony)

3. krótko stosowana w zaparciach nawykowych

3. BEZPIECZEŃSTWO:

1. surowiec musi być dobrze wysuszony (1 roku w temp. pokojowej lub 2 h w 100°C), bo świeża kora ma ANTRONY ostre wymioty, nudności, skurcze

2. p/wskazania i działania niepożądane wyżej

3. stosować max. 1-2 tygodnie

4. brak efektu po 4 dniach lekarz

Rhamni purshianae cortex - Kora szakłaku amerykańskiego

Rhamnus purshiana (Frangula purshiana) - Szakłak amerykański

1. CHEMIZM = antranoidy - kaskarozydy A,B,C,D,E,F

2. DZIAŁANIE - jak kruszyna tylko silniejsze.

Rhamnus catharticae fructus - Owoc szakłaku ciernistego

Rhamnus cathartica - Szakłak ciernisty - brak monografii

1. CHEMIZM = antranoidy - glukofrangulina A

2. DZIAŁANIE - j.w., ale bardzo silne (umiarkowane dawki wymioty, bóle brzucha).

Rhei radix - Korzeń rzewienia

Rheum palmatum - Rzewień dłoniasty

Rheum officinale - Rzewień lekarski

1. CHEMIZM:

1. antranoidy = reina, reoemodyna, chryzofanol

2. garbniki

2. DZIAŁANIE:

1. garbniki = ściągające (w niższych dawkach)

2. antranoidy = przeczyszczająco (w wyższych dawkach: 1-4 g)

3. wspomaga działanie żółciopędne i żółciotwórcze

3. BEZPIECZEŃSTWO - patrz kruszyna

Aloe barbadensis - Alona barbadoska

Aloe capensis - Alona przylądkowa

Aloe barbadensis (vera) - Aloes barbadoski (prawdziwy)

Aloe ferox - Aloes uzbrojony

1. CHEMIZM - antranoidy = barbaloina (mieszaniny aloina A i B)

2. DZIAŁANIE:

1. przeczyszczające

2. w niższych dawkach działają substancje gorzkie - pobudza wydzielanie żółci i soku żołądkowego (słabiej niż rzewień)

3. BEZPIECZEŃSTWO:

1. oprócz „klasycznych” działań niepożądanych - przekrwienie macicy obfitsze miesiączki, działanie poronne

2. przeciwwskazana w ciąży

Sennae folium - Liść senesu

Sennae fructus acutifoliae/angustifoliae - Liść senesu ostrolistnego/wąskolistnego

Cassia senna (acutifolia) - Senes (Strączyniec) ostrolistny

Cassia angustifolia - Senes (strączyniec) wąskolistny

1. CHEMIZM:

1. sennozydy A i B

2. zawartość: owoce ostrolistnego > owoce wąskolistnego > liście

2. DZIAŁANIE:

1. przeczyszczające - stosunkowo łagodne jak na antranoidy

2. stosowany też do opróżniania jamy brzusznej przed operacją/rentgenem

3. Mała tolerancja na zwiększające się dawki spowodowana dużą zawartością związków żywicowych w surowcu.

Ricini oleum - Olej rycynowy

Ricinus communis - Rącznik pospolity

1. CHEMIZM:

1. olej: mieszanina KT, głównie rycynolowego

2. nasiona: olej + toksyczna rycyna (aglutynuje krwinki czerwone)

2. DZIAŁANIE:

1. kwas rycynolowy działanie przeczyszczające (zarówno w jelicie cienkim jak i grubym)

2. olej działanie powlekające (brak skurczy)

3. BEZPIECZEŃSTWO - analogicznie do innych antranoidów i dodatkowo:

1. po przekroczeniu dawek mdłości, wymioty, kolki

2. przy długim stosowaniu może prowadzić do zaparć

3. inne przeciwwskazania:

• niedrożność dróg żółciowych (bo olej pobudza jej wydzielanie)

• zatrucie substancjami lipofilowymi (będzie zwiększone wchłanianie toksyn)

4. Najbardziej efektywny przyjmowany na pusty żołądek.

Surowce stosowane w stanach zapalnych przewodu pokarmowego

1. Przyczyny stanów zapalnych:

1. niewłaściwa dieta

2. używki (kawa, alkohol, nikotyna)

3. stresujący tryb życia

4. przyjmowanie przez dłuższy czas innych leków (antybiotyki, salicylany, sulfonamidy, NLPZ)

1. Objawy:

1. kurcze w nadbrzuszu

2. mdłości

3. odbijanie się

4. biegunka

5. brak apetytu

6. wrzody

Chamomillae anthodium - Koszyczek rumianku

Matricaria recutita (Chamomilla recutita­) - Rumianek pospolity

1. CHEMIZM:

1. olejek eteryczny zawierający α-bisabolol i chamazulen (z matrycyny)

2. laktony seskwiterpenowe (matrycyna)

3. flawonoidy (apigenina?)

2. DZIAŁANIE:

1. przeciwzapalne:

• apigenina - hamuje 5-LOX i 12-LOX

• chamazulen - hamuje 5-LOX

• α-bisanolol - hamuje COX

• skutecznośc porównywalna z benzydaminą

• antyoksydacyjne (chamazulen)

• rozkurczająco - apigenina i α-bisabolol (siła porównywalna do papaweryny)

• przeciwwrzodowo (α-bisabolol)

Liquiritiae radix - Korzeń lukrecji

Glycyrrhiza glabra - Lukrecja gładka

1. CHEMIZM:

1. kwas glicyryzynowy (glikozyd triterpenowy)

2. flawonoidy - glabrol, likwirytyna

2. DZIAŁANIE:

1. kwas glicyretynowy:

• uniemożliwia inaktywację kortyzolu poprzez blokowanie dehydrogenazy 11-β-hydroksysteroidowej

• zahamowanie metabolizmu kortyzonu i aldosteronu przez hamowanie aktywności delta-5β-reduktazu

• działanie przeciwdrobnoustrojowe:

• kwas glicyryzynowy - działanie przeciwwirusowe i na E.coli (hamowanie β-glukuronidazy)

• glabrol - aktywność wobec S.aureus

3. działanie osłonowe i przeciwwrzodowe:

• zmniejszanie ognisk zapalnych i wrzodów

• hamowanie kwasowości soku żołądkowego

• zwiększenie stężenia śluzy i PGE₂

• zmniejszenie zawartości leukotrienów

3. BEZPIECZEŃSTWO:

1. stosować maksymalnie 4-6 tygodni w roku, maksymalna dawka 15 g surowca

2. przeciwwskazania:

• nadciśnienie

• choroby nerek

• stany zastoinowe żółci i zapalne wątroby

• hipokalemia

• otyłość

• ciąża i laktacja

• długotrwałe stosowanie efekt mineralokortykoidowy:

• zatrzymanie sodu i utrata potasu

• zwiększenie ciśnienia

• obrzęki

• zahamowanie układu RAA

Althaeae radix - Korzeń prawoślazu

Althaea officinalis - Prawoślaz lekarski

1. CHEMIZM:

1. śluz

2. flawonoidy (glikozyd hypoletyny)

2. DZIAŁANIE:

1. osłaniająco na błony śluzowe przewodu pokarmowego

2. glukozyd hypoletyny - działanie przeciwzapalne:

• nie w przypadku nadżerek

• silniejsze działanie przeciwwrzodowe niż trokserutyna

3. Możliwe spowolnienie wchłaniania jednocześnie przyjmowanych leków.

Olibanum indicum - Gumożywica kadzidłowca (indyjska)

Boswellia serrata - Kadzidłowiec

1. CHEMIZM = pentatcykliczne kwasy triterpenowe:

1. kwas acetylo-β-bosweliowy

2. kwas acetylo-11-keto-β-bosweliowy

2. DZIAŁANIE:

1. przeciwzapalne - kilka punktów uchwytu:

• ekstrat etanolowy = hamowanie 5-LOX

• kwasy keto-bosweliowe = agoniści indukowania aktywacji Ca²⁺

• kwas keto = hamowanie TNF-α przez hamowanie NF-kB (szczególnie ważne przy terapii zapaleń przewlekłych)

• kwasy bosweliowe = hamowanie TNFα przez wpływ na ekspresję genów

2. generalnie działa lepiej niż mezalazyna (sulfonamid) czy sulfasalazyna

3. BEZPIECZEŃSTWO:

1. można stosować 6 miesięcy bez kontroli lekarskiej

2. działania niepożądane:

• bóle brzucha

• nadkwasota

• brak apetytu

• biegunka

• wypryski skórne

Surowce ochraniające wątrobę

Silybi mariani fructus - Owoc ostropestu plamistego

Silybum marianum - Ostropest plamisty

1. CHEMIZM:

1. flawonolignany (sylimaryna - mieszanka sylibininy, izosylibininy i sylikrystyny

2. flawonoidy = kwercetyna, taksifolina

2. DZIAŁANIA:

1. stabilizacja komórek wątrobowych (również po działaniu toksyn)

2. wzrost stężenia glutationu zahamowanie toksyczności paracetamolu i innych toksyn

3. najsilniejsze działanie ochronne = silikrystyna

4. SILIBININA:

• aktywuje cAMP zapobiega zastojowi żółci (cholestazie)

• przeciwzapalna (hamuje uwalnianie LTB₄)

• antyzwłóknieniowa:

- hamowanie proliferacji komórek tłuszczowych - działanie antyoksydacyjne

- ekspresja TGF-β₁

• antykancerogenne:

- hamowanie aktywację EGFR

- hamowanie aktywności telomerazy

- redukcja wydzielania PSA

• zwiększenie metabolizmu komórkowego

• zmniejszenie śmiertelności w przypadku chorób wątroby (WZW, marskość)

Sojae lecithinum - Lecytyna sojowa

Glycine max - Soja owłosiona (uprawna)

1. CHEMIZM = lecytyny (fosfatydylocholina):

1. rola w regeneracji hepatocytów - budulec błony komórkowej i organelli

2. regulacja procesów: fosforylacji, transportu, przepuszczalnośći

2. DZIAŁANIE:

1. hepatoprotekcyjne

2. ograniczenie zwłóknienia i otłuszczania wątroby

3. przyspieszenie regeneracji, stabilizacja komórek wątroby

4. zatrzymanie peroksydacji (odnowa kolagenu)

3. ZASTOSOWANIE:

1. przewlekłe stany zapalne wątroby

2. zatrucia

3. średnio zaawansowana hipercholesterolemia

4. DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE (rzadkie):

1. ból żołądka

2. biegunka

Cynarae folium - Liść karczocha

Cynara scolymus - Karczoch zwyczajny

1. CHEMIZM:

1. kwasy fenolowe (chlorogenowy, cynaryna)

2. flawonoidy (luteolina i cynarozyd)

3. laktony seskwiterpenowe (cynarokarpina)

2. DZIAŁANIE:

1. regeneracja hepatocytów (roztwór wodny)

2. zwiększenie przepływu żółci

3. hepatoprotekcyjne - obniżenie poziomów AlAT i AspAT

4. stymulacja wydzielania żółci (roztwór wodno-etanolowy ze świeżych liści)

3. PRZECIWWSKAZANIA:

1. blokada dróg żółciowych

2. uczulenie na karczocha lub Asteraceae

3. kamienie żółciowe - konsultacja z lekarzem

Można stosować u dzieci powyżej 4 r. ż.

ŻÓŁCIOPĘDNE:

Boldi folium - liść boldo, Peumus boldo - orcza boldo (boldoa aromatyczna). Alkaloidy izochinolinowe (boldyna) i olejek

Chelidoni herba - Ziele glistnika. Chelidonium majus - Glistnik jaskółcze ziele. Alkaloidy benyloizochinolinowe - chelidonina, chelerytyna, sangwinaryna

Fumariae herba - Ziele dymnicy

Fumaria officinalis - Dymnica pospolita. Alkaloidy izochinolinowe - protopina (fumaryna).

Curcumae xanthorrhizae rhizoma - Kłącze kurkumy jawajskiej.

Curcuma xanthorrhiza - Ostryż jawajski

Curcumae longan rhizoma - Kłącze kurkumy długiej

Curcuma longa (domestica) - Ostryż długi (domowy, barwierski)

Kurkumoidy (kurkumina, bisdezmetoksykurkumina) i olejek z ksantorizolem (seskwiterpeny).

Marrubi herba - Ziele szanty Marrubium vulgare - Szanta zwyczajna. Diterpeny (marubina)

Cynarae folium - liść karczocha

Menthae piperitae folium - Liść mięty pieprzowej. Mentha x piperita - mięta pieprzowa. Olejek z mentolem, mentonem i neomentolem + flawonoidy.

Olejek też (bez flawonoidów)

Hyperici herba - ziele dziurawca. Hypericum perforatum - dziurawiec zwyczajny. Flawonoidy (hiperozyd, kwercetyna, kemferol, rutozyd).

Taraxaci radix cum herba - korzeń mniszka z zielem.

Taraxacum officinale - Mniszek lekarski. Seskwiterpeny

Iuniperi pseudo-fructus - owoc rzekomy jałowca. Juniperus communis - Jałowiec pospolity. Olejek z terpinen-4-olem i flawonoidy.

Raphani sativi radix - Korzeń rzodkwi czarnej.

Raphanus sativus var. Niger - Rzodkiew czarna. Glukobrassycyna.

Helichrysi inflorescentia - kwiatostan kocanek

Helichrysum arenarium - Kocanki piaskowe. Flawonoidy (izosalipurpozyd)

Abrotani herba - Ziele bylicy boże drzewo

Artemisia abrotanum - Bylica boże drzewko. Kumaryny (izofraksydyna), flawonoidy i fenolokwasy.

Cichorii radix - Korzeń cykorii podróżnik. Cichorium intybus - Cykoria podróżnik. Laktony seskwiterpenowe (laktucyna, laktukopikryna).