Polski czyn zbrojny na Zachodzie-1, materiały na losy 1921-1945


Polski czyn zbrojny na Zachodzie

Rząd RP na uchodźstwie

Dnia 17 września 1939 r. na wieść o przekroczeniu granicy przez armie radziecką władze RP przebywające wtedy w Kołomyi postanowiły przekroczyć granice z Rumunią. Sam Naczelny Wódz - marszałek Edward Rydz - Śmigły nakazał niepodejmowania walk z ZSRR i przedzierania się oddziałów WP przez Rumunie, Węgry do Francji. W nocy 17/18 IX rząd polski przekroczył granice z Rumunią i został internowany ( wbrew V konwencji haskiej).

Wobec zaistniałej sytuacji należało wyznaczyć władze Rzeczypospolitej spośród polityków polskich, którzy znajdowali się poza zasięgiem obu agresorów. 25 września 1939r. internowany prezydent II RP Ignacy Mościcki zgodnie z 13 art. Konstytucji kwietniowej upoważniającym do wyznaczenia następcy Prezydenta RP w stanie wojny, powołał jako swojego następcę gen. Bolesława Wieniawę - Długoszowskiego, ambasadora RP w Rzymie. Z powodu protestów rządu francuskiego zrezygnowano z tej nominacji, a prezydentem 30 IX 1939r. został były marszałek senatu Władysław Raczkiewicz. Nowy prezydent powołał rząd, na którego czele stanął gen. Władysław Sikorski, który powołał z kolei koalicyjny gabinet (w skład weszli przedstawiciele SN, SP, SL, PPS i politycy sanacyjni). Skład rządu:

4 Października Rząd emigracyjny uznały mocarstwa Zachodnie.

30 listopada zawarto tzw. umowę paryską miedzy premierem a prezydentem. Na jej mocy główną postacią stawał się premier. Na jej podstawie prezydent nie mógł np. zawieszać i odwoływać członków rządu, a także podejmować innych decyzji bez uzgodnienia ich z premierem.

2 XI 1939 prezydent wydał dekret o rozwiązaniu Sejmu i Senatu RP.

7 listopada gen. Władysław Sikorski zostaje mianowany Naczelnym Wodzem i Generalnym Inspektorem Sił zbrojnych

9 grudnia (i 21 XII) 1939 Prezydent RP powołał Radę Narodową Rzeczpospolitej Polskiej - organ doradczy rządu i prezydenta - substytut parlamentu z nominacji Prezydenta RP. W jej skład wchodziło 12-24 członków. Na czele Rady stanął Ignacy Paderewski a wiceprzewodniczącymi zostali: Tadeusz Bielecki(SN), Stanisław Mikołajczyk (SL) i Herman Liberman(PPS).

18 grudnia rząd wydał deklarację, która formułowała najważniejsze cele działania na emigracji. Deklaracja określała III Rzeszę jako głównego wroga Polski, potwierdzała stan wojny z ZSRR (która toczyła się de facto, natomiast rozpoczęcie wojny de iure nie miało miejsca), zapowiadała walkę o wyzwolenie Polski u boku koalicjantów i utworzenie armii polskiej na Zachodzie, zawierała ogólnikowe stwierdzenia w sprawie kształtu Polski powojennej, a także zapowiedź konsolidacji i kierowania podziemiem niepodległościowym w kraju.

10 października 1939 powołano specjalną komisję ds. zbadania przyczyn klęski wrześniowej, pod przewodnictwem gen. Józef Hallera. Komisja była narzędziem porachunków politycznych z politykami i urzędnikami obozu sanacyjnego, których odsuwano od służby państwowej.

Jednym z głównych zadań Rządu RP było rozbudowywanie Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Podpisano szereg umów z Brytyjczykami i Francuzami, planowano nawet stworzenie 100-tysięcznej armii polskiej we Francji. Ostatecznie, 4 stycznia 1940r. podpisano polsko-francuski układ wojskowy i umowę lotniczą. Choć planów tych nie udało się do końca zrealizować, to we Francji powstały już wiosną 1940

- 1. Dywizja Grenadierów (pod dowództwem gen. bryg. Bronisława Ducha),

Francuską siedzibą rządu był Angers.

22 czerwca 1940r. Francja podpisała akt kapitulacji. Wobec zaistniałej sytuacji położenie rządu polskiego uległo poważnej zmianie. 17 czerwca odbyła się narada rządu polskiego, który postanowił skorzystać z zaproszenia premiera Churchila i przenieść swą siedzibę do Londynu. Władze polskie ewakuowano, a 19 czerwca premier Sikorski przez radio wydał odezwę do żołnierzy, by przybywali do Wielkiej Brytanii. Niestety, do Anglii zdołała się przedostać jedynie 1/3 Polskich Sił Zbrojnych.

5 sierpnia 1940 podpisano polsko-brytyjską umowę wojskową. Utworzono m.in.

- I Korpus Polski, przemianowany w 1942 na I Korpus Pancerno-Motorowy (gen. Marian Kukiel)

W II poł. 1940 r. jedną z najbardziej absorbujących rząd polski spraw były rokowania z rządem czechosłowackim na emigracji. W ich efekcie, 11 listopada 1940 podpisano deklarację polsko-czechosłowacką o utworzeniu po wojnie federacji państw Europy Środkowej (otwartej dla reszty państw). Jednak wobec wrogiego stanowiska ZSRR wobec tego planu politycznego nie doszedł on do skutku.

Rząd od początku swej działalności angażował się w budowanie Polskiego Państwa podziemnego. 27 września 1939 (jeszcze podczas oblężenia Warszawy i przed powołaniem 30 września przez Prezydenta RP rządu Władysława Sikorskiego w przewidywaniu kapitulacji Warszawy została w ramach sztabu obrony Warszawy i Komitetu Obywatelskiego przy sztabie, powołana Służba Zwycięstwu Polski , której dowódcą został Michał Tokarzewski-Karaszewicz, organizacja o charakterze wojskowo-politycznym ( analogiczne do POW) SZP podporządkowała się zwierzchnictwu Naczelnego Wodza, przesyłając meldunek gen. Władysławowi Sikorskiemu.

Sikorski, obawiając się zbyt dużego wpływu oficerów sanacyjnych na rozwój sytuacji w kraju, rozwiązał SZP i powołał na jej miejsce Związdek Walki Zbrojnej. Na jego czele stanął przebywający w Paryżu gen. Kazimierz Sosnkowski któremu podlegali: dowódca obszaru okupacji niemieckiej gen. Stefan Rowecki i dowódca obszaru okupacji sowieckiej gen. Michał Tokarzewski-Karaszewicz, dotychczasowy zwierzchnik SZP. Celem ZWZ było przygotowywanie się do walki w momencie załamania Niemiec, szkolenie oficerów, gromadzenie broni. 14 lutego 1942 ZWZ przemianowano na Armię Krajową której komendantem został gen. Stefan Rowecki ps. Grot. Armia Krajowa działała do 17 stycznia 1945, kiedy to została rozwiązana przez gen.Leopolda Okulickiego.

Pod koniec 1940 r., Rząd RP powołał Delegaturę Rządu na Kraju jako reprezentację rządu w okupowanym kraju. Delegatem Rządu został Cyryl Ratajski (do września 1942), po nim funkcje tę objął Jan Piekałkiewicz (do 1943), a po jego aresztowaniu -Jan Stanisław Jankowski. Ostatnim Delegatem Rządu był Stefan Korboński.

22 czerwca 1941 Niemcy zaatakowały ZSRR i fakt ten był (oprócz przystąpienia Stanów Zjednoczonych do wojny z Niemcami) rozstrzygający dla dalszych losów II wojny światowej. Izolowana na kontynencie od upadku Francji Wielka Brytania w radiowym przemówieniu Winstona Churchilla zaproponowała ZSRR bez warunków wstępnych sojusz i pomoc. W konsekwencji za pośrednictwem rządu brytyjskiego rozpoczęto także w Londynie rokowania polsko-radzieckie i w ich efekcie podpisano specjalne porozumienie. Układ ten, zwany układem Sikorski - Majski (od nazwisk sygnatariuszy) został podpisany 30 lipca 1941 i postanawiał, że:

Dodano także protokół dodatkowy o udzieleniu "amnestii" dla wszystkich polskich więźniów w ZSRR.

Podpisanie układu wywołało poważny kryzys w rządzie i związanym z nim podziemiem w kraju. 27 lipca minister spraw zagranicznych August Zaleski podał się do dymisji. To samo zrobili Marian Seyda i Kazimierz Sosnkowski .Głównym zarzutem wysuwanym przeciw układowi było zawarcie go w trybie niekonstytucyjnym ( przez premiera bez zgody Prezydenta RP i kontsygnaty ministra spraw zagranicznych) i brak w układzie jednoznacznej deklaracji sowieckiej w kwestii przywrócenia granicy polsko-sowieckiej określonej w traktacie ryskim. Nowym ministrem spraw zagranicznych został w konsekwencji 3 września Edward Raczyński, ministrem spraw wewnętrznych Stanisław Mikołajczyk, ministrem sprawiedliwości Herman Liberman. Rozwiązano również Radę Narodową, a jej nowy skład powołano dopiero 3 lutego 1942(przewodniczącym został Stanisław Grabski).

12 sierpnia 1941 Rada Najwyższa ZSRR wydała dekret o amnestii dla Polaków więzionych w ZSRR. 14 sierpnia podpisano umowę wojskową polsko-radziecką, na mocy której miano utworzyć ze zwolnionych więźniów armię polską (organizacyjnie i personalnie podlegającą Polakom, a taktycznie - Sowietom) do walki z Niemcami u boku Armii Czerwonej. We wrześniu na dowódcę armii wyznaczono więzionego dotychczas na moskiewskiej Łubiance gen. Władysława Andersa. 30 listopada do ZSRR przybył gen. Sikorski. 3-4 grudnia 1941 odbył serię rozmów ze Stalinem, które zakończyły się podpisaniem wspólnej deklaracji politycznej, w której Stalin zgodził się m.in. na ewakuację 25 000 żołnierzy polskich do Iranu. Postanowiono także, że armia polska będzie składać się z 6 dywizji i formacji pomocniczych (do 130 tys. żołnierzy).

Przysłowiowym “gwoździem do trumny” we wzajemnych stosunkach okazało się odkrycie przez Niemców, masowych grobów oficerów polskich w lasach pod Katyniem. W okresie od marca do czerwca 1943 roku, władze niemieckie znalazły osiem masowych grobów, a w nich około 4 tyś. zwłok polskich oficerów. Podejrzenie o dokonanie mordu padło na władze radzieckie. Jednak te stanowczo zaprzeczyły tym oskarżeniom. Aby wyjaśnić tę sprawę, rząd polski zwrócił się do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża w Genewie, który miał zbadać zbrodnię katyńską. W odwecie władze ZSRR oskarżyły rząd o współpracę z Hitlerem. Mimo starań Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych, w kwietniu 1943 roku, Rosja ostatecznie zerwała stosunki z rządem polskim na emigracji. Ta sytuacja położyła jednocześnie kres rozmowom polsko-czechosłowackim, odnośnie przyszłej konfederacji.


Katastrofa w Gibraltarze.

Cała ta sytuacja niekorzystnie wpłynęła na popularność polskich władz na emigracji, szczególnie wśród kadry oficerskiej na Bliskim Wschodzie, opozycji w USA, w Londynie i w I Korpusie w Szkocji. Wielu domagało się zmiany rządu. Sikorski wiedział, że jedyną szansą na ostateczne rozwiązanie problemu wschodniej granicy Polski, jest bezpośrednie porozumienie ze Stalinem. Podczas powrotu Sikorskiego z Bliskiego Wschodu, gdzie załagodził głosy krytyki wśród opozycji, wylądował na Gibraltarze. Podczas odlotu do Wielkiej Brytanii 4 lipca 1943 roku, samolot B-24 Liberator, wraz z Sikorskim na pokładzie, runął do morza tuż po starcie. Okoliczności tej tragicznej katastrofy nie zostały wyjaśnione po dzień dzisiejszy.

KATASTROFA W GIBRALTARZE 4 VII 1943 ROKU

Samolot B - 24 Liberator, którym podróżował generał Władysław Sikorski był dużą czterosilnikową maszyną pierwotnie służącą jako bombowiec. Dysponował zasięgiem 3500 - 4000 kilometrów i poruszał się z prędkością około 400 kilometrów na godzinę a jego udźwig wynosił 3600 kilogramów. Samolot obsługiwała zazwyczaj 6 osobowa załoga.
Liberator o numerze bocznym AL 523, wystartował z gibraltarskiego lotniska o godzinie 23:07, w dniu 4 lipca 1943 roku. Miejscem docelowym lotu miała być Anglia. Pogoda była dobra, wiał słaby wiatr, niebo było bezchmurne a widoczność sięgała 10 mil.
Samolot prawidłowo oderwał się od ziemi po stracie, następnie wzniósł się na około 91 metrów i zaczął gwałtownie tracić wysokość. Uderzył w powierzchnię morza blisko 1000 metrów od punktu startu po 16 sekundach lotu. Jedyną osobą, która przeżyła był pierwszy pilot Eduard Prchal, Czech z pochodzenia. Wspominał on następująco katastrofę:

Start odbył się normalnie. Przez kilka sekund samolot wznosił się normalnie. Po wyrównaniu steru wysokości uczułem nagły silny wstrząs i stwierdziłem, że stery są całkowicie zablokowane. Zawołałem na mechanika, który doskoczył do urządzenia blokującego i stwierdził, że jest ono otwarte. Samolot przeszedł w lot ślizgowy, a ponieważ byliśmy wówczas na wysokości 91metrów nie ulegało wątpliwości, że rozbić się musimy w ciągu kilku sekund. Zawołałem przez telefon pokładowy ,,Uwaga, wypadek". Równocześnie chcąc zmniejszyć siłę uderzenia zamknąłem wszystkie 4 przepusty i zawołałem do 2-go pilota, aby wyłączył silnik. W tej chwili uczułem silne uderzenie, słyszałem jeszcze jak samolot się rozpada i straciłem przytomność.

Akcja ratunkowa rozpoczęła się natychmiast po katastrofie. Z morza udało się wyłowić tylko jedną osobę, która przeżyła uderzenie w wodę - wspomnianego wyżej pilota. Jeszcze w nocy z 4 na 5 lipca rozpoznano wśród ofiar ciało generała Sikorskiego, ciało jego córki nigdy nie zostało odnalezione. Poszukiwania i badania szczątków samolotu, spoczywającego na niewielkiej głębokości rozpoczęły się następnego dnia i trwały do 17 lipca. Na powierzchnię wydobyto praktycznie cały wrak maszyny, część bagaży oraz rozrzucone elementy samolotu.

Równocześnie powołano brytyjską Komisję do Badań Wypadków Lotniczych celem ustalenia przyczyn katastrofy. Jej członkowie - w tym Polak jako obserwator - w ciągu dwóch miesięcy pracy przesłuchali kilkadziesiąt osób i zbadali szczątki maszyny. Wydany przez Komisję raport jako główną przyczynę wypadku wymieniał niesterowność samolotu - powstałą na skutek zablokowania się steru wysokości, którego pilot nie mógł przywrócić do normalnego położenia. Komisja wykluczyła możliwość dokonania sabotażu. Podstawą wniosków wyciągniętych przez członków Komisji były zeznania Prchala.

Strona Polska odmówiła przyjęcia komunikatu do prasy w jego brzmieniu opartym na wnioskach raportu, ponieważ nie podano żadnych dowodów potwierdzających przyjęte założenie o blokadzie steru.

Ostatecznie Brytyjczycy zlekceważyli polskie postulaty i w dniu 21 września 1943 roku wydali oficjalny komunikat o przyczynach katastrofy, wprowadzając w nim tylko drobne zmiany.

Można dodać, że natychmiast po wypadku pojawiły się pierwsze niejasności dotyczące katastrofy gibraltarskiej. Pytania odnośnie przebiegu ostatniego lotu generała Władysława Sikorskiego zadawali sobie Polacy i Anglicy, a aparat propagandowy III Rzeszy otwarcie oskarżał Brytyjczyków o spowodowanie katastrofy.


RZĄD POLSKI NA EMIGRACJI I SYTUACJA POLITYCZNA W OKUPOWANYM KRAJU 1943 - 1945.
1. Utworzenie rządu Stanisława Mikołajczyka.

Po śmierci premiera Władysława Sikorskiego w czasie katastrofy w Gibraltarze, na stanowisko Naczelnego Wodza został powołany gen. Kazimierz Sosnkowski. Prezydent na stanowisko premiera chciał powołać własnego kandydata, jednak zarówno Brytyjczycy jak i stronnictwa rządzące nie były temu przychylne. Ostatecznie stanowisko premiera objął dotychczasowy wicepremier Stanisław Mikołajczyk z Stronnictwa Ludowego Miał on poparcie wśród Anglików oraz polskiego podziemia. Po wielu trudnych negocjacjach, 14 lipca 1943 roku, został sformowany rząd premiera Mikołajczyka w składzie: Jan Stańczyk- minister pracy i opieki społecznej, Jan Kwapiński (PPS)- minister przemysłu, handlu i żeglugi, Władysław Banaczyk (PSL)- minister spraw wewnętrznych, Ludwik Grosfeld - minister skarbu, Stanisław Kot (PSL)- minister informacji i dokumentacji, Wacław Komarnicki (SP)- minister sprawiedliwości, Marian Seyda (SN)- minister spraw kongresowych, Tadeusz Romer- minister spraw zagranicznych, gen. Marian Kukiel- minister obrony narodowej.

W swoim przemówieniu z 27 lipca 1943 roku, Mikołajczyk podkreślił fakt potrzeby pogłębienia współpracy z aliantami zachodnimi i Chinami, podtrzymanie koncepcji federacyjnych z Czechosłowacją. Odnośnie stosunków z ZSRR Mikołajczyk stwierdził, iż Rząd RP “dąży do trwałego porozumienia i współpracy z ZSRR, ale opartej na wzajemnym szacunku, na poszanowaniu wzajemnych praw i interesów”.

Pracę rządu kontrolowali w znacznym stopniu Anglicy. Wszystkie planowane operacje w odniesieniu do Armii Krajowej, musiały być uzgadniane z kierownictwem SOE (Kierownictwo Operacji Specjalnych).

Do stronnictw popierających działania rządu londyńskiego należały takie partie jak: Stronnictwo Narodowe (SN), Stronnictwo Pracy (SP), Stronnictwo Ludowe (SL) i Polska Partia Socjalistyczna -WRN (PPS - WRN). Przejściowo w opozycji do rządu pozostawało podziemne Stronnictwo Narodowe ( problem dotyczył głównie zachodniej granicy Polski).
Wyrazem ich poparcia dla rządu RP w Londynie było ogłoszenie w kraju 15 sierpnia 1943 roku- Deklaracji Porozumienia Politycznego czterech stronnictw: SN, SP, SL i PPS-WRN. Była zapowiedzią powołania do życia zastępczego parlamentu podziemnego oraz zorganizowania aparatu rządowego opartego na antytotalitarnych i antysanacyjnych siłach politycznych.

2. Konferencja moskiewska.

W październiku 1943 roku odbyła się konferencja moskiewska, w której udział wzięli ministrowie spraw zagranicznych trzech mocarstw: USA, Rosji i Wielkiej Brytanii.
Pod wpływem wcześniejszych rozmów Edena - ministra spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii - z Mikołajczykiem odnośnie przekazania w ręce polskie ziem wyzwolonych, Eden wystąpił na konferencji z inicjatywą przywrócenia stosunków polsko- radzieckich. (Wzajemne relacje miedzy rządami zostały przerwane po odkryciu masowych grobów oficerów polskich w Katyniu w kwietniu 1943 r.). Mołotow wyraził duże chęci do normalizacji wzajemnych stosunków, podkreślając, iż Polska musi mieć rząd “przyjaźnie” nastawiony do ZSRR. Mołotow krytycznie donosił się do Armii Krajowej twierdząc, że członkowie polskiej armii podziemnej są wrogo nastawieni do radzieckiej partyzantki. Po powrocie z konferencji, Eden oznajmił polskiemu premierowi, że problem granic, nie poruszany na konferencji, przekazano do decyzji Wielkiej Trójki, co zaniepokoiło rząd emigracyjny.

3. Plan Burza i konferencja w Teheranie.

27 października 1943 roku została podpisana specjalna instrukcja, ściśle określająca zadania AK (zarys tzw. planu Burza). Głosiła ona, iż cała administracja podziemna i AK stają się gospodarzami terenu i takie stanowisko mają przedstawić nadchodzącym wojskom. Następnie AK wraz z jednostkami sowieckimi mają za zadanie toczyć walkę z wycofującymi się oddziałami niemieckimi. Opuszczone przez administrację niemiecką budynki zostaną zajęte przez administrację cywilną.

Wynikiem akcji propagandowej polskich kół emigracyjnych odnośnie rozwiązywania kwestii polskich granic bez udziału Polaków było oświadczenie Hulla, iż kraje wyzwolone spod okupacji hitlerowskiej znajdą się do czasu konferencji pokojowej pod administracją wojskową państwa wyzwalającego. Stało się faktem, że polityka amerykańska podobnie jak brytyjska w sprawie polskiej, okazała się dwulicowa.

Na konferencji w Teheranie (28 XI - 1 XII 1943 r.), Roosevelt, Churchill i Stalin postanowili, iż polska granica na wchodzie będzie przebiegać wzdłuż linii Curzona. O wynikach konferencji nie zostały poinformowane polskie władze. W ten sposób w Teheranie rozwiązano praktycznie sprawę granic Polski na wschodzie. (Ostateczny wpływ na granice miała konferencja w Jałcie).

4. Zmiany w kraju: powstanie KRN i RJN.

W nocy z 31 grudnia na 1 stycznia 1944 roku w Warszawie została powołana do życia Krajowa Rada Narodowa. W jej skład weszli głównie działacze PPR. Przewodniczącym KRN został Bolesław Bierut. KRN przewidywała utworzenie Rządu Tymczasowego, co oznaczało odmówienie rządowi londyńskiemu prawa do reprezentowania polskiego narodu. Pojawił się na polskiej scenie politycznej nowy konkurencyjny ośrodek władzy.
9 stycznia 1944 roku powołano do życia z inicjatywy Delegata Rządu- Jankowskiego, w miejsce rozwiązanej wcześniej KRP- Radę Jedności Narodowej. Była ona rodzajem podziemnego parlamentu. W jej skład weszło 17 osób: po trzech przedstawicieli z takich partii jak: SN, SP, SL i PPS-WRN, po jednym ze Zjednoczenia Demokratycznego, skupiającego Stronnictwo Demokratyczne, Związek Odbudowy Rzeczypospolitej, Organizację Polski Niepodległej i Grupę Olgierda. Program RJN przewidywał całkowite pokonanie i rozbrojenie Niemiec, ukaranie zbrodniarzy hitlerowskich, przyszłe sojusze miały być oparte o takie państwa jak: Anglia, Francja i USA a dobre stosunki z ZSRR miały być utrzymywane pod warunkiem uznania integralności Polski w jej przedwojennych granicach. RJN domagała się również włączenia Prus Wschodnich do Polski. Ustrój wewnętrzny miał być oparty na zmienionej konstytucji i silnym rządzie. Program ten odzwierciedlał nadzieję większości społeczeństwa okupowanej Polski.

5. Zmiany w rządzie polskim na emigracji.

24 stycznia doszło do zerwania przez Radę Ministrów rozmów polsko - radzieckich, gdyż Rosjanie dążyli do usunięcia z urzędu prezydenta Raczkiewicza.

17 maja 1944 roku nastąpiła zmiana na stanowisku zastępcy prezydenta pod wyraźnym naciskiem Brytyjczyków. W miejsce gen. Sosnkowskiego, który złożył wcześniej rezygnację, miał zostać powołany Kazimierz Pużak. Jednak po jego odmowie ostatecznie stanowisko zastępcy prezydenta objął Tomasz Arciszewski- lider PPS.

W dniach 5-14 czerwca 1944 roku w USA przebywał premier rządu RP. Spotkanie to niczego nowego nie przyniosło, a udowodniło tylko dwulicowość Roosevelta. Jedno było pewne: Stalin dążył do podboju Polski a alianci zachodni wyraźnie zwlekali z jasnym określeniem swojego stanowiska. Szansę uratowania niepodległej Polski wraz z upływem czasu malały.

6. Powstanie PKWN.

21 lipca 1944 roku Stalin powołał do życia: Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego (PKWN), mający być jedyną legalną władzą w Polsce, ale całkowicie uzależnioną od Sowietów. Przewodniczącym został Edward Bolesław Osóbka-Morawski.
Główne założenia manifestu PKWN (22 lipiec 1944 r.):
- Kontynuowanie walki z Niemcami

7. Powstanie Warszawskie.

1 sierpnia w Warszawie wybuchło powstanie. Powstanie Warszawskie miało być ostatnim aktem planu “Burza”. Plan ten przewidywał wyzwolenie wszystkich miast tak, aby wkraczająca Armia Czerwona była przyjmowana już przez przedstawicieli legalnej władzy polskiej. Stalin wstrzymał jednak całą ofensywę Armii Czerwonej w kierunku warszawskim, gdyż wierzył, że bez jej pomocy powstanie szybko upadnie. Wybuch powstania ukazał także zobojętnienie aliantów zachodnich co do spraw Polski. Prasa angielska w ograniczony sposób wspomniała o powstaniu a rząd brytyjski zbyt długo zwlekał z uznaniem AK za armię sojuszniczą, co kosztowało życie wielu tysięcy żołnierzy.

8. Rozmowy moskiewskie Mikołajczyka (VIII 1944 r.).

3 sierpnia doszło do rozmów Mikołajczyka ze Stalinem i Mołotowem. Mikołajczyk dążył w nich do ustanowienia trwałych stosunków pomiędzy Związkiem Radzieckim a Polską. Zapowiedział również wolne wybory i zmianę konstytucji w przyszłej Polsce. Mikołajczyk ogłosił także propozycję umowy, która regulowałaby tryb przejmowania przez armię radziecką ziem polskich oraz jej stosunek do władz polskich. Stalin stwierdził tylko, że podstawowym warunkiem porozumienia jest ugoda polskiego rządu na emigracji z PKWN.
Kiedy premier rządu polskiego nie doszedł do porozumienia ze Stalinem, zaczął prowadzić rozmowy z PKWN i KRN. Mikołajczyk był gotów iść na duże ustępstwa, nawet w sprawie granic wschodnich. Jednak to uzależnione było jedynie od wybranego w wolnych wyborach sejmu. Kiedy nie przekonał o konieczności ustępstw prezydenta, złożył rezygnację 24 listopada 1944 roku.

9. Powstanie rządu Tomasza Arciszewskiego.

29 listopada Tomasz Arciszewski (PPS) utworzył nowy rząd. W skład rządu weszli: jako wicepremier - delegat rządu na kraj Jan Stanisław Jankowski z SP, sprawy zagraniczne objął - Adam Tarnowski, MSW - Zygmunt Berezowski z SN, MON - gen. Marian Kukiel, ministrem skarbu został - Jan Kwapiński (PPS), który objął też Ministerstwo Przemysłu, Handlu i Żeglugi, Bronisław Kuśnierz (SP) kierował - Ministerstwem Sprawiedliwości, socjalista Adam Pragier został ministrem informacji i dokumentacji, Władysław Folkierski (SN) objął - Ministerstwo Prac Kongresowych, ministrem odbudowy i administracji publicznej został Stanisław Sopicki z SP.
Arciszewski kontynuował politykę mającą na celu dążenie do porozumienia z ZSRR, ale tylko na zasadach suwerenności terytorialnej Polski.

10. Powstanie komunistycznego Rządu Tymczasowego.

Chcąc wykorzystać zamieszanie w rządzie emigracyjnym RP, Stalin dążył do utworzenia w Polsce, będącego pod jego kontrolą tymczasowego rządu. 31 grudnia 1944 roku został utworzony w Lublinie Tymczasowy Rząd, oparty na programie PKWN.

Na czele rządu stanął Edward Osóbka-Morawski. Wicepremierami zostali: Władysław Gomułka z PPR i Janusz z Stronnictwa Ludowego podporządkowanego komunistom. Ministrem bezpieczeństwa publicznego został: Stanisław Radkiewicz, obrony - gen. Rola-Żymierski, skarbu - Dąbrowski (PPS), przemysłu - Hilary Minc (PPR), rolnictwa - Bertold (SL), informacji i propagandy - Matuszewski (PPS), kultury i sztuki - Wincenty Rzymowski (SD). Kontrolę nad Rządem Tymczasowym sprawował gen. Iwan Sierow przedstawiciel radzieckiego aparatu bezpieczeństwa. Utworzenie RT było kolejnym krokiem tworzenia przez Stalina faktów dokonanych w kwestii sprawy polskiej w czasie II wojny światowej.
Według rządu Arciszewskiego, utworzenie Tymczasowego Rządu to zamach na suwerenne prawa narodu polskiego. Podobne zdanie wyrażali Churchill i Roosevelt.

11. Rozwiązanie Armii Krajowej i konferencja w Jałcie.

Pod wpływem tragicznej sytuacji w kraju ( upadek Powstania Warszawskiego, pacyfikacje hitlerowskie, aresztowania i wywózki dokonywane przez Rosjan), 19 stycznia 1945 roku Komendant Główny AK- gen. Okulicki wydał rozkaz rozwiązania Armii Krajowej.
4 lutego 1945 roku odbyła się konferencja jałtańska. Odnośnie sprawy polskiej Wieka Trójka uchwaliła, że Tymczasowy Rząd musi zostać przekształcony na rząd oparty na podstawach demokratycznych, z włączeniem przywódców z Polski i Polaków zza granicy. Nowy rząd ma otrzymać nazwę Polskiego Rządu Tymczasowego Jedności Narodowej. Przeciwko tym decyzjom najsilniej zaprotestował prezydent Raczkiewicz, twierdząc, że są one krzywdzące dla istniejących już legalnie władz - czyli rządu na emigracji w Londynie.

27 marca 1945 roku NKWD aresztowała 16 przywódców Polski podziemnej. W kwietniu doszło do spotkania w Moskwie Osóbki-Morawskiego ze Stalinem, które zaowocowało podpisaniem układu o przyjaźni i wzajemnej współpracy miedzy Rządem Tymczasowym a ZSRR.

12. Powstanie Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej.

W dniach 25 kwietnia do 2 czerwca 1945 r., odbyła się w San Francisco konferencja Narodów Zjednoczonych. Na konferencję nie zostały zaproszone władze polskie. Amerykanie tłumaczyli to, że zaproszenie powinno być skierowane do nowego Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej, który miał być utworzony zgodnie z założeniami konferencji na Krymie.
Z nocy 8 na 9 maja została podpisana w Berlinie kapitulacja Niemiec. Zgodnie z umową przyjeta na początku wojny, po zakończeniu działań zbrojnych prezydent Raczkiewicz musiał oddać swoje stanowisko w ręce jego następcy, wybranego w wolnych demokratycznych wyborach.

28 czerwca został powołany przez Bolesława Bieruta: Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej. Premierem został Edward Osóbka-Morawski a wicepremierami: Władysław Gomułka i Stanisław Mikołajczyk. Nowy rząd składał się z 21 członków: 7 z PPR, 6 z PPS, 6 z SL, tylko 4 z grupy Mikołajczyka, 2 z SD ( Stronnictwa Demokratycznego podporządkowanego komunistom). Rząd ten kontrolowany był przez komunistów polskich i radzieckie służby bezpieczeństwa.

5 lipca 1945 roku doszło do spotkania ambasadora brytyjskiego O'Maleyego i amerykańskiego Schoeneffelda z premierem Arciszewskim. Ambasadorowie oświadczyli, iż konieczne jest nawiązanie stosunków dyplomatycznych z nowym rządem w Warszawie. Oznaczało to cofnięcie uznania dla Rządu Emigracyjnego w Londynie.

Wojsko Polskie we Francji

19 luty 1921 - sojusz podpisany z Francją

25 sierpień 1939 - sojusz z Wielką Brytanią

9 września 1939 r. podpisano umowę wojskową w sprawie utworzenia we Francji polskiej dywizji. Umowa ta została podpisana w Paryżu przez premiera i ministra obrony narodowej Francji Edouarda Daladiera oraz ambasadora Polski Juliusza Łukasiewicza. 21 września dopisano dodatkowy protokół stanowiący rozwinięcie umowy. Stwierdzono, że powstałe dywizje mają podlegać dowództwu, obowiązkowa będzie organizacja i wyszkolenia na wzór francuski, sformułowano formy mobilizacji.

Najważniejszą i decydującą umowę podpisano 4 stycznia 1940r. przez premiera Edouarda Daladiera i premiera i Naczelego Wodza gen. Władysława Sikorskiego. W umowie zawarto:

17 lutego 1940r. podpisano umowę wykonawczą będącą rozwinięciem umowy lotniczej między polski ministrem spraw wojskowych Władysławem Sikorskim a francuskim ministrem lotnictwa Guy La Chambre'em. Zgodzono się na utworzenie polskich jednostek lotniczych. Polskie oddziały i piloci musieli jednak przejść staż w szeregach francuskich. Obowiązywał francuski regulamin i zwierzchnictwo, a polski ośrodek znajdował się we francuskiej bazie lotniczej w Bronie pod Lyonem.

Już 3 września mianowano szefa Polskiej Misji Wojskowej we Francji. Został nim Stanisław Burkhardt - Bukacki, który starał się bezskutecznie nakłonić rząd francuski do wywiązania się z gwarancji militarnych i kredytów przyznanych Polsce.

Polskimi siłami zbrojnymi dowodził Naczelny Wódz:

Na obczyźnie działał również powstały już na początku II RP Sztab Generalny Wojska Polskiego ( SG WP). 1 września 1939r. przeszedł na organizację czasu wojennego i został przeformowany na Sztab Naczelnego Wodza. Pod tą samą nazwą funkcjonował w PSZ na Zachodzie we Francji, a od 1940 w Anglii. 8 sierpnia 1944 w Lublinie przystąpiono do organizacji Sztabu Głównego RP w ramach Naczelnego Dowództwa WP 10 lipca 1945 przeformowany na etat pokojowy i przemianowany na Sztab Generalny WP. Zadaniem Sztabu był planowanie rozwoju, mobilizacji, rozwoju Sił zbrojnych, a także dbanie o wysokość bojową wojska, jego fundusze oraz kierowanie szkolnictwa wojskowego.

Szefowie Sztabu Generalnego Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej

Szefowie Sztabu Głównego Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej

Szefowie Sztabu Naczelnego Wodza podczas II wojny światowej

Zarówno Sztab Naczelnego Wodza (Sztab NW) jak i Ministerstwo Spraw Wojskowych (MSWojsk., jego organizacji na emigracji została ogłoszona 24 listopada, od 19 listopada 1942r. Ministerstwo Obrony Narodowej, Ministrami byli do 1942 Wł. Sikorski, 1942-49 den. dywizji Marian Kukiel).

Do rodzącego się Wojska Polskiego wstępowali ocaleni weterani kampanii wrześniowej, polonia we Francji i innych krajach, ochotnicy. Łącznie WP w Francji w 1940r. liczyło ok. 85 tys.

Kolebką formowania Wojska Polskiego we Francji był obóz wojskowy Camp de Coëtquidan w Bretanii (złośliwie nazywany ,,Koczkodan”). Już pod koniec września przybyli tam pierwsza grupa żołnierzy, a pierwszym komendantem obozu został płk January Grzędziński, jednak gł. Komendantem został gen. Jerzy Błeszyński-Ferek).

Obozy wojskowe we Francji, w których mobilizowano i szkolono PSZ:

- Camp de Coëtquidan

I Dywizja Grenadierów

Dowódca dywizji - gen. bryg. Bronisław Duch

Skład: 3 pułki piechoty, 2 pułki artylerii, zgrupowanie przeciwpancerne, dywizjon rozpoznawczy, batalion saperów i łączności, kompania pionierów.

I Dywizja Grenadierów była pierwszą polską jednostką wojskową utworzoną we Francji. Jej formowanie rozpoczęto już w połowie września 1939 roku w obozie ćwiczebnym w Camp de Coëtquidan. 13 listopada 1939r. Naczelny Wódz wydał formalny rozkaz o sformowaniu I Dywizji Piechoty. Początkowo jej tworzeniem zajął się gen. Stanisław Maczek, ówczesny dowódca oddziałów polskich w Coëtquidan. W styczniu 1940 roku dowódcą 1 Dywizji zostaje mianowany płk dypl. Bronisław Duch (od 3 maja 1940 roku - generał brygady), który był faktycznym organizatorem dywizji( w grudniu dowódcą był chwilowo płk Zygmunt Bohusz-Szyszko). 3 maja nadano dywizji nazwę 1 dywizji grenadierów.

W drugiej połowie kwietnia 1940 przetransportowano dywizję do strefy przyfrontowej w okolice Colombey-les-Belles w Lotaryngii. Tu w przyspieszonym tempie pobierano sprzęt i szkolono się. Prace organizacyjne wyraźnie utrudniała nieprzychylna postawa ludności cywilnej.

W dniu 18 maja 1940 roku weszła w skład XX korpusu armii francuskiej - składającego się z francuskiej 52 Dywizji Piechoty i grupy fortecznej Sarry, który znajdowała się w rejonie Sarry- jednego z odcinków linii Maginota .Początkowo poszczególne oddziały Dywizji zostały rozdzielone pomiędzy jednostki francuskie. Dopiero w dniu 14 czerwca 1940 roku, gdy Niemcy uderzyli na wojska francuskie - Dywizja wystąpiła jako całość, broniąc środkowego odcinka XX Korpusu. 15 czerwca Dywizja cały dzień broniła zajmowanego odcinka obrony, lecz z uwagi na wycofanie się francuskiej 52 Dywizji Piechoty, w nocy wycofała się w rejon Dieuze. Broniła się tam w dniu 16 czerwca a jej artyleria (1 pal) razem z artylerią francuską (I/17 pal) powstrzymują natarcie II batalionu 499 niemieckiego pułku piechoty, zadając mu poważne straty. W nocy dywizja wycofała się na linię kanału Marna - Ren gdzie zajęła pozycje obronne pod Lagarde . Broni tam pozycji przez następne dwa dni, lecz wobec rozbicia francuskiej 52 Dywizji Piechoty i wycofania się grupy fortecznej Sarry, wycofuje się w rejon lasów pod Baccarat. Zajmuje tam pozycje obronne w rejonie miejscowości Meriller. 19 czerwca XX Korpus zostaje okrążony a wraz z nim 1 Dywizja Grenadierów. W tym dniu 1 Dywizja Grenadierów zajmuje swoją ostatnią pozycję obronną w rejonie Neureville. W dniu 21 czerwca 1940 roku gen. bryg. Bronisław Duch wobec niemożności prowadzenia dalszych walk oraz podjęciu rozmów w sprawie kapitulacji Francji. podjął decyzję o rozwiązaniu Dywizji i przedzieraniu się żołnierzy na południe Francji lub do Szwajcarii . Tego dnia Dywizja przestała istnieć. Części żołnierzy udało się dostać do Wielkiej Brytanii, w tym dowódcy dywizji gen. bryg. Bronisławowi Duchowi.

Bitwa pod Lagarde

Do bitwy doszło w dn. 17-18 czerwca 1940 między polską 1 DGren. a niem. 78, 198 i 268 DP z 12 KA i częścią 60 DP z 24 KA. 1 DGren. otrzymała rozkaz zorganizaowania obrony kanału Marna-Ren między Lagarde a lasem Rechicourt. Obrona sił głównych osłaniana była przez oddziały widzielone "Gelocurt", "Assenoncourt" i "Azoudange". Po oskrzydleniu OW "Gelocourt" przez Niemców dnia 17 VI nieprzyjaciel przekroczył kanał na odcinku "Lagarde", gdzie bronił się 2 pułk grenadierów. W wyniku nocnego uderzenia odwodu dywizji przyczółek niemiecki został zlikwidowany.

18 VI forsowanie kanału zostało przez Niemców wznowione, jednak ataki udało się odeprzeć. Dopiero po przełamaniu obrony francuskiej 52 DP Niemcy zdołali oskrzydlić 1 DGren i utworzyć przyczółek. Po południu 18 VI zdołali także pokonać prawego sąsiada 1 DGren, grupę płk. Dagnana, i dzięki temu zaatakować 3 pułk gren. broniący odcinka "Maussey", zdobywając drugi przyczółek. W związku z zagrożeniem skrzydeł gen. Duch zdecydował o przeniesieniu obrony na druga pozycję. Mając na uwadze zmęczenie żołnierzy, dowódca 20 KA (francuskiego) zarządził zluzowanie polskiej dywizji, ale ze względu na przełamanie frontu 20 VI 1DGren ponowne weszła do walki na rubieży Baccarat. Merwiller, a w związku z przełamaniem obrony sąsiadów na linię rzeki Meurthe w okolicy Raon l'Etape. Tu do dowódcy Dywizji dotarł apel gen. Sikorskiego, jednak dowódca 20 KA nie zgodził się na jej odejście. W nocy z 20 na 21 VI 1DGren ze względu na opuszczenie pozycji przez sąsiadów odeszła na rubież La Trouche, Betrichamps, gdzie w związku z załamaniem oddziałów francuskiech gen. Duch wydał rozkaz rozproszenia Dywizji.

2 Dywizja Strzelców Pieszych

Powstanie 2 Dywizji datuje się na 11 listopada 1939r., kiedy to na jej stanowisko został powołany płk Bronisław Prugar - Ketling. Jej podstawą był 4 pułk piechoty z Coëtquidan, jednak sama dywizja formowała się Parthenay W końcu maja dywizja została przetransportowana w rejon Colombey-les-Belles , gdzie znalazła się w odwodzie 3 Armii. Tu kończyła procesy organizacyjne i uzupełniała brakujący sprzęt i tu wraz z 1 dywizją miała wejść w skład francuskiego 20 Korpusu.

8 czerwca dywizja otrzymała rozkaz do działania. Zmieniono jej podporządkowanie i przydzielono do 45 Korpusu Armijnego gen. Daillé, Miała ona wzmocnić obronę w rejonie Belfortu, miasta-twierdzy zamykającej tzw. bramę burgundzką. 2DSP miała bronić południowego odcinka miasta wraz z batalionem strzelców pirenejskich oraz dwoma batalionami pionierów francuskich. 18 czerwca dywizja otrzymała rozkaz zorganizowania obrony opartej o wzgórza Clos du Doubs. Celem obrony było systemem samodzielnych punktów oporu zamknąć wszystkie drogi prowadzące do Szwajcarii. Jednak oddziały niemieckie zaczęły zajmować pobliskie tereny (Maîche, St. Hyppolyte). Polacy byli zmuszeni do prowadzenia jedynie walki opóźniającej. W nocy 19/20 czerwca dywizje przekroczyła tereny Szwajcarii, gdzie została internowana. Jednak żołnierze chcieli zachować wartości moralne, więc w następnych latach podpisano umowę na mocy której w razie ataku niemieckiego na Szwajcarię polska dywizja stanie przy boku Szwajcarów. Jednak 2DSP była do końca wojny internowana.

3 Dywizja Piechoty

3DP została sformowana w Coetquidan pod dowództwem płk Tadeusza Zieleniewskiego. W trakcie formowania dywizji dwukrotnie ją reorganizowano. 27 maja 1940 r. z jej struktur wydzielono batalion strzelców "coetquidańskich", którego celem była akcja przeciwdesantowa i skierowano go do Arpajon, do 1 BKPanc. 10 czerwca zdecydowano ostatecznie utworzyć dywizję lekką (rozformowano już istniejący 9 pułk piechoty i 3 pułk artylerii ciężkiej).

Do wybuchu wojny francusko - niemieckiej nie zdążyła się do końca zorganizować. Pomimo tego dowództwo francuskie podjęło fatalną decyzję użycia jej w obronie reduty bretońskiej. Rozbite oddziały i pojedynczy żołnierze(w tym przyszły dowódca oddziałów AK Adolf Plich) , wycofały się następnie w kierunku portów, aby zdążyć ewakuować się okrętami do Wielkiej Brytanii.

4 Dywizja Piechoty

Utworzona pod koniec maja 1940r. w Parthenay pod dowództwem gen. Rudolfa Dreszera. Dywizja nie zdołał osiągnąć wystarczającej siły wojskowej by stanąć do walki. 16 czerwca gen Dreszer zameldował Naczelnemu Wodzowi, ze wypowiedział posłuszeństwo francuskim zwierzchnikom i rozpoczął marsz kierunku portu La Rochelle w celu przetransportowania podległych mu wojsk do Wielkiej Brytanii. Po ewakuacji wojsk z Francji do Wielkiej Brytanii z 4 Dywizji Piechoty, która dotarły na wyspę, rozpoczęto formowanie 4 Kadrowej Brygady Strzelców. Organizował ją i powodził płk dypl. Staisław Sosabowski. Do jej zadań należała obrona wybrzeża w hrabstwie Fife we wschodniej Szkocji. W 1941 r. na bazie 4 Kadrowej Brygady Strzelców powstał zalążek1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, a z pozostałych żołnierzy i oficerów utworzono nową 1 Brygadę Grenadierów.

10 Brygada Kawalerii Pancernej

Zgodnie z umową z 4 stycznia 1940 r. miała zostać utworzona jednostka pancerna. Jej propagatorami byli oficerowi 10 brygady kawalerii, która walczyła w wojnie obronnej. Na początku o jakiekolwiek działania było bardzo trudno. Francuzi skupiali się jedynie na tworzeniu oddziałów piechoty, a formowanie jednostek pancernych było kwesta późniejszego czasu (rok 1942), jednak pomimo tego tworzącym oddziałom udało się zbierać sprzęt, a także mobilizować żołnierzy specjalności wojskowych przydatnych w takim typie oddziału np.: saperów, artylerzystów. Brygada tworzyła się w obozie Camp de Coëtquidan jej dowódcą został gen. Stanisław Maczek. Stosunek władz francuskich do brygady zmienił się dopiero po wydarzeniach z 10 maja, kiedy to Niemcy zaatakowali Francję. 24 maja Maczek otrzymał rozkaz określający formę polskiej jednostki. W ciągu 5 dni brygada musiała się zreorganizować, odebrać i nauczyć się obsługiwać nowy sprzęt oraz przenieść się pod Paryż. Symbolem 10 Brygady Kawalerii Pancernej były czerwone maki malowane na czołgach i samochodach.

10 czerwca brygada, w niepełnym składzie, została włączona w skład francuskiej 4 Armii. Wzięła udział w walkach opóźniających w Szampanii uderzając na Champauret osłaniając tym samym odwrót francuskich 20. i 59. Dywizji Piechoty przez Saint Gond. Jako straż przednia brała też udział w walkach w rejonie Montbard, osłaniając odwrót francuskiego korpusu przez Kanał Burgundzki. Jednostka w czasie trwania kampanii zmuszona była do systematycznego porzucania i niszczenia własnego sprzętu z powodu braku zaopatrzenia w benzynę. Dowódca próbował przenieść brygadę nad Loarę aby tam przegrupować się i dołączyć do walki o Paryż.

18 czerwca w lesie pod miejscowością Moloy gen. Maczek zdecydował się rozformować brygadę, która już wtedy nie posiadała żadnych pojazdów. Podzielił ludzi na małe oddziały i rozkazał samodzielnie maszerować na południe Francji. Żołnierzom udało się przedostać do Wielkiej Brytanii, by już wkrótce podjąć służbę w nowo utworzonej1 Dywizji Pancernej.

Dzisiaj tradycje 10 Brygady Kawalerii Pancernej kontynuuje10 Brygada Kawalerii Pancernej im S. Maczka ze Świętoszowa.

Skład:

Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich

SBSP była jedyną polską jednostką wojskową we Francji, która nie była przewidziana w planie odbudowy WP w tym kraju. Postanowiono ją utworzyć w czasie agresji radzieckiej na Finlandię, jako pomoc dla Finów. 24 stycznia polska rada Ministrów wyraziła zgodę na skierowanie do Finlandii brygady strzelców, która musi znaleźć się w składzie alianckiego korpusu ekspedycyjnego. 9 lutego z rozkazu Naczelnego Wodza w Coetquidan rozpoczęto formowanie Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich, którą miały utworzyć bataliony wydzielone z 1 i 2 Dywizji Piechoty. Na dowódcę nowej jednostki został wyznaczony płk Zygmunt Bohusz -Szyszko, wkrótce awansowany do stopnia generała. Pod koniec lutego brygada została przeniesiona w rejon Malestroit. Struktura org. Brygady była wzorowana na fr. brygadzie strzelców alepjskich.

12 marca 1940 skończyła się wojna sowiecko -fińska, tym samym udział SBSP w ekspedycji stał się nieaktualny. Jednak 9 kwietnia Niemcy napadły na Danie i Norwegię. Najwyższa Rada Sprzymierzonych postanowiła udzielić Norwegom pomocy militarnej. W tym celu miał powstać międzyaliancki korpus ekspedycyjny, a w jego składzie znalazła się również polska brygada. 10 kwietnia na polach w Malestroit, w obecności najwyższych władz wojskowych i państwowych, odbyła się podniosła uroczystość złożenia przysięgi i wręczenia brygadzie sztandaru ufundowanego przez biskupa polowego ks. Gen. Józefa Gawlinę.

8 maja brygada dopłynęła do Norwegii i wkrótce została skierowana na front. SBSP brała czynny udział w bitwie o Narwik i 8 czerwca jako ostatnia aliancka jednostka opuściła Norwegię. Na terenach Francji brygada walczyła w Bretanii(reduta bretońska), 15/15 czerwca walczyli na odcinku Dol de Bretagne, lecz 17 czerwca uzyskano zgodę na ewakuacje do Wielkiej Brytanii.

W dniu 21 lipca 1940 roku Naczelny Wódz gen. Wł. Sikorski udekorował sztandar Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich Orderem Virtuti Militari V klasy. 21 sierpnia 1940 r. nastąpiło oficjalne rozwiązanie Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich, która na terenie Szkocji była popularnie zwana "Polish Brigade Narvik".

Z żołnierzy, którzy przedostali się do Wielkiej Brytanii, powstał Batalion Strzelców Podhalańskich, który wszedł w skład 1 Dywizji Pancernej.

Bitwa o Narwik

Tuz po przybyciu na miejsce SBSP miała za zadanie nadzorować wybrzeże przed możliwymi desantami wroga. Początkowo brygada miała zabezpieczać przed atakami nieprzyjaciela wyspę Hinnoy(dwa bataliony) oraz rejon portów Ballangen i Salangen ( po 1 batalionie), dzięki działaniu tym było możliwe przerzucenie 13. Półbrygady Legii Cudzoziemskiej. 16 maja SBSP zajęła pozycje obronne na półwyspie Ankenes. Do decydującej o losach bitwy akcji doszło przed północą 27 maja (samą bitwę o Narwik datuję się na 28 maj), w tym dniu celem było zajęcie miejscowości Ankenes, Nyborg i Beisfjord (zajęcie tej ostatniej umożliwiało oddziałom polskim wejść na tyły nieprzyjaciela zgrupowanego pod Narwikiem). W nocy tej na miejscowość Ankenes ruszyła do natarcia 3. Kompania II batalionu, jednak po trudnych walkach zostali odparci i rozpoczęli odwrót w kierunku Emmenes. W ślad za nią na wzgórze 295(znajdującej się na linii obrony) ruszyło niemieckie kontrnatarcie. Znajdujący się tam dowódca gen. Bohusz-Szyszko rozkazał II batalionowi zorganizowanie punktów oporu na drodze Ankens-Emmenes oraz na wzg. 295. Dodatkowo na lewe skrzyło II batalionu wysłano IV batalion, a sam generał przeniósł się na stanowisko bojowe w Skole Haakvik. Niestety po walce, która trwała aż do 4.30 Polacy utracili wzgórze, na dodatek Niemcy zbombardowali las, który znajdował się na tyłach oddziałów. Na tym odcinku nastąpił kryzys działań 1 kompanii (gen. Bohusz-Szyszko wysłał tam następnie odwody brygady, które opanowały sytuację). Więcej szczęścia miała 2 kompania, która zdobyła wzniesienia ,Fasolka” i umożliwiła dotarcie do Nyborga, z którego uciekający na barkach Niemcy zostali zaskoczeni polskim ogniem, który zatopił 2 barki. W tym czasie I batalio Zdobył wzg. 650 i 773, dzięki czemu umożliwił wkroczenie oddziałów polskich do Nyborgu i wejście na brzeg Beisfjordu. Rozstrzygnięcie bitwy umożliwiły działania francuskiej 13. Półbrygady Legii Cudzoziemskiej, która zdobyła wzg. 457 i tym samym zmusiła do wycofania się niemieckich oddziałów z rejonu Narwiku. 29 maja II batalion odzyskał wzg. 295.

Po zakończeniu walko o Narwik SBSP otrzymała rozkaz prowadzenia działań w kierunku

na Sildvik, gdzie 29/30 maja zajęli wzg. 844, niestety nie udało się opanowanie rejonu wzg. 401 przez co oddziały wycofały się w kierunku Bejsfiordu. 31 maja nastąpiło połączenie oddziałów polskich i francuskich, które razem zepchnęły nieprzyjaciela do granicy szwedzkiej. Akcje w Norwegii przerwał atak Niemiec na Francje i ewakuacja oddziałów.

Polskie Siły Powietrzne (PSP)

Wśród żołnierzy przybywających do Francji po przegranej kampanii wrześniowej znalazło się wielu pilotów. W listopadzie 39' utworzono w Paryżu Inspektorat Generalny Lotnictwa Polskiego., których opracowywał struktury i formowanie przyszłych jednostek. W tym czasie polscy lotnicy czekali na przydział w obozach w: Bron pod Lyonem, Salon, Istress, Clermont-Ferrand, Le Bourget i Sept Fonds. Na mocy umowy z 4 stycznia 40' przystąpiono do formowania i szkolenia Polskich Sił Powietrznych, cześć Armii Polskiej we Francji. Wiosną 40' z pilotów myśliwskich utworzono dziewięć kluczy, tzw. frontowych, z przydziałem do fr. jednostek myśliwskich., oraz 16 tzw. kluczy kominowych, które miały bronić obiektów strategicznych. Do maja udało się sformować tylko jedną polską jednostkę lotniczą -Dywizjon 1/145 Warszawski Dywizjon Myśliwski (w niej Tadeusz Czerwiński, Bolesław Gładych). Dla reszty zabrakło samolotów bojowych, a część pilotów skierowano do dywizjonów francuskich. W obronie Francji zginęło 13 polskich pilotów, odniesiono 57 zwycięstw, łącznie walczyło 136 polskich lotników.

Formowanie PSP w Anglii przebiegało w 2 etapach:

Jednak z powodu większego napływu ochotników oraz z własnymi stratami Brytyjczycy 22 sierpnia 40' podjęli decyzje zezwalającą na tworzenie sił zbrojnych państw sprzymierzonych na terenie WB.

6 kwietnia 1944 podpisano trzecią umowę, na mocy której polskie jednostki lotnicze przeszły wyłącznie pod polskie dowództwo z polskim regulaminem wojskowym. Inspektorat PSP przemianowano wówczas na Dowództwo PSP.

Inspektorzy PSP:

Już w lipcu utworzono 2 pierwsze dywizjony bombowe:

W następnym czasie prawie przez cała wojnę (do 1943) tworzono kolejne polskie Dywizjony.

W bitwie o Anglię brały udział 2 polskie dywizjony myśliwskie:

Lansowany jest 303. Więc o nim parę słów. Gotowość bojową odniosł pod koniec sierpnia, kiedy to zastrzelił 6 samolotów wrgoa. Największe dni w Bitwie o Anglię tego dywizjonu to: 11,15 i 27 września, kiedy to piloci zastrzelili po 16 samolotów wroga, czym miło zaskakiwali Angielskich współtowarzyszy, którzy od początku wątpili w umiejętności Polaków. Ogółem w trakcie BoA zastrzelili oni 110 samolotów. W styczni 41' Dywizjony 302 i 303 połączyły się walcząc w składzie 11 Grupy Lotniczej RAF. Następnie wszedł w skład Polskiego Skrzydła Myśliwskiego, a od maja 44' w składzie 142. Skrzydła Myśliwskiego, latając na kontynentem niszczyli wyrzutnie V-1, potem osłaniali desant, aż w końcu 25 kwietnia 1945r. osłaniał bombowce, które niszczyły kwaterę Hitlera w Bertechsgaden.

Wszystkie polskie Dywizjony w 2 WŚ:

Stworzyły się z czasem 3 skrzydła myśliwskie obok jest napisane jaka dywizja do jakiego należała

Northolt - ośrodek pod Londynem, w którym tworzyły się i koncentrowały polskie dywizjony myśliwskie

Blackpool - tu miało siedzibę Centrum Wyszkolenia Lotnictwa

Bramcote - tu formowano dywizjony lotnictwa bombowego

Bitwa o Anglie

Po zdobyciu Francji jedynym ośrodkiem alianckim stała się Wielka Brytania, która nie chciała poddać się Hitlerowi. Inwazję morską na Anglię nazwano ,,Lew Morski” (See Lowe), natomiast ofensywa powietrzna wymyślona przez marszałka Goringa nazwano ,,Orzeł” (Adler). Ogółem Luftwaffe miała rzucić na wyspę 2630 samolotów, natomiast Brytyjczycy posiadali ich początkowo 960. Jednak dodatkowym plusem po stronie obrońców był system operacyjny: Królewski Korpus Obserwacyjny, składający się z ochotników wyposażonych w aparaty podsłuchowe i silne lornetki, oraz 80 stacji radiolokacyjnych (radarowych). Zbudowany jeszcze w 1937r. wzdłuż wybrzeża mógł wykryć nadlatujący samolot w promieniu 200km. Śledzenie niemieckich maszyn ułatwiła również maszyna szyfrująca ,,Enigma”, dzięki której można było odczytywać depesze wrogów. Została ona opracowana przez polskich matematyków: Jerzego Różyckiego, Mariana Rejewskiego i Henryka Zygalskiego. Obecnie samą bitwę dzieli się na 5 części:

  1. Od 10 lipca do 7 sierpnia, były to działania nad kanałem La Manche. Niemcy chcieli sparaliżować jak najwięcej jednostek pływających Royal Navy, przy okazji prowokując myśliwce RAF do walki nad wodą, które postrzelone spadałyby do morza i były niszczone. Jednak dowództwo brytyjskie nie dało się sprowokować i do obrony pozostawiono samoloty myśliwskie floty.

  2. Od 8 do 23 sierpnia cechowała się intensywnością działań samolotów niemieckich przeciwko żegludze. Niemcy podejmowali również próby bombardowania brytyjskich lotnictw (południowych). Szczególny miał być tzw. ,,Orli Dzień” w którym to Niecmy mieli zadać decydujące uderzenie, zaplanowany na 10, przesunięty na 13 sierpnia został odparty.

  3. 24 sierpnia - 6 wrześni, cechowały walki nad ziemią, w których to najczęściej wygrywały siły RAF, w tym czasie Luftwaffe zaczęło atakować miasta i ludność cywilną.

  4. 7 - 30 września, dowództwo niemieckie rozkazało bombardowanie Londynu i innych miast, tym sposobem chcieli sterroryzować Brytyjczyków. Efekt był odwrotny, gdyż duch walki jeszcze bardziej się wzmógł a alianci w ramach rewanżu zaczęli bombardować Berlin.

  5. 1-31 październik Luftwaffe atakowało nie dużymi nalotami, lecz małymi formacjami szybkich bombowców tereny Anglii. 17 X Hitler podjął decyzję o przesunięciu inwazję na wiosnę 1940 r. Naloty od tej pory systematycznie malały, a ostatnie ataki miały miejsce w maju 41'.

Głównym terenem walk Polaków (dywizjonów 302 i 303) była południowo - wschodnia Anglia. Po zakończeniu bitwy o Anglie premier Winston Churchill wyrażająć wdzięczność narodu brytyjskiego dla cudzoziemskich lotników powiedział: ,,Nigdy w dziejach ludzkich zmagań tak wielu nie zawdzięczało tak wiele tak nielicznym”

Polskie ,,asy” w bitwie o Anglie'

Polscy piloci brali też udział w bombardowaniu Niemiec oraz niemieckich obiektów wojskowych w krajach okupowanych. Polskie dywizjony 300 i 301 dokonały 22 grudnia 1940 nalotu na rafinerię naftową w Antwerpii a 1 stycznia 1941 zbombardowały miasto Bremę. Także 23 marca 1941 polskie jednostki lotnicze wzięły udział w nalotach bombowych na Berlin i kolejno na Mannheim i Kolonię oraz inne miasta niemieckie i porty francuskie: Brest i Hawr, gdzie marynarka niemiecka otworzyła bazy morskie. Od czerwca 1944 całe lotnictwo polskie w składzie RAF-u wspierało inwazję wojsk alianckich w Europie Zachodniej

Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich

Wkrótce po wybuchu drugiej wojny światowej Francja i Wielka Brytania przystąpiły do tworzenia jednostek na Środkowym Wschodzie. Ich głównym zadaniem miało być wsparcie Turcji, a w razie niemieckiego ataku zabezpieczenie Środkowego Wschodu. Jesienią 1939 roku na terenie Syrii powstała francuska Armia Lewantu pod dowództwem gen. Maxime'a Weyganda.

W grudniu 1939 gen. Władysław Sikorski podjął działania w celu stworzenia polskiej jednostki wojskowej przy Francuskiej Armii Lewantu, która została zorganizowana na francuskim terytorium mandatowym w- według pierwotnych planów alianckich do uderzenia stamtąd na Europę przez Bałkany. 19 grudnia 1939 roku gen. Sikorski wystosował pismo do gen. Maurice'a Gamelina w którym proponował utworzenie polskiej jednostki wojskowej. Jednostka ta miała powstać z żołnierzy oraz ochotników ewakuowanych z Rumunii i Węgier. Już 30 grudnia 1939 roku sztab polski w Paryżu został poinformowany, że francuskie dowództwo Armii Lewantu zgodziło się na sformowanie polskiej brygady piechoty na terenie Syrii. Starania te zakończyły się powodzeniem i w dniu 12 kwietnia 1940 podpisał on rozkaz o sformowaniu Brygady Strzelców Karpackich. Na dowódcę brygady wyznaczono płk dypl. Stanisława Kopańskiego , który natychmiast udał się do Syrii. Dowództwo Francuskiej Armii Lewantu na bazę organizowania brygady obóz wojskowy w Homs.

Po kapitulacji Francji (22 czerwca 40') dowódca Francuskiej Armii Lewantu gen. Eugen Mittelhausser opowiedział się po stronie rządu utworzonego przez marszałka Petaina. . W tym czasie przechwycono w brygadzie radiowy rozkaz gen. Sikorskiego nakazujący brygadzie połączenie się z Brytyjczykami. Gen. Mittelhausser zagroził rozbrojeniem brygady, lecz stanowisko płk dypl. Stanisława Kopańskiego spowodowało, że zrezygnował i pozwolił brygadzie opuścić Syrię. 30 czerwca 1940 Brygada Strzelców Karpackich, znalazła się w miejscowości Samekh na terytorium Palestyny na terenach znajdujących się pod kontrolą wojsk angielskich, gdzie została uroczyście przyjęta przez Brytyjczyków. Następnym jej ośrodkiem stał się obóz Latrun, następnie brygada przeniosła się do Egiptu. 12 stycznia 1941 roku brygada otrzymała nazwę Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich. Brygada miała składać się z : dowództwa, trzech batalionów piechoty, pułku artylerii lekkiej, dywizjonu artylerii przeciwpancernej, pułku ułanów oraz oddziałów służb i broni. W kwietniu mieli oni zostać przetransportowani do Gracji, by tam walczyć z Niemcami, lecz nim ekspedycja doszła do skutku Grecja poddała się.

W maju SBSK weszła w skład załogi obrony twierdzy Mersa Matruh. Następnie od 19 do 28 sierpnia została przetransportowana drogą morską do Tobruku. Polska brygada zmieniła zmęczone i przewidziane do ewakuacji oddziały australijskie. Do 9 grudnia 1941 roku SBSK uczestniczyła w obronie twierdzy Tobruk. Po wyjściu z twierdzy karpatczyków podporządkowano brytyjskiemu 8 Korpusowi. W tym czasie wojska niemiecko-włoskie zajęły pozycje w rejonie Gazali, gdzie znajdowała się doskonale przygotowana pozycja obronna.

15 i 16 grudnia SBSK brała udział w walkach na kierunku El - Aden, zmuszająć nieprzyjaciela do opuszczenia zajmowanych pozycji. 17 grudnia w czasie pościgu oddziały polskie doszły w południe do szosy dereńskiej. Droga do Cyrenajki została otwarta. Gazala była pierwszym pełnym polskim zwycięstwem na lądzie od września 1939. Święta SBSK spędziła pod Gazalą, jedynie Karpacki Pułk Artylerii wspierał południowoafrykańską dywizje w natarciu na Bardię. Po krótkim odpoczynku zajmowali pozycję obronne w Gazali. 7 kwietnia 1942 Naczelny Wódz przeorganizował SBSK na dywizję, która połączyła się z ewakuowaną z ZSRR 9 i 10 Dywizją Piechoty. Nowa jednostka otrzymała nazwę 3. Dywizja Strzelców Karpackich a jej dowódcą został gen. Kopański.

Obrona Tobruku

Tobruk - ważny strat. Port i twierdza w Cyrenajce (Libia), od stycznia 1941 roku znajdował się w rękach WB. Włosi otrzymali jednak wsparcie niemieckiego Afrika Korps gen. Erwina Roomla, który w końcu marca podjął udaną kontrofensywę. 9 kwietnia Niemcy i Włosi zamknęli pierścień okrążenia wokół Tobruku. Nie zdołali jednak z marszu zdobyć twierdzę, którą broniły oddziały brytyjskie i australijskie. Od 19 do 28 sierpnia 1941 przerzucono tu Samodzielną Brygadę Strzelców Karpackich, która zastąpiła Australijczyków. Polacy objęli najtrudniejszy, południowo-zachodni odcinek obrony. Szczególnie trudna była obrona pozycji w rejonie tzw. wyłomu, u podnóża wzgórza Medauar, gdzie przeciwnik miał doskonałe pole ostrzału. Karpatczycy przeprowadzali liczne patrole, rozbijając wrogie placówki i biorąc jeńców. Stanowiska niemieckie i włoskie ostrzeliwał zaś Pułk Artylerii Karpackiej.

W nocy z 12 na 13 listopada 1941 roku do Tobruku przybył gen. Władysław Sikorski, który odznaczył żołnierzy Brygady Krzyżami Virtutli Militari i Krzyżami Walecznych. Naczelny Wódz, nie bacząc na niebezpieczeństwo, dokonał także inspekcji pierwszej linii polskiej obrony.

Na przełomie listopada i grudnia ofensywa brytyjska z Egiptu doprowadziła do częściowego odblokowania twierdzy. 8 grudnia Polacy ruszył do natarcia na wzgórze Medauar i po dwóch dniach wyparli stamtąd Niemców. Zdobyli również inne strategiczne wzgórze White Knoll. W działaniach pościgowych wziął udział Pułk Ułanów Kaprackich.

Polskie Siły Zbrojne w Wielkiej Brytanii

Po klęsce Francji rząd polski i Naczelne Dowództwo WP przystąpiło do odbudowy Polskich Sił Zbrojnych na terenie Wielkiej Brytanii. Żołnierze kierowani byli do zaimprowizowanych obozów w Biggar, Douglas i Crawford w Szkocji. 19 czerwca 1940r. podpisano umowę polsko-brytyjską na mocy, której w Wielkiej Brytanii miało być reorganizowane Wojsko Polskie. 5 sierpnia 1940r podpisano główną umowę wojskową, lecz zawierając ją premier Churchill postąpił nielegalnie, ponieważ jedynie zgoda parlamentu zezwala na pobyt obcych wojsk w Zjednoczonym Królestwie. Ostatecznie umowa została zalegalizowana 22 sierpnia 1940r. ustawą Allied Forces Act.,, która nadała PSZ takie samo prawo jak siłom zbrojnym państw Brytyjskiej Wspólnoty Narodów. Stwierdzono, ze siły lądowe będą org. z żołnierzy przybywających z WB i Środkowego Wschodu. Miały one składać się z polskiego dowództwa oraz jednostek zmotoryzowanych. Zachowane były oprócz dowództwa polskie emblematy, odznaki, sąd. WB zobowiązała się dostarczać wyposażenia.

  1. 13 lipca w Biggar utworzono 1 Brygadę Strzelców pod dowództwem generała Gustawa Paszkiewicza, następnie Bronisław Duch, sama Brygada, w trakcie całej wojny przechodziła liczne przekształcenia - 1 Brygada Strzelców → 1 Dywizja Grenadierów (kadrowa) → 2 Dywizja Grenadierów Pancernych → Dywizja Grenadierów pancernych → 4 Dywizja Piechoty → rozformowana poprzez Polski Korpus Przysposobienia i Rozmieszczenia.

  1. W lipcu 1940 w Douglas w Szkocji rozpoczęto formowanie 2 Brygady Strzelców pod dowództwem gen. bryg. Rudolfa Dreszera. Struktura brygady została opracowana na podstawie doświadczeń wojennych. Miała być jednostką ruchliwą, przystosowaną do działań manewrowych, zmotoryzowaną, dysponującą dużą siła ognia (batalion czołgów i artyleria wsparcia). 3 listopada 2 Brygadę Strzelców przemianowano na 10 Brygadę Kawalerii Pancernej. Jej pododdziały otrzymały oficjalnie swoje dawne nazwy.

Formowano równie brygady kadrowe:

Dodatkowo rozbudowano Zgrupowanie Żołnierzy Broni Pancernej, pod dowództwem ppłk Antoniego Korczyńskiego, składało się ono z 2 batalionów czołgów i 1 i 2 Brygady Strzelców oraz żołnierzy broni pancernej oczekujących na przydział. W październiku przemianowany na 1 Pułk Czołgów.

I Korpus

28 września 1940r. rozkazem Naczelnego Wodza został utworzony I Korpus Polski. 3 października dowódca I Korpusu został mianowany dotychczasowy dowódca Obozów i Oddziałów Wojska Polskiego w Szkocji gen. Marian Kukiel. W jej skład weszły: powyższe formacje, kompani łączności, dywizjon rozpoznawczy i artylerii cięższej, batalion saperów, kolumny samochodowa i sanitarna, parki: intendentury, uzbrojenia i samochodowy, 2 szpitale, Centralnego Obozu Wyszkolenia w Crawford. 12 X gen. Kukiel wydał pierwszy rozkaz dotyczący obrony odcinka wybrzeża od Firth of Forth do Montrose. 22 października odwiedził ich tam premier Winston Churchill.

3 listopada 1940 r. 2 Brygadę Strzelców przemianowana została na 10 Brygadę Kawalerii Pancernej , która dała początek utworzonej w 1942 1 Dywizji Pancernej (1 DPanc). W lutym 1941 r. przystąpiono do organizacji 8 Brygady Kadrowej Strzelców. Rozkazem z dnia 9 X 1941 4 Brygadę Strzelców przemianowano na 1 Samodzielną Brygadę Spadochronową(1 SBS), która wg założeń polskich miała zostać użyta do wsparcia powszechnego powstania zbrojnego w Polsce. 6 grudnia 1941 r. z kadrowych brygad strzelców 3, 5, 7 utworzono Brygadę Szkolną. Do wiosny 1942 r. ukształtowała się następująca organizacja I KP.

Po uzupełnieniu stanu osobowego rekrutami przybyłymi z ZSRR wspólnie z War Office ustalono nową organizację korpusu (od 1942 I Korpusu Pancerno-Motorowego), w skład którego weszły:1 Dywizja Pancerna , 1 Samodzielna Brygada Strzelców oraz związki wojsk pomocniczych i służb korpuśnych. Poza PKP pozostała 1 SBS.

W walkach na froncie zachodnim udział wzięły 1 DPanc i 1 SBS. Po przekazaniu tych jednostek pod dowództwo brytyjskie w ramach PKP rozpoczęto tworzenie nowych jednostek, głównie z Polaków wcielonych przymusowo do Wehrmachtu (zwłaszcza Ślązaków oraz mieszkańców ziem przyłączonych do Rzeszy), którzy dostali się do niewoli alianckiej.

Dowódcy I Korpusu:

Szef Sztabu - Jerzy Orlski (IV 45-IX 46)

I Dywizja Pancerna

1 Dywizja Pancerna została sformowana na podstawie rozkazu Naczelnego Wodza Wł. Sikorskiego wydanego w dniu 25 lutego 1942r., na bazie jednostek wydzielonych ze składu I Korpusu Polskiego w WB:

W początkowym okresie jednostki Dywizji uczestniczyły w osłanianiu ok. dwustukilometrowego odcinka wschodniego wybrzeża Szkocji przed ewentualnym desantem Wehrmachtu. Okres ten zakończył się udanymi manewrami w północnej Anglii. Stan liczebny 1 Dywizji Pancernej wynosił wówczas: 885 oficerów, 15210 podoficerów i żołnierzy, 381 czołgów, 473 działa i 5060 pojazdów mechanicznych różnego przeznaczenia. Jej dowódcą został gen. Stanisław Maczak.

Po śmierci Wł. Sikorskiego Naczelnym Wodzem został gen. Kazimierz Sosnkowski, który zreorganizował dywizje na typ tzw. dywizji pancernej typu lekkiego o jednej brygadzie pancernej. 5 listopada w 1. Dywizji zorganizowano 3. Brygadę Strzelców( w skł. Batalion Strzelców Podhalańskich, 8 Batalion Strzelców, 9 Batalion Strzelców oraz batalion broni wsparcia). Po otrzymaniu uzupełnień skład 1. Dywizji wyglądał następująco: dowództwo, Kwatera Główna, 10. Pułk Strzelców Konnych, 10. Brygada Kawalerii Pancernej, 3. Brygada Strzelców, Artyleria Dywizyjna, 1. Batalion Łączności, 1. Batalion Saperów, Oddziały warsztatowe i zaopatrywania , szwadron czołgów uzupełnień.

W sierpniu 1944 1. Dywizja Pancerna została przerzucona do Normandii. Jednostka weszła w skład kanadyjskiego II Korpusu gen. Simondsa i brała udział w bitwie pod Falaise (8-22 sierpnia 1944). 31 sierpnia 1944 1.Dp przekroczyła Sekwanę po moście ,,Warszawa” zbudowanym przez polskich saperów. Po ciężkich walkach rankiem 3 września Batalion Strzelców Podhalańskich wkroczył do Abbeville. 3 dni później Polacy przekroczyli granice francusko-belgijską i zajęły Ypres. 8 września opanowali miasteczko Tielt. W dalszych działaniach polscy żołnierze wyzwolili Gandawę, Lokeren i Saint Nicolas. 15 września oddziały dywizji osiągnęły kanał Axel-Hulst. Następnego dnia 3. Brygada Strzelców przekroczyła granicę holenderską. Po zakończeniu kampanii dywizja weszła w skład bryt. I Korpusu kanadyjskiej 1. Armii. W tym czasie gen. Maczak otrzymał zadanie oczyszczenia z oddziałów niemieckich rejon Antwerpii. 29 października 3. Brygada Strzelców wsparta 2. Pułkiem Pancernym wkroczyła od południe do Brdy, a następnego dnia zajęli miasto. Żołnierze zostali bohaterami miasta. 11 listopada rada miasta przyznała gen. Maczakowi i jego żołnierzom honorowe obywatelstwo. 7 stycznia 9. Batalion nie udało się zająć wyspy Kapelsche Veer.

W kwietniu oddział znalazł się na granicy holendersko - niemieckiej. Głównym ich zadaniem było sforsowanie kanału Kusten, co udało im się 20 kwietnia. 4 maja 1945 Polacy rozpoczęli działania mające na celu przełamanie niemieckiej obrony w rejonie Wilhelmshaven, gdzie znajdowała się baza Kriegsmarine. Następnego dnia nadeszła wiadomość o kapitulacji Niemiec i 6 maja Polacy wkroczyli do miasta. Kapitulację niemiecką przyjął płk Antoni Grudziński. Po zakończeniu wojny 1. Dywizja Pancerna przez 2 lata pełniła służbę okupacyjną na terenie północnych Niemiec. W 1947 została przerzucona do WB i tam nastąpiła jej demobilizacja. Od 20 maja 1945 roku dowódcą dywizji był gen. Klemens Rudnicki.

Bitwa pod Falaise (8-22 sierpnia 1944)

8 sierpnia o godz. 13 55 rozpoczęła się II faza operacji ,,Totalize” z udziałem kanadyjskiej 4. Dywizji Pancernej i 1. Dywizji Pancernej, które miały prowadzić działania w kierunku Falaise. W południe 2. Pułk Pancerny i 24. Pułk Ułanów ruszyły do natarcia. Kilkadziesiąt minut później 2 km na płd-wch od St. Aignan 2. Pułk Pancerny (dowódca ppłk Stanisław Koszutski) dostał się pod ogień niemieckiej artylerii. Polacy stracili w tej akcji 26 czołgów. Nie powiodło się również natarcie 24PU, który dostał się pod ogień Tygrysów kpt. Wittmana i stracili 14 wozów.

Następnego dnia 1DP rozpoczęła natarcie w kierunku Soignolles i la Croix. 1 Pułk zajął chwilowo wzg. 111, jednak na drugi dzień 10. Pułk Dragonów, 9. Batalion Strzelców i 10. Pułk Strzelców Konnych zdobył wzgórze, ceną 66 czołgów i 656 poległych.

14 sierpnia rozpoczęła się operacja ,,Tractable”. W nocy14/15 sierpnia pionierzy z niemieckiej 85. Dywizji Piechoty wysadzili mosty na rzece Dives. Jednak oddziałom polskim udało się przejść rzekę w bród. W nocy 17/18 sierpnia gen. Maczak rozkazał części oddziałów działania w kierunku Chambois, niestety owe pomyłkowo ruszyli na les Champeaux, gdzie natknęli się na niemiecką 2. Dywizję oraz zostały narażone na atak bombowców alianckich. W tym samym czasie zgrupowanie mjr Aleksandra Stefanowicza (1.Ppanc., BSP i dywizjon przeciwpancerny) zostały skierowane na północne wzg. 262 (zwane Maczugą) oraz na wzg.252 oddalone od 5 km od Chambois. Była to główna trasa niemieckiego odwrotu z ,,kotła Falaise”. Jednak naszym wojskom udało się zdobyć jedynie Maczugę.

19 sierpnia polskie oddziały zajęły północny skraj Chambois, a także wyjścia w kierunku Mont Ormel i St. Lambert, po czym nawiązały kontakt z oddziałami amerykańskimi. W nocy do polskiej niewoli dostał się gen. Otto Elfeld wraz z oficerami sztabu.

20 sierpnia nieprzyjaciel atakował na ze wschodu i zachody polskie pozycje. Sytuacja na Maczudze stał się coraz trudniejsza, przybywało rannych. W celu zamknięcia kotła dowódcy polskiego 1. i 2. Ppanc. Postanowiły zdobyć wzg. 239, co niestety z powodu braku lepszej współpracy z kanadyjskim II Korpusem nie udało się. Niemcy wymknęli się rzęką Dives pomiędzy Magny a Moissy. Wieczorem 21 sierpnia nadeszły oddziały kanadyjskie. Walki ustały 22 sierpnia. Polska dywizja wzięła do niewoli 5.650 niemieckich żołnierzy, zniszczyła 70 czołgów, 500 pojazdów mechanicznych i 100 dział. Straty 1 dywizji pancernej wyniosły 446 zabitych, 1.501 rannych, 150 zaginionych, oraz ok. 100 czołgów.

  1. Samodzielna Brygada Spadochronowa

1 Samodzielna Brygada Spadochronowa została powołana na wniosek płk Stanisława Sosabowskiego. Naczelny Wódz gen. Sikorski rozkazem z 9 października 1941 r. przemianował 4 Kadrową Brygadę Strzelców na 1 Samodzielna Brygadę Spadochronową(nazwę otrzymała dopiero 20 X 42r.). Jej skład wzmocniony został 2 batalionem (kratkowanych lwiątek) z 1 Brygady Strzelców.

6 października w brygadzie przeprowadzono ćwiczenia aplikacyjne ,,Mielec”, a dotyczyła przetransportowania batalionu z WB do Polski w celu opanowania lotniska w rejonie Mielca, który będzie wspomagany partyzantami. Po zajęciu terenu wylądować tam miała cała brygada.

Mimo braku odpowiedniej ilości samolotów transportowych oraz sprzętu powietrzno-desantowego, a także szkół spadochronowych, Sosabowski nie poddał się. Przy realizacji planu przyświecała mu myśl "Najkrótszą drogą" do Ojczyzny. W założeniu dowódcy, jednostka ta miała być wykorzystana do wsparcia powstania powszechnego w okupowanej Polsce i jako jedyna jednostka polska nie podlegała wówczas dowództwu brytyjskiemu.

Jednostka została sformowana w Szkocji, a żołnierze sami budowali potrzebny sprzęt, na którym zdobywali odpowiednie przeszkolenie spadochronowe (np. wieże spadochronowe). W 1942 przybyło znaczne uzupełnienie osobowe z obozów jenieckich z ZSRR. Stan liczbowy w 1944 roku wzrósł do ok. 3000 żołnierzy.

Na skutek nacisków Brytyjczyków brygada weszła w skład 1. Alianckiej Armii Powietrzno - Desantowej z dniem 6 czerwca 1944 r. i ostatecznie została podporządkowana dowództwu brytyjskiemu. Brytyjczycy wymusili zgodę sztabu głównego PSZ na użycie brygady w operacjach w zachodniej strefie operacyjnej na kontynencie. Brygada została przeniesiona do Anglii, gdzie przeszła intensywne szkolenie na nowym sprzęcie i pierwsze ćwiczenia w skokach w sile całej brygady. Takie ćwiczenia nie były wcześniej możliwe, ponieważ alianci nie chcieli udostępnić samolotów. Od momentu przejścia w szeregi Anglików zadanie 1.SBS - wsparcie powstańców w Polsce zostało anulowane.

15 czerwca został wręczony sztandar brygadzie (otrzymana od miasta Warszawa), tego samego dnia Sosabowski awansował na stopień generała. 10 sierpnia Brygadę podporządkowano brytyjskiej 1. Dywizji Powietrznodesantowej.

W sierpniu brygada była gotowa do walki. Kiedy 1 sierpnia wybuchło powstanie warszawskie brygada przygotowywała się do zrzutu nad Polską - ignorowano przyporządkowanie Polski w międzyalianckich uzgodnieniach do radzieckiej strefy operacyjnej, o którym rząd emigracyjny i sztab główny były poinformowane. Mimo próśb gen. Tadeusza ,,Bora” Komorowskiego i gen. Sosabowskiego brygada nie została skierowana do kraju, ale wzięła udział w największej operacji powietrzno-desantowej II wojny światowej, noszącej kryptonim ,,Market-Garden”. Desant Polaków odbył się w trzech rzutach, w dniach 17-25 września pod miejscowością Driel. Rzut spadochroniarzy poniósł straty, gdyż Polacy lądowali na głowach Niemców którzy otworzyli ogień do będących jeszcze w powietrzu spadochroniarzy. W czasie kilkudniowej walki Polacy ponieśli wielkie straty, zwłaszcza podczas przeprawy przez Ren. 26 września brygada została wycofana do Anglii w celu uzupełnienia strat wynoszących 23% stanu osobowego.

9 grudnia Prezydent RP Władysław Raczkiewicz zwolnił gen. Sosabowskiego ze stanowiska dowódcy, jego zastępca został ppłk Stanisław Jachnik, który wkrótce uległ wypadkowi. Zastąpił go mjr Marian Tonn, a w kwietniu ppłk Antoni Rawicz-Szczerbo.

W 1947r. brygada została rozwiązana. 31 maja 2006r. w uznaniu zasług poczynionych dla wyzwolenia Holandii brygada otrzymała z rąk królowej Beatrix Order Wilhelma I.

Bitwa Pod Arnhem

10 IX 1944r. 1SBS dostała rozkaz przygotowania się do akcji ,,Market-Garden”. Celem było uchwycenie przyczółków na Renie i na Mozie w rejonie Grave-Nijmegen-Arnhem. Mieli w niej wziąć udział: 1. Dywizja Powietrznodesantowa, amer. 82 i 191 Dywizja Powierznodesantowa oraz polska 1.SBS. Jednostkom tym z lądu wsparcie miała zapewnić brytyjska 2. Armia. Całością akcji dowodził marszałek polny Bernard Montgomery.

17 września wielkim desantem rozpoczęła się operacja Market-Garden. Oddziały brytyjskie częściowo opanowały miasto Arnhem. Desant Polaków miał się odbyć w 3 rzutach: 18 września szybowce transportujące sprzęt i cześć ludzi wylądowały w rejonie walk na pół. Brzegu Renu. Wg planu pozostała cześć miała wyruszyć następnego dnia. Ze względu na fatalna pogodę ruszono 2 dni później. Zmodyfikowano też plan: spadochroniarze mieli zostać zrzuceni w ok. Driel na południowym brzegu Renu, a następnie wesprzeć walczącą 1. Dywizję Powietrznodesantową. Kiedy samoloty były już w drodze przerwano operacje z powodu warunków atmosferycznych. W skutek tego walczącym Brytyjczykom przybyła tylko cześć polskiej brygady, razem 1067 żołnierzy. Polacy otrzymali zadanie opanowanie przeprawy przez Ren na południowy wschód od Driel. W tym samym czasie Niemcy odzyskali Arnhem. 1DS. znalazła się w okrążeniu. Po wylądowaniu gen. Sosabowski nawiązał łączność z dowódcą 1DS. gen. Robertem E. Urquhartem. W nocy z 22/23 września polskie oddziały idące na pomoc Anglikom usiłowały przeprawić się na drugi brzeg Renu, jednak pod ogniem Niemców udało przejść się tylko nielicznej grupce.

23 września pozostała cześć rzutu spadochronowego wylądowała w rejonie Grave - 30 km od walczących polskich oddziałów. W nocy 23/24 września przez Ren w kierunku Oosterbeek przeprawiło się ok. 250 żołnierzy z 3. batalionu spadochronowego i dołączył do Brytyjczyków, gdzie został skierowany na odcinek obrony na wschód od Hartenstein. Następnej nocy próbowano przeprawić resztę brygady, niestety nie udało się to ze względu na zbyt wielki ogień nieprzyjaciela.

25 września do Driel dotarły polskie oddziały zrzucone pod Grave. Tego dnia zarządzono wycofanie polskich i brytyjskich oddziałów, ze względu na wielkie siły nieprzyjaciela. Żołnierze 1DS. i 1SPS zostali ewakuowani na południowy brzeg Renu. Bitwa o Arnhem zakończyła się zwycięstwem Niemców, co oznaczało fiasko operacji ,,Market-Garden”. Polacy stracili 97 żołnierzy oraz 219 rannych, 102 dostało się do niewoli.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Wojna Obronna Polski 1939, materiały na losy 1921-1945
4a.Wojsko Polskie w dobie międzywojnia - lotnictwo, materiały na losy 1921-1945
TWÓRCY POLSKIEGO DWUDZIESTOLECIA, materiały na losy 1921-1945
Proces brzeski, materiały na losy 1921-1945
Szare szeregi, materiały na losy 1921-1945
''Akcja Burza'', materiały na losy 1921-1945
Armia Andersa, materiały na losy 1921-1945
Teksty źródłowe, materiały na losy 1921-1945
Konferencje Wielkiej Trójki traktat ryski, materiały na losy 1921-1945
biografie premierów, materiały na losy 1921-1945
Najważniejsze partie polityczne 1921-1945, materiały na losy 1921-1945
dowodcy, materiały na losy 1921-1945
traktaty, materiały na losy 1921-1945
Ubiór, materiały na losy 1921-1945
Artyleria- wrzesień 1939, materiały na losy 1921-1945
Zbrodnia Katyńskaa, materiały na losy 1921-1945
Pożyczki, materiały na losy 1921-1945
ministrowie spraw zagranicznych i wojskowych., materiały na losy 1921-1945
Polske Panstwo Podziemne, materiały na losy 1921-1945

więcej podobnych podstron