Anatomia i fizjologia.

Temat I : Opisz budowę i rolę węzłów chłonnych w organizmie.

Węzły chłonne albo węzły limfatyczne (nodi limphatici) są to narządy „zamknięte” , objęte torebką i leżące na przebiegu naczyń limfatycznych. Występują zwykle w skupieniach po kilka lub kilkanaście. Na ogół węzły chłonne grupują się wzdłuż przebiegu dużych naczyń i układają się po stronie zginaczy. Ich wielkość waha się od 2 do 30 mm. Limfa wpływa do nich naczyniami doprowadzającymi, zabiera z nich nowo powstałe limfocyty i uchodzi drogami odprowadzającymi. Kształt węzłów chłonnych jest różny: okrągły, owalny, nerkowaty, spłaszczony. Barwa węzłów jest biało szara do szaro czerwonej i jest zależna od czynności węzła.

Pierwsze węzły chłonne zawiązują się w 3 miesiącu życia płodu i powstają z woreczków limfatycznych. Następnie naczynia te organizują się w naczynia obwodowe węzła. U dorosłego wszystkie narządy limfatyczne ulegają redukcji, a w części narządów zanikają prawie zupełnie. Wytwarzanie się nowych węzłów chłonnych jest możliwe w ciągu całego życia, o ile nie nastąpi całkowite usunięcie węzła.

Tkanka siateczkowata może skupiać rozproszone gromady limfocytów i wytwarzać grudki wtórne, w których możemy wyróżnić ognisko rozmnażania (jaśniejsze) i warstwę limfocytów (ciemniejsza). Z tej limfatycznej tkanki powstają narządy limfatyczne: plamy mleczne *, grudki limfatyczne samotne i skupione, migdałki, węzły chłonne.

Od zewnątrz węzły otoczone są torebką włóknistą wnikającą w głąb narządu w postaci beleczek. Od strony wypukłej wnikają naczynia chłonne doprowadzające, od wklęsłej (tzw. wnęki) wychodzą naczynia odprowadzające, a także wnikają naczynia i nerwy zaopatrujące węzeł. W wewnętrznej budowie węzłów chłonnych wyróżniamy: korę, rdzeń, zrąb i zatoki.

Kora: położona jest na obwodzie narządu; jest zbita, zbudowana z jednorodnej tkanki limfatycznej zawierającej liczne grudki wtórne. Ponadto w korze występuje tendencja do tworzenia młodych grudek i występowania w niej grudek pierwotnych.

Rdzeń: ma budowę gąbczastą i tkanka limfatyczna układa się w tzw. pasma rdzeniowe.

Zrąb: w węzłach chłonnych wyróżniamy dwa typy zrębów: włóknisty i siateczkowy. Zrąb włóknisty zbudowany jest z tkanki łącznej włóknistej; składa się z torebki i odchodzących od niej beleczek. Zrąb ten zawiera również włókna sprężyste i gładkie komórki mięśniowe. Zrąb włóknisty obejmuje zrąb siateczkowaty - zbudowany z tkanki łącznej siateczkowatej i zawiera komórki gwiazdowate. Oczka siateczki wypełnione są limfocytami.

Zatoki: są to drogi przepływu limfy; przenikają przez nie komórki siateczki; Pojemność zatok limfatycznych zależna jest od napięcia torebki i beleczek.

Naczynia krwionośne węzła chłonnego to przeważnie mała tętnica i większa od niej żyła. Wstępują zwykle obok siebie do węzła przez wnękę lub uchodzą razem z naczyniami limfatycznymi odprowadzającymi. Tętnice doprowadzane są bezpośrednio do beleczek w rdzeniu, a stąd do kory i pasm rdzeniowych. Tętnica rozgałęzia się na drobne naczynia włosowate, które zaopatrują węzeł w składniki odżywcze i tlen. Żyły natomiast na początku wytwarzają łuk żylny pod grudkami korowymi, a następnie wnikają do beleczek.

Włókna nerwowe rdzenne i bezrdzenne wnikają do węzła razem z naczyniami przez wnękę i częściowo przebijając torebkę. Zakończenia nerwowe kończą się w ścianach tętnic, grudkach i beleczkach.

Znaczenie narządów limfatycznych w pierwszym rzędzie polega na wytwarzaniu limfocytów. Są one równocześnie filtrami dla przepływających przez nie soków tkankowych i limfy. Narządy limfatyczne są ochroną środowiska wewnętrznego przed wpływami zewnętrznymi. Regulują stosunek naszego organizmu do otoczenia i zabezpieczają soki tkankowe.

Funkcje węzłów chłonnych:

1.Są barierą ochronną ustroju.

Filtrują limfę (właściwie limfocyty) i wychwytują antygeny, które zostają sfagocytowane przez obecne w nich komórki o właściwościach żernych.

2. Wytwarzanie limfocytów i monocytów, gromadzenie leukocytów.

Duże zapasy leukocytów są stale zgromadzone w szpiku kostnym, śledzionie i węzłach chłonnych, skąd pod wpływem odpowiedniego bodźca mogą być natychmiast wrzucone do krwi, gdzie ich liczba może się zwiększyć dziesięciokrotnie. Pod wpływem odpowiednich bodźców może się zwiększyć wytwarzanie leukocytów.

Większa część limfocytów wytwarzana jest w węzłach chłonnych i śledzionie. Stosukowo niewielka cześć - w szpiku kostnym. Limfocyty należą do komórek immunokompetentnych - tj. zdolnych do wytwarzania przeciwciał. Monocyty są czynnymi fagocytami, podobnie jak granulocyty obojętnochłonne.

3. Biorą udział w odporności humoralnej i komórkowej.

W odporności tej współdziałają ze sobą neutrofile, makrofagi, limfocyty B oraz T. Komórki te powstają w szpiku kostnym, węzłach chłonnych przy czym limfocyty T nabywają potem swoją specyficzność w grasicy, a limfocyty B w szpiku kostnym. Limfocyty B i T mają w błonie komórkowej charakterystyczne dla każdej z osobna grupy antygeny i przeciwciała.

W odpowiedzi swoistej biorą udział różne limfocyty:
- limfocyty T cytotoksyczne (T_c) - zabijają komórki rozpoznawane jako obce;
- limfocyty T pomocnicze (T_h) - wspomagają odpowiedź typu komórkowego i humoralnego poprzez bezpośredni kontakt i wydzielanie cytokin pobudzających limfocyty B, T_c i makrofagi;
- limfocyty B - produkują przeciwciała, które swoiście wiążą konkretne antygeny;
- komórki pamięci immunologicznej to mała grupa limfocytów B i T, które pozostają w organizmie po ustaniu działania antygenu, przechowując jego „obraz”.
- W odpowiedzi swoistej uczestniczą też makrofagi pobudzone przez limfocyty T_h do fagocytozy antygenów i ich nosicieli, np. bakterii.
- limfocyty T supresorowe (T_s) - hamują aktywności pobudzonych lipidów B i T po zakończeniu reakcji immunologicznej, niektóre z nich wydzielają cytokiny.

4. Produkcja przeciwciał.

Jest to funkcja związana z wytwarzaniem limfocytów, które są zdolne do wytworzenia przeciwciał.

*plamy mleczne - są to białawe plamy, obficie zaopatrzone w naczynia krwionośne i skupiające limfocyty; nie są to twory stałe (pojawiają się i znikają); występują w więzadle wątrobowo-dwunastniczym (sieć większa i mniejsza); chronią przed bakteriami i ich toksynami.

Bibliografia:

1. Hoser P. , Anatomia i fizjologia człowieka, Wydawnictwo WSiP

2. Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Państwowy zakład wydawnictwa lekarskiego, tom V

3. Układ limfatyczny, [on-line], http://www.anatomia24.pl

---