Urządzanie lasu 2006/2007

Pytania i odpowiedzi egzaminacyjne

1. Pojęcie, cele, zadania i podstawy prawne urządzania lasu w Polsce

Pojęcie - urządzanie lasu to dyscyplina naukowa, zajmująca się planowaniem i organizacją w czasie i przestrzeni całokształtu działalności gospodarczej w celu trwałego zapewnienia pełnienia przez lasy funkcji ochronnych, produkcyjnych i społecznych

Cele - zapewnienie trwałości i ciągłości pełnionych przez lasy funkcji poprzez sporządzenie PUL lub uproszczonego PUL lub przeprowadzenia inwentaryzacji stanu lasu.

Zadania - inwentaryzacja i ocena stanu lasu, rozpoznanie walorów przyrodniczych i opracowanie programu ochrony przyrody dla nadleśnictwa, rozpoznanie funkcji lasu i podziału lasów na gospodarstwa z wyróżnieniem drzewostanów do przebudowy, projektowanie pożądanej struktury gatunkowej, wiekowej i przestrzennej lasu oraz piętrowej budowy drzewostanów, kształtowanie zapasu produkcyjnego w ramach gospodarstw, ustalanie etatów cięć użytkowania rębnego i przedrębnego, ustalanie lokalizacji cięć rębnych, ustalanie zadań gospodarczych na 10-lecie, określanie kierunkowych zadań dla ochrony lasu, ochrony przeciwpożarowej, gospodarki łowieckiej, określenie potrzeb remontów, budowy infrastruktury technicznej (w tym dotyczących turystyki i rekreacji), sporządzenie elaboratu (opisania ogólnego).

Podstawy prawne - Ustawa o lasach z 28.09.1991r. (Dz. U. z 2005r. nr 45, poz. 435),

Rozporządzenie MOŚZNiL z dnia 28.12.1998r w sprawie szczegółowych zasad sporządzania planu urządzenia lasu, uproszczonego planu urządzenia lasu oraz inwentaryzacji stanu lasu.

Zarządzenie nr 43 DGLP z dnia 18.04.2003r. wprowadzające IUL.

Oraz elementy określone ustawami:

Prawo ochrony środowiska z 27.04.2001 r. (Dz. U. z 2006r. nr 129, poz. 902 z późn. zm.)

Ustawa o ochronie przyrody z 16.04.2004 r. (Dz. U. z 2004r. nr 92, poz. 880 z późn. zm.)

Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych z 3.02.1995 r. (Dz. U. z 2004 r. nr 121, poz. 1266 z późn. zm.)

Ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym z 7.07.1994 r. (Dz. U. z 1999r. nr15, poz. 139)

Prawo geodezyjne i kartograficzne z 17.05.1989 r. (Dz. U. nr 30, poz. 163)

Prawo łowieckie z dnia 18.12.1995r. (Dz. U. nr 147, poz. 713)

Ustawa o ochronie przeciwpożarowej z dnia 24.08.1991 (Dz. U. nr 81 poz. 351)

Ustawa o ochronie dóbr kultury z dnia 15.02.1962 r. (Dz. U. z 1999r nr 98, poz. 1150)

2. Pojęcie, cele i zakres inwentaryzacji lasu

Pojęcie - inwentaryzacja lasu jest rozpoznaniem i opisaniem stanu lasu oraz zaprojektowaniem wskazań gospodarczych dla poszczególnych drzewostanów, gruntów leśnych niezalesionych, gruntów przeznaczonych do zalesienia i pozostałych gruntów nieleśnych wg. stanu na dzień 1 stycznia 1 roku obowiązywania planu urządzeniowego. Inwentaryzacja lasu obejmuje całokształt czynności, które należy wykonać dla uzyskania i przetworzenia informacji dotyczących wszystkich funkcji pełnionych przez las.

Cele - określenie stanu lasu i gruntów nieleśnych, w tym gleb, siedlisk i drzewostanów w celu sporządzenia kompleksowej analizy zasobności, stanu zdrowotnego oraz kierunków ochrony i funkcji pełnionych przez las.

Zakres - prace przygotowawcze (weryfikacja dokumentów ewidencyjnych, prace geodezyjne, aktualizacja dominujących funkcji lasu, prace siedliskowe)

wykonanie opisu taksacyjnego lasu (ustalenie granic wyłączeń taksacyjnych, wykonanie opisu dla każdego wyłączenia taksacyjnego, zaprojektowanie wskazań gospodarczych, inwentaryzacja zasobów drzewnych dla obrębu leśnego, testy kontroli pomiaru miąższości w n-ctwie, opracowanie wyników taksacji i zaleceń planistycznych w postaci tabel, map)

wykonanie opisu ogólnego (elaboratu)

3. Prace przygotowawcze w inwentaryzacji lasu

Do prac przygotowawczych zaliczamy:

Weryfikację dokumentów ewidencyjnych (kopie lub wypisy z aktualnego rejestru gruntów n-ctwa, ewidencja stanu posiadania powinna być uzgodniona (potwierdzona za zgodność) w starostwie w wydziale ewidencji gruntów. Rejestr gruntów oprócz obrębów geodezyjnych, działek ewidencyjnych i kategorii użytkowania i klasyfikacji ogólnej gruntów powinien mieć przypisany oddz. i wydzielenie wg ewidencji leśnej)

Analiza materiałów kartograficznych (map gospodarczych poprzedniego PUL, kopie arkuszy map ewidencyjnych gruntów przejętych, spornych i źle oznakowanych w terenie)

Uzyskanie kopi bazy danych geometrycznych i zbioru współrzędnych geodezyjnych do LMN

4. Podział powierzchniowy

Jest to podział kompleksu leśnego (obrębu leśnego) na części zwane oddziałami.

Oddziały wyznaczają linie gospodarcze (ostępowe) i linie oddziałowe. Linie ostępowe biegną w zasadzie równoleżnikowo a oddziałowe południkowo, tak aby powstały pas ostępowy przebiegał odpowiednio do kierunku panujących wiatrów. Ostęp jest obszarem zawartym pomiędzy liniami ostępowymi (gospodarczymi) poprzecinany prostopadłymi liniami oddziałowymi.

Na terenie nizinnym wyróżniamy podział powierzchniowy sztuczny, naturalny i kombinowany. W terenie górskim podział powierzchniowy oparty jest na liniach gospodarczych biegnących po warstwicach a linie oddziałowe po naturalnych ciekach, załamaniach terenu i innych granicach czytelnych w terenie.

Podział taki pełni wiele funkcji np. ułatwia orientację, planowanie i wykonanie prac gospodarczych w lesie, zapewnia łatwiejszą kontrolę i lokalizację poszczególnych czynności, zwiększa bezpieczeństwo pracy oraz bezpieczeństwo p.poż, chroni drzewostan przed działaniem wywalających wiatrów, ułatwia udostępnienie np. dla zrywki i składowania surowca drzewnego pozwala na sprawne przeprowadzanie akcji ratowniczych np. zwalczanie nagłych zagrożeń (gradacji, pożarów).

5. Podział gruntów leśnych

Grunty leśne zalesione

Drzewostany (uprawy i młodniki o zd 0,5 i wyższym (wyjątek zd 0,3 w Rb IIIa po cięciu uprzątającym) - uprawa jest do czasu osiągnięcia zwarcia, młodnik do czasu osiągnięcia przez gatunek panujący wymiarów grubizny tj 7cm d1/3. D-ny II kl.w. o zd 0,4 i wyższym. D-ny III kl.w. i starsze o zd 0,3 i wyższym, KO i KDO)

Plantacje drzew (nasienne, leśnych gatunków drzew szybko rosnących)

Grunty leśne niezalesione

W produkcji ubocznej (plantacje choinek, krzewów i poletka łowieckie)

Do odnowienia (zręby - pozbawione drzewostanu w ciągu 2 lat, lub 5 w czasie klęsk żywiołowych, halizny - powyżej 2 lub 5 lat pozbawione drzewostanu oraz uprawy i młodniki do I kl.w. o zd niższym od 0,5, - płazowiny - porośnięte drzewami II kl.w. o zd do 0,3 włącznie, III kl.w. i starsze o zd do 0,2 włącznie)

Pozostałe powierzchnie niezalesione (przewidziane do naturalnej sukcesji, objęte szczególną ochroną, wylesienia na gruntach przewidzianych do wyłączenia z produkcji leśnej).

Grunty związane z gospodarką leśną

Budynki i budowle wykorzystywane na potrzeby gospodarki leśnej

Urządzenia melioracji wodnych

Linie podziału przestrzennego (linie ostępowe i oddziałowe)

Drogi leśne,

Tereny pod liniami energetycznymi,

Szkółki leśne,

Miejsca składowania drewna,

Parkingi leśne oraz inne urządzenia turystyczne).

6. Pojęcie wyłączenia taksacyjnego i kryteria ich wyróżniania na gruntach leśnych zalesionych i niezalesionych

Pojęcie wyłączenia taksacyjnego - w. t. jest każdy opisywany w oddziale szczegół, dla którego na mapie gospodarczej i w opisie taksacyjnym ustala się powierzchnię wchodzącą w skład sumy powierzchni oddziału.

Potrzebą wyodrębniania wyłączeń taksacyjnych w ramach oddziału jest a) potrzeba odmiennego postępowania gospodarczego, oraz b) konieczność zapewnienia odpowiedniej dokładności inwentaryzacji zasobów drzewnych zróżnicowanych pod względem cech taksacyjnych.

Kryteria taksacyjne

- różnice wiekowe (I kl.w. - ponad 5 lat, II-III kl.w. - 10 lat, IV-V kl.w. - 15 lat, pow V kl.w. - .20 lat)

- różnice w budowie pionowej (Ip, IIp, IIIp, KO, KDO)

- różnice w sposobie powstania d-u (z sadzenia, z samosiewu, z odrośli)

- w pochodzeniu d-u, (gdy jest udokumentowane - obcego pochodzenia, z nasion d-u nasiennego)

- w ocenie udziału w składzie gatunkowym (o 20% i więcej, za wyjątkiem KO, KDO, BP)

- w ocenie przeważającego rodzaju zwarcia (o 1 stopień, za wyj. KO, KDO, BP)

- w ocenie stopnia uszkodzenia d-u (o 1 stopień)

- w bonitacji (o 1 klasę)

- w typie siedliskowym lasu (o 1 typ)

Kryteria powierzchniowe

- nie nadaje się liter pododdziałów liniowym szczegółom sytuacji wewnętrznej od 2-10m szerokości (rowy, linie, drogi), na mapie podaje się dla każdego szczegółu oddzielnie powierzchnię a w opisie taksacyjnym sumarycznie dla całego oddziału w danej grupie rodzajowej. Szczegóły liniowe do 2 m szerokości oraz (ważne) szlaki zrywkowe nanosi się na mapę ale nie podaje powierzchni (nie są bowiem wyłączeniem taksacyjnym)

- wyłączenia taksacyjne, które nie spełniły kryterium powierzchniowego nanosi się na mapę, a w opisie taksacyjnym dla pododdziału opisuje się te szczegóły podając symbol (np. K-kępa, G-gniazdo, L-luka) a ustalona powierzchnię zapisuje się jedynie w karcie dokumentu źródłowego „opis taksacyjny”

- litery nadaje się bez względu na powierzchnię od 0,01ha - rezerwaty, użytki ekologiczne, powierzchnie doświadczalne, szczegóły liniowe pow. 10m szer., grunty sporne lub stanowiące współwłasność, wyłączenia uwarunkowane podziałem administracyjnym, zadrzewienia i zakrzewienia (Lz), budynki i budowle, grunty przeznaczone na cele nieleśne, grunty wyłączone z produkcji

- nie mniej niż 0,10 ha - grunty leśne wśród gruntów nieleśnych (mniejsze pow. to zadrzewienia), grunty związane z gospodarka leśną (szkółki leśne, miejsca składowania drewna, parkingi leśne, urządzenia turystyczne), grunty leśne niezalesione objęte szczególna ochroną, poletka łowieckie

- nie mniej niż 0,25 ha - plantacje choinek lub krzewów, oraz istniejące na gruncie pasy biologicznego zabezpieczenia przeciwpożarowego

- nie mniej niż 0,50 ha - odrębne typy siedliskowe lasu, plantacje drzew, grunty przeznaczone do naturalnej sukcesji, zręby, halizny, płazowiny, oraz wyłączenia taksacyjne o szczególnie zróżnicowanych cechach taksacyjnych

- nie mniej niż 1,00 ha - w pozostałych przypadkach

7. Pojęcie pododdziału i kryteria powierzchniowe ich tworzenia na gruntach leśnych i nieleśnych

Pododdział - to literowane wyłączenie taksacyjne

Kryteria powierzchniowe

- litery nadaje się bez względu na powierzchnię od 0,01ha - rezerwaty, użytki ekologiczne, powierzchnie doświadczalne, szczegóły liniowe pow. 10m szer., grunty sporne lub stanowiące współwłasność, wyłączenia uwarunkowane podziałem administracyjnym, zadrzewienia i zakrzewienia (Lz), budynki i budowle, grunty przeznaczone na cele nieleśne, grunty wyłączone z produkcji

- nie mniej niż 0,10 ha - grunty leśne wśród gruntów nieleśnych (mniejsze pow. to zadrzewienia), grunty związane z gospodarka leśną (szkółki leśne, miejsca składowania drewna, parkingi leśne, urządzenia turystyczne), grunty leśne niezalesione objęte szczególna ochroną, poletka łowieckie

- nie mniej niż 0,25 ha - plantacje choinek lub krzewów, oraz istniejące na gruncie pasy biologicznego zabezpieczenia przeciwpożarowego

- nie mniej niż 0,50 ha - odrębne typy siedliskowe lasu, plantacje drzew, grunty przeznaczone do naturalnej sukcesji, zręby, halizny, płazowiny, oraz wyłączenia taksacyjne o szczególnie zróżnicowanych cechach taksacyjnych

- nie mniej niż 1,00 ha - w pozostałych przypadkach

8. Pojęcie opisu taksacyjnego. Informacje o siedlisku, glebie, pokrywie i gospodarczym typie drzewostanu

Opis taksacyjny - to fundament całego operatu urządzeniowego. Jest formą inwentaryzacji zasobów nadleśnictwa. Podaje on wielkość poszczególnych wydzieleń, opis siedliska, opis drzewostanów oraz ich elementów taksacyjnych oraz opis innych gruntów nieleśnych.

Opis siedliska (TSL) - podaje się dla gruntów leśnych zalesionych i niezalesionych na podstawie podziału „Siedliskowych podstaw hodowli lasu” łącznie z wariantem uwilgotnienia.

Ponadto stan siedliska może być: 1 naturalny (N),

2 zbliżony do naturalnego (N1),

3 zniekształcony (Z1),

4 silnie zniekształcony (Z2),

5 przekształcony (Z3),

6 zdegradowany (D1),

7 silnie zdegradowany (D2),

8 zdewastowany (D3)

Glebę - opisuje się podając jej typ, podtyp i gatunek (z możliwością zapisu do 3 warstw)

Pokrywę - podaje się podając jej typ:

1 naga - brak ścioły i runa

2 ścioła - tylko sioła, brak runa

3 zielna - płaty roślin zielnych

4 mszysta - kobierce mchów zajmują całą lub przeważającą część powierzchni

5 mszysto - czernicowa - kobierce mchów na przemian z płatami borówek

6 zadarniona - kobierce borówek lub traw płytko zakorzenionych

7 silnie zadarniona - przeważają trawy bardzo silnie ukorzenione i zwarte, przy przygotowaniu gleby konieczne jest stosowanie zabiegów agrotechnicznych

8 silnie zachwaszczona - roślinność runa występuje zwarcie, bardzo silnie ukorzeniona z licznymi rozłogami, uniemożliwiająca odnowienie bez stosowania technik specjalnego przygotowania gleby.

Gospodarczy typ drzewostanu (GTD) - określa się hodowlany cel gospodarowania, docelowo dla wieku dojrzałości rębnej, w formie pożądanej kolejności udziału głównych gatunków drzew zapisywanych wzrastająco. Np. GTD: So-Db oznacza, że w wieku dojrzałości rębnej gatunkiem panującym powinien być Db a współpanującym So.

9. Pojecie opisu taksacyjnego. Funkcja lasu, rodzaj rezerwatu, kategorie ochronności, rodzaje gospodarstw

Opis taksacyjny - j.w.

Funkcja lasu - to rodzaj pełnionych przez drzewostan funkcji ochronnych. Wyróżnia się dla celów urządzeniowych 3 główne funkcje: lasy rezerwatowe, lasy ochronne, lasy gospodarcze

W opisie taksacyjnym jeśli nie podaje się funkcji głównej oznacza, że jest to las gospodarczy.

Rodzaj rezerwatu - w opisie taksacyjnym podaje się czy rezerwat jest ścisły lub częściowy oraz kategorię ochronności wraz z kodem literowym

Kategorie ochronności - rezerwaty oraz lasy ochronne mogą być:

- 1 glebochronne

- 2 wodochronne

- 3 trwale uszkodzone przez przemysł

- 4 cenne fragmenty rodzimej przyrody

- 5 stałe powierzchnie badawcze i doświadczalne

- 6 nasienne

- 7 ostoje zwierząt

- 8 w miastach i wokół miast

- 9 uzdrowiskowe

- 10 obronne

- inne powierzchniowe formy ochrony przyrody i krajobrazu mogą być:

- 1 parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, zespoły przyrodniczo - krajobrazowe, stanowiska dokumentacyjne, strefy ochronne (z Ustawy o ochronie przyrody)

- 2 lasy wpisane do rejestru zabytków (z Ustawy o ochronie dóbr kultury)

- 3 leśne kompleksy promocyjne (z Ustawy o lasach)

Rodzaje gospodarstw - na podstawie dominujących funkcji pełnionych przez lasy, dla celów planowania w ramach obrębu leśnego wyróżnia się jednostki regulacyjne (gospodarstwa) dla których ustala się etat pozyskania grubizny.

Gospodarstwo specjalne

Gospodarstwo przebudowy

Gospodarstwo lasów ochronnych

Gospodarstwo lasów gospodarczych (zrębowe, przerębowo - zrębowe, przerębowe)

10. Pojęcie opisu taksacyjnego. Najważniejsze elementy opisu taksacyjnego drzewostanu

Opis taksacyjny - j.w.

Elementy opisu taksacyjnego drzewostanu:

- powierzchnia zajmowana przez drzewostan (ha,00)

- budowa pionowa - Ip, IIp, wielopiętrowe, KO, KDO, BP (+ wyjaśnienie)

- cecha drzewostanu (podaje się pochodzenie np. z odnowienia naturalnego, sztucznego, obcego pochodzenia, odroślowe, porolne, na gruntach zrekultywowanych, uprawy po rębni złożonej, młodniki po rębni złożonej, wyżywicowane, WDN, GDN, PUN, UP, drzewostany zachowawcze, uprawy zachowawcze ex situ oraz in situ, itd. Pełniona przez d-n funkcja ochronna np. otuliny: rezerwatów, parków narodowych, wyłączonych drzewostanów nasiennych, ośrodków wypoczynkowych, szkółek wielkoobszarowych i zespolonych oraz inne np. drzewostany doświadczalne, projektowane rezerwaty, ostoje zwierzyny.

- skład gatunkowy drzewostanu - wyrażany cyframi 1-10 np. 7So2Db1Bk co oznacza albo udział powierzchniowy poszczególnych gatunków lub ilościowy. (Nie ma miąższościowego!)

- młode pokolenie (nalot do 0,5m naturalny, podsadzenie do 0,5m sztuczny, podrost pow 0,5 m, podszyt) warstwa min 10% pow. Podaje się 01, 02 itd. co oznacza pokrycie powierzchni w 10%, 20%. Podszyt nie rokuje na przyszłość (warstwa słaba)

- wiek drzewostanu ( z dokładnością: 1-2 lat w Ia kl.w., 4 lat w Ib, 6 lat w II, 10 lat w III i IV, 10-20 lat w V i starszych kl.w.

- wysokość (dla każdego gatunku i piętra od 1 m wzwyż)

- pierśnica (dla każdego gatunku i piętra oddzielnie od 5 cm wzwyż)

- bonitacja (mówi nam o wysokości drzewostanu w porównaniu z wiekiem)

- zadrzewienie (mówi nam o aktualnych możliwościach produktywnych drzewostanu, np. 0,7 to 70% możliwości a 30% straty)

- miąższość (podaje się dla każdego piętra oddzielnie i oddzielnie dla każdego gatunku. W KO i KDO co tworzy starodrzew (m3) oraz młode pokolenie, jeśli nie ma miąższości % pokrycia). W BP nie podaje się bo jest zwarcie pionowe.

- zwarcie (pełne, umiarkowane, przerywane, luźne),

- klasa jakości (osobno dla 3 grup d-nów: upraw do 10l - jakość hodowlana, młodniki i d-y młodsze od 11 lat do o 10 lat młodszych od wieku rębności gat. panującego - jakość hodowlana, drzewostany starsze i zaliczane do KO, KDO, BP i przebudowy - jakość techniczna)

-strefy uszkodzenia (na podstawie defoliacji, stanu pędów wierzchołkowych i bocznych, stanu pni i korzeni)

- zmieszanie (jednostkowe, grupowe, drobnokępowe (do 5 ar), kępowe (5-10 ar), wielkokępowe (pow. 10 ar, rzędowe (1-2 rz.), pasowe (3 i więcej rz.), smugowe

- zgodność składu gat. z GTD (dla upraw i młodników - na podstawie porównania skł. upraw i młodników z poprzedniego u.l. i dla pozostałych d-nów - osobno dla przyjętych na I KTG GTD). Trzy stopnie zgodności 1- zgodne, 2 częściowo-zgodne, 3 niezgodne

- zapas na 1 ha i na całej powierzchni

- spodziewany przyrost bieżący roczny (mówi nam o produkcyjności (w m3 na 1ha/rok)

11. Pojęcie opisu taksacyjnego. Budowy pionowe drzewostanu i sposób ich opisu

Opis taksacyjny - j.w.

Budowa pionowa - Ip, IIp, wielopiętrowe, KO, KDO, BP

Opis - Drzewostany jednopiętrowe - to takie, których warstwa drzew składa się z jednego piętra o niewielkim zróżnicowaniu wysokości, zaś ilość drzew występujących pod okapem drzewostanu nie spełnia warunków drugiego piętra. Elementy taksacyjne podaje się dla całego piętra, kolejno wg gatunków drzew wchodzących w skład danego drzewostanu.

Drzewostany dwupiętrowe - to takie, w których warstwa drzew składa się z dwóch wyraźnych pięter różnej wysokości. Do pietra dolnego zalicza się drzewa, których korony nie przenikają do pietra górnego, nie są też zaliczone do warstwy podrostu lub podszytu, a jednocześnie wskaźnik ich zwarcia wynosi co najmniej 3b (zw przerywane, zagęszczenie przerywane, miejscami luźne). W razie wątpliwości drzewa drugiego pietra nie powinny być niższe niż 1/3 wysokości panujących. Przy opisywaniu tych drzewostanów, opis podaje się dla każdego piętra oddzielnie zaczynając od górnego, lecz jeśli zadrzewienie drugiego piętra jest większe, opis zaczyna się od drugiego.

Drzewostany wielopiętrowe - (wielogeneracyjne) w których warstwy drzew rozdzielone są na co najmniej 3 poziomy o charakterze pięter różnej wysokości, przy czym wierzchołki drzew jednego gatunku mogą występować w różnych poziomach. Drzewa wszystkich poziomów wykazują w zasadzie miąższość grubizny. Widoczne jest też zwarcie poziome, co wyklucza budowę przerębową. Opisuje się je jak drzewostany o bud. przerębowej. Określa się jeden skład gatunkowy dla całego drzewostanu z podziałem na warstwy wiekowo-gatunkowe.

Drzewostany w klasie odnowienia - to drzewostany w okresie odnowienia w wieku dojrzałości drzewostanu do odnowienia, (lub młodsze objęte przebudową), które ze względu na prowadzenie rębniami złożonymi oraz formą odsłaniania młodego pokolenia - podlegają jednocześnie użytkowaniu i odnowieniu pod osłoną min. w 50%, a przy rębniach gniazdowych i stopniowych min. 30% zostało odnowione naturalnie lub sztucznie (o pełnej przydatności hodowlanej). Podczas taksacji opisuje się najpierw starodrzew, a nastepnie młode pokolenie.

Drzewostany w klasie do odnowienia - to drzewostany w których rozpoczął się proces odnowienia z zastosowaniem rębni złożonych (w zasadzie w ubiegłym okresie gospodarczym), lecz nie spełniające kryteriów klasy odnowienia. Młode pokolenie nie zajmuje odpowiednio 50% lub 30% powierzchni lub nie odpowiada kryteriom przydatności hodowlanej. Opisuje się najpierw starodrzew a następnie młode pokolenie.

Drzewostany o budowie przerębowej - zalicza się te w których biorą udział grupy i kępy drzew o różnym wieku i wysokości, przenikające się nawzajem na całej powierzchni, co daje zwarcie pionowe. Brak zwarcia poziomego. W opisie podaje się jeden skład gatunkowy, kolejno dla grup wiekowych, a w ramach tych grup wg kolejności występujących tam gatunków.

Drzewostany o budowie KO, KDO i BP stanowią wyodrębnione pozycje w powierzchniowo-miąższościowej tabeli klas wieku.

12. Pojęcie opisu taksacyjnego. Rodzaje i opis powierzchni nie stanowiących wyłączeń oraz osobliwości przyrodniczych

Opis taksacyjny - j.w.

Rodzaje powierzchni nie stanowiących wyłączeń to:

- liniowe szczegóły sytuacji wewnętrznej do 10 m szerokości (rowy, linie, drogi)

- luki (pow. 2 ar w II i starszych kl w.), gniazda (odnowione lub nie odnowione powierzchnie po rębniach złożonych), kępy (fragmenty lasu różniące się wiekiem i/lub składem gatunkowym o zbyt małej powierzchni by stanowić wydzielenie), szkółki, poletka łowieckie, oczka wodne (zbyt małe - nie spełniające kryteriów powierzchniowych)

Opis - nie nadaje się liter pododdziałów liniowym szczegółom sytuacji wewnętrznej od 2-10m szerokości (rowy, linie, drogi), na mapie podaje się dla każdego szczegółu oddzielnie powierzchnię a w opisie taksacyjnym sumarycznie dla całego oddziału w danej grupie rodzajowej.

- wyłączenia taksacyjne, które nie spełniły kryterium powierzchniowego nanosi się na mapę, a w opisie taksacyjnym dla pododdziału opisuje się te szczegóły podając symbol (np. K-kępa, G-gniazdo, L-luka) a ustaloną powierzchnię zapisuje się jedynie w karcie dokumentu źródłowego „opis taksacyjny”.

Osobliwości przyrodnicze - zaliczamy to pojedyncze obiekty punktowe np. 1 głaz, 1 drzewo pomnikowe, kurhan, głaz narzutowy stanowisko gatunku chronionego, lub obiekty powierzchniowe (płaty, kępy, smugi cennych roślin). Przy opisie podaje się rodzaj obiektu, jego ew. położenie ew. łączną powierzchnię. W przypadku kilku osobliwości w 1 pododdziale nadaje się im numerację, tak jak ujęto na mapie gospodarczej.

13. Pojęcie opisu taksacyjnego. Określanie składu gatunkowego. Określanie i interpretacja czynnika zadrzewienia, bonitacji, i przyrostu bieżącego miąższości

Opis taksacyjny - j.w.

Skład gatunkowy - Skład gatunkowy drzewostanu (lub jego warstwy) szacuje się wg udziału powierzchniowego lub liczby drzew. Dla warstwy podaje się te gatunki, których udział przekracza 5% zajmowanej powierzchni lub 5% liczby drzew.

Gatunki domieszkowe (1-5%) udziału określa się opisowo (pojedynczo - jeżeli domieszka równomiernie występuje w całym d-nie, miejscami - jeżeli domieszka występuje nierównomiernie). Włącza się je w skład drzewostanu wg następującej kolejności: do gatunku tej samej grupy rodzajowej, do gatunku o podobnej dynamice wzrostu dla igl i liśc. oddzielnie, lub do gatunku panującego.

Skład gatunkowy podaje się w systemie dziesiętnym, liczbami całkowitymi 1-9 np. 7 So, 3 Brz - 20 lat w przypadku jednogatunkowego drzewostanu, nie podaje się liczby.

Warstwy nalotu, podrostu oraz podsadzeń opisuje się jeżeli zajmują co najmniej 10% powierzchni wydzielenia. Podaje się gatunek i jego udział (powierzchniowy lub ilościowy) w kolejności malejącej, przeciętny wiek warstwy, a dla warstwy podrostu także przeciętną wysokość. Ponadto podaje się % pokrycia, oraz jakość hodowlaną (przy jakości 34,43,44 - młode pokolenie zalicza się do podszytu)

Czynnik zadrzewienia - podaje się od 0,1 wzwyż, ustala się stosunek miąższości grubizny drzewostanu (na 1 ha) danego gatunku do wartości tabelarycznej (z tablic Szymkiewicza ”zasobności i przyrostu drzewostanów”) o tej samej bonitacji i wieku. Zadrzewienie wskazuje na produkcyjność drzewostanu. W drzewostanach wielogatunkowych, dla każdego gatunku oblicza się cząstkowe zadrzewienie i sumuje (otrzymujemy zd dla całego drzewostanu). Dla upraw i młodników nie wykazujących miąższości zd równe jest % pokrycia powierzchni. W KO i KDO podaje się oddzielnie dla starodrzewu i młodego pokolenia (w odniesieniu do powierzchni manipulacyjnej). W BP nie podaje się zd.

Bonitacja - określa się z dokładnością do jednej klasy (zapis I bon, II bon …) podaje się ją dla gatunków wchodzących w skład drzewostanu porównując przeciętną wysokość z wysokością tabelaryczną „Tablice zasobności i przyrostu drzewostanów” wg Szymkiewicza (dla tego samego gatunku i wieku). Bonitacja mówi nam o jakości siedliska (produktywności). Gatunki nie ujęte w tablicach odczytywane są wg osiki (dla tp i wb), wg buka (dla kl, lp), wg dębu (dla wz, gb), wg brzozy (dla pozostałych nie wymienionych).

Przyrost bieżący miąższości - obliczany jest dla celów prognostycznych z zastosowaniem współczynników przeliczeniowych wg metody Zabielskiego (składający się z wielkości przyrostu bieżącego rocznego cząstkowego poszczególnych gatunków, podsumowanych i podanych dla wydzielenia w przeliczeniu na 1 ha). Wielkość ta przemnożona przez liczbę lat (np. 10) daje spodziewaną wielkość przyrostu na koniec okresu. Wielkość ta jest teoretyczna, ponieważ nie uwzględnia obniżonego przyrostu wg stref uszkodzenia.

14. Pojęcie opisu taksacyjnego. Pojęcie i opis młodego pokolenia lasu oraz przestojów

Opis taksacyjny - j.w.

Młode pokolenie - zalicza się do niego nalot (z naturalnego odnowienia do 0,5 m wys), podsadzenie (ze sztucznego odnowienia do 0,5m wys), i podrost (pow. 0,5m wys) o pełnej przydatności hodowlanej, zgodne z siedliskiem, rokujące na tworzenie drzewostanu. W przypadku złego rokowania lub nieprzydatności traktuje się je jako podszyt

Opis - nalot, podsadzenie, podrost jeżeli zajmuje co najmniej 10% powierzchni opisuje się podając: gatunek, udział w kolejności malejącej, wiek, oraz dla podrostu wysokość, % pokrycia jak dla zd oraz jakość hodowlaną.

Do warstwy podszytu zalicza się ponadto krzewy i drzewa nie wchodzące w skład powyższych i do młodników. W opisie podaje się do 5 gatunków i % pokrycia powierzchni.

Przestoje - do przestojów, nasienników i przedrostów zaliczamy drzewa które wykazują miąższość grubizny (od II kl.w.) rosnące na gruntach leśnych niezalesionych lub na uprawach i w młodnikach jeśli nie były zaliczone do składu gatunkowego tych upraw i młodników, oraz stare i bardzo stare drzewa wymagające odrębnego traktowania w starszych kl.w. (III-IV)

Opis - zawiera gatunek drzewa (do 5 gatunków w kolejności zmniejszającej się miąższości), wiek, przeciętną pierśnicę, wysokość, jakość techniczną i miąższość dla całej powierzchni wydzielenia.

15. Pojecie opisu taksacyjnego. Sposoby i dokładność określania wieku drzewostanów. Rodzaje zmieszania i zwarcia

Opis taksacyjny - j.w.

Sposoby określania wieku drzewostanów - przez dodanie liczby lat, które upłynęły od poprzedniej inwentaryzacji, na podstawie dokumentacji źródłowej zakładanych upraw (biorąc pod uwagę wiek sadzonek), rzadko szacowany po okółkach. Do przeciętnego wieku nie bierze się pod uwagę pojedynczych młodszych lub starszych drzew. W przypadku znacznej rozpiętości wieku drzew danego gatunku, należy określić grupy wiekowe np. w drzewostanie dębowym w wieku od 80 do 140 lat będą 3 grupy wiekowe 80-100, 100-120, 120-140. W opisie dla średniego wieku każdej grupy podaje się udział zapisując np. 7Db 90l, 2Db 110l, 1Db 130l. (dotyczy to również drzewostanów wielogeneracyjnych, wielopiętrowych, BP), wiek ustala się dla wszystkich gatunków drzew.

Dokładność - 1-2 lata w uprawach i młodnikach w Ia kl.w.

4 lata w Ib kl.w.

6 lat w II kl.w.

10 lat w III i IV kl.w.

10-20 lat w V i starszych kl.w.

W zestawieniach tabelarycznych wiek zestawia się wg klas (I, II, III itd.). W klasach I-V dodatkowo dzieli się na podklasy (10 letnie) literując a, b.(np. Ia, Ib, IIa, IIb … itd.).

Zmieszanie - podaje się dla wielogatunkowych drzewostanów określając formę zmieszania np.

- jednostkowe - jeżeli gatunki występują pojedynczo

- grupowe - po kilka lub kilkanaście sztuk

- drobnokępowe - powierzchnia do 5 ar

- kępowe - powierzchnia 5-10 ar

- wielkokępowe - pow. 10 ar

- rzędowe - gatunki rosną rzędami na przemian (1-2 rzędy)

- pasowe - pasy na przemian min 3 rzędy w pasie

- smugowe - nieregularne smugi

Zwarcie - to zagęszczenie drzew na powierzchni, konkurujących ze sobą koronami. W polu ZAGĘSZCZENIE w programie Taksator dodatkowo podaje się wskaźnik zagęszczenia dla pierwszych trzech rodzai.

Wyróżniamy zwarcie:

- pełne (korony stykają się koronami lub częściowo zachodzą na siebie)

zagęszczenie (1 nadmierne, 2 bardzo duże, 3 duże)

- umiarkowane (w przerwach miedzy koronami niewielka przestrzeń wolna, może zmieścić się 1 drzewo)

zagęszczenie (1 umiarkowane oraz umiarkowane miejscami luźne, 2 umiarkowane miejscami przerywane)

- przerywane (przerwy w koronach duże, mieści się 1-2 drzewa)

zagęszczenie (1 przerywane oraz przerywane miejscami umiarkowane, 2 przerywane miejscami luźne)

- luźne (brak konkurencji w koronach)

W BP określa się zwarcie pionowe.

16. Zgodność składu gatunkowego z GTD. Hierarchia potrzeb dotyczących przebudowy drzewostanów

Zgodność określa się dla 2 grup drzewostanów:

1. uprawy i młodniki - ich skład porównuje się z orientacyjnym składem upraw z poprzedniego planu urządzenia lasu

2. pozostałe drzewostany w porównaniu z GTD (wzorcami ustalonymi na 1 KTG dla poszczególnych siedlisk)

Ad 1. występują 3 stopnie zgodności:

- stopień 1 - zgodne, (gdy gatunek główny jest panującym, a suma udziałów gatunków różni się od GTD dla orientacyjnego składu upraw o 30% pochodzących z naturalnego odnowienia lub o 20% pochodzących ze sztucznego odnowienia)

- stopień 2 - częściowo zgodne, (gdy suma udziałów gatunków różni się od GTD dla orientacyjnego składu upraw do 50% pochodzących z naturalnego odnowienia lub do 40% pochodzących ze sztucznego odnowienia)

- stopień 3 - niezgodne - (gdy suma udziałów gatunków różni się od GTD dla orientacyjnego składu upraw pow. 50% pochodzących z naturalnego odnowienia lub pow. 40% pochodzących ze sztucznego odnowienia)

Ad 2. występują 3 stopnie zgodności:

- stopień 1 - zgodne, (gdy gatunek główny z GTD jest panującym, a pozostałe gatunki występują w drzewostanie

- stopień 2 - częściowo zgodne, (gdy gatunek główny z GTD występuje w drzewostanie (lecz nie panuje), oraz wraz z pozostałymi gatunkami stanowi co najmniej 50% składu GTD. Do oceny bierze się II piętro oraz podrost w KO)

- stopień 3 - niezgodne - (gdy suma gatunków występujących w drzewostanie nie stanowi nawet 50% z GTD)

Plantacje drzew oraz uprawy plantacyjne kwalifikuje się jako zgodne z GTD. Na gruntach porolnych zalesienia są zgodne tylko wówczas, gdy gatunek główny odpowiada warunkom siedliskowym. W pozostałych przypadkach jest częściowo - zgodny. Jeżeli drzewostan ma cenne gatunki główne lub domieszkowe (zwłaszcza liściaste) nie kwalifikuje się go jako niezgodny lecz częściowo niezgodny.

Przebudowa drzewostanów - zapisana jest w ustawie o lasach art. 13 ust.1. Hierarchię potrzeb ustala się na 1 KTG, biorąc pod uwagę potrzeby i pilność:

- drzewostany niezgodne z GTD

- drzewostany uszkodzone w stopniu 3, następnie w stopniu 2 (wyjątek, obszary z cennymi zbiorowiskami zastępczymi na glebach skażonych lub zdewastowanych)

- drzewostany o niskim stopniu zadrzewienia i miernej jakości technicznej

Drzewostany te po akceptacji na 2 KTG wlicza się do gospodarstwa przebudowy. Okres przebudowy z reguły nie powinien być dłuższy od ½ wieku rębności gatunku panującego

17. Wskazania gospodarcze z zakresu użytkowania rębnego, przedrębnego, i hodowli lasu w taksacji lasu. Okres odnowienia, uprzątnięcia, przebudowy

Wskazania muszą odpowiadać bieżącym potrzebom lasu.

Dla użytkowania rębnego podajemy:

- rodzaj rębni, (2 działki = 2 rekordy),

-czy czynność jest pilna,

- nr ewentualnej działki manipulacyjnej,

- liczbę cięć w 10-leciu. Brak oznacza 1 cięcie

- powierzchnię

- % planowanej do pozyskania miąższości (np. Rb Ib-95%), oznacza pozostawienie 5% miąższości na zrębie

- okresy odnowienia, przebudowy lub uprzątnięcia

Dla użytkowania przedrębnego podajemy:

- rodzaj czynności (CP, TW, TP)

- czy czynność jest pilna

- powierzchnię

- w elaboracie podaje się wytyczne co do intensywności zabiegu oraz w zestawieniach tabelarycznych dla obrębu i nadleśnictwa ilości m3 w cieciach przedrębnych, w opisie taksacyjnym nie podaje się ilości miąższości do pozyskania

W hodowli lasu podajemy:

- zapisujemy wszystkie zabiegi (melioracje wodne i agrotechniczne), CW, CP, pielęgnację gleby, wprowadzanie podszytów, podsadzeń, odnowienia, poprawki, dolesienia, zalesienia itd. Do każdej czynności podaje się powierzchnię (całkowitą lub zredukowaną w zależności od zabiegu).

Pilność w rębnych i przedrębnych cięciach występuje gdy:

- jest konieczność odsłaniania odnowienia (KO)

- jest konieczność uporządkowania drzewostanów po klęskach lub szkodach

- spóźnione zabiegi CP i TW

- występowania znacznej liczby drzew chorych, osłabionych i szkodliwych

- występowania zaniedbań pielęgnacyjnych

Okres odnowienia - to przewidywany okres od zainicjowania odnowienia do cięcia uprzątającego. Dla projektowanej rębni podaje się z dokładnością do 5 lat, (nie dotyczy KO, KDO i BP)

Okres uprzątnięcia - to przewidywany okres od początku obowiązywania planu urządzenia lasu do cięcia uprzątającego. Dotyczy tylko KO i KDO. Podaje się również z dokładnością do 5 lat.

Okres przebudowy - to przewidywany okres od zainicjowania odnowienia do cięcia uprzątającego. Dotyczy drzewostanów ujętych w gospodarstwie przebudowy. Dokładność do 5 lat (czas nie dłuższy niż ½ wieku rębności gatunku panującego)

18. Pojęcie opisu taksacyjnego. Opis gruntu leśnego nie zalesionego i związanego z gospodarką leśna. Opis gruntu nieleśnego

Opis taksacyjny - j.w.

Opis gruntu leśnego nie zalesionego

Zaliczamy tu następujące kategorie i rodzaje gruntów:

/gr/ Grunty leśne niezalesione

* /kat/W produkcji ubocznej (/rodz./: .plantacje choinek, krzewów i poletka łowieckie)

*/kat/ Do odnowienia (/rodz./ zręby - pozbawione drzewostanu w ciągu 2 lat, lub 5 w czasie klęsk żywiołowych, halizny - powyżej 2 lub 5 lat pozbawione drzewostanu oraz uprawy i młodniki do I kl.w. o zd niższym od 0,5, - płazowiny - porośnięte drzewami II kl.w. o zd do 0,3 włącznie, III kl.w. i starsze o zd do 0,2 włącznie)

*/kat/ Pozostałe - powierzchnie leśne niezalesione (/rodz/ przewidziane do naturalnej sukcesji, objęte szczególną formą ochrony, wylesienia na gruntach przewidzianych do wyłączenia z produkcji leśnej).

W opisie taksacyjnym podaje się:

- dane adresowe, powierzchnie, i grupę użytków gruntowych

- klasę jakości gruntu rolnego przeznaczonego do zalesienia

- opis zadrzewień, plantacji, zakrzewień (tam gdzie drzewa posiadają cechy taksacyjne - pierśnice, wysokość, wiek, jakość techniczną podaje się jak dla przestojów)

- wskazania gospodarcze

- opis kęp i osobliwości przyrodniczych

- dodatkowo dla gruntu leśnego nie zalesionego podaje się siedlisko, typ GTD, gospodarstwo i wiek rębności

Opis gruntów związanych z gospodarką leśną

W tej grupie kategorii mieszczą się następujące grunty:

/kat/ budynki i budowle (zaliczamy do nich siedzibę leśnictwa i nadleśnictwa, inne tereny zabudowane)

/kat/ urządzenia melioracji wodnych (rowy, zastawki, progi wodne i inne)

/kat/ linie podziału przestrzennego (obiekty liniowe, pasy graniczne, pas p.poż)

/kat/drogi leśne (droga, kolejka lesna)

/kat/ tereny pod liniami energetycznymi (linia energetyczna, telekomunikacyjna)

/kat/ szkółki leśne

/kat/ miejsca składowania drewna

/kat/ parkingi leśne

/kat/ urządzenia turystyczne

W opisie taksacyjnym, elementy liniowe wymienione są rodzajowo dla każdego oddziału (ponumerowane wg kolejności i umieszczone na końcu opisu wydzieleń oddziałowych. Podaje się ich zsumowaną powierzchnię w kolumnie odpowiadającej kategorii gr leśnych zw. z gosp. leśną. Obiekty powierzchniowe np. szkółki leśne, parkingi leśne, tereny zabudowane posiadają adres planistyczny (oddz, pododdz..) powierzchnię zapisaną w kolumnie odpowiadającej kategorii, oraz grupę użytków gruntowych, opis obiektu, opis osobliwości przyrodniczych i wskazania gospodarcze.

Opis gruntu nieleśnego

Do gruntów nieleśnych zaliczamy:

/gr/ użytki rolne (grunty orne, sady, łaki trwałe, pastwiska trwałe, gr rolne zabudowane, gr pod stawami, gr pod rowami)

/gr/ grunty zabudowane i zurbanizowane (tereny mieszkaniowe, przemysłowe, zabudowane inne, zurbanizowane niezabudowane, tereny rekreacyjno wypoczynkowe, użytki kopalne, tereny komunikacyjne)

/gr/ użytki ekologiczne

/gr/ nieużytki

/gr/ grunty pod wodami (pod powierzchniowymi płynącymi, stojacymi, pod wodami morskimi wewnętrznymi)

/gr/ tereny różne (np. gr przeznaczone do rekultywacji, wały ochronne, nieczynne hałdy, wrzosowiska, pas graniczny)

Opisujemy je podając adres planistyczny (oddz. pododdz), powierzchnię w kolumnie „grunty nieleśne”, grupę użytków gruntowych, klasę gruntów rolnych, opis gruntu i elementów na nim znajdujących się np. osobliwości przyrodniczych (cenne gatunki roślin i ich powierzchnię),wymienione ga zwierząt itp.), ew wskazania gospodarcze.

19. Ogólne założenia inwentaryzacji zasobów drzewnych obrębu

Obręb - to trwała jednostka powierzchniowa oraz administracyjno-ewidencyjna wchodząca w skład nadleśnictwa, utworzona na potrzeby urządzenia lasu i wymagań SILP. Sporządza się dla niej osobną dokumentację, mapy, opisy, zestawienia taksacyjne i wynikowe.

Ogólne założenia to: przeprowadzenie inwentaryzacji zasobów drzewnych (I etap - oszacowanie wg powierzchni próbnych relaskopowych, II etap - wykonanie inwentaryzacji zasobów miąższości statystyczną metodą reprezentacyjną, III etap - wyrównanie miąższości z zastosowaniem równań regresji. Następnie wykonuje się kontrolę pomiaru miąższości w nadleśnictwie, który wskazuje na dokładność wykonanych prac przez taksatorów i o zaakceptowaniu prac lub o ich odrzuceniu na II KTG.

Powierzchnie próbne relaskopowe - wykonuje relaskopem taksator w trakcie taksacji lasu

Statystyczna metoda reprezentacyjna - zbiór drzewostanów od 21 lat wzwyż wybranych z programu SILP-LAS, wg: gatunków panujących, powierzchni, wieku, budowy pionowej (osobno jednopiętrowe i jednogatunkowe) oraz pozostałe (wielogatunkowe i wielopiętrowe, KO, KDO i BP), z podsumowaniem końcowym powierzchni dla każdego elementu. Liczbę prób pomiarowych ustala się stosując wzór Np.=400+A/50+1000*p/A (gdzie Np. to liczba prób, A to powierzchnia (ha) wszystkich drzewostanów, p to powierzchnia (ha) wszystkich drzewostanów wielogatunkowych o zróżnicowanej budowie pionowej). Ustala się warstwy wiekowo gatunkowe (o pow nie mniejszej niż 30 ha) oraz oblicza ilość prób dla warstw. Następnie losuje się tyle powierzchni do pomiaru ile próbek przypadło na warstwę przy zastosowaniu siatki ponumerowanych kwadratów odpowiednio zagęszczonych. Liczba kwadratów musi być większa od liczby prób. Próby są kołowe o promieniu zależnym od klasy wieku drzewostanu (od 3,99m do 12,62m) (od pół ara do 1,2, 3, 4, 5 ar)

Równanie regresji - oblicza się zasobność 1 ha drzewostanu na podstawie wylosowanych powierzchni próbnych V1 oraz zasobność 1 ha tego drzewostanu oszacowana przez taksatora V2. Równanie regresji V1=a+bV2 (a, b współczynniki równania regresji).

20. Mapy leśne

Mapy gospodarcze i przeglądowe sporządzane są na bazie LMN (leśnej mapy numerycznej), jeśli nadleśnictwo jest w jej posiadaniu. Wyróżniamy następujące rodzaje map leśnych:

1. mapy gospodarcze (1:5 000)

2. mapy glebowo-siedliskowe (1:5000) (osobno wykonane)

3. mapy gospodarczo-przeglądowe (dla obszaru leśnictwa) (1:10 000) (glebowo-siedliskowe, drzewostanowe, projektowanych cięć rębnych i gr lesnych niezalesionych, projektowanych cięc pielęgnacyjnych, gruntów do odnowienia i zalesienia)

4. mapy przeglądowe (1:25 000) lub 1:20 000. drzewostanowe, projektowanych cięć rębnych, siedlisk, oraz inne tematyczne)

5. mapy terytorialnego zasięgu działania nadleśnictwa (sytuacyjna)

Mapy gospodarcze - są ilustracją stanu posiadania nadleśnictwa, czasem też obrębu, zawierające granice podziału administracyjnego, powierzchnie wyłączeń taksacyjnych oraz innych szczegółów taksacyjnych. Na mapie dla każdego oddziału podaje się jego nr w liczniku a w mianowniku powierzchnię (oraz w nawiasie powierzchnię rezerwatów).

W pododdziale podaje się literę pododdziału, powierzchnię (z dokładnością do 1 ara), rodzaj użytku, dla gr rolnych klasę gruntu, pow. rezerwatu.

Kontury powierzchni nie tworzących wyłączenia (zaznacza się linią kropkowaną ) np. kepy, luki, gniazda, poletka łowieckie, nieużytki , z podaniem symbolu. Dla obszarów górskich nanosi się warstwice. Podaje się szerokości obiektów liniowych z podaniem rodzaju linii a jeśli są szersze od 2 m również zajmowaną powierzchnię.

Na mapie gospodarczej powierzchnie działek ewidencyjnych podaje się w m2 a powierzchnię arkusza w hektarach z dokładnością do 1 ara. Oraz w nawiasie w m2

Mapy przeglądowe - Skala zalecana 1:25 000. służą do wizualizacji przestrzennej zbioru informacji o siedliskach, drzewostanach, funkcjach lasu itp. Na tle oddziałów leśnych i pododdziałow, z uwzględnieniem ważniejszych elementów sytuacji wewnętrznej, np. dróg, cieków) Na mapie podaje się powierzchnię np obrębu (w ha i m2 w nawiasie) (na uproszczoną mape gospodarczą nanosi się pożądany rodzaj informacji)

Mapy sytuacyjne (sytuacyjno-przeglądowe)- zalecana skala 1:50 000, lub 1: 100 000. Wykonuje się ją na podkładzie mapy topograficznej obszaru, tak aby całe nadleśnictwo mogło być przedstawione na 1 arkuszu. Mapa zawiera granice wszystkich gruntów nadleśnictwa i obcych własności, podział powierzchniowy z nr oddziałów, siedziby nadleśnictwa, leśnictw, gajówek i innych obiektów (Zakładów LP, RDLP). Dostrzegalnie p.poż, granice nadleśnictw, obrębów i leśnictw, nazwy dużych kompleksów lesnych, granice administracyjne kraju (województw, powiatów, gmin), granice krain przyrodniczo-leśnych oradz dzielnic i mezoregionów. Zgeneralizowane kontury miast, zaznaczenie wsi wraz z nazewnictwem. Stacje kolejowe PKP, PKS, lotniska, porty rzeczne i morskie. Sieć hydrologiczną z podaniem nazw cieków i jezior z kierunkiem przepływu. Sieć dróg zróżnicowaną wg kategorii (główne wychodzące poza obszar mapy z podaniem kierunku drogi. Rodzaj informacji ustala się na 1 KTG.

Mapy sytuacyjno-przeglądowe funkcji lasu - sporządza się je na bazie mapy sytuacyjnej. Mapa zawiera granice wszystkich form ochrony przyrody, leśnych kompleksów promocyjnych, wdn -ów, linią przerywaną granice otulin oraz tła lub symbole poszczególnych obiektów pełniących różne funkcje.

Mapy glebowo-siedliskowe - zawierają tła i granice zinwentaryzowanych typów siedlisk, z uwzględnieniem stopnia przekształceń

Leśne mapy numeryczne - oparte są na geofotometrii, (odwzorowania ze zdjęć lotniczych lub satelitarnych) terenu w połączeniu z analogowymi, zapisane w odpowiednim oprogramowaniu komputerowym, umożliwiające wybieranie elementów i szczegółów do prezentacji w różnych skalach. Poszerzone są o zmienną bazę danych atrybutów, którą można rokrocznie aktualizować.

21. Jednostki podziału gospodarczego

Wyróżniamy następujące jednostki podziału gospodarczego (nie mylić z powierzchniowym!)

Obręb - to trwała jednostka powierzchniowa oraz administracyjno-ewidencyjna wchodząca w skład nadleśnictwa, utworzona na potrzeby urządzenia lasu i wymagań SILP. Sporządza się dla niej osobną dokumentację, mapy, opisy, zestawienia taksacyjne i wynikowe.

Gospodarstwo - dla celów planowania urządzeniowego tworzy się jednostki regulacyjne zwane gospodarstwami. Zawierają wydzielony obszar lasu, zwarty lub nie o zbliżonych warunkach siedliskowych, dla którego przyjęta funkcja lasu wyznacza ten sam cel gospodarki leśnej, jednakowy sposób zagospodarowania i jeden rodzaj rębni oraz taka samą kolej rębu (w przypadku funkcji gospodarczych)

Wyróżniamy następujące gospodarstwa:

1. gospodarstwo specjalne (S)

2. gospodarstwo lasów ochronnych (O)

3. gospodarstwo zrębowe w lasach gospodarczych (GZ)

4. gospodarstwo przerębowo - zrębowe w lasach gospodarczych (GPZ)

5. gospodarstwo przerębowe w lasach gospodarczych (GP)

6. gospodarstwo przebudowy w lasach ochronnych i gospodarczych (R)

Dla każdego obrębu tworzy się gospodarstwa, dla których oblicza się etat, który po zsumowaniu jest etatem obrębu. Suma etatów obrębów daje wielkość pozyskania dla całego nadleśnictwa. Gospodarstwa S, O, GP i R tworzy się bez względu na powierzchnię. Natomiast GZ i GPZ powierzchnie mniejsze od 100 ha włącza się do większego.

Ostęp - to obszar lasu na którym prowadzi się jednolite, powiązane ze sobą w czasie i przestrzeni działania gospodarcze w ramach określonego sposobu zagospodarowania i rębni. Ostępy są odgraniczone liniami ostępowymi i oddziałowymi tworząc obszar składający się z 1-2 oddziałów, dla których przyjęty kierunek cięć jest najkorzystniejszy chroniący przed wywalającymi wiatrami. Ostęp może być stały (zachowujący stałe następstwo cięć - strzałka czerwona) oraz przejściowy (gdzie nie można zachować stałego następstwa cięć, projektuje się rozręb - strzałka niebieska). Ostęp może być też pełny i niepełny. Pełny zawiera wszystkie klasy wieku odpowiadające przyjętej kolei rębu a niepełny nie ma takiego uporządkowania.

Drzewostan - to zbiorowość drzew na pewnej powierzchni leśnej, reprezentujący jednostkę przyrodniczo-gospodarczą wyodrębnioną w trakcie prac urządzeniowych, odznaczający się określonymi cechami taksacyjnymi oraz wymagający odmiennych zabiegów gospodarczych (ochronnych).

Jednostka kontrolna - jest to samodzielna jednostka planowania etatu związana z przerębowym sposobem zagospodarowania. Na tym samym siedlisku występują drzewa wszystkich klas wieku obok siebie, nie ma zwarcia poziomego (budowa przerębowa).

22. Ład czasowy. Dojrzałość rębna. Przeciętny wiek rębności, wiek rębności drzewostanów i kolej rębu

Ład czasowy - to sposób rozłożenia w określonym czasie podstawowych czynności gospodarczych w drzewostanach zapewniający pobór użytków drzewnych, zgodnie z wyliczonym etatem przy zachowaniu ładu przestrzennego w lesie.

Narzędziem regulacyjnym jest tu przyjęty wiek rębności gatunków głównych (wskazujące na dojrzałość rębną drzewostanu)

Dojrzałość rębna - to stan drzewa (lub drzewostanu), kwalifikujący do wycięcia (ze względu na osiągnięcie odpowiednich wymiarów odpowiadających sortymentom WO)

Dojrzałość rębna może być

N a t u r a l n a - następuje naturalny rozpad drzewostanu,

Wg n a j w y ż s z e g o d o c h o d u m a t e r i a ł o w e g o - wiek kulminacji przyrostu (przyrost bieżący = przeciętnemu)

T e c h n i c z n a - wiek, w którym osiągnięte wymiary są pożądane z punktu zapotrzebowania na określone sortymenty. Czas uzyskania dojrzałości rębnej technicznej zależy od gatunku, siedliska, klimatu, zagospodarowania itp.

D o j r z a ł o ś ć e k o n o m i c z n a - opiera się na wskaźnikach ekonomicznych (przy jak najmniejszym nakładzie jak największy zysk). Powinno brać się koszty z całego życia drzewostanu (założenia, pielęgnacji ochrony i pozyskania) a nie tylko z ostatnich 10 lat.

Wg k u l m i n a c j i r e n t y l e ś n e j

Wg k u l m i n a c j i r e n t y g r u n t o w e j

Wg c z y n n i k ó w h o d o w l a n o - l e ś n y c h i p r z y r o s t u b i e ż ą c e g o (dotyczy cięć prześwietlających, przestojów oraz drzewostanów o budowie przerębowej)

Wiek rębności - to wiek w którym drzewo (lub drzewostan) osiąga dojrzałość rębną. Na I KTG dla różnych obrębów przyjmuje się optymalny wiek rębności dla poszczególnych gatunków drzew.

Kolej rębu -

23. Ład przestrzenny. Metoda izolacji i kierunku cięć. Podział lasu na ostępy i ich rodzaje. Pojęcie rozrębu

Ład przestrzenny - związany jest z doprowadzeniem i utrzymaniem właściwego układu (sąsiedztwa) drzewostanów o różnym wieku i budowie w przestrzeni. Zapewnia trwałość lasów i produkcji, swobodny dostęp do każdego drzewostanu, bez zagrożenia dla sąsiednich d-nów, wprowadza określony stopień ładu z punktu widzenia administracyjnego.

W historii wyróżnia się 3 metody służące ładowi przestrzennemu:

M e t o d a i z o l a c j i - w oddziale, każdy drzewostan oddzielony jest od drugiego pasem bezdrzewnym. Wadą jest wyłączenie z produkcji znacznej powierzchni leśnej.

M e t o d a k i e r u n k u c i ę ć - zachowanie w drzewostanie kierunku cięć pod wiatr. Dzięki temu las może być użytkowany i chroniony przed wywalającymi wiatrami.

P o d z i a ł l a s u n a o s t ę p y - ostępy stanowią pasy oddziałów ograniczone liniami ostępowymi i oddziałowymi, na których musi być zachowany kierunek cięć. W kolejnych pasach granice ostępów muszą się mijać. Ostępy użytkowane są rębniami zupełnymi i złożonymi. Drzewostany które wymagają rębni stopniowej gniazdowej udoskonalonej i ciągłej pogrupowane SA w jednostki kontrolne nie przekraczające śr. 35 ha.

Rodzaje ostępów:

stały (zachowujący stałe następstwo cięć - strzałka czerwona)

przejściowy (gdzie nie można zachować stałego następstwa cięć, projektuje się rozręb - strzałka niebieska).

Ostęp może być też pełny i niepełny. Pełny zawiera wszystkie klasy wieku odpowiadające przyjętej kolei rębu a niepełny nie ma takiego uporządkowania.

Rozręb to 15m pas zrębu zupełnego, tak zaprojektowanego, aby wytworzyć ścianę ochronną (przeciwwietrzną) w d-nach IIb-III kl.w. Ścianę ochronną pielęgnuje się poprzez rozluźnienie drzewostanu tworząc punkty oporu silnych drzew oraz podsadza się drzewami i krzewami. Rozręby planuje się w miejscu, gdzie nie można zachować ciągłości cięć, najczęściej w dużych drzewostanach jednowiekowych. Dzięki temu można we właściwym czasie z zachowaniem ładu przestrzennego wykonać niezbędne cięcia rębne.

24. Tabela klas wieku - pojęcie, rodzaje, układ i przeznaczenie

Tabele klas wieku - są to specyficzne zestawienia grupujące informacje o zasobności drzewostanów i ich powierzchni, z podziałem na klasy (okresy 20-letnie) i podklasy (okresy 10 letnie), wyliczone dla obrębu.

Układ: pierwszych pięć klas podzielonych jest na podklasy, pozostałe trzy VI, VII, VIII i starsze nie podzielone. Dodatkowo wyodrębnia się drzewostany w klasie odnowienia (KO) i w klasie do odnowienia (KDO) oraz o budowie przerębowej (BP). W układzie tabelarycznym wyróżnia się gatunki panujące, ich miąższość i powierzchnię w odpowiednich klasach. W niektórych tabelach zestawia się ponadto grunty leśne niezalesione, w produkcji ubocznej, pozostałe oraz przestoje na gruntach zalesionych. Informacje mogą być pogrupowane dla gospodarstw, dla siedlisk, dla grup lasu i kategorii ochronności, stref uszkodzenia itp.

Przeznaczenie: dla potrzeb analitycznych, do obliczania etatów cięć, zobrazowania struktury wiekowej i gatunkowej obrębu, układu siedlisk i składów gatunkowych tych siedlisk, informują np. o rozkładzie wieku i gatunków w poszczególnych gospodarstwach wraz z ich zasobnościa lub powierzchnia w zalezności od rodzaju zestawienia itd.

Rodzaje - wyróżnia się 7 różnych zestawień, grupujące dane w klasach i podklasach wieku.

1. powierzchniowa i miąższościowa tabela klas wieku według siedliskowych typów lasu, gatunków panujących i stref uszkodzenia

2. powierzchniowa i miąższościowa tabela klas wieku według grup lasu, kategorii ochronności i gatunków panujących

3. miąższościowa tabela klas wieku według gatunków i wieków rzeczywistych

4. powierzchniowa i miąższościowa tabela klas wieku według gospodarstw

5. tabela klas wieku bieżącego rocznego przyrostu miąższości według gatunków panujących i stref uszkodzenia - przyrost tablicowy

6. tabela klas wieku bieżącego rocznego przyrostu miąższości według gatunków panujących i stref uszkodzenia - przyrost zredukowany

7. charakterystyka stanu lasu według gatunków panujących w klasach i podklasach wieku

25. Pojęcie gospodarstwa. Aktualny podział na gospodarstwa w Polsce i przydział do nich drzewostanów

Gospodarstwo (patrz p.21)

Przydział drzewostanów do gospodarstw:

Gospodarstwo specjalne - zalicza się rezerwaty przyrody wraz z otulinami, projektowane rezerwaty, lasy uzdrowiskowe strefy A i B, lasy w strefie górnej granicy lasu, l. glebochronne (na wydmach, klifach, stokach o nachyleniu pow. 45^o, zbocza jarów, wąwozów i wzgórz), l. wodochronne, na terenach ośrodków wypoczynkowych (liczących pow. 50 miejsc noclegowych) lub w ich najbliższym otoczeniu do 100-500m., wyłączone powierzchnie badawcze i doświadczalne, cenne fragmenty rodzimej przyrody np. lasy łęgowe i bagienne, WDN-y oraz d-ny zachowawcze, lasy o szczególnym znaczeniu dla obronności, ostoje zwierząt chronionych a także grunty sporne i stanowiące współwłasność.

Gospodarstwo lasów ochronnych - lasy ochronne, które nie zostały zaliczone do specjalnego gospodarstwa lub przebudowy

Gospodarstwo zrębowe - zalicza się drzewostany w lasach gospodarczych (nie ujęte w g. specjalnym ani przebudowy), w których ze względu na STL oraz GTD przyjmuje się zrębowy sposób zagospodarowania. Dotyczy siedlisk borowych i olsu zwykłego.

Gospodarstwo przerębowo - zrębowe - zalicza się te drzewostany, których nie ujęto w g. specjalnym, przebudowy, w których ze względu na STL i GTD i aktualny skład gatunkowy przyjmuje się przerębowo -zrębowy sposób zagospodarowania (rębniami częściowymi, gniazdowymi lub stopniowymi) z okresem odnowienia do 40 lat. Dotyczy siedlisk lasowych.

Gospodarstwo przerębowe - zalicza się drzewostany gospodarcze (nie ujęte w g. przebudowy lub specjalnym), w których ze względu na TSL oraz GTD i aktualny skład gatunkowy stosuje się przerębowy sposób zagospodarowania (rębnią przerębową lub stopniową z okresem odnowienia ponad 40 lat.

26. Rodzaje i sposoby obliczania etatów wg dojrzałości rębnej drzewostanów. Sposób obliczenia etatu zrównania średniego wieku w zależności od rodzaju gospodarstwa. Pojecie etatu optymalnego

Wyróżniamy następujące rodzaje etatów:

Etat wg dojrzałości drzewostanów (etat ostatniej klasy wieku, etat dwóch ostatnich klas wieku)

Etat zrównania średniego wieku

Etat optymalny (środkowy z 3 powyższych etatów)

Etat z potrzeb hodowlanych

Etat z potrzeb ochronnych

Etat hodowlano-ochronny

Etat wg potrzeb przebudowy

Etat wg okresów uprzątnięcia

Etat wg dojrzałości rębnej drzewostanów oblicza się w dwóch wersjach:

1. z miąższości drzewostanów ostatniej klasy wieku (rębnych i starszych)

2. z miąższości drzewostanów dwóch ostatnich klas wieku (bliskorębne i starsze)

Najpierw miąższości drzewostanów dzieli się przez wskaźniki (dla GZ), a dla O i GPZ do wskaźników dodaje się połowę okresu odnowienia. (Okres odnowienia ustalany jest na I KTG). Do pierwszego etatu dodaje się miąższość KO, a do drugiego miąższość KO i KDO.

Etat według zrównania średniego wieku - oblicza się na podstawie zestawienia tabelarycznego (1) klas i podklas wieku ((2) ponumerowanych kolejnymi liczbami), (3) zawierającą powierzchnie klas, (4) iloczyn liczby klasy i powierzchni, (5) zrównania powierzchni (wpisując iloczyny od dołu do uzyskania sumy powierzchni wszystkich klas), (6) współczynnik (obliczony z ilorazu zrównania powierzchni przez iloczyn kol 5/4), (7) zapas m3 w klasie, (8) iloczyn współczynnika i zapasu oraz (9) iloczyn współczynnika i powierzchni (tylko dla GZ).

Dół tabeli daje podsumowanie powierzchni (ha), iloczynu powierzchni wymnożonej przez nr klasy wieku, zrównanie powierzchni (musi być taka sama jak powierzchnia całkowita), zasobność wyliczoną z iloczynu współczynnika i zapasu oraz dodatkowo powierzchnię etatu obliczoną z iloczynu współczynnika i powierzchni.

Etat optymalny - określa się dla GZ i GZP. Spośród wyliczonych etatów ostatniej klasy wieku, dwóch ostatnich klas wieku i zrównania średniego wieku etat optymalny jest środkowym co do wielkości.

27. Rodzaje etatów użytków rębnych liczonych w poszczególnych gospodarstwach, oraz sposób przyjęcia etatu końcowego

W g. specjalnym - EPH = EPH

W g. ochronnym - EPH, EOKW i E2OKW = EPH

W g. zrębowym - EPH, EPO, EOKW, E2OKW, EZŚW = E optymalny

W g. przerębowo - zrębowym - EPH, EPO, EOKW, E2OKW, EZŚW, EOkrUprząt = EPH

W g. przerębowym - EPH = EPH

W g. przebudowy - EPP, EPH = EPH

28. Zasady ustalania etatu cięć użytkowania przedrębnego. Pojecie etatu miąższościowego użytków głównych

Do użytków przedrębnych zaliczamy drewno projektowane do pozyskania w ramach CP, TW i TP.

Etat cięć oblicza się w wymiarze powierzchniowym (na podstawie zaleceń taksatora, ujęte w zaleceniach gospodarczych w opisie taksacyjnym) a wyniki zebrane są w zestawieniu zbiorczym powierzchni drzewostanów zaprojektowanych do użytkowania przedrębnego. Etat powierzchniowy zatwierdzany jest na II KTG.

Aby ustalić wielkość pozyskania drewna w okresie 10-letnim obowiązywania planu, oblicza się go dla całego obrębu na podstawie szacunku:

- porównania średniego pozyskania z 1/ha użytków przedrębnych w minionych 5 latach,

- analizując intensywność pozyskania w minionym okresie w stosunku do spodziewanego bieżącego przyrostu miąższości wg gatunków panujących i stref uszkodzenia,

- analizy tabeli zbiorczego zestawienia powierzchni drzewostanów zaprojektowanych do użytkowania przedrębnego we wskazaniach gospodarczych (wg cięć i gatunków panujących oraz klas i podklas wieku)

- analizy modeli wzrostu drzewostanów

Do użytków głównych zaliczamy: użytki rębne i przedrębne (pojęcie prawne zapisane w art. 18 ustawy o lasach), i oznacza ilość drewna przewidzianego do pozyskania w planie urządzenia lasu. Wielkość ta może być zmieniona ze względu na wystąpienie klęski lub dużej szkody w drzewostanach na drodze aneksu.

Etatem miąższościowym użytków głównych (rębnych i przedrębnych) jest miąższość grubizny netto, zaprojektowana do pozyskania w planie urządzenia lasu w tym:

- użytki rębne zaliczone na poczet przyjętego etatu (łącznie ze spodziewanym rocznym 5% przyrostem)

- użytki rebne nie zaliczone na poczet przyjętego etatu

- użytki przygodne

29. Zasady sporządzania wykazu i mapy cięć użytków rębnych

Wykaz cięć sporządza się dla obrębu leśnego, zawiera on zestawienie tabelaryczne zawierające symbol gospodarstwa, adres planistyczny z podziałem na działki manipulacyjne, symbol rębni, powierzchnie i miąższości. Dane na dole wykazu są podsumowane (powierzchnia i miąższość) wg gospodarstw oraz grup rębni. Wykazy ujęte są w 3 działy stanowiące jedną całość (zszytą książkę):

• wykaz drzewostanów zakwalifikowanych do przebudowy w najbliższym 10-leciu

• wykaz drzewostanów w klasie odnowienia

• wykaz drzewostanów w klasie do odnowienia

Mapa przeglądowa cięć zawiera ostępy stałe i przejściowe zaznaczone strzałkami odpowiednich kolorów, jednostki kontrolne z zaznaczonymi granicami i kierunkami zrywki, kontury powierzchni projektowanych cięć rębnych, rodzaje rębni z podaniem % miąższości do pozyskania. Działki manipulacyjne ponumerowane, drogi wywozowe utwardzone,

30. Gospodarstwo jednogeneracyjne w zrębowym sposobie zagospodarowania

Podstawową jednostka planistyczną jest d-tan 1 gatunkowy, 1 generacyjny, 1 piętrowy. Drzewostan przechodzi stadia rozwojowe: uprawy, młodnika, tyczkowiny, drągowiny, drzewostanu dojrzewającego, drzewostanu dojrzałego, starodrzewu, zrębu …

Każda faza cyklu produkcyjnego ma gamę zabiegów:

f. uprawy - odnowienia, poprawki, wykaszanie chwastów, CW

f. młodnika - CP, dolesienia

f. drągowiny - uzupełnienie luk, TW

f. drzewostanu dojrzewającego - TP

Reprodukcja drzewostanu poprzez sztuczne odnowienie na początku cyklu produkcyjnego

Postać gospodarstwa złożona - bo występują drzewostany w różnym wieku w różnych stadiach rozwoju, o różnej powierzchni, posiadające indywidualne cechy taksacyjne, wymagające indywidualnego podejścia do każdego drzewostanu. Użytkowaniu podlegają tylko najstarsze, rębnią zupełną i sztucznie odnawiane.

Aby utrzymać ciągłość produkcji, powierzchnia gospodarstwa musi być bardzo duża.

31. Gospodarstwo jednogeneracyjne w przerębowo - zrębowym sposobie zagospodarowania z rębnią częściową

Podstawową jednostką planistyczną jest d-tan 1 generacyjny, 1 gatunkowy, 1 piętrowy. Drzewostan przechodzi stadia rozwojowe: młodnika, drzewostanu w średnim wieku, starodrzewu, drzewostan w okresie odnowienia

W okresie do odnowienia drzewostan ma postać dwu-wiekową, dwu-generacyjną i dwu warstwową Z biegiem czasu zmieniają się elementy taksacyjne.

Każda faza cyklu produkcyjnego ma gamę zabiegów:

f. młodnika - CP,

f. drzewostanu dojrzewającego - TW, TP

f. w okresie odnowienia - cięcia odsłaniające i obsiewne, pielęgnacyjne

Reprodukcja drzewostanu poprzez odnowienie naturalne na początku cyklu produkcyjnego

Postać gospodarstwa złożona - bo występują drzewostany w różnym wieku w różnych stadiach rozwoju, o różnej powierzchni, posiadające indywidualne cechy taksacyjne, wymagające indywidualnego podejścia do każdego drzewostanu. Użytkowaniu podlegają tylko najstarsze w klasie odnowienia, rębnią częściową i naturalnie odnawiane.

Aby utrzymać ciągłość produkcji, powierzchnia gospodarstwa musi być bardzo duża.

32. Gospodarstwo kilkugeneracyjne w przerębowo - zrębowym sposobie zagospodarowania z rębnią stopniową udoskonaloną

Podstawową jednostką planistyczną jest jednostka kontrolna, trwale odgraniczona w terenie liniami oddziałowymi, grogami, ukształtowaniem terenu itp.

Jednostka kontrolna dzieli się na 3 części: inicjalną, optymalną i terminalną

Każda z tych 3 części składa się z drzew o takim samym lub zbliżonym składem gatunkowym, lecz posiadajaca swoiste cechy wymagające odpowiedniego postępowania hodowlanego.

W części inicjalnej występują odsłonięte naturalne odnowienia oraz młodniki, czasem stosuje się odnowienia sztuczne oraz tworzy małe powierzchnie otwarte w postaci halizn. Pierśnica drzewek mniejsza jest od 7 cm.

W części optymalnej notuje się na jednostce powierzchni bardzo dużą liczbę drzew o małej i średniej pierśnicy i wysokości. Zasobność mała, brak odnowienia podokapowego.

W części optymalnej - wczesnej (dojrzewającej) pierśnica drzew wynosi 7-14 cm

W części optymalnej - właściwej (dojrzałej) pierśnica drzew wynosi 15-35 cm

W części terminalnej występują drzewa bardzo dorodne o pierśnicy pow 35 cm, i bardzo wysokie choć jest ich niewiele. Zasobność bardzo wysoka, choć przyrost miąższości mniejszy niż w fazie optymalnej.

W części terminalnej słabo odnowionej występuje do 30% młodego pokolenia

W części terminalnej z intensywnym odnowieniem występuje powyżej 30% odnowienia.

Reprodukcja drzewostanu odbywa się w części terminalnej stale poprzez odnowienie naturalne i sztuczne

Postać gospodarstwa względnie prosta - bo występują jednostki kontrolne z 3rzema częściami jednoczesnie na powierzchni 30-40ha. Na gospodarstwo składać się może wiele jednostek kontrolnych. W każdej jednostce prowadzi się zbliżony zespół czynności gospodarczych jednocześnie i cały czas trwa reprodukcja

W jednostkach kontrolnych zmienia się zapas w długim okresie czasu i oscyluje wokół średniej, w każdej chwili w j.k. prowadzone mogą być 3 zabiegi pielęgnacyjne:

• odnowienie i pielęgnowanie części inicjalnej

• cięcia pielęgnacyjne o charakterze Tb w części optymalnej

• cięcia Rb stopniową IVd i ewentualne odnowienia i pielęgnacja odnowień w części terminalnej

33. Gospodarstwo wielogeneracyjne w przerębowym sposobie zagospodarowania

Podstawową jednostką planistyczną jest jednostka kontrolna, tworzona przez jednolity kompleks lasów ale różnowiekowy, wielogatunkowy i różnopiętrowy. Nie można wyróżnić faz, cyklów, ponieważ las ma ciągle podobna postać. W całej j.k. prowadzić można podobne zabiegi pielęgnacyjne związane z rębnią przerębową V, lub pielęgnacyjną ciągłą.

Reprodukcja odbywa się stale w nielicznych częściach j.k., poprzez odnowienie naturalne.

Postać gospodarstwa jest prosta, 1 j.k. może mieć 5-15 ha. Gospodarstwo może mieć wiele j.k. o zbliżonej strukturze, wielogeneracyjne, wielopiętrowe i wielogatunkowe kompleksy leśne. W każdej j.k. prowadzi się te same czynności oparte na rębni przerębowej i pielęgnacyjnej.

34. Deterministyczno-mechanistyczna koncepcja opisania lasu. Zasada trwałości, ciągłości i równomierności użytkowania. Teoria lasu normalnego.

Deterministyczno-mechaniczna koncepcja opisania lasu bierze swój początek w myśli Kartezjusza, wyrażająca sposób opisania świata materialnego ożywionego i nieożywionego wg modelu maszyny. Prawo to wskazuje, że każde zjawisko w świecie podlega ścisłym prawidłowościom przyczynowo-skutkowym, co oznacza, że w tych samych warunkach zachodzą takie same zjawiska i procesy, które można opisać w kategoriach ruchu poszczególnych części świata materialnego.

Twórcy tej teorii opisania lasu (H e y e r i H u n d e s h a g e n) postawili dwie tezy:

• ekonomiczną - aby utrzymać płynność i opłacalność produkcji, gospodarstwo leśne musi być prowadzone rębnią zupełną, o stałym etacie rocznym i stałej powierzchni użytkowania i stałym zapasie produkcyjnym.

• przyrodniczą - wskazuje, że las to stabilny układ, określony i zdeterminowany planem urządzenia lasu.

Wniosek: las jest układem zamkniętym, odizolowanym od gospodarczego i przyrodniczego otoczenia, odporny wiec na wpływy otoczenia. Co roku wszystkie klasy przechodzą do starszych klas produkując maksymalnie drewno tworząc przewidywalny zapas.

Zasada trwałości, ciągłości i równomierności użytkowania

Trwałe użytkowanie - bo jest rozłożone w czasie

Ciągłe użytkowanie - bo co roku

Równomierność użytkowania - równa ilość powierzchni wyrębu lub miąższości co roku

Teoria lasu normalnego -las musi posiadać następujące 4 cechy:

1. normalne ustosunkowanie powierzchni klas wieku

2. normalny przyrost miąższości

3. normalny zapas

4. normalny etat miąższościowy

Ad. 1 Kompleks leśny musi mieć wszystkie klasy wieku o równej powierzchni. Dla wieku rębności 100 lat wiek poszczególnych drzewostanów powinien wynosić od 1 do 99, i 100 = zrąb

Ad. 2 Przyrost ma normalny i niezakłócony przebieg o normalnym zadrzewieniu (1,0), bez drzew wadliwych i chorych, a siedlisko jest optymalne dla produkcji drzew. Dokonuje się on w ciągu 1 roku dla całego obrębu lub w 100 lat dla jednej działki drzewostanu podlegającej wyrębowi.

Ad. 3. Normalny zapas związany jest z normalnym przyrostem i normalnym rozłożeniem klas wieku, więc suma przyrostów miąższości co roku stanowi o normalnym zapasie. Wyróżniono zapas normalny jesienny - najwyższy i zapas normalny wiosenny - najniższy, po usunięciu starodrzewia zimą.

Ad. 4. Normalny etat miąższościowy - to planowana co roku do pozyskania miąższość starodrzewu dająca określone co roku dochody dla obrębu.

Dlaczego teoria?

• rozkład klas wieku nigdy nie jest normalny

• składy gatunkowe często są niezgodne z siedliskiem, lub są częściowo niezgodne

• zadrzewienie różne jest od 1.0

• drzewa chorują i działają na nie czynniki szkodotwórcze (wiatry, okiść itp.)

• relacje przyrostu rzeczywistego i normalnego są różne

• relacje między zapasem rzeczywistym a normalnym są różne

• sytuacja ekonomiczna podlega ciągłym zmianom.

Dzięki tej teorii możemy określać teoretyczne założenia pożądanego stanu lasu (lecz nieosiągalnego w rzeczywistości). Do dzisiaj las taki ma odwzorowanie w tablicach zasobności i przyrostu drzewostanów.

35. Deterministyczno-losowa koncepcja opisu lasu. Teoria lasu celowego

W koncepcji tej stwierdza się, że struktura lasu zmienia się losowo z powodu oddziaływania różnych czynników przyrodniczych. Z tego też powodu nie można użytkować drzewostanu w stałym rozmiarze i powierzchni. Może nastąpić np. przedwczesny wyręb, lub obniżony przyrost po silnych żerach w części kompleksu leśnego.

Stawia się cel - osiągnięcie pożądanego stanu lasu w dalekiej przyszłości

Jest tylko duże prawdopodobieństwo jak dana grupa drzewostanów będzie się rozwijała w przyszłości. Modelowanie - to na rachunku prawdopodobieństwa określenie kierunków rozwoju, przy analizie pogody, cyklów gradacji, występowania i nasilenia chorób, np. grzybowych, projektowanych zabiegów pielęgnacyjnych itd. Służy do tego model OPAL.

Teoria lasu celowego - las celowy oznacza:

• Samoregulacyjną zdolność lasu do osiągania określonych stanów docelowych

• Osiągnięcie stanu docelowego za pomocą decyzji i działań człowieka

Jest to las normalny urealniony o czynniki przyrodnicze wpływające na ten las. Celem jest wyręb drzewostanu przynoszący maksymalne korzyści materiałowe i finansowe.

36. Probabilistyczna teoria opisu lasu. Teoria lasu rzeczywistego. Regulacja w lesie rzeczywistym

Wg tej teorii las jest układem otwartym tzn:

• Podlega on oddziaływaniom czynników otoczenia (przyrodniczych i gospodarczych człowieka)

• Las sam oddziałuje na środowisko

To powoduje bardzo złożone struktury i powiązania oraz zmienności drzewostanów w różnych klasach wieku. Wyrębowi podlegają starsze oraz młodsze drzewostany. Nie wszystkie więc dojdą do wieku dojrzałości rębnej. Zmiany w układzie w poszczególnych klasach wieku maja charakter probabilistyczny.

Założenie - w lesie rzeczywistym należy przyjmować zjawiska takie jakie są a nie jak byśmy chcieli.

Leśnik ma podążać za lasem w jego rozwoju i musi się dopasowywać z użytkowaniem do zmieniających się warunków przyrodniczych. O rozwoju lasu można zatem orzekać tylko z określonym prawdopodobieństwem.

37. Plan urządzenia lasu - pojęcie, cel, rodzaje zasady sporządzania i jego części składowe

Inaczej operat lub plan techniczno - gospodarczy to dokument prawny, regulujący w jednostce terenowej administracyjno- leśnej sprawy produkcji i użytkowania lasu.

Jednostka może być nadleśnictwem, PN, rezerwatem przyrody, lasem wsi lub gminy.

P.U.L. jest efektem: inwentaryzacji lasu, analizy gospodarczej w przeszłości, rezultatem zastosowania określonego systemu regulacyjnego.

Zasady sporządzenia:

• Wielkoobszarowość - dla całej jednostki (n-ctwa)

• Powszechność - sporządza się go dla wszystkich kategorii lasów i własności

• Kompleksowości - ma bardzo szerokie pole spojrzenia na las pod kątem przyrodniczo leśnym , techniczno ekonomicznym, do perspektywicznego i ekonomicznego rozwoju gospodarstwa leśnego w układzie regionalnym i dla całego kraju

• Zachowanie trwałej zrównoważonej gospodarki leśnej (spełniając cele: powszechnej ochrony lasów, trwałości utrzymania i równomiernego i ciągłego wykorzystywania wszystkich funkcji pełnionych przez lasy, oraz powiększenia zasobów leśnych)

Plan Urządzenia Lasu sporządza się dla wszystkich lasów SP. Uproszczony plan urządzenia lasu dla powierzchni pow. 10 ha sporządza się dla lasów prywatnych i innych własności oraz dla lasów wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa. UPUL zatwierdza wojewoda po zaopiniowaniu przez nadleśniczego. Nadzór sprawuje starosta. PUL Zatwierdza minister właściwy do spraw środowiska oraz sprawuje nadzór.

Części składowe:

1. dane z inwentaryzacji lasu

2. analiza gospodarki przeszłej

3. program ochrony przyrody

4. część planistyczna

Ad.1. aby przeprowadzić dokładną inwentaryzację należy: sporządzić dokumentację z prac siedliskowych, sporządzić opisy taksacyjne lasu, sporządzić mapy, zestawić w układach tabelarycznych wyniki pomiarów i zaleceń planistycznych, wykonań opisanie ogólne (elaborat)

Ad. 2. analizę gospodarki przeszłej przedstawia się na I KTG na którym nadleśniczy przedstawia referat a wykonawcy planu i inspektor lasów państwowych koreferaty. Dyrektor RDPL dokonuje końcowej oceny. Analiza dotyczy zarówno obrębów jak i całej jednostki z wyszczególnieniem zmian stanu posiadania, porównanie planu z wykonaniem (użytki rębne i zakres prac hodowlanych). Ocenia się wpływ gospodarki na stan lasu (na wielkość zasobów na 1/ha, stanu zdrowotnego i sanitarnego, jakości założonych upraw i młodników, zgodności z TSL, stanu infrastruktury technicznej), oraz ocenia prace zalesieniowe. Omawia się rozmiar oddziaływania czynników biotycznych i abiotycznych oraz antropogenicznych (szkody, skutki i przyczyny), ocenia się wielkość użytków ubocznych oraz realizacji programu ochrony przyrody. Porównanie zasobów drzewnych i ich powierzchni w latach minionych.

Ad. 3. program ochrony przyrody zawiera kompleksowy opis przyrody w nadleśnictwie, wymienia zadania i sposoby realizacji tych zadań, zawiera mapy walorów przyrodniczo-kulturowych.

Ad. 4. część planistyczna obejmuje: elaborat, wskazania dla pododdziałów, określenie etatów cięć użytkowania głównego, wykaz cięć rębnych z mapą przeglądową cięć, zestawienie i opisanie zadań (użytkowania głównego, HL, OL, gosp. łow, infrastr. technicznej dot. turystyki i rekreacji).

38. Elaborat - pojęcie, części składowe

Elaborat - jest formą opisową nadleśnictwa, zarówno lasów jak i pełnionych przez nie funkcji, ustaleń podjętych podczas posiedzeń KTG, analizy gospodarki minionego okresu oraz wytycznych do planowanych zadań ujętych w planie urządzenia nadleśnictwa, odpowiednich zestawień tabelarycznych, bogactwa świata przyrodniczego i kulturowego obszaru objętego planem, zawiera prognozy i podsumowanie prac urządzeniowych.

Składa się z następujących części:

1. Ogólnej charakterystyki lasów i gruntów przeznaczonych do zalesienia oraz pozostałych gruntów i nieruchomości będących w zarządzie nadleśnictwa

- przestrzenne usytuowanie urządzanego nadleśnictwa oraz krótki rys historyczny

- charakterystyka warunków przyrodniczych w zasięgu działania nadleśnictwa

- charakterystyka warunków ekonomicznych działania nadleśnictwa

- charakterystyka stanu lasu i zasobów drzewnych

W tej części opisuje się nadleśnictwo, podając jego położenie geograficzne i przyrodnicze, rys historyczny, warunki ekonomiczne i wskaźniki gospodarki leśnej, ramowy plan ekonomiczny na 10 lat. Podaje się lesistość, udział lasów obcej własności, wielkość kompleksów leśnych ich rozrzut, stan zabezpieczenia p.poż, warunki transportowe drewna w odniesieniu do siedlisk i typów drzewostanów. Opisuje się rzeźbę terenu, warunki glebowe, klimatyczne, wodne. Podaje się uproszczone zestawienie gruntów na podstawie rejestru gruntów nadleśnictwa. Charakteryzuje się stan lasu i jego zasoby, podając w zestawieniach tabelarycznych: typy siedliskowe lasu wg panujących lub rzeczywistych gatunków panujących drzew, powierzchniową i miąższościową tabelę klas wieku wg stref uszkodzenia i gatunków panujących, zestawienie typów gospodarczych drzewostanów i orientacyjnych składów gatunkowych upraw dla poszczególnych typów siedliskowych lasu, wg krain i dzielnic przyrodniczoleśnych, wykaz obiektów bazy nasiennej. Ocenę walorów przyrodniczych, funkcji lasu, opis zagrożeń.

2. Wyniki analizy gospodarki leśnej w minionym okresie

3. Opis przyjętych zasad określania zadań gospodarczych dla nadleśnictwa

Opisuje etaty, podziały, cele i zasady oraz sposób wykonania zadań gospodarczych

4. Opisanie i zestawienie zadań wynikających z planu urządzenia lasu

Podaje się tu opis a przede wszystkim zestawienia tabelaryczne planowanych wskazań gospodarczych w podziale na planowanie użytków rębnych i przedrębnych, pielęgnacji i ochrony.

5. Program ochrony przyrody

Zawiera kompleksowy opis wszystkich form ochrony i sposoby ochrony obiektów cennych (zakazy i nakazy)

6. Prognoza stanu zasobów drzewnych na koniec okresu gospodarczego

Podaje się tu na podstawie obliczeń orientacyjną, spodziewaną za 10 lat wielkość zasobów miąższości grubizny dzrewostanó nadleśnictwa (zarówno dla obrębów jak i dla całej jednostki)

7. Podsumowanie prac urządzeniowych

Podaje się tu metodykę, wykonawców oraz terminy wykonania prac urządzeniowych

39. Program ochrony przyrody dla nadleśnictwa

To kompleksowy opis przyrody w nadleśnictwie, zawierający charakterystykę nadleśnictwa pod kątem przyrodniczym i społecznym. Np. strukturę użytkowania gruntów wg gmin, wielkość i rozmieszczenie kompleksów leśnych.

Zawiera opisy wszystkich form ochrony przyrody oraz projektowanych form, wykazy i wymiary drzew pomnikowych, pomniki przyrody nieożywionej, listy występujących gatunków chronionych zwierząt, roślin, porostów i grzybów. Wskazuje na zadania z ochrony przyrody, sposoby realizacji tych zadań oraz zawiera mapę walorów przyrodniczo-kulturowych.

Opisuje on kierunki, metody i sposoby ochrony przyrody oraz jej zagrożenia.

Występowanie gatunków chronionych podawane jest w skali:

- gat sporadyczny - 1-10 stanowisk

- gat rzadki - 11-50 stanowisk

- gat częsty - 51-100 stanowisk

- gat pospolity - pow 100 stanowisk

Stopień zagrożenia podawany jest w skali:

- gat silnie zagrożony 1-10 stanowisk z tendencją zmniejszającą

- zagrożony 11-50 stanowisk z tendencją zmniejszająca

- niezagrożony pow 50 stanowisk stabilna

- ekspansywny rozprzestrzenia się ( z zaznaczeniem czy pochodzenia miejscowego czy obcy)

Waloryzacja wartości przyrodniczych drzewostanów:

- jakie bogactwo gatunków posiadają drzewostany (z podziałem na wiek 1-40, 41-80, 81 i starsze)

- jaką mają budowę

- jakiego są pochodzenia

Ekologiczna ocena stanu lasu

- ocena zgodności STL z drzewostanem

- forma aktualnego stanu siedliska (8 form)

- forma degradacji lasu

a) pinetyzacja (borowacenie) siedlisko zniekształca So i Św

słaba gdy na siedlisku borów miesz pon 80%

lasów miesz 50-80%

lasów 10-30%

średnia lasów miesz pow 80%

lasów 30-60%

silna lasów pow 60%

b) monotypizacja - ujednolicenie gatunkowe i/lub wiekowe dla drzewostanów pow 200ha

gr 1 d-y So i Św

gr 2 pozostałe gat.

Monotypizcja częściowa - udział d-ów jedno gat i jednej klasy wieku 50-80%

- udział jednej klasy wieku d-ów różnych gat pow 80%

Monotypizacja pełna - udział d-ów 1 gat i 1 kl w. pow 80%

c) neofityzacja - udział w składzie gatunkowym (d-u, podrostu, podszytu) gatunków obcych nie mniej niż 10%

Zagrożenia - wymienia aktualne zagrożenia dla lasu i jego bogactwa podając: stan zdrowotny, lokalizację i wpływ zakładów przemysłowych, plan inwestycji, zapisy planu zagospodarowania przestrzennego gminy, gospodarkę wodną, erozję, osuwiska, zabezpieczenia przed szkodami.

Plan działań - zestawienie prac objętych programem ochrony przyrody (wskazówki do hodowli lasu, ochrony lasu, użytkowania, wykaz prac zakazanych)

Edukacja - kierunki edukacji, programy edukacyjne, wyposażenie sal i przygotowanie techniczne n-ctwa, lokalizacja ścieżek dydaktycznych, klas leśnych itp. Współpraca z organizacjami pozarządowymi (LOP, KP, KP Salamandra, KP Bocian, OTOP, KOO i inne)

40. Komisje Techniczno-Gospodarcze

Komisja Techniczno - Gospodarcza jest organem decyzyjnym i opiniodawczym, kierującym pracami urządzeniowymi. Na KTG ustala się wytyczne co do sposobu przeprowadzenia prac urządzeniowych. KTG zwołuje Dyrektor RDLP.

W skład wchodzi ok. 17 osób: z RDLP, Nadleśniczy, Kierownik ZOL, BULiGL, + IBL, UW, WKP, IBL, Biuro Planowania Przestrzennego, PTL, przedst.. samorządów.

I KTG - zwołuje dyr. RDLP przed przystąpieniem do taksacji lasu a po wyborze wykonawcy i przygotowaniu dokumentacji w n-ctwie.

Rozpatruje się nast. sprawy

- Stan realizacji postanowień z narady wstępnej

- Zmiany numeracji oddziałów

- zmiany podziału na leśnictwa

- Stan posiadania - grunty sporne

- Klasyfikację gruntów rolnych, oraz przeznaczonych do zalesienia

- Stan prac glebowo-siedliskowych

- Aktualizacja zasięgu, funkcji lasu i lokalizacja lasów chronionych: rezerwatów, lasów uznanych za ochronne, otulin parków narodowych, parków krajobrazowych, obszary chronionego krajobrazu itp

- Podział lasów na gospodarstwa i kryteria podziału

- Sposoby wykonywania inwentaryzacji lasu do planu urządzania (np. jak inwentaryzować podrost)

- Inwentaryzacja uszkodzeń biotycznych i abiotycznych

- Strefy zagrożenia i strefy niedostępne

- Przyjęcie wieku rębności dla gatunków lasotwórczych

- Wytyczne co do sposobu planowania użytkowania rębnego i przedrębnego, hodowlanego, , GTD, składy odnowienia dla poszczególnych STL, okresy odnowień w KO i KDO, przewidywany % uszkodzeń nalotów przy zrywce drewna, od zwierzyny,

- Przebudowa drzewostanów w tym hierarchia potrzeb przebudowy,

- Ochrona lasu i p.poż

- Wytyczne zagospodarowania turystycznego

- Aktualizacja planu ochrony przyrody,

- Stan sanitarny lasu i p.poz

- Uboczne użytkowanie lasu

- Podział administracyjny

- Lasy nadzorowane

- Zalecane ekspertyzy i opracowania np. drogowe, melioracyjne, zabudowy potoków, ogólnego budownictwa, oczyszczalni ścieków itp.

- Problematyka indywidualna (rekultywacja gruntów, plantacje topolowe, ekspertyzy nawożeniowe, plantacje drzew i krzewów szybkorosnących,

- Zakres współpracy BULiGL z administracja nadleśnictwa,

- Opracowanie danych analitycznych z minionego okresu przez nadleśnictwo na potrzeby prac urządzeniowych

- Zagadnienia i wytyczne co do map, skali, elementów ujmowanych itp.

Podstawa do dyskusji jest referat nadleśniczego oraz koreferat kierownika grupy urządzeniowej.

II KTG - zwołuje dyr. RDLP na wniosek BULiGL, po wykonaniu prac inwentaryzacyjnych a przed zatwierdzeniem prac. Referat przygotowuje kierownik grupy inwentaryzacyjnej a koreferat nadleśniczy oraz na polecenie Dyr. RDLP przygotowuje kompleksową analizę gospodarki w minionym okresie.

Na drugim posiedzeniu dokonuje się analizy gospodarki leśnej w minionym okresie, wraz z oceną wpływu na stan obecny lasu, oraz formułuje się wnioski na następny okres gospodarczy. Stwierdzenie zgodności i prawidłowości wykonanych prac (prawne i faktyczne). Zaakceptowanie lub skorygowanie wytycznych celów, zasad i sposobów realizacji gospodarki w następnym 10 leciu. Podejmuje się decyzje co do sposobu zakończenia prac, akceptuje zakres i rodzaj map gospodarczych i przeglądowych, zestawień zbiorczych, zatwierdza się wyniki inwentaryzacji, wykonuje się analizę ekonomiczną, średniookresową i perspektywiczną zmianę GTD, wieków rębności, dojrzałości rębnej, udziału wg dominujących funkcji lasu.

Postanowienia na posiedzeniu KTG ujmowane są w protokołach, które są załącznikiem do elaboratu.

41. Waloryzacja funkcji lasu-definicja, zastosowanie waloryzacji w lasach, jej cele, najważniejsze metody

Waloryzacja - wg Przybylskiej (1995) - oznacza szacowanie i klasyfikowanie materialnych i niematerialnych wartości (walorów) wszystkich dóbr kultury i wytworów ludzkiej działalności.

Zastosowanie - do oceny i porównania lasów ich złożoności i pełnionych „usług” dla człowieka. Dzięki waloryzacji można lasy kategoryzować i wysuwać postulaty ochronne, gospodarcze lub wpływać na zapisy w planach zagospodarowania przestrzennego. Waloryzacje stosuje się też do typowania lasów uzdrowiskowych i rekreacyjnych. Pomocna jest też przy prowadzeniu edukacji.

Cele waloryzacji - waloryzacja wskazuje na

• kierunki prowadzenia gospodarki leśnej

• daje możliwości wycenienia wartości lasu (głównie tych funkcji, które są ciężko-mierzalne, np. ochrony powietrza, mikroklimatu, bogactwa i różnorodności biologicznej, estetyki, wpływu na turystykę i zdrowotność, rola edukacyjna, ubocznego użytkowania lasu (zbieractwa, ziołolecznictwa itp. itd)

• waloryzacja umożliwia porównanie kompleksów leśnych poprzez obliczenie punktowe lub wartościowe 1/ha.

• pomocna jest w edukacji i uwrażliwianiu społeczeństwa na wielorakie funkcje pełnione przez las

• informuje o stopniu zniekształceń środowiska przyrodniczego oraz wskazuje jak można przywrócić stan pierwotny

Metoda opisowa - opisujemy walory wg własnej oceny i wrażliwości

Metoda bonitacji punktowej - wg skali punktowej i wagi cech (wyróżniamy 4 grupy)

- I - skala punktacji dla wszystkich cech jest jednakowa, wszystkie cechy mają takie samo znaczenie

- II - skala punktacji dla wszystkich cech jest inna choć wszystkie cechy mają jednakowe znaczenie

- III - skala punktacji dla wszystkichcech jest jednakowa, ale poszczególne cechy mają różne znaczenie (różne wagi)

- IV - skala punktacji jest inna oraz cechy maja różne znaczenie (różne wagi)

Metoda Marszałka I - stosowana dla dużych obiektów, wyróżnia 10 funkcji oraz stopnie użyteczności od 0 do 5.

Metoda Marszałka II - wyróżnia 10 funkcji, którym przypisuje wagę punktową, przeliczaną w % udziału funkcji bazowej (produkcji drewna = 36,5 pkt = 100%) Porównuje się wielkość (zasięg funkcji) w odniesieniu do powierzchni i % jej udziału do funkcji bazowej. Wielkość wyraża się pkt/ha/rok.

Metoda Marszałka III - wyraża wartość funkcji w przeliczniku pieniężnym PFx=(PFb/Fb)*Fx*Ox

PFx - szukana wartość funkcji X

PFb - wartość funkcji bazowej (zł) = 75,52 zł/ha/rok

Fb - względna wartość użytkowa funkcji bazowej (zł/ha/rok) = 36,5 pkt/ha/rok

Fx - względna wartość użytkowa funkcji X (zł/ha/rok)

Ox - Obszar funkcji X (ha)

System IBL - kompleksowe kartowanie funkcji lasu. Skala oceny od 1 do 5.

1 - funkcja dominująca

2 - funkcja wiodąca

3 - funkcja uzupełniająca

4 - funkcja towarzysząca

5 - brak ściśle określonej funkcji

Waloryzacja wg prof. Misia - dotyczy głównie lasów górskich - wyróżnia i opisuje f. ochronne, zdrowotno-rekreacyjne, produkcyjne. Skala punktowa:

2 pkt - walor małoistotny

4 pkt - walor umiarkowanie ważny

6 pkt - walor ważny

8 pkt - walor bardzo ważny

10 pkt - walor niezastąpiony, unikalny

42. Ogólne zasady i kryteria inwentaryzacji wielkopowierzchniowych stanu zdrowotnego i sanitarnego lasu w Polsce po II Wojnie Światowej (lata 1983-1991)

Wielkopowierzchniową inwentaryzację zdrowotnego i sanitarnego stanu lasu przeprowadzono w 1983 r i powtórzono w 1985, 1988 i 1991 r. Zastosowany początkowo sposób oceny stanu zdrowotnego lasów zmodyfikowano, dostosowując go do zasad stosowanych w Europie. Zmiany dotyczyły stopnia ubytku aparatu asymilacyjnego drzew w drzewostanie panującym.

Przyczyną podjęcia wielkopowierzchniowej inwentaryzacji było:

1. zamieranie drzewostanów w Sudetach

2. gradacje brudnicy mniszki

3. szkody przemysłowe

4. huragany 1981-83

5. zaniedbania w cieciach pielęgnacyjnych

6. zakłócenia stosunków wodnych

7. degradacja gleb

Założenia:

- zastosowanie obiektywnej metody określania liczby stanowisk próbnych w drzewostanach od II kl w wzwyż

- losowy sposób rozmieszczenia stanowisk próbnych - kołowych

- przeprowadzenie inwentaryzacji na terenie jednostki RDLP

- przy jak najmniejszej liczebności próby, zachować poziom ufności

- wykonanie pomiarów jedną metodą (stanu zdrowotnego, sanitarnego, klasyfikacji pod kątem przydatności gospodarczej)

1983 i 1985 wykonano inwentaryzacje metodą polską

a) określenie stanowiska biosocjalnego O pkt (I-II0, 1 pkt (III-V)

b) stopień uszkodzenia korony punktowo w stosunku do stopnia prześwietlenia

% prześwietlenia dla so, brz, db dla św, jd, dgl dla md, i inne liść

0 pkt 0 0 0

1-30 pkt 1 2 0

31-60 pkt 2 4 0

61-90 pkt 3 6 1

91-100 pkt 4 8 2

c) kryterium stanu zdrowotnego

- barwa igliwia 0 pkt - zielone i naturalnie przebarwione

1 pkt - zmieniona

- stan strzały 0 pkt - nie uszkodzona

1 pkt - uszkodzenia mechaniczne

4 pkt - uszkodzona (zaatakowana) przez patogeny grzybowe lub owady

Kategoria zdrowotności - podsumowanie:

0-2 pkt - drzewa zdrowe

3-5 pkt - drzewa osłabione

6-10 pkt - drzewa silnie osłabione

11-15 drzewa obumierające

d) stan sanitarny lasu - udział drzew martwych % w podziale na: (a - posusz czynny, b - posusz jałowy, c - złomy i wywroty świeże, d - złomy i wywroty starsze.

e) przydatność gospodarcza posuszu (1pkt - WO, 2pkt - S1, 3pkt - S2, 4pkt - pon. normy opału).

Po wykonaniu inwentaryzacji w 1983 r - 22% było uszkodzonych drzewostanów

Po wykonaniu inwentaryzacji 1985 r -12% było uszkodzonych

Po wykonaniu inwentaryzacji w 1987 r - 85% było uszkodzonych

Zmiany dotyczyły innych kryteriów oceny ubytku aparatu asymilacyjnego

I (0-10%), II (11-25%), III (26-60%), IV (61 - 99%) V-(100%)

43. Ustalanie uszkodzenia drzewostanów po II Wojnie Światowej w urządzaniu lasów w Polsce

1945-1953 - brak badań i doniesień

1954-1969 - ustalanie uszkodzeń lasów różnymi metodami w skali lokalnej (dla Lubonia, gdzie oceniano 5 elementów: wielkość posuszu, ilość usychających czubków drzew, nekrozy igliwia, prześwietlenie koron, przebarwienia) dla zakładów azotowych w Puławach oraz wykonanie inwentaryzacji dla kraju przy zastosowaniu ujednoliconych kryteriów. Opracowano ocenę uszkodzeń młodników od żeru owadów oraz 3 stopniową skalę uszkodzeń przemysłowych (% pokrycia igieł przez pyły i sadze)

1970-1993 - stan koron drzew próbnych ściętych, dla oceny całego kraju wg IUL z 1970r, (5 drzew z próby ścinano i dokładnie badano igły: długość, kształt, barwę, liczbę roczników, drzewa: przyrost wysokości, zdrowotność drzewa. Ustalono 4 strefy zagrożenia wg wskaźnika uszkodzeń: 0 - wolne od zagrożenia, I - słaby stopień zdegradowania, II - średni stopień zdegradowania, III - silny stopień zdegradowania

1994-2002 - ustalenie uszkodzeń na podstawie oceny drzew próbnych stojących, głównie iglastych a pod koniec 2002 r także gatunków liść. Patrz pkt 42. wg IUL dla lasów pod wpływem emisji przemysłowych SO₂, NO_x, mierzono 3 cechy: stan aparatu asymilacyjnego, przyrost wysokości, żywotność pędów bocznych. Wyróżniono 4 strefy uszkodzeń drzewostanów(0-III) oraz dodatkowo 3 strefy sukcesji wtórnej po zaniku drzewostanu (IV zarośla poprzemysłowe, V murawy poprzemysłowe, VI pustynia poprzemysłowa). Ocena zdrowotności na podstawie zdjęć satelitarnych. Wypracowanie dla gat liść (Db, Bk) metoda Roloffa - na podstawie 4 faz rozwojowych pędów: eksploracji, degeneracji, stagnacji, rezygnacji, witalność czubków koron (witalne, osłabione, uszkodzone, silnie uszkodzone = witalne, lanca, pazurki, pudle)

2003 do dziś - stopnie oceny uszkodzenia drzewostanów wszystkich, oraz rozwój prac nad metodyką dla gat. liść. IUL w drzewostanach od 21 lat wzwyż określa się stopień uszkodzenia w stopniach od 0 do 3.

0 - uszkodzenia do 10%

1 - 11-25%

2 - 26-60%

3 - pow 60%

Kryteria: stan aparatu asymilacyjnego, stan pędów wierzchołkowych, bocznych, pni i korzeni (do 3 przyczyn) w 2006 r wypracowano dla olszy, brak jeszcze dla jesiona.

Brak instrukcji ustalania stref uszkodzeń lasu, pomimo zapisu o potrzebie ustalenia dla każdego drzewostanu.

44. Zastrzeżenia i uwagi do metod ustalania stref uszkodzenia lasu w Polsce po II Wojnie Światowej

- Brak jednolitego systemu umożliwiającego porównanie z lasami w innych krajach

- Stosowanie różnych kryteriów oceny jednej cechy (np. zmiany klasyfikacji co do stopnia prześwietlenia koron)

- Brak analizy środowiskowej i regionalnej - wzory oceny muszą odpowiadać lokalnym ekotypom (np. wzrost sosny na siedliskach ubogich np., puszczy nadnoteckiej jest nieporównywalny z tempem wzrostu w puszczy białowieskiej)

- Czasochłonność i skomplikowane pomiary

- Niejednakowe zasady pielęgnacji i historii pochodzenia drzewostanów

45. Nowe metody ustalania uszkodzenia gatunków liściastych

Z pomocą przychodzi współczesna technika i opisywanie zdjęć lotniczych lub satelitarnych. Wielkość uszkodzenia aparatu asymilacyjnego widoczna jest najbardziej przy zastosowaniu kolorów umownych, wykorzystując zdjęcia zrobione w podczerwieni. Określa się stopnie uszkodzenia na podstawie palety barw kolorów (obowiązują 4 stopnie dla kolorów naturalnych):

O - ciemnozielony z nalotem purpury

I - ciemnozielony bez nalotu

II - rozjaśniony zielony

III - jaskrawa zieleń

46. Defoliacja - pojecie, synonimy, sposób ustalania. Klasy, grupy i wskaźnik defoliacji. Klasy uszkodzenia drzewostanów

Defoliacja - oznacza dosłownie „ubytek liści”. Terminem tym określa się stopnie ubytku aparatu asymilacyjnego pojedynczych drzew oraz całych drzewostanów. Po raz pierwszy zauważono uszkodzenia drzewostanów od przemysłowych skażeń powietrza w 1842 r na Górnym Śląsku (wzmianki pisemne) a w 1846 powstał pierwszy raport w tej sprawie.

Synonimy - prześwietlenie koron, przerzedzenie koron, uszkodzenie koron, ażurowatość koron, wady ulistnienia, zamieranie ulistnienia, uszkodzenia aparatu asymilacyjnego itp.

Sposób ustalania:

Metoda strukturalno - defoliacyjna (określa się wielkość defoliacji i stopień witalności korony) Skala od 0 do III

0 - zdrowy (korona pełna, bez prześwitów do 10%), I - osłabiony (korona prawie pełna, ażurowienie do ok 25%, II - uszkodzony (ażurowienie do 60% i skrócenie pędów szczytowych), III - obumierający (ażurowienie pow. 60%, pędy zamierające, bez ulistnienia lub ze szczątkowym)

Witalność korony (jej czubka) określa się na podstawie wyglądu pędów i ich układu w koronie.

Witalne - zdrowe,

osłabione - korona w kształcie lancy,

uszkodzone - korona w kształcie pazurków,

silnie uszkodzone - korona wytwarza dodatkowe pędy „pudle”

47. Ogólne zasady wielkopowierzchniowej inwentaryzacji stanu lasu w Polsce wg instrukcji z 2005r

48. Przyrodnicze jednostki hierarchiczne w urządzaniu lasu

49. Stabilność lasu - pojęcie, właściwości, czynniki ją warunkujące oraz jej miary i sposoby oceny

Stabilność lasu - to naturalna odporność na działające czynniki stresowe. Miary i sposoby oceny (patrz pkt 52)

50. Ogólne zasady urządzania lasów górskich. Typy drzewostanów, problemy inwentaryzacyjne

Lasy górskie stanowią zaledwie 3% powierzchni kraju, a 10% pow. lasów w PL. Zaliczamy je do lasów ochronnych. Celem gospodarki i regulacji tych lasów jest:

- utrzymanie zgodności i przywracania zgodności składu gatunkowego z siedliskiem,

- dbałość o harmonijna, zgodna z ekologią, gatunkową przemianą pokoleń

- stabilność drzewostanów

Prowadzenie lasu - zaleca się swobodny styl w hodowli lasu. Celowo koresla się naturalny typ drzewostanu dla każdego wydzielenia oddzielnie. Rezygnuje się więc z rebni zupełnej i częściowej wielkopowierzchniowej. Następstwem tego jest bogactwo pokoleń, zamiast wieku okresla się fazy rozwojowe drzewostanu (inicjalna, terminalna, optymalna) Im bardziej surowsze SA warunki klimatyczne tym skład gatunkowy jest uboższy i bardziej prosta postać drzewostanu.

Górski leśny obręb ochronny - jest integralną częścią krajobrazu gór jako 1 całości przyrodniczej. Musi być zgodny z planem zagospodarowania przestrzennego i regionalnym planem ochrony przyrody.

Obręb ochronny górski dzieli się ze względu na funkcje lasu i naturalne typy lasu (odpowiednik STL)

Górskie gospodarstwo leśne to obszar lasu o jednorodnym naturalnym typie lasu i określonej dominującej funkcji lasu. Typ drzewostanu ustala się indywidualnie dla podstawowej jednostki planowania (a nie jak w lasach nizinnych dla STL w całym gospodarstwie)

Lasy górskie mają 3 kategorie drzewostanów:

1. GTD - typ gospodarczy - w lasach o dominującej funkcji gospodarczej

2. NTD - naturalny - w lasach o dominującej funkcji lasów ochronnych

3. KTD - krajobrazowy - w lasach z dominującą funkcją społeczną (rekreacyjną)

Podstawową jednostką ewidencji i planowania jest wydzielenie zwane też fazą rozwoju. Jest ono częścią jednostki kontrolnej, wyróżniającej się od otoczenia siedliskiem, fazą rozwojową drzewostanu, kategoria i składem gatunkowym

Wyróżniamy następujące fazy rozwojowe drzewostanu:

Faza inicjalna (I)

Faza opylana wczesna (O1)

Faza optymalna dojrzała (O2)

Faza terminalna z odnowieniem słabym (T1)

Faza terminalna z odnowieniem pow. 30% (T2)

Faza przedplonowi (P)

Faza różnowiekowa (R)

Faza przedplonowa (P) np. występuje na terenie Karpat - w wyniku intensywnego zalesiania na dużych powierzchniach po II W.Św. (so, św, md, Ol sz). Składy są nieodpowiednie, wymagające długoletniej przebudowy.

Faza różnowiekowa (R)- przerębowa - dotyczy drzewostanów różnowiekowych, wielogeneracyjnych, o różnopiętrowej strukturze, podlegające wielu przemianom naturalnym.

W lasach górskich występują 3 zasadnicze kategorie składu gatunkowego.

- d-y jednogatunkowe (dominujący gat pow. 80%) wg liczby drzew, albo m3. Nazywa się go od panującego gatunku np. jedlina, buczyna, świerczyna

- d-y dwugatunkowe - 2 gatunki o udziale ok. 30-70%. Nazwa zawiera te 2 gatunki np. jedlino-buczyna, świerczyno-jedlina. Pierwszy wymieniony gatunek ma zawsze przewagę w drzewostanie.

- d-y wielogatunkowe - gatunki domieszkowe mają więcej niż 20% udziału. Gatunek dominujący jest pierwszy w nazwie z uzupełnieniem „wielogatunkowa” np. jedlina wielogatunkowa, świerczyna wielogatunkowa.

Na gruntach porolnych dodaje się przymiotnik „przedplonowa”, np. sośnina przedplonowa, olszyna wielogatunkowa przedplonowa.

51. Problemy regulacji lasów górskich

Dla lasów górskich należy wyliczyć dodatkowe etaty wynikające z przyrostu miąższości w odpowiedniej fazie rozwojowej oraz współczynnika redukcyjnego.

Etat wg bieżącego przyrostu miąższości i współczynnika redukcyjnego - liczy się wg cząstkowych etatów dla poszczególnych faz rozwojowych i ich udziału w gospodarstwie.

Ez_(faza) = Zv_(faza) * r (m³/ha) * 10 lat

R - współczynnik redukcyjny - dobiera się go odpowiednio do fazy i stanu lasu, do potrzeb inicjowania i rozwoju młodego pokolenia np.

Dla optymalnej fazy rozwoju r = od 0,2 do 0,5

Terminalnej i różnowiekowej r = 1,0

Przedplonowej - w zależności od stopnia przebudowy r = od 0,5 do 1,0

Etat optymalny nie może być wyższy od etatu przyrostowego, stad do realizacji wybiera się zawsze mniejszy z 2 wyliczonych etatów

52. Waloryzacja lasów górskich

Waloryzacja lasów górskich jest wieloetapowa, wieloczynnikowa.

Określa się stopień naturalności składu gatunkowego drzewostanów i warstw odnowienia, kategorię stabilności drzewostanu, oraz pilność działań restytucyjnych.

Podstawowa jednostką ewidencji i oceny lasu jest tu drzewostan. Przedmiotem waloryzacji jest stopień zgodności skł. gat. Z siedliskiem, odnowienia z siedliskiem, faza rozwojowa drzewostanu, stopień wypełnienia przestrzeni pietra drzewostanu, stopień wypełnienia warstwy odnowienia oraz stan zdrowotny drzewostanu.

* Stopień zgodności z siedliskiem (drzewostan, odnowienie):

Zgodny - udział gat. docelowych ponad 70%

Częściowo - zgodny jw. 31-70%

Niezgodny - jw. pon. 30%

* Stopień wypełnienia przestrzeni:

1 - wysoki - zwarcie pełne

2 - średni - zwarcie umiarkowane

3 - niski - zwarcie przerywane

4 - bardzo niski - zwarcie luźne

* Stopień wypełnienia odnowienia:

1 - wysoki - pokrycie powierzchni pow. 50%

2 - średni - pokrycie powierzchni 31 - 50%

3 - niski - pokrycie powierzchni 11-30 50%

4 - bardzo niski - pokrycie powierzchni pon 10%

* Ocena stopnia zdrowotności

Uprawy: stopień b.dobry, zadowalający, średni, niezadowalający

Młodniki i drzewostany młodsze: stopień b.dobry do 10% wad, zadowalający 11-30% wad, średni 31-50% wad, niezadowalający pow. 50% wad.

Drzewostany w wieku 21 i wyżej: (ocena wg stopni uszkodzeń)

b.dobre do 10% uszkodzeń,

zadowalające 11-25 % uszkodzeń,

średnie 26-60% uszkodzeń,

niezadowalające pow. 60% uszkodzeń.

Waloryzację przeprowadza się w 3 etapach:

1. dokonanie oceny zgodności składu gatunkowego z siedliskiem

2. dokonanie oceny wszystkich 5 pozostałych elementów (wg kategorii stabilności)

3. uszeregować drzewostany wg pilności działań restytucyjnych

Ocena końcowa może być:

A - drzewostany stabilne

B - drzewostany o obniżonej stabilności

C - drzewostany niestabilne (zagrożone)

---