wyklady z polityki ekonomicznej, Ekonomia, Polityka gospodarcza


POLITYKA GOSPODARCZA WYKŁAD 1 19.02.03r

  1. Relacje miedzy polityka i polityka gospodarczą

Polityka gospodarcza jest częścią polityki państwa. Podziały polityki państwa na szczegółowe, jaka jest np. polityka gospodarcza są sztuczne. Trudno znaleźć granice między polityką obronną społeczną, gospodarczą, zagraniczną. Polityka gospodarcza jest złożona i prowadzona przez wiele podmiotów: Ministerstwo Finansów, Gospodarki, Rolnictwa, Bank Centralny itd. Politykę gospodarczą dzieli się wg rożnych kryteriów na polityki cząstkowe.

  1. Polityka gospodarcza a oddziaływanie państwa na gospodarkę

Polityka gospodarcza polega na tym, ze państwo próbuje na gospodarkę oddziaływać. Państwo na gospodarkę oddziałuje zawsze, czy tego chce czy nie chce i czy zdaje sobie z tego sprawę; przynajmniej z 2 powodów:

Instytucja państwowa zawsze oddziałuje na gospodarkę. Cechą polityki gospodarczej jest to ze składają się na nią działania o charakterze celowym. Cel wyróżnia wiec politykę od zwykłego oddziaływania.

Jeśli państwo kształtuje system podatkowy tylko by zaspokoić swoje potrzeby to nie jest to polityka, ale jeśli ma to służyć rozwojowi gospodarczemu to będzie to polityka gospodarcza.

Oddziaływanie na gospodarkę jest pojęciem szerszym od polityki gospodarczej.

  1. Termin polityka jest używany w 2 znaczeniach:

  1. Działalność praktyczna polegająca na prowadzeniu polityki

  2. Określenie pewnej dziedziny wiedzy, nauki i teorii

  1. Sposób rozumienia polityki

      1. W mowie potocznej- najszersze znaczenie:

Polityka- pewne świadome konsekwentnie zmierzające do jakiegoś celu działanie.

Podmiotem polityki może być każdy z nas, jeżeli możemy przydzielić mu te cechy.

      1. W nauce- węższe, uściślone znaczenie:

2 sposoby podejścia do definiowania polityki:

  1. Pojęciem kluczowym jest pojęcie władzy:

Polityka- ta część stosunków międzyludzkich, których treścią jest hamowanie, rządzenie, władza, narzucanie decyzji jednego człowieka lub grupy ludzi innym.

Jeśli przyjmiemy tego rodzaju definicję, to za podmioty polityki możemy uważać:

      1. W nauce- jeszcze bardziej zawężony:

Podmiotem polityki są wyłącznie podmioty władzy politycznej

Podmiot władzy politycznej - podmiot, który ma prawo decydować o ludzkim życiu (posiada aparat przymusu).

Podmiotem są, więc: podmioty władzy państwowej, czasem samorządowej, ale nie są to partie polityczne. Założeniem jest to, że jest to stwierdzenie prawdziwe wyłącznie dla państw demokratycznych, państw prawa.

  1. Pojęciem kluczowym jest dobro wspólne:

Polityka - zespół działań mających na celu dobro wspólne członków wspólnoty

Wnioski: Podejścia 1 i 2 nie należy traktować jak wykluczające się, lecz jako komplementarne.

Jeżeli założymy, że podmiotem polityki jest państwo, a celem dobro wspólne członków to oznacza to, że państwo jest powoływane po to, by zaspokoić potrzeby wspólnoty. Państwo jest dla członka wspólnoty, a nie odwrotnie. Taka sytuacja istnieje tylko w państwach demokratycznych (w totalitarnych to człowiek istnieje dla państwa).

  1. Podstawowe cele państwa:

a) dobrobyt jego obywateli. Nie oznacza to, że powinno zaspokajać potrzeby jego obywateli, jak w socjalizmie, bo to prowadzi do ubezwłasnowolnienia społeczeństwa. Im więcej wolności, tym mniej odpowiedzialności. W systemach demokratycznych każdy obywatel ma dbać o siebie, a państwo ma stworzyć sprzyjające warunki, by obywatel mógł o siebie zadbać.

b) chronić obywateli i pomagać tym obywatelom, którzy nie z własnej winy (z przyczyn losowych) nie są w stanie zaspokoić swoich potrzeb. Cel ten wynika z zasady solidaryzmu społecznego.

  1. Podstawowe zasady państwa:

      1. Państwo nie powinno naruszać należytej wolności swoich obywateli i słusznej swobody ich działalności.

Nie ma mowy o nieograniczonej wolności i swobodzie.

Należyta wolność: zasada ta nawiązuje do wolności „od” i „do”. Wolność „od” znaczy „bez ograniczeń” - państwo nie powinno bez wyraźnej potrzeby mnożyć norm prawnych, by ograniczyć wolność. Akceptuje się to, że wolność powinna być, a państwo powinno ją respektować.

Słuszna swoboda: zdolność realizacji własnych zamierzeń, samorealizacji. Państwo przez swoje działanie nie powinno naruszać swobody obywatela - wkraczać w te dziedziny, w których obywatel chce i może działać.

Przykład: „Wolność prowadzenia działalności gospodarczej”, nie istniała w socjalizmie, kiedy to ludzie nie mogli lub musieli prosić o zgodę organ państwowy, który bez podania przyczyn mógł odmówić ten wniosek. Obywatel był ubezwłasnowolniony. W gospodarce rynkowej każdy obywatel ma prawo prowadzić działalność gospodarczą, ale musi ja zarejestrować (wyjątek: lista dziedzin, w których jeśli obywatel chce działać, musi uzyskać zgodę, koncesję, posiadać określone kwalifikacje itd. - czyli państwo ogranicza wolność obywatela). Państwo powinno sprowadzić ilość tych ograniczeń do minimum.

Państwo może ograniczyć swobodę działania poprzez organizowanie przedsiębiorstw państwowych i prowadzenie takie działalności (ograniczają, „zabierają” popyt na towary innym przedsiębiorstwom).

b) Państwo powinno przestrzegać ustanowionych przez siebie norm prawnych.

Państwo ustala prawo. Jeśli prawo zostało już ustanowione, to musi one w równym stopniu obowiązywać państwo i obywateli. Aby ta zasada miała szanse realizacji, to musi być spełniony warunek niezależności sadów od władzy państwowej, bo tylko wtedy, gdy obywatel ma szanse zaskarżyć do sądu decyzje władz państwowych, jeśli są niezgodne z prawem i ma również szanse ten proces wygrać.

POLITYKA GOSPODARCZA WYKŁAD 2 26.02.03r.

1. Geneza polityki gospodarczej

Przyjmuje się, że polityka gospodarcza w pierwszej połowie XX wieku. O jej rozwoju decydowały:

  1. Powstanie z ZSRR nakazowo-rozdzielczego systemu kierowania gospodarka narodową - (połowa lat 20).

  2. Przełom lat 20 i 30 XX w - wielki kryzys ekonomiczny w państwach zachodnich, który spowodował ewolucje tego systemu.

W XIX w. w teorii ekonomii i praktyce dominowały poglądy liberalne, rola państwa w gospodarce sprowadzona została do minimum i obejmowała jedynie:

  1. Ustanowienie porządku prawnego, gospodarczego (zbiór norm prawnych regulujących życie gospodarcze

  2. Stanie na straży przestrzegania tego porządku

Państwo liberalne nie powinno ingerować w przebieg procesów gospodarczych, o tym powinien decydować mechanizm rynkowy.

Wraz z wprowadzeniem systemu nakazowo-rozdzielczego państwo podjęło próbę kontrolowania wszelkich procesów. Nastąpiła radykalna zmiana systemu ekonomicznego. Stopniowo rola państwa w gospodarce zaczęła rosnąć, a państwo zaczęło oddziaływać na procesy gospodarcze.

Poglądy liberalne to polityka antykoniunkturalna- przeciwdziałanie dużym wahaniom koniunktury w gospodarce. Po wielkim kryzysie lat 30 ludzie doszli do wniosku, że liberalizm nie zapobiega wahaniom koniunktury (bezrobocie, spadek stopy życiowej społeczeństwa). Wraz z kryzysem doszły do głosu grupy ekstremalne (Hitler), mające proste odpowiedzi na trudne pytania.

Keynes zaproponował, by państwo działało po to, by zmniejszyć amplitudę wahań koniunkturalnych. Jeśli gospodarka jest w fazie spadku, należy powodować jej wzrost i na odwrót. Celem jest stabilizowanie gospodarki dzięki narzędziom:

  1. o charakterze monetarnym (stopy procentowe itd.)

  2. o charakterze fiskalnym (w szczególności wydatki finansowane z deficytu budżetowego)

Zasada corocznej równowagi budżetowej wiąże się z zjawiskiem:

  1. Jeśli gospodarka znajduje się w fazie wysokiej aktywności gospodarczej, to przychody z podatków (VAT, zyski, dochody) będą większe, co powoduje zgodnie z ta zasadą wyższe wydatki budżetowe

  2. Jeśli gospodarka znajduje się w fazie niskiego poziomu aktywności gospodarczej, to przychody z podatków są niższe (bezrobocie->niskie płace- > mniejsza konsumpcja- mniejsze wpływy z VAT-u, podatku dochodowego. Zgodnie z zasadą corocznej równowagi budżetowej, państwo zmniejszy wydatki budżetowe.

Tak, więc zasada corocznej równowagi budżetowej zamiast zmniejszać wahania koniunkturalne, zwiększała je.

Dlatego Keynes zaproponował, by państwo w fazie kryzysu zwiększało wydatki budżetowe, a w fazie wzrostu zmniejszało je.

Przed II wojna światową przed państwem (działającym w gospodarce rynkowej) postawiono cel o charakterze negatywnym: powinno wyłącznie przeciwdziałać zjawiskom negatywnym- wahaniom koniunktury.

Po II wojnie światowej postawiono zadania o charakterze pozytywnym - rola państwa zaczęła rosnąć. Cele państwa:

  1. Wzrost gospodarczy

  2. Pełne zatrudnienie

  3. Sprawiedliwy podział dochodów

W wieku XX rola państwa w gospodarce wzrosła, aczkolwiek nie był to stały wzrost - w latach 70,80 w państwach najwyżej rozwiniętych rola państwa uległa obniżeniu.

W ZSRR pojawiła się koncepcja pojęciowa: politykę gospodarczą prowadzą państwa kapitalistyczne, natomiast socjalistyczne - planują gospodarkę narodową.

Podsumowując (niezgoda profesora z tezą pojawienia się polityki gospodarczej dopiero w XX w): Państwo na gospodarkę oddziałuje zawsze. Jest mało prawdopodobne, aby przez kilka tysięcy lat, państwo oddziaływało na nią w sposób nieświadomy, a dopiero w XX w robiło to celowo.

  1. Elity polityczne zawsze były zainteresowane rozwinięta gospodarką, która jest funkcją potencjału militarnego

  2. W interesie elit rządzących jest to, by społeczeństwo żyło na przynajmniej minimalnym poziomie. Wzrost gospodarczy jest niezbędny, by utrzymać się przy władzy, nie doprowadzić do rewolucji.

Państwo zawsze zainteresowane było rozwojem gospodarczym, polityka gospodarcza jako działalność praktyczna prowadzona była od zawsze. Nie było jednak takiego pojęcia, było zjawisko, ale nikt go tak nie nazwał. W teorii natomiast już w starożytnej Grecji Arystoteles pisał w swoich dziełach o państwie, jak powinno one działać w gospodarce.

2. Podział dyscyplin ekonomicznych

Wg kryterium skali:

  1. Makroekonomiczne

  2. Mikroekonomiczne

Wg charakteru nauki:

  1. Nauki o charakterze podstawowym - celem jest poznanie rzeczywistości, czyli poznanie, sformułowanie praw rządzących rzeczywistością

  2. Nauki o charakterze stosowanym - ich celem jest sformułowanie zasad, metod, sposobów umożliwiających kształtowanie i przekształcanie rzeczywistości.

Nauki o charakterze stosowanym wykorzystują dorobek nauk o charakterze podstawowym.

Makroekonomiczne Mikroekonomiczne

MAKROEKONOMIA

MIKROEKONOMIA

POLITYKA GOSPODARCZA

Nauki dotyczące różnego rodzaju organizacji np. marketing, finanse, rachunkowość

Nauki o charakterze

podstawowym

Nauki o charakterze

stosowanym

Termin polityka gospodarcza został wprowadzony do obiegu w połowie w XIX. Twórcą pojęcia i dyscypliny wiedzy był niemiecki profesor Rau (prawnik, nie ekonomista)

Jako dyscyplina wiedzy polityka gospodarcza powstała na styku teorii ekonomii (ściśle klasycznej ekonomii angielskiej) oraz teorii prawa ( w szczególności prawa państwa - dobrze rozwiniętego w Niemczech).

Polityka gospodarcza zajmuje się problemami roli państwa w gospodarce. W XIX wieku została sprowadzona do minimum. Paradoksem jest to, że zaczęła się kształtować wtedy, gdy nie była potrzebna. Przez kilka dziesięcioleci „wegetowała” na uczelniach obszaru wpływów języka niemieckiego. Sytuacja zmieniła się w latach 30 XX w - rozwinęła się działalność praktyczna i wzrosło zapotrzebowanie na teorie, więc zaczęto ją wykładać na uczelniach ekonomicznych i niektórych uniwersytetach. Pod koniec lat 40 zniesiono przedmiot „polityka gospodarcza” w Polsce i innych krajach socjalistycznych, a wprowadzono „ planowanie gospodarki narodowej”, który obowiązywał w Polsce do lat 50, a w innych krajach socjalistycznych - do lat 90. W drugiej połowie lat 50 wprowadzono w Polsce przedmiot „planowanie i polityka ekonomiczna”. Nazwa tego przedmiotu nie była przypadkowa. Miało nastąpić ograniczenie roli planu centralnego i zwiększenie samodzielności przedsiębiorstw.

Podzielenie produkcji na 2 sektory:

  1. O charakterze strategicznym (przemysł) - wg planu centralnego

  2. Produkcja dóbr konsumpcyjnych - wg planu rynkowego

Gospodarka powinna równocześnie stosować planowanie gospodarki narodowej i prowadzić produkcję ekonomiczną. Zmiany te nie zostały jednak wprowadzone, ale przedmiot tak się nazywał do lat 90.

TEMAT: Polityka gospodarcza jako dyscyplina wiedzy

Związki polityki gospodarczej z innymi naukami:

  1. Powiązanie z teorią EKONOMII sformułował Lange:

Polityka gospodarcza polega na wykorzystaniu praw ekonomicznych do osiągnięcia założonego celu. Polega to na wprowadzeniu do rzeczywistości pewnych przyczyn po to, aby wywołać zamierzone skutki”.

Prawa ekonomiczne mają charakter przyczynowo-skutkowy. Polityka gospodarcza polega na wykorzystaniu tych praw, wprowadza ona do rzeczywistości przyczyny, by wywołać określone skutki.

Warunkiem koniecznym prowadzenia racjonalnej, skutecznej polityki gospodarczej jest znajomość praw ekonomicznych, które mają charakter obiektywny. Polityk musi umieć wykorzystać obiektywne prawa ekonomiczne dla swoich celów.

Ze sformułowania Langego wynika, że są 2 podstawowe zbiory, którymi operuje teoria ekonomii to zbiór przyczyn i zbiór skutków. Teoria ekonomii jest nauką podstawową. Jej zadaniem jest poznanie relacji, praw ekonomicznych. W każdej polityce 2 podstawowe zbiory to zbiory:

  1. celów

  2. środków ich realizacji

Podmiot stawia sobie cele i przy pomocy środków stara się je osiągnąć.

PYTANIE: Czy można przyporządkować te 2 zbiory?

W zbiorze skutków można wskazać na podzbiór skutków, które podmiot chce wywołać

W zbiorze przyczyn można wskazać na podzbiór takich przyczyn, które z zbiorze polityki gospodarczej są środkami.

Które przyczyny można uznać za środki polityki gospodarczej? Podzbiór ten można wyodrębnić na podstawie następujących kryteriów:

  1. Pierwszy warunek: tylko taką przyczynę można uznać za środek polityki gospodarczej, której wystąpienie spowoduje zwiększenie stopnia realizacji przynajmniej jednego celu polityki gospodarczej. Jest to warunek konieczny, ale nie wystarczający, ( np. jeżeli pogoda spowoduje wzrost produkcji rolnej, a to wzrost gospodarczy, to pogoda nie jest środkiem)

  2. Drugi warunek: tylko taką przyczynę można uznać za środek polityki gospodarczej, o której podmiot polityki może decydować (np., jeżeli obniżenie stóp procentowych wpłynie na przyspieszenie tempa wzrostu, to uznamy to za środek polityki.)

Teoria ekonomii nie daje ani pełnych ani pewnych podstaw do prowadzenia polityki gospodarczej:

Przyczyny:

  1. Historyczny charakter praw ekonomicznych: prawa nie są trwałe, niezmienne, zmieniają się w czasie, ewoluują, pojawiają się nowe, znikają już istniejące.

Jaka jest tego konsekwencja dla polityki gospodarczej?

Jeżeli mamy os czasu t i w momencie) nastąpi zmiana prawa ekonomicznego, na skutek tego, że zmieniły się normy, to teoria ekonomii potrzebuje czasu, by ten fakt zaobserwować, a później opisać - sformułuje wiec prawo np. w momencie 1, a polityka gospodarcza będzie prowadzona przez cały czas, więc w okresie 0-1 polityka będzie prowadzona bez podstaw teoretycznych..

Przykład: Polska w 90 r weszła w proces transformacji systemu. Nie było wówczas żadnej teorii na ten temat, a polityka musiała być prowadzona> podstaw teoretycznych dla tej działalności nie było, a teraz już są.

  1. Stochastyczny charakter praw ekonomicznych: prawa przejawiają się postaci tendencji. Na ogół, jeśli wystąpi przyczyna A to wywołuje skutek 1, ale nie ma 100% pewności, że w konkretnym przypadku nie wywoła ona skutków 2, 3 lub innych.

Na przebieg procesów gospodarczych wpływa ogromna ilość zmiennych, ważnych lub nieistotnych, powtarzających się i niepowtarzalnych. Jeśli formułuje się prawa ekonomiczne to bierze się pod uwagę przyczyny istotne, powtarzające się, a pomija jednorazowe, mało istotne.

Ale w konkretnym przypadku zbieg tych przyczyn mało istotnych może być taki, że w istotny sposób zniekształci przebieg procesu gospodarczego ( np. atak na World Trade Center).

  1. Sposób wnioskowania stosowanych teorii ekonomii WYKŁAD 3 12.03.03r

Sposoby wnioskowania:

1.Dedukcja

2.Indukcja

3.Redukcja

Dedukcja: ze zdania lub zdań wyprowadza się kolejne zdanie, które wynika logicznie z tych wcześniejszych. Cechą wnioskowania dedukcyjnego jest to, że jest to wnioskowanie subiektywnie pewne, co oznacza, że w takim wnioskowaniu stopień prawdopodobieństwa, z jakim uznajemy wniosek jest równy stopniowi prawdopodobieństwa, z jakim uznaliśmy przesłanki, (czyli przy takim wnioskowaniu prawdziwość przesłanki gwarantuje prawdziwość wnioskowania)

Indukcja: polega na wyprowadzeniu wniosku ogólnego z przesłanek stanowiących poszczególne przypadki tego wniosku. Czyli, jeżeli obserwujemy ileś razy, że np. wzrost cen powoduje wzrost popytu, to wyprowadzamy z tego ogólny wniosek, że wzrost cen spowoduje wzrost popytu. Problem polega na tym, że nie ma żadnej logiki ani gwarancji, że dowodzenie tej tezy, że w każdym przypadku, wyprowadzaniu wniosek będzie się sprawdzał, np., że w konkretnym przypadku wzrost cen spowoduje wzrost a nie spadek popytu. Stopień prawdopodobieństwa, z jakim uznajemy wniosek jest mniejszy od stopnia prawdopodobieństwa, z jakim uznaliśmy przesłanki, (czyli: prawdziwość przesłanki nie gwarantuje prawdziwości wniosku).

Początek wnioskowania w teorii ekonomii to indukcja, później dedukcja, dlatego nie mamy pewności, że prawa ekonomiczne dają pewnej podstawy do prowadzenia polityki gospodarczej. Dedukcją posługuje jedynie matematyka i logika, a reszta przedmiotów indukcją. Relatywnie wysoki stopień prawdziwości praw wykazują nauki eksperymentalne (np. fizyka). W naukach społecznych nie jest to możliwe. Dlatego w naukach społecznych stopień pewności praw jest mniejszy niż w naukach przyrodniczych.

  1. Związek z teorią PRAWA:

Przyczyny, które przesądzają o tym silnym związku:

1. Jeżeli mamy do czynienia z państwem praworządnym, to wszelkie działania państwa (polityka państwa, w tym teorie gospodarcze) musi mieć podstawy prawne. Państwo musi działać na podstawie prawa i w zgodzie z nim.

Warunkiem koniecznym jest:

a) stworzenie właściwych ram prawnych dla działalności państwa

b) państwo musi umieć i chcieć postępować z tym prawem tak, aby nie zachodziły sytuacje, że niezależne sądy mogą zakwestionować funkcjonowanie (politykę) państwa.

2. Jakość prawa- normy prawne powinny się cechować wysoką jakością. Ma to takie znaczenie dla polityki gospodarczej, dlatego, że najważniejszymi środkami polityki gospodarczej są normy prawa. W związku z tym ich jakość w sposób zasadniczy wpływa na jakość prawa.

O jakości prawa świadczy: czy normy prawne są formułowane w sposób jawny, przejrzysty, tak, że każdy przeciętnie wykształcony obywatel jest w stanie je zinterpretować, a prawnicy i sądy nie mają problemu z ich interpretacja.

Jeśli jest na odwrót, to ma to ogromy wpływ na politykę gospodarczą. Około 90% podmiotów chce postępować zgodnie z prawem. Jeśli w identycznych sytuacjach sądy wydają różne wyroki, jedno prawo przeczy drugiemu, to nie wiadomo, co jest zgodne z prawem. To skutecznie może odstraszyć inwestorów zagranicznych

0x08 graphic
Układ gospodarczy - pole możliwych zachowań

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
Państwo chce osiągnąć cele polityki gospodarczej, uchwala ustawę, a w ten

0x08 graphic
sposób dopuszcza grupę zachowań, które służą osiągnięciu celów gospodarczych

0x08 graphic
0x08 graphic
(reszta to zachowania niedopuszczalne)

0x08 graphic

0x08 graphic
Państwo uchwala inną ustawę, sprzeczną z pierwszą. Stwierdza ona, że jeszcze ten

kawałek zachowań jest zgodny z prawem. Powstaje luka prawna. Jeśli podmioty będą się zachowały w obrębie kawałka luki prawnej to wpłynie to negatywnie na realizację celów polityki gospodarczej.

  1. Związek z EKONOMETRIĄ:

Zadaniem ekonometrii ( z punktu widzenia polityki gospodarczej) jest budowa tzw. modeli ekonometrycznych gospodarki narodowej:

W modelach tych zmiennymi zależnymi są cele polityki gospodarczej, które są funkcją 2 rodzajów zmiennych niezależnych:

Kryterium podziału na warunki i środki:

    1. Warunki są od podmiotu niezależne. Podmiot polityki nie może ich bezpośrednio kształtować. Są one mu dane, a jednocześnie w znacznym stopniu wpływają na cele polityki.

Przykłady warunku:

    1. O środkach polityki decyduje podmiot polityki.

Stopień realizacji celów w polityce gospodarczej zależy odczynników obiektywnych (warunków) i subiektywnych (użytych środków polityki).

Polityk nie jest, więc autorem sukcesu w polityce, ani tez w pełnie nie odpowiada za niepowodzenia, ponieważ sukces nie zależy tylko od środków, ale i warunków działania.

Polityka jest opracowana z myślą o przyszłości. Dlatego warunki działania muszą być prognozowane- prognoza warunków działania.

Przy pomocy modelu możemy odpowiedzieć na pytania (na 1 lub 2):

  1. Jaki osiągniemy stopień realizacji celów? Zakładamy, że znamy warunki działania ( z prognoz), użycie określonych środków.

  2. Jakiego zestawu środków należy użyć, aby w danych warunkach osiągnąć założone cele? Zakładamy, że wiemy, jakie cele chcemy osiągnąć oraz znamy z prognoz warunki.

WARUNKI, CELE I ŚRODKI TO 3 NAJWAŻNIEJSZE ELEMENTY W POLITYCE GOSPODARCZEJ.

Użycie modeli ekonometrycznych nie daje gwarancji osiągnięcia sukcesów w gospodarce, ponieważ mają one istotne słabości (ograniczenia)

Ograniczenia modeli ekonometrycznych:

  1. W modelach mogą być uwzględniane wyłącznie zmienne o charakterze ilościowym (niektóre cele, normy prawne maja charakter jakościowy)

  2. Przy konstruowaniu modelu ekonometrycznego uwzględnia się tylko najważniejsze zmienne, reszta to czynnik losowy.

  3. Kluczowe znaczenie maja parametry funkcji. Funkcja mówi o tym, jak przekształcają się warunki i środki na cele i ich liczbową wartość. Szacowanie statystyczne ma podstawowe informacje z przeszłości. Na tej podstawie dokonujemy decyzji, co do przyszłości.

  1. Polityka gospodarcza korzysta również z dorobku innych nauk:

  1. Teoria organizacji i zarządzania

  2. Nauk, które pozwalają określić wpływ czynników lokalnych, czasowy na stopień realizacji celów polityki gospodarczej:

Nauka jako całość nie daje pełnych ani pewnych podstaw do prowadzenia polityki gospodarczej.

Polityka- jest to sztuka rządzenia państwem. W sztuce niezbędne są cechy osobowe.

O sukcesie w polityce decyduje z jednej strony znajomość teorii, a z drugiej cechy ludzi, którzy się tą działalnością zajmują.

2 zagrożenia, kiedy kształt polityki jest silnie związany z cechami osobowymi;

    1. W naturze ludzkiej leży skłonność do tego, by powielać te działania, które w przeszłości przyniosły sukces. Szczególnie niebezpieczne jest to dla długo rządzących polityków, ponieważ nie zauważają oni, że warunki się zmieniły i te działania przynoszą inne skutki.

    2. Konsekwencja może być brak ciągłości w polityce związane z radykalnymi zmianami w polityce. (Każdy polityk musi odejść, wtedy polityka się radykalnie zmieni i będzie to negatywnie odbierane przez układ gospodarczy, który oczekuje stabilnej polityki.

Te 2 zagrożenia są szczególnie widoczne w systemach totalitarnych, ale również w państwach, w których następuje wymiana na stanowiskach od najniższych do najwyższych)

TEMAT: PRZEDMIOT POLITYKI GOSPODARCZEJ JAKO NAUKI

Polityka gospodarcza jest nauka stosowaną, w związku z tym powinna odpowiadać na zapotrzebowanie zgłaszane przez praktykę. Praktyka się zmienia, więc pole polityki gospodarczej również się zmienia.

3 podstawowe sfery zainteresowania polityki gospodarczej:

    1. Problem ustalania celów oraz środków służących ich osiągnięciu - problem instrumentów.

    2. Analiza systemów gospodarczych

    3. Rozwiązywanie problemów praktycznych (opinie, ekspertyzy, doradztwo)

Ad1.

a) Ustalanie celów, które podmiot polityki chce osiągnąć

Istotne jest to, aby cele polityki zostały sformułowane w sposób precyzyjne, jednoznaczny. Problem polega na tym, że istnieje różny stopień trudności w formułowaniu celów. Np.:

b) Dobór środków:

W Celach i środkach należy dodatkowo uwzględnić to, że te cele odbywają się w czasie i przestrzeni

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

Wyjściowo jesteśmy w punkcie 0. Skutek 1 może zostać osiągnięty przez środki: a,b,c

Możliwość wyboru:

Im więcej czasu ma podmiot do dyspozycji tym więcej ma swobody w doborze środków.

W polityce gospodarczej stosuje się na ogół wiele środków jednocześnie, by zwiększyć prawdopodobieństwo osiągnięcia celów

Przyczyna: cele polityki gospodarczej mogą być przestrzennie zróżnicowane. Nie wszystkie cele nadają się do tego, by je różnicować w przestrzeni (np. stabilizacja pieniądza, ale pełne zatrudnienie jest różnicowane w przestrzeni, bo sama stopa bezrobocia jest przestrzennie zróżnicowana).

W polityce respektowana jest zasada: państwo powinno dążyć do wyrównywania przestrzennych dysproporcji, różnic między regionami, w szczególności w zakresie warunków życia ludności, poziomu stopy życiowej, osiąganych dochodów, poziomu rozwoju gospodarczego). Zasada ta ma 2 uzasadnienia:

Skoro różnicujemy cele, środki należy też różnicować, ale nie wszystkie dają się różnicować ( np. stopa procentowa Banku Centralnego). Zróżnicowana jest np. stawka amortyzacyjna.

WYKŁAD 4 20.03.03

c) Środki polityki gospodarczej mogą wywoływać odmienne skutki w różnych częściach przestrzeni (np. w różnych rejonach). Środek polityki gospodarczej na obszarze kraju jest taki sam, ale w różnych regionach wywołuje on odmienne skutki. Tego przyczyny to:

Np.: Ze względu na zagrożenie inflacją Bank Centralny podniósł stopy procentowe o 1 punkt %. NA postawie analiz statystycznych, modeli ekonometrycznych wiadomo, ze obniży to wzrost gospodarczy o 1% i spowoduje wzrost bezrobocia o 2%. To nie oznacza, że zjawiska negatywne rozprzestrzenią się równomiernie. Bardziej odczują to regiony słabsze, a słabiej- regiony bardziej rozwinięte. Zróżnicowanie zwiększy się jeszcze bardziej. Rząd powinien podjąć działania osłonowe, które mają chronić regiony słabsze przed skutkami negatywnymi.

  1. przestrzenne zróżnicowanie efektywności wykorzystania środków polityki gospodarczej (publicznych).

Przykład:

Region A- stopa bezrobocia 12%

Region B- stopa bezrobocia 18%

Rząd postanawia podjąć roboty publiczne, by zwiększyć miejsca pracy. Przeznacza na to kwotę X. W którym regionie powinna zostać wprowadzona ta inwestycja? Odpowiedz: w regionie B.

Jeśli jednak przeprowadzona analiza skutków zastosowania tego wskazuje, że Jeśli środek zostanie użyty w regionie A, to powstanie 11000 miejsc pracy, a w regionie B- 10000. Efektywność mierzona liczbą miejsc pracy jest większa w regionie A niż w B. Gdzie w tym wypadku inwestować? Na takie pytanie nie można jednoznacznie odpowiedzieć. Nie ma rozwiązania gorszego i lepszego. Można tylko powiedzieć, że jest rozwiązanie lepsze lub gorsze z określonego punktu widzenia (kryterium wyboru). Kryterium wyboru zależy od wartości, jakie posiadamy. To przesadza. Co jest dla nas ważniejsze, a co mniej ważne. Decyzja podjęta na tej podstawie jest decyzją subiektywną. Jeśli jest to np. sprawiedliwość to wybieramy B, a jeśli efektywność- wybieramy B.

W dobrze funkcjonujących systemach demokratycznych (2-3 partie) można łatwo wskazać, jakie hierarchie mają te partie. Lewica, socjaldemokracja wybierze sprawiedliwość, a prawica - wariant B czyli efektywność. Każda z tych decyzji może być skrytykowana przez drugą stronę.

Kluczową rolę w rozwiązywaniu problemu instrumentalnego jest dobór środków do założonych celów.

Wyniki takiej analizy wskazują na to, że można wyróżnić:

3 typy relacji między celami polityki gospodarczej:

    1. zgodności: wzrostowi stopnia realizacji jednego celu towarzyszy wzrost stopnia realizacji celu drugiego

    2. obojętności (C)- wzrost stopnia realizacji pierwszego celu nie towarzyszy zmiana stopnia realizacji celu 2

    3. konkurencji/ niezgodności (D)- wzrostowi stopnia realizacji jednego celu towarzyszy zmniejszenie stopnia realizacji celu drugiego)

Sytuacja: decydujemy się na użycie środka również po to. By zwiększyć stopień realizacji celu A. Relacje między cechami polityki gospodarczej nie są stałe. O tych relacjach przesądzają stosowane środki.

0x08 graphic
C-A: wzrost gospodarczy na ogół uchodzą za zgodne

C-B: pełne zatrudnienie

Środek 1 to obniżenie stopy procentowej Banku Centralnego. Oczekujemy, że tempo wzrostu gospodarczego wzrośnie o 0,5 punktu %, a zatrudnienie o 0,2.

Środek 2 to wsparcie państwa dla wprowadzenia nowych technologii, czemu towarzyszy spadek zatrudnienia, ale również lepsza konkurencyjność towarów. Są to relacje konkurencyjności - wzrost gospodarczy i stabilizacja wartości pieniądza. Jeśli chcemy przyspieszyć wzrost gospodarczy to wzrośnie inflacja. Cele te są wzajemnie uzupełniające, a konkurencyjne, ponieważ środki są konkurencyjne. podniesienie się wzrostu gospodarczego powoduje wzrost inflacji.

Dość trudno znaleźć taki środek, który stymulowałby wzrost gospodarczy, a nie powodował wzrostu inflacji.

Każdy środek polityki gospodarczej może wpływać na stopień realizacji każdego celu. Każdy cel możemy osiągać stosując wiele środków. W związku z tym, przy rozwiązywaniu problemu instrumentalnego interesuje nas łączny wpływ wszystkich (wiązki) środków na wiązkę celów.

Bardziej przydatny jest do rozwiązywania problemu instrumentalnego zapis macierzowy:

0x08 graphic
0x08 graphic
Środki A B C D .... K ∑ - łączny wpływ każdego środka na wszystkie cele polityki

0x08 graphic

1 ++ + 0 -

2 ++ - + 0

3

:

N

0x08 graphic

∑ - łączny wpływ wszystkich środków na dany cel

Rozwiązaniem problemu instrumentalnego jest weryfikacja proponowanych środków. Może być ona dokonywana wg 3 kryteriów:

    1. Kryterium formalno-prawne: należy sprawdzić czy podmiot polityki ma prawo użyć określony środek. Jeśli może nie ma problemu, a jeśli nie to:

      • podmiot polityki rezygnuje z użycia tego środka

      • zmiana prawa

    1. Kryterium doktrynalne: czy proponowany środek polityki jest zgodny z wyznawaną doktryna ekonomiczną

    1. Kryterium funkcjonalne: należy sprawdzić czy proponowany środek polityki będzie skuteczny w konkretnych warunkach systemowych i w konkretnej sytuacji

Mogą być stosowane te środki, które równocześnie spełniają wszystkie te 3 normy.

TEMAT: DEFINIOWANIE POLITYKI GOSPODARCZEJ

DEFINICJA 1:Polityka gospodarcza - polega na bezpośrednim kierowaniu gospodarką narodową przez państwo i pośrednim oddziaływaniu na funkcjonowanie tej gospodarki

W definicji tej:

      1. równość miedzy polityka gospodarczą i kierowaniem gospodarką narodową

      2. podmiotem polityki gospodarczej jest państwo (już nie samorządy, ale nie zostaje sprecyzowany szczebel). Podmiotem więc mogą być wszystkie szczeble władzy państwowej, a nie tylko władza centralna.

      3. Autonomiczne spojrzenie na politykę gospodarczą od metod jej prowadzenia

2 metody prowadzenia polityki gospodarczej:

  1. bezpośrednia - polega na użyciu narzędzi o charakterze nakazowym (nakazy, zakazy, limity). Podmiot polityki nakazuje układom gospodarczym, co maja robić lub zakazuje, tym samym pozbawiając je swobody wyboru. Układy gospodarcze sprowadzone są do roli automatów, które mają wykonywać polecenia władzy centralnej ( wojskowy sposób organizacji gospodarki).

  2. pośrednia - podmiot polityki tworzy taki zbiór uwarunkowań prawnych, ekonomicznych, informacyjnych, który ma skłonić układy gospodarcze do takiego zachowania, którego sobie życzy podmiot polityki. Przy tej metodzie układ gospodarczy zachowuje swobodę wyboru.

Cele polityki gospodarczej osiąga się jedna i drugą metodą.

Nie można sprowadzać różnic między gospodarką nakazową a rynkową do sposobów prowadzenia polityki. Różnice te są znacznie głębsze:

  1. zakładane w tych systemach motywy postępowania układów:

Porównując metodę pośrednią i bezpośrednią, na pierwszy rzut oka dochodzimy do wniosku, że trudnej jest kierować gospodarką w warunkach gospodarki nakazowo- rozdzielczej. System pozornie skuteczny okazał się nieskutecznym. Jego słabość tkwiła w:

1. Od strony ekonomicznej- niska efektywność gospodarowania. Przy pomocy nakazów i zakazów nie udało się nikomu jeszcze nakazać efektywności. Tam gdzie jest nakaz nie ma efektywności.

Uzasadnienie:

TEZA I

  1. W systemie nakazowo- rozdzielczym układy gospodarcze nie miały możliwości racjonalnie gospodarować

TEZA II

  1. Układy te działały racjonalnie ze swojego punktu widzenia, ale najczęściej było to postępowanie całkowicie nieracjonalne w sensie ekonomicznym

TEZA II

c) Koszt funkcjonowania systemu nakazowo-rozdzielczego jest znacznie wyższy od kosztu funkcjonowania gospodarki rynkowej

Ad a) ( dot. TEZA I)

Zasada racjonalnego gospodarowania:

Maksymalizacja efektów następuje przez koncentrację zasobów. Należy tak długo koncentrować zasoby (powiększać skalę działania), jak długo efekty rosną szybciej niż nakłady

Minimalizacja nakładów jest możliwa dzięki substytucji zasobów (czynników produkcji). Należy wybrać taka technikę wytwarzania, przy której koszt jednostkowy będzie najniższy.

Tylko taki układ będzie racjonalnie funkcjonował, który ma prawo podejmować decyzje:

W systemie nakazowo-rozdzielczym przedsiębiorstwa takich uprawnień nie miały.

W XIX w układy gospodarcze miały pełna swobodę podejmowania decyzji- racjonalne gospodarowanie w skali mikroekonomicznej, natomiast nie było warunków do makroekonomicznie racjonalnych decyzji. suma racjonalnych efektów w skali mikro nie dała sumy w skali makro.

W XX wieku, aby gospodarka dobrze funkcjonowała, to musiała być możliwość funkcjonowania w mikro i makro skali. W systemie nakazowo-rozdzielczym było mikro, a państwo uzyskało możliwości w skali makro.

WYKLAD 5

c.d. def. I polit. Gosp.

W państwach, w których dominował system nakazowo rozdzielczy podjęto próby stworzenia możliwości racjonalnego gospodarowania w skali mikro.

Gospodarka państw socjalistycznych była permanentnie reformowana, ale były to reformy pozorne (zmieniano szyldy, nazwy, a istota pozostawała taka sama).

Były również podjęte reformy autentyczne w państwach socjalistycznych:

  1. Polska, 1956r. Zmiany zmierzały do ograniczenia roli planu centralnego, by zwiększyć możliwość podejmowania decyzji przez przedsiębiorstwa, zwiększenie ich samodzielności by zaczęły racjonalnie gospodarować

  2. Węgry, lata 60-te - konsekwentne reformy gospodarki. Przed transformacją systemową (r. 90) była to gospodarka najbardziej zreformowana.

  3. Czechosłowacja, II połowa lat 60-tych- głębokie reformy, które się skończyły interwencją wojskową Paktu Warszawa. Wyznaczono granice reform-doktryna Breźniewa. Przyczyny interwencji w r.68 to reformy ekonomiczne.

Dlaczego reformy ekonomiczne nie nastąpiły? (dlaczego w gosp. rynkowej dokonywano zmiany - zwiększenie roli państwa w gospodarce, a w systemie nakazowo-rozdzielczym je zablokowano?):

  1. Istnieją 3 typy państw ze względu na liczbę monopoli (wg prof. S. Nowaka ):

    1. demokratyczne- tylko jeden monopol- aparat przymusu (wojsko, policja)

    2. faszystowskie- 2 monopole- aparat przymusu i środki masowego przekazu,

    3. państwa komunistyczne- 3 monopole- aparat przymusu, środki masowego przekazu i środki produkcji.

Reformy ekonomiczne w państwach socjalistycznych- (cel) ograniczenie monopolu państwa, reformy zostały zablokowane, ponieważ państwa komunistyczne spadłyby do rangi państwa faszystowskiego.

  1. Są różnice pomiędzy gospodarką rynkową a systemem nakazowo-rozdzielczym:

    1. system gospodarki rynkowej to system naturalny, bo:

      • jest zgodny z naturą ludzką (każdy chce kupić jak najtaniej i jak najlepszej jakości, a sprzedający chcą maksymalizować zysk),

      • nie został przez nikogo wymyślony (powstał w sposób naturalny w procesie historycznym)

  2. system nakazowo-rozdzielczy- system sztuczny, bo:

  1. następna różnica między systemem naturalnym i sztucznym:

    1. systemy naturalne wykazują ogromną zdolność adaptacyjną do zmieniających się warunków, a systemy sztuczne bardzo małą.

    2. W systemie nakazowo-rozdzielczym (system sztuczny) jeśli próbuje się coś w nim zmienić, to następuje najczęściej rozpad całego systemu.

Ad b) (dot. TEZA II- W SYSTEMIE NAKAZOWO-ROZDZIELCZYM UKŁADY GOSPODARCZE DZIAŁAJĄ RACJONALNIE ZE SWOJEGO PUNKTU WIDZENIA, ALE DOKONUJĄ DECYZJI NIERAZJONALNYCH W CAŁYM SYSTEMIE EKONOMICZNYM)

1. MOTYW FUNKCJONOWANIA UKŁADU:

I) Podstawowym motywem funkcjonowania gospodarki rynkowej jest własny interes, z tego czynnika wynika podstawowe kryterium oceny układu- zysk.

Zysk jest jednak niewygodną miarą, bo zależy od wielkości układu. Przyjmuje się względne mierniki oparte o zysk:

Relacja zysku do zaangażowanego majątku

Zysk= przychody - koszty uzyskania przychodów

Majątek= majątek trwały + obrotowy

Z/M = (P - K) / M

Wartość tego wskaźnika powinna być jak największa (większy licznik a mniejszy mianownik).

Wskaźnik informuje ile zysku przynosi np. 1 złotówka zaangażowanego majątku.

Układ gospodarczy dąży do maksymalizacji przychodów(efektów) i minimalizacji kosztów(nakładów), ale interesuje go tylko łączny efekt (nie odrębny)

II) W systemie nakazowo-rozdzielczym zakładany motyw to dobro wspólne (nie można jako kryterium wykorzystać zysku, bo dotyczy pojedynczego układu). Podstawowym kryterium oceny jest stopień wykonania planu. Układ powinien plan co najmniej wykonać, ale najlepiej go przekroczyć.

2. SPOSÓB USTALANIA CENY:

I) Gospodarka rynkowa- cena ustalona na rynku jest umowna (poza sytuacjami, gdy państwo ją reguluje)

II) System nakazowo-rozdzielczy: cena to norma instytucjonalna, ustalana przez państwo- Państwową Komisję Cen, pion techniczny dokonuje kalkulacji kosztu jednostkowego. Czyli ceny są faktycznie ustalane przez przedsiębiorstwa, a tylko formalnie przez państwo.

Sposób ustalania ceny:

1.koszt jednostkowy = 100

2.narzucamy planowany zysk = 10

3.cena jednostkowa = 110

Przykład: Załóżmy, że mamy 2 jednakowe przedsiębiorstwa:

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
I II

0x08 graphic

1.Koszt jednostkowy: 100 120

2. Planowana marża zysku: 10 12

3.Cena jednostkowa: 110 132

4.Plan produkcji: 10000 10000

5.Ilość produktów: 91 (10000:110) 76(10000:132)

Przedsiębiorstwa otrzymały identyczny plan wyrażony pieniężnie = 10000. Im drożej wytwarzane są produkty, tym wyższe są zyski i mniej namęczy się przedsiębiorstwo przy wykonaniu planu. Wynika z tego wniosek, że należy produkować jak najdrożej .

Układ gospodarczy działając racjonalnie ze swojego punktu widzenia postępuje racjonalnie, ale jest to działanie absurdalne w sensie ekonomicznym: zużywaj więcej materiałów, zawyżając koszty osobowe.

Jeżeli próbuje się kierować gospodarką za pomocą instrumentów nakazowych, to należy się liczyć z tym, że układy będą wykonywać te rozkazy, ale będą je wykonywać w sposób najwygodniejszy dla siebie, często w sposób sprzeczny z założeniami osoby wydającej rozkaz.

Ad c) (TEZA III-KOSZT FUNKCJONOWANIA SYSTEMU NAKAZOWO-ROZDZIELCZEGO JEST ZNACZNIE WYŻSZY NIŻ KOSZT FUNKCJONOWANIA W GOSPODARCE RYNKOWEJ

Uzasadnienie:

Wysokie koszty są związane z procesem:

  1. Planowanie i zarządzanie gospodarką: