1. KSZTAŁTOWANIE UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH
Obszar z podstawy programowej	WSKAŹNIKI
1. Obdarza uwagą dzieci i dorosłych, aby zrozumieć to, co mówią i czego oczekują, grzecznie zwraca się do innych w domu, w przedszkolu, na ulicy; 2. Przestrzega reguł obowiązujących w społeczności dziecięcej, stara się współdziałać w zabawach i w sytuacjach zadaniowych oraz w świecie dorosłych; 3.w miarę samodzielnie radzi sobie w sytuacjach życiowych i próbuje przewidywać skutki swoich zachowań; 4.Wie, że nie należy chwalić się bogactwem i nie należy dokuczać dzieciom, które wychowują się w trudniejszych warunkach, a także , że nie należy wyszydzać i szykanować innych; 5.umie się przedstawić :podaje swoje imię, nazwisko i adres zamieszkania ;wie , komu można podawać takie informacje.	zgłasza się na wezwania i prośby nauczyciela, wykonuje polecenia nauczyciela, słucha objaśnień nauczyciela w czasie obserwacji i wykonywanych czynności, potrafi skupić uwagę na wypowiedzi kolegów w czasie zabaw i zajęć, rozumie polecenia kierowane do poszczególnych dzieci i całej grupy, rozumie sugestie nauczycielki i potrafi ją przekazać, używa zwrotów grzecznościowych: proszę, dziękuję, przepraszam, zwraca się do innych dzieci po imieniu obserwuje zachowania innych oraz wykonywane przez nich czynności, nie przerywa wypowiedzi innych zachowuje się zgodnie z przyjętymi zasadami w grach i zabawach potrafi wymieniać informacje, dyskutować-dochodzić do kompromisu nawiązuje kontakt z rozmówcą w celu podtrzymania rozmowy przestrzega normy obowiązujące w zabawie, zgodnie współdziała z innymi, przestrzega zasad zgodnego współdziałania w grupie, próbuje samodzielnie rozwiązywać konflikty, przestrzega przyjętych zasad dotyczących kolejności korzystania ze szczególnie atrakcyjnych zabawek i urządzeń, porządkuje swoją półkę, odkłada zabawki na swoje miejsce stara się porozumiewać z rówieśnikami w celu ustalenia zasad korzystania z kącików i urządzeń przeznaczonych do wspólnej zabawy, zna zasady i normy korzystania z zabawek porządkuje zabawki po zabawie, przestrzega przyjętych zasad w kontaktach z młodszymi dziećmi, potrafi opiekować się dziećmi nowoprzybyłymi do przedszkola, potrafi wykonywać prace na rzecz członków rodziny, orientuje się w rodzinnych świętach, rozumie potrzeby członków rodziny, okazuje życzliwość i troskliwość w sytuacjach trudnych, zna normy zachowania obowiązujące, np. w sklepie, w zakładach usługowych, w instytucjach kulturalnych, w miejscach rekreacyjnych, w środkach komunikacji itp., przestrzega norm regulujące współpracę w grupie, przestrzega zasad kulturalnego zachowania się wobec rodziców i pozostałych członków rodziny, korzysta z pomocy nauczyciela w sytuacjach konfliktowych słucha pomysłów innych osób Potrafi przedstawić się na forum grupy potrafi zwrócić się o pomoc do pracownika przedszkola podejmuje postawione zadania, wytrwale je realizując Zadaje pytania dzieciom i dorosłym Zna pozytywne wzorce zachowania, przenosi pozytywne zachowania do zabaw samorzutnych, wie, że nie należy wyśmiewać się i dokuczać innym, porównuje swój wygląd z wyglądem rówieśników i akceptuje ich odmienność, określa własne zainteresowania, upodobania i potrzeby. podaje swoje imię i nazwisko, Zna pełny adres zamieszkania Zna adres i nazwę przedszkola, Wie komu i kiedy może podać takie informacje, Wie ,że nie należy podawać obcym informacji, Potrafi zwrócić się w razie potrzeby o pomoc,
2. KSZTAŁTOWANIE UMIEJĘTNOŚCI SAMOOBSŁUGOWYCH
	samodzielnie myje dłonie i twarz prawidłowo posługuje się łyżką, kubkiem i widelcem, spożywa posiłek zachowując porządek wokół siebie kulturalnie zachowuje się podczas spożywania posiłków: zachowuje ciszę, nie przeszkadza innym umie korzystać z serwetek, potrafi ułożyć sztućce na stole, nakryć do stołu , stosuje się do zasad obowiązujących podczas siadania i odchodzenia od stołu, prawidłowo myje i wyciera ręce, dba o higienę i wygląd , prawidłowo myje zęby, samodzielnie korzysta z chusteczek higienicznych, rozumie potrzebę zmiany bielizny do odpoczynku oraz stroju gimnastycznego, samodzielnie korzysta z toalety, sprawnie ubiera poszczególne części garderoby samodzielnie ubiera się i rozbiera, wiąże sznurowadła oraz zapina i odpina guziki pomaga innym w czynnościach samoobsługowych, dba o własne ubranie- wiesza na wyznaczone miejsce, chroni i pilnuje przed zaginięciem wiesza okrycia na indywidualnym wieszaku, dostosowuje się do zasad , Starannie układa wskazane przedmioty Szanuje rzeczy własne i cudze samodzielnie porządkuje zabawki po skończonej zabawie, utrzymuje porządek wśród materiałów i przyborów na indywidualnej półce lub w szufladzie, odkłada zepsute zabawki na umówione miejsce, pełni dyżur np. w kąciku przyrody, przy nakrywaniu do stołu, w łazience, odpowiedzialnie wykonuje zadania objęte stałymi dyżurami, współdziała z innymi w utrzymaniu porządku wśród zabawek i sprzętów znajdujących się w sali i w ogrodzie przedszkolnym, podejmuje prace społeczno-użyteczne na rzecz grupy, np. okresowe mycie zabawek,
3. WSPOMAGANIE ROZWOJU MOWY
2. Formułuje dłuższe wypowiedzi o ważnych sprawach 3. W zrozumiały sposób mówi o swoich potrzebach i decyzjach	1.1 Prawidłowo artykułuje wszystkie głoski artykułuje prawidłowo głoski dźwięczne i bezdźwięczne prawidłowo artykułuje głoski szumiące i syczące poprawnie artykułuje głoski nosowe artykułuje samogłoski i spółgłoski zgodnie z normą wiekową, 1.2 Prawidłowo używa form fleksyjnych odmieniających się części mowy używa form fleksyjnych rzeczownika prawidłowo używa form fleksyjnych przymiotnika prawidłowo używa form fleksyjnych rzeczownika z przymiotnikiem prawidłowo używa czasowników w liczbie pojedynczej i mnogiej prawidłowo używa przysłówków, przyimków i spójników 1.3 Mówi poprawnie pod względem gramatycznym formułuje wypowiedzi w czasie przeszłym i przyszłym posługuje się pojęciami określającymi stosunki podrzędności i nadrzędności, prawidłowo stosuje pauzę w dłuższych wypowiedziach gospodaruje oddechem w czasie recytacji wierszy i dłuższych wypowiedzi mówi płynnie, reguluje tempo i siłę głosu 1.4.Mówi poprawnie pod względem składniowym Wypowiada się zdaniem prostym Używa równoważników zdań w zależności od sytuacji Posługuje się zaimkami, spójnikami, przysłówkami i przyimkami umożliwiającymi dłuższe wypowiedzi, 2.1. Wypowiada się na różne tematy - wykorzystuje umiejętności poprawnego mówienia Zna słownictwo zgodne z omawianą tematyką, czytanymi bajkami, opowiadaniami, używa określeń słów opisujących przedmioty, zjawiska, stany uczuciowe uczestniczy w rozmowach prowadzonych indywidualnie lub w małej grupie- uważnie słucha, pyta o niezrozumiałe fakty, formułuje własne wypowiedzi: w czasie wypowiedzi zwraca się bezpośrednio do rozmówcy wypowiada się na temat realizowanej zabawy, nazywa ułożony przedmiot, jego czynności i cechy, wypowiada się w oparciu o ilustracje , wypowiada się na temat obserwowanych zjawisk, komunikuje o kontaktach z rówieśnikami, wypowiada się na temat wysłuchanych opowiadań, baśni i utworów wierszowanych oraz inscenizowanych widowisk: Słucha uważnie tekstów czytanych i opowiadań słucha krótkich opowiadań nauczyciela prowadzi dialog z nauczycielem przy pomocy pacynki uważnie słucha dłuższych opowiadań, baśni, utworów literackich inscenizowanych przez zawodowych aktorów próbuje posługiwać się dostępnymi technikami inscenizacyjnymi w kontaktach między sobą oraz w teatrzyku kukiełkowym, dokonuje prób inscenizacji krótkich utworów literackich, stara się samodzielnie analizować treść utworów, wyrażać myśl przewodnią i sens moralny oraz własne przeżycia, 3.1. Jasno i komunikatywnie wyraża swoje myśli nawiązuje kontakt z nauczycielem dzieli się swoimi przeżyciami z innymi wypowiada się w czasie zabawy i wykonywanych czynności zgłasza swoje potrzeby informuje o napotkanych trudnościach dzieli się radościami ze swoich osiągnięć formułuje pytania i udziela odpowiedzi odpowiednio do sytuacji komunikacyjnej
6. BEZPIECZEŃSTWO
1. Zna i stosuje podstawowe zasady bezpieczeństwa 2. Zna i rozumie zagrożenia płynące z otaczającego go świata 3. Zna zasady bezpiecznego poruszania się po drogach i środkami transportu	1.1.. Stosuje się do następujących zakazów: zabawy zapałkami, samodzielnego korzystania z urządzeń elektrycznych podłączonych do sieci, ślizgania się na zamarzniętych rzekach, stawach i jeziorach oraz niewłaściwego korzystania z sanek, roweru, wrotek, kąpieli w miejscach niestrzeżonych, zabawy lekarstwami, środkami chemicznymi, brudnymi nieużytkami i nieznanymi przedmiotami, przestrzega zasady nie brania do rąk nieznanych przedmiotów, samowolnego oddalania się bez zgody i wiedzy osób starszych, 1.2.. Rozumie i przewiduje skutki nie przestrzegania zasad bezpieczeństwa Rozumie konieczność umiejętnego porusza się w budynku i ogrodzie przedszkolnym bez potrącania innych Rozumie konieczność sprawdzania zabawek, urządzeń i narzędzi przed ich użyciem, Rozumie konieczność zgłaszania nauczycielowi uszkodzonych zabawek, urządzeń i narzędzi, 1.3. Umie kontrolować i ocenić bezpieczeństwo miejsca zabawy, Wskazuje zagrożenia wynikające z wyboru niewłaściwego miejsca zabawy unika zabaw w pobliżu ruchliwych tras komunikacyjnych, głębokich wykopów, linii przesyłowych prądu i na terenach , na które wstęp jest wzbroniony, umiejętnie korzysta z zabawek skonstruowanych na zasadzie różnych mechanizmów, Rozumie potrzebę zachowania ostrożności: rozumie konieczność zachowania ostrożności w nieznanym lub mało znanym środowisku społecznym i technicznym wie ,ze należy zachować ostrożność w nieznanym środowisku przyrodniczym i wobec nieznanych zwierząt, zdaje sobie sprawę z niebezpieczeństwa przebywania w pobliżu zbiorników wodnych oraz ślizgania się na zamarzniętych zbiornikach wodnych, rozumie konieczność zachowania ostrożności w kontaktach z osobami nieznajomymi, rozumie szkodliwość zabaw w pobliżu linii wysokiego napięcia oraz urządzeniami elektrycznymi, zna zasady bezpieczeństwa związane z użytkowaniem niektórych urządzeń mechanicznych stosowanych w gospodarstwie domowym, zna zagrożenia zdrowia i życia związane z podchodzeniem do miejsc budowy, pracujących maszyn i urządzeń, pojazdów w ruchu, 2.2. Wie , jak należy zachować się w sytuacjach zagrożenia zna numery telefonów alarmowych /policji, pogotowia, straży, rzecznika praw dziecka / zgłasza nauczycielce dolegliwości własne i zauważone u innych, potrafi poprosić o pomoc zna miejsca w których może poprosić o pomoc wie do kogo może zwrócić się o pomoc. 3.1.Zna i przestrzega zasad uczestnictwa w ruchu drogowym zna niektóre znaki pieszego i kołowego ruchu drogowego spokojnie, bez przepychania potrafi wchodzić do pojazdów komunikacji miejskiej, 3.2.Rozumie zagrożenia wynikające z udziału w ruchu drogowym zna zagrożenia wynikające z nieprzestrzegania przepisów obowiązujących w ruchu drogowym, ocenia zachowanie innych użytkowników dróg w świetle poznanych przepisów
7. WYCHOWANIE PRZEZ SZTUKĘ - DZIECKO WIDZEM I AKTOREM
Wykazuje postawę świadomego odbiorcy różnorodnych spektakli 2. Wchodzi w rozmaite role w zabawach parateatralnych	1.1.Uczestniczy w oglądanych spektaklach teatralnych, kinowych, spektaklach muzycznych Uczestniczy w spektaklach przedstawianych przez teatry gościnne Odwiedza pobliskie kina, teatry, filharmonie -uczestniczy w spektaklach Wie jak należy zachować się w przedstawieniu- z uwagą słucha i ogląda Swobodnie wypowiada się na temat wrażeń po obejrzeniu spektaklu Rozpoznaje i nazywa rodzaje form scenicznych: -teatr lalkowy (zna rodzaje lalek; kukiełka, pacynka, marionetka) -pantomima (teatr bez słów) -teatr cieni (gra światła i cienia) -teatr żywego aktora -drama - teatr muzyczny-operetka, opera Zna pojęcia: teatr, filharmonia, kino, widownia, kurtyna ,scena, antrakt zna charakterystyczne cechy pracy ludzi tworzących widowisko teatralne; aktor, reżyser, scenograf, kostiumolog, charakteryzator. Wie, na czym polega praca aktora Porównuje pracę aktora lalkarza i aktora scenicznego, dostrzega różnice i podobieństwa w interpretacji roli Umie wykazać konieczność współdziałania ludzi związanych zawodowo z teatrem dla wypracowania efektu końcowego 2.1. Potrafi naśladować, odtwarzać i samodzielnie przedstawiać opisane słownie sytuacje za pomocą ruchu, gestu, mimiki, słów. Inscenizuje ruchem sytuacje opisane słownie przez nauczyciela / Zabawy o charakterze naśladowczym / odtwarza własnymi słowami i za pomocą gestu , ruchu, zachowań postaci z oglądanych przedstawień teatralnych i utworów literackich; Podejmuje z własnej inicjatywy zabawy twórcze oparte na bezpośrednich kontaktach ze środowiskiem i utworach literackich. Potrafi w różnorodny sposób wykorzystać w zabawie akcesoria, materiały, zabawki, przedmioty i narzędzia Naśladuje określone czynności, posługuje się własnymi słowami. Wykazuje umiejętność kierowania lalką, samodzielnie manipuluje lalką, pacynką Komponuje własne widowisko teatralne podczas zabaw lalką, pacynką Współdziała z zespołem dzieci przy podziale ról w zabawie. Identyfikuje się z odtwarzaną w zabawie rolą 2.2 Wykazuje umiejętność funkcjonowania w różnych rolach społecznych : Zna poszczególne etapy opracowania inscenizacji teatralnej i uczestniczy w jej przygotowaniu. Wie, na czym polega rola w  przedstawieniu dziecięcym. Zna swoją rolę w spektaklu, identyfikuje się z odgrywaną rolą. Zna swój tekst wg scenariusza, potrafi go właściwie przedstawić, gra dla widowni, potrafi dostosować grę swojego ciała i mimikę twarzy do przedstawianej roli. Uczestniczy w dialogach (nawiązuje z innymi kontakt sceniczny) Umie wyszukać odgłosy z najbliższego otoczenia i wykorzystać jako tło dźwiękowe w przedstawieniu Umie przygotować zaproszenie, zawiadomienie o przedstawieniu Umie zaprojektować plakat zachęcający do obejrzenia przedstawienia Współdziała z innymi przygotowując dekorację, rekwizyty i elementy kostiumów. Rozumie potrzebę podziału zadań Kulturalnie prowadzi rozmowę z członkami grupy Jest otwarty na odmienne opinie Umie słuchać z uwagą innych Ceni pomysły innych Umiejętnie dobiera argumenty do obrony własnego zadania Zauważa pozytywne i negatywne cechy swojej pracy Stosuje się do obowiązujących norm i zasad w grupie Wykazuje odpowiedzialność za końcowy efekt wspólnej pracy
8. WYCHOWANIE PRZEZ SZTUKĘ- MUZYKA, ŚPIEW, PLĄSY , TAŃCE
W skupieniu słucha muzyki 2 .Śpiewa piosenki 3. Tańczy, pląsa wykazując wrażliwość ruchową na zmiany dynamiki, tempa, wysokości dźwięków w utworach muzycznych 4. Tworzy muzykę wykorzystując Instrumenty perkusyjne	Rozróżnia dźwięki z najbliższego otoczenia Wsłuchuje się w odgłosy przyrody Słucha odgłosów z najbliższego otoczenia Rozpoznaje melodie znanych piosenek Wsłuchuje się w muzykę instrumentalną, poszukuje w niej odgłosów z najbliższego otoczenia 1.2. Skupia uwagę na słuchanym utworze muzycznym Słucha piosenek śpiewanych przez nauczyciela, kolegów Słucha utworów muzyki instrumentalnej: - granej na pianinie - płynącej z nagrań Interpretuje nastrój utworu muzycznego Dostrzega piękno muzyki Słucha utworów muzyki klasycznej Zna twórców muzyki klasycznej Kojarzy nazwiska wybranych kompozytorów z muzyka klasyczną Uczestniczy w koncertach muzyki wykonywanej na żywo 2.1.Zna piosenki związane z tematyką zabaw w przedszkolu oraz okolicznościowe Śpiewa indywidualnie i zbiorowo znane i lubiane piosenki związane z tematyka zabaw w przedszkolu, Śpiewa piosenki okolicznościowe wg własnego upodobania z list przebojów 2.2. Właściwie operuje rejestrami głosu Powtarza krótkie motywy melodyczne, śpiewane przez nauczyciela i zagrane na pianinie Śpiewa fragmenty utworów instrumentalnych na dowolnie wyartykułowanych dźwiękach, / np. zabawa w operetkę / 2.3.Właściwie operuje oddechem Śpiewając prawidłowo stosuje frazowanie Śpiewając prawidłowo gospodaruje oddechem 2.4. Wykorzystuje nabyte umiejętności śpiewania do zabaw muzycznych Tworzy improwizacje melodyczne do tekstów wierszy, przysłów, porzekadeł Śpiewa ze zmianami dynamiki, rytmu, temp z tzw. udziwnieniami 2.5. Prezentuje własne umiejętności w czasie występów publicznych Odczuwa radość i satysfakcje z uzyskanych efektów własnego działania 3.1. Podejmuje zabawy rytmiczne przy utworach muzycznych Odtwarza rytm za pomocą wybranych elementów ruchu: bieg, skoki, cwał, klaskanie, tupanie Pobudza i hamuje ruch zgodnie z umownymi sygnałami muzycznymi 3.2. Wykazuje wrażliwość ruchowa na: wysokość, barwę , dynamikę i czas brzmienia dźwięków Dostrzega zmiany dynamiki : głośno-cicho; średnio- głośno; średnio- cicho; Dostrzega różnice w tempie słuchanego utworu: szybko-wolno; umiarkowanie Porusza się zgodnie z tempem w muzyce Dostrzega różnice w zmianach wysokości dźwięku: niskie, wysokie; średnie Wyczuwa i odtwarza ruchem frazy muzyczne utworów Płynnie i szybko przechodzi w poszczególne figury przypisane frazie muzycznej w pląsach, tańcach, zabawach 3.3. Uczestniczy w opracowaniu prostych układów tanecznych, pląsów do usłyszanej muzyki Wyraża emocje i spontaniczny ruch w słuchanych utworach muzycznych, zabawach, piosenkach Ilustruje treść zabaw, tworzy improwizacje ruchowe z godnie z budową utworu do zabaw , pląsów, tańców Zapamiętuje poszczególne sekwencje kroków i zmian ruchowych Płynnie i szybko przechodzi w poszczególne figury tańca Prezentuje własne umiejętności taneczne w czasie występów publicznych 4.1. Podejmuje samorzutne zabawy o charakterze akustycznym, poszukuje dźwięków z najbliższego otoczenia. Odkrywa dźwięki i sposoby jego brzmienia, w przedmiotach ze swojego otoczenia Wykorzystuje możliwości własnego ciała, zna bogata gamę gestodźwięków Samodzielnie konstruuje instrumenty muzyczne 4.2. Zna różne rodzaje instrumentów perkusyjnych Wykazuje umiejętność techniki w grze na prostych instrumentach perkusyjnych Tworzy akompaniament na instrumentach perkusyjnych do prostych zabaw, piosenek, pląsów, wierszy Tworzy improwizacje melodyczne do słuchanych utworów muzyki klasycznej Muzykuje zespołowo 4.3. Prezentuje własne umiejętności w czasie występów publicznych Odczuwa radość i satysfakcje z uzyskanych efektów własnego działania
9.WYCHOWANIE PRZEZ SZTUKĘ - RÓZNE FORMY PLASTYCZNE
1. Wypowiada się w różnych technikach plastyczno-konstrukcyjnych przy użyciu elementarnych środków wyrazu ( kształt barwa) 2.Wykazuje zainteresowanie malarstwem, rzeźbą i architekturą (także architekturą zieleni i architekturą wnętrz). 3.Przejawia, na miarę swoich możliwości, zainteresowanie wybranymi zabytkami i dziełami sztuki oraz tradycjami i obrzędami ludowymi ze swojego regionu;	1.1.Wykazuje umiejętności w technikach plastyczno-konstrukcyjnych rysuje kredkami, flamastrami, świecą na różnych pod względem kształtu i wielkości powierzchniach, rysuje patykiem na piasku i śniegu, rysuje kredą na dużej tablicy maluje farbami klejowymi i plakatowymi na różnych pod względem kształtu i wielkości powierzchniach, podejmuje próby malowania akwarelą na różnych pod względem kształtu i wielkości powierzchniach, wydziera z papieru zaplanowane formy tematyczne, wycina z różnych materiałów, stempluje samodzielnie wykonanymi prostymi stemplami, lepi z plasteliny, masy solnej i gliny, buduje z klocków urozmaicone budowle w trzech wymiarach, z przestrzeganiem zasad równowagi, konstruuje z materiałów naturalnych, z tworzywa przyrodniczego oraz różnych materiałów przemysłowych, montuje proste konstrukcje z gotowych zestawów, posługuje się układankami typu linearnego i układa kompozycje z figur geometrycznych, 1. 2. Wykazuje znajomość różnorodnych barw nazywa barwy podstawowe i pochodne określa barwy ciepłe i zimne miesza barwy i nazywa powstałe kolory tworzy roztwory barw o różnym stężeniu - różnicuje odcienie 1.3.Wyraża emocje i przeżycia poprzez barwy posługuje się podstawowymi środkami plastycznymi; barwa ,plama ,faktura ,kreska Ilustruje własne przeżycia, opowiadania, wyraża własne przeżycia w powiązaniu z poznawanym otoczeniem oraz treścią utworów literackich i muzycznych, 1.4..Wykazuje zainteresowania działalnością plastyczno- konstrukcyjną samodzielnie z własnej inicjatywy podejmuje działalność plastyczno-konstrukcyjną świadomie posługuje się poznanymi narzędziami i materiałami dla osiągnięcia zamierzonego celu sprawnie posługuje się poznanymi technikami plastycznymi tworzy prace plastyczne inspirowane muzyką, literaturą podejmuje prace zespołowe zaplanowane wspólnie z nauczycielem, wypowiada się na temat projektowanych i wykonywanych prac, Stara się samodzielnie organizować i porządkować miejsce pracy - umie przygotować niektóre materiały, przybory i narzędzia, - stara się utrzymać porządek w miejscu pracy,- samodzielnie sprząta po -zakończeniu pracy, ustawia krzesełko na miejscu, 2.1. Wykazuje podstawową wiedzę na temat sztuki Zna i posługuje się podstawowymi terminami związanymi ze sztuką: obraz, rzeźba, portret, autoportret, reprodukcja, pejzaż, zabytek Przejawia zainteresowanie twórczością artystów malarzy, rzeźbiarzy architektów w kontakcie bezpośrednim -uczestniczy w wystawach, spotkaniach z twórcami, ogląda albumy, dzieła twórców dostrzega piękno otaczającej go rzeczywistości, architektury wnętrz i zieleni będącej wytworem człowieka 2.2 Tworzy „małe” ale własne dzieła sztuki: lepi z gliny i innego tworzywa różne formy artystyczne wznosi konstrukcje „ dzieł architektonicznych” z wykorzystaniem różnego rodzaju materiału budulcowego / klocki, kamyki, piasek, gałęzie itp. / tworzy dzieła plastyczne z wykorzystaniem różnorodnych technik podejmuje działania związane z estetyką wystroju Sali - uczestniczy w projektowaniu i strojeniu Sali zabaw 3.1. Zna sztukę ludową Śląska- / zna rzemiosło artystyczne ,malarstwo ludowe, rzeźbę ludowa/ ogląda wystawy tematyczne organizowane dla dzieci przez muzea, lokalne ośrodki kultury: / ogląda obrazy i reprodukcji o tematyce śląskiej; oglądania wytwory sztuki ludowej, ogląda dzieła plastyczne znanych twórców- analizuje ich treści: wykorzystana technika wykonania, porównywanie sposobu ujęcia tego samego tematu;/ rozpoznaje typowe wytwory sztuki ludowej własnego regionu; rozpoznaje elementy ludowej sztuki zdobniczej własnego regionu w powiązaniu z obchodzonymi świętami; / Barbórka, Dni Żorka, itp. / Potrafi rozpoznać warsztat kowala i garncarza, wie jakich materiałów używają w swojej pracy. Potrafi wykonać wycinankę ludową. potrafi rozpoznać i nazwać na podstawie usłyszanej melodii kilka reprezentatywnych dla regionu tańców , Zna śląskie przyśpiewki ludowe., tańce 3.2. Zna obrzędy i tradycje śląskie ogląda przedstawienia, pokazy z udziałem zespołów ludowych; organizuje kącik ludowy w Sali zabaw bierze udział w śląskich obrzędach i tradycjach ludowy
11. ZJAWISKA ATMOSFERYCZNE
1.1. Rozpoznaje i nazywa zjawiska atmosferyczne charakterystyczne dla poszczególnych pór roku 2. Nie naraża się na niebezpieczeństwo warunkowane pogodą	1.1. Rozpoznaje i nazywa zjawiska atmosferyczne nazywa charakterystyczne dla lata zmiany atmosferyczne, np. długie dni, wysokie temperatury, burze, upały , rosa, tęcza nazywa charakterystyczne dla jesieni zmiany atmosferyczne: mgły, , krótszy dzień, szaruga , plucha, częste opady deszczu , zna różne określenia deszczu: ulewa, kapuśniaczek, mżawka, itp.., obserwuje i nazywa zmiany w temperaturze, - rozumie związek spadku temperatury z zamarzaniem ziemi i opadami śniegu, rozumie związek zmiany temperatury z rozwojem pąków drzew i krzewów, wzrostem traw, 2.1.Potrafi obserwować pogodę Obserwuje pogodę przy oknie przedszkolnym, w czasie pobytu na spacerze Słucha pogody w telewizji, radiu- wie o czym mówi osoba zapowiadająca pogodę Zaznacza pogodę w kalendarzu pogody Wykorzystuje zdobyte informacje na temat pogody w podejmowaniu decyzji o sposobie ubierania, wyjściu na spacer lub zaplanowaniu zajęć na powietrzu 2.2.Zna zasady zachowania uwarunkowane pogodą wie , jak i gdzie należy się schować w czasie burzy a gdzie tego robić nie wolno stosownie ubiera się do temperatury - zapobiega przegrzaniu lub zmarznięciu zna sposoby chronienia się przed marznięciem w czasie zimy zna i stosuje zasady bezpiecznej kąpieli słonecznej /opalania /
12. WYCHOWANIE DLA POSZANOWANIA ROŚLIN I ZWIERZĄT
1. Zna rośliny i zwierzęta żyjące w rożnych ekosystemach 2. Zna i rozumie zmiany zachodzące w zachowaniu zwierząt i roślin w kolejnych porach roku	1.1. Zna wybrane środowiska przyrodnicze: sad, ogród Zna owoce i warzywa jadalne oraz sposoby przetwarzania ich przez człowieka Zna i nazywa jesienne kwiaty: astry, słoneczniki, cynie 1.2.Zna wybrane środowiska przyrodnicze: park, las nazywa owoce drzew liściastych: jarzębina, kasztan, żołędzie, rozpoznaje i nazywa liście drzew: kasztanowiec, dąb, klon, jarzębina nazywa zwierzęta żyjące w polskich lasach, parkach / wiewiórka, jeż, wilk, sarna, jeleń, niedźwiedź, dzik, żubr, lis / Zna i opowiada ciekawostki z życia zwierząt, sposobu ich bytowania, odżywienia, rozwoju zna i rozpoznaje grzyby jadalne i trujące / muchomor, borowik, kurka, maślak/ 1.3. Zna wybrane środowiska przyrodnicze -łąka nazywa kwiat rosnące na łące: stokrotki, mlecze, niezapominajki nazywa zwierzęta i owady zamieszkujące łąkę: biedronka, pszczoła, motyl, dżdżownica, kret, rozumie znaczenie pszczoły, biedronki, dżdżownicy ,kreta dla środowiska 1.4.Zna wybrane środowiska - gospodarstwo domowe nazywa zwierzęta gospodarstwa domowego i ich młode rozumie znaczenie zwierząt gospodarstwa domowego dla człowieka 1.5 Wyszukuje wiadomości, ciekawostek na temat zwierząt żyjących na poszczególnych kontynentach poznaje zwierzęta żyjące w Afryce, Australii, Ameryce, Biegunach- nazywa je posiada wiadomości na temat ich sposobu bytowania poszukuje ciekawostek na ich temat z różnych źródeł informacji 2.1. Zna sposoby ochrony roślin, zwierząt i ptaków przed mrozem Zna ptaki odlatujące do ciepłych krajów / bocian , kukułka, jaskółka, wilga, / Zna ptaki bytujące u nas w zimie : wróbel gil, kowalik, sikorka, zimorodek, wrona, gawron, kruk, sroka, Zna sposoby ich odżywiania - dokarmia ptaki zimą, Zna sposoby przystosowania się ptaków do zimy / min. zmiana upierzenia / zna sposoby przystosowania się zwierząt do pory roku: / niedźwiedź, wiewiórka, zając, sarna, dziki, jeż, żaby, Zna zwierzęta zasypiające na zimę Zna sposoby pomocy zwierzętom i ptakom w zimie -rozumie potrzebę opiekowania się zwierzętami dziko żyjącymi rozumie znaczenie ochronnej pokrywy śnieżnej dla roślin /oziminy / Zna różne rodzaje drzew iglastych - świerk, sosna, jodła zna różnice miedzy drzewami liściastymi i iglastymi w zimie Rozumie zjawisko zmiany kolorytu liści w czasie jesieni
13. EDUKACJA MATEMATYCZNA
1. Posługuje się liczebnikami głównymi i porządkowymi w dostępnym dla siebie zakresie 2.Klasyfikuje zbiory wg ich liczebności 3. Rozumie, na czym polega rytmiczna organizacja czasu 4.Określa wzajemne położenie przedmiotów posługując się odpowiednimi określeniami 5. Dokonuje prostych pomiarów za pomocą dowolnych miar	1.1. Liczy w możliwie szerokim zakresie i wsłuchuje się w regularność układu pozycyjnego: zna wartość danej liczby, stara się liczyć w szerokim zakresie i wsłuchuje się w brzmienie liczebnika, /głównego i porządkowego/ wyodrębnia obiekty do policzenia i szacuje ile ich może być, liczy rzędem ułożone przedmioty z dbałością, aby nie liczyć podwójnie i nie pomijać żadnego, określa miejsce wybranego przedmiotu w rzędzie ( czwarty, dwunasty itp. ), umie liczyć poczynając od dowolnego miejsca, / liczebnikami głównymi i porządkowymi / dostrzega szczególną rolę ostatniego liczebnika, dostrzega, że można liczyć od początku do końca i od końca do początku, rozróżnia błędne liczenie od poprawnego 1.2.Liczy na palcach i innych zbiorach zastępczych liczy palce i pokazuje na palcach, zastępuje obiekty palcami, patyczkami, guzikami itd., porównuje i szacuje elementy dwóch zbiorów, 2.1.Porównuje liczebność zbiorów : porównuje liczebność dwóch zbiorów różnych przedmiotów przez łączenie w pary po jednym elemencie z każdego zbioru, liczy elementy zbioru, odwzorowuje zbiory za pomocą liczmanów - porządkuje układy zbiorów w możliwym dla siebie zakresie, według ich liczebności wzrastającej lub malejącej, potrafi ocenić „na oko” liczbę elementów zbioru, posługuje się pojęciami: dużo, mało, tyle samo, umie przeliczyć elementy zbioru, 2.2. Potrafi przyporządkować elementy zbioru, ustala równoliczność poprzez łączenie w pary , ustala równoliczność poprzez przeliczanie elementów, ustala równoliczność zbiorów wg uznanej przez dziecko metody, porządkuje układy zbiorów według ich liczebności wzrastającej lub malejącej, 2.3..Dodaje i odejmuje w możliwym dla siebie zakresie umie wprowadzić zmiany w układzie elementów: rozsuwanie, skupianie, wkładanie do naczyń, zasłanianie, zastanawia się nad liczbą elementów po każdej takiej zmianie i ponownie przelicza, dodaje elementy do zbioru - określa ile było, ile jest wyznacza wynik dodawania odejmuje elementy od podanego zbioru określa ile było, ile jest, wyznacza wynik odejmowania ilustruje treść zadania liczmanami lub na palcach 3.1. Zna stałe następstwo dni i nocy, pór roku, dni tygodnia, miesięcy w roku dostrzega rytm i stałe następstwo dnia i nocy, dostrzega rytm i stałe następstwo pór roku, układa kalendarz z klocków z uwzględnieniem dostrzeganych regularności, zna nazwy dni tygodnia, zna kolejność występowania miesięcy w roku, ogląda różne kalendarze i dostrzega rytm tygodni i miesięcy, wie, co oznaczają określenia: wczoraj, przedwczoraj, dwa dni temu, jutro, pojutrze, 3.2. Umie przełożyć dostrzeżone regularności z jednej reprezentacji na inną wychwytuje powtarzające się sekwencje, kontynuuje rytm, umie wystukać, zagrać lub zaśpiewać ułożony z klocków rytm, dostrzega rytm w wierszach, opowiadaniach z powtarzającym się motywem i w wyliczankach, próbuje układać opowiadanie z powtarzającymi się motywami, 4.1. Rozumie problem wzajemnego położenia przedmiotów i odpowiednio je nazywa określa i nazywa wzajemne położenie przedmiotów w przestrzeni posługując się pojęciami: na, pod, przed, obok, między, wyżej, niżej, daleko, blisko, dalej, bliżej, na prawo, na lewo, , na prawo od, na lewo od, naprzeciw, wewnątrz, na brzegu, na zewnątrz, w trakcie ćwiczeń potrafi określić kierunek: w przód, w tył, do góry, na dół, przed siebie, w bok, w lewo, w prawo, na wprost, 4.2.Orientuje się na kartce papieru odwzorowuje schemat własnego ciała na kartce papieru, góra, dół, lewy, prawy brzeg kartki, rozumie umowy dotyczące kartki leżącej na stole: teraz tu jest góra, lewy brzeg, umie porozumieć się w sprawie miejsca na kartce papieru, np. narysuj na dole, 4.3.Potrafi precyzować własny punkt widzenia różnicuje lewą i prawą stronę ciała, wyprowadza kierunki od osi własnego ciała i posługuje się słowami: lewa, prawa, z tyłu, z przodu rozumie i wykonuje polecenia oraz słownie określa miejsce, w którym się znajduje, umie w zabawie przenieść świadomość schematu własnego ciała na drugą osobę np. „Rób to co ja”, 4.4.Umie przyjąć punkt widzenia drugiej osoby wyróżnia podobieństwa schematu ciała swojego i drugiej osoby, ustala, co widzi druga osoba w różnych sytuacjach, wytycza kierunek od obranego przedmiotu: na lewo od, na prawo od, wyprowadza kierunki w przestrzeni od osi ciała drugiej osoby,: na lewo, na prawo, porozumiewa się co do położenia przedmiotów w stosunku do sylwetki ciała drugiej osoby, np. jest przed tobą, z twojej lewej strony, próbuje przyjmować punkt widzenia drugiej osoby, np. ustala, co widzi druga osoba w różnych sytuacjach 5.1. Posiada umiejętność mierzenia długość, szerokość i wysokość wybranego przedmiotu dowolnie obraną jednostką miary, mierzy obiekt krokami - stopa za stopą, łokciami, dłonią, palcami, odmierza długość klockami, patykiem, sznurkiem, potrafi wymienić narzędzia do pomiaru długości: miara krawiecka i stolarska, taśma miernicza, linijka szkolna,
14. KSZTAŁTOWANIE GOTOWOŚCI DO NAUKI CZYTANIA I PISANIA
1.Wykazuje zainteresowanie czytaniem 2. Rozumie sens informacji zawartych w symbolach graficznych 3. Wykazuje zainteresowanie nauką pisania	1.1 Przejawia zainteresowanie książką samodzielnie ogląda książeczki obrazkowe słucha uważnie czytanych opowiadań, baśni, bajek, wierszy umie dzielić się swoimi spostrzeżeniami na temat oglądanych obrazków wyróżnia na obrazkach i nazywa znane przedmioty , osoby i zwierzęta, rośliny oraz ich czynności wie, że książkę należy szanować, po „przeczytaniu” odłożyć na wyznaczone miejsce 1.2 Dokonuje analizy i syntezy słuchowej wyrazów układa krótkie zdania wyróżnia wyrazy w zdaniu dzieli wyrazy na sylaby w oparciu o rozsypanki obrazkowe dokonuje analizy i syntezy słuchowej wyrazów w zakresie własnych możliwości odczytuje głoski, sylaby, wyrazy z układu ust bez udziału głosu potrafi odczytać globalnie wyrazy znajdujące się w kącikach zabaw Dokonuje identyfikacji liter w zakresie własnych możliwości i zainteresowań 2.1 Rozumie znaczenie symboli obserwowanych w najbliższym środowisku posługuje się własnym znaczkiem rozpoznawczym odczytuje znaczenie obrazków jako oznaczeń kącików zabaw samorzutnie bawi się wykorzystując rekwizyty rozumie znaczenie znaków drogowych kojarzy symbole z miejscem użyteczności społecznej (szpital ,policja) wykorzystuje w zabawie klocki literowe, odczytuje w zakresie własnych możliwości i zainteresowań 3.1 . Potrafi uważnie patrzeć(organizuje pole spostrzeżeniowe): rozpoznaje przedmioty na obrazkach wyszukuje obrazków opisanych słownie dobiera pary przedmiotów układa wg zasady podobieństwa wyszukuje różnice dobiera obrazki do jego schematu składa całość z części układa obrazki po uprzednim rozcięciu: na wzorze, wg wzoru, bez wzoru 3.2. Prawidłowo koordynuje pracę ręki z pracą oka: obrysowuje kontury figur, szablon, kredką, pogrubia, kalkuje, zachowuje odpowiedni kierunek kreślenia koloruje powierzchnie ograniczone linią,( nie wyjeżdża za linię) nakłada figury na siebie, dopasowuje kształty dorysowuje do obrazków brakujące elementy podejmuje próby rysowania oburącz sprawnie wycina nożyczkami w różnych kierunkach prawidłowo wyróżnia i odtwarza układy linii prostych i krzywych tworzy kompozycje w formie szlaczków i wzorów . kreśli wzory literopodobne, zachowuje prawidłowy kierunek kreślenia 3.3. Orientuje się na kartce papieru odwzorowuje schemat własnego ciała na kartce papieru, góra, dół, lewy, prawy brzeg kartki, rozumie umowy dotyczące kartki leżącej na stole: teraz tu jest góra, lewy brzeg, umie porozumieć się w sprawie miejsca na kartce papieru, np. narysuj na dole, 3.4. Prawidłowo posługuje się przyborami do pisania prawidłowo trzyma przybory do pisania .,np: patyk, pędzel, ołówek, długopis kredkę wykazuje prawidłowe napięcie mięśniowe ręki , nadgarstka i palców w czasie pracy przyborami do pisania Przestrzega zasad bezpieczeństwa w czasie pracy z przyborami do pisania.
15. WYCHOWANIE RODZINNE, OBYWATELSKIE, PATRIOTYCZNE
1. Posiada niezbędne informacje o sobie, rodzinie i miejscu zamieszkania 2. Posiada niezbędne informacje na temat Polski 3. Zna własne prawa i obowiązki	1.1.Posiada niezbędne wiadomości na temat rodziny: zna imiona rodziców, dziadków i rodzeństwa, rozumie stopnie pokrewieństwa między nimi, zna ich miejsca zamieszkania nazywa wykonywane przez nich zawody, zna tradycje i uroczystości rodzinne, czynnie w nich uczestniczy, 1.2.Zna niezbędne informacje o miejscu zamieszkania: zna nazwę i herb własnej miejscowości, zbiera informacje na temat kultury, tradycji i osiągnięć własnej miejscowości i regionu, poznaje wiersze i opowiadania związane z wydarzeniami historycznymi własnej miejscowości, zna historię miejscowości i regionu, rozpoznaje najważniejsze w mieście miejsca, np. rynek, dom kultury, muzeum, bierze udział w spotkaniach z twórcami sztuki, gromadzi typowe dla miejscowości eksponaty w kąciku regionalnym, ogląda i zwiedza zabytki typowe dla miejscowości i regionu, uczestniczy w ważnych świętach obchodzonych w mieście, 2.1.Potrafi wymienić najważniejsze informacje na temat Polski zna nazwę państwa, zna nazwę stolicy/ Warszawa / potrafi nazwać największe rzeki / Wisła, Odra / zna tekst pierwszej zwrotki hymnu Polski potrafi określić swoją narodowość, / Jestem Polakiem, mieszkam w Polsce, Polska to cześć Europy, / zna godło i flagę państwa, rozpoznaje hymn Unii Europejskiej, poznaje powagę symboli narodowych, 2.2.Rozpoznaje polskie symbole narodowe wśród innych potrafi wymienić symbole narodowe Polski /orzeł w koronie, flaga biało-czerwona/ okazuje szacunek dla symboli narodowych i hymnu, Zna ważne postacie historyczne i legendy narodowe- zna legendy, np. „Wars i Sawa”, „Smok wawelski”, 3.1. Wie, że wszyscy ludzie mają równe prawa zna prawa wynikające z Konwencji rozumie znaczenia słowa „prawo” rozumie pojęcia: respektowanie prawa, egzekwowanie prawa, konwencja, zna instytucje działające na rzecz ochrony praw dziecka wie, że oprócz praw ma również obowiązki wie, że w jego otoczeniu są osoby do których może zwrócić się o pomoc. oceniania postępowanie własne i kolegów w konkretnych sytuacjach występujących w życiu, rozumie konsekwencje swojego postępowania zna sposoby wyrażania pozytywnych i negatywnych opinii, poglądów, zauważa różnice i podobieństwa między ludźmi, jako podstawy tolerancji wobec inności (kolor skóry, płeć, pochodzenie, niepełnosprawność)
5. WYCHOWANIE ZDROWOTE
1. Dba o własne zdrowie 2. Wykazuje sprawność ruchową na miarę swoich możliwości	1.1.stosuje zasady racjonalnego odżywiania systematycznie spożywa urozmaicone potrawy i surówki, nie pije wody z kranu, rozumie potrzebę spożywania warzyw, owoców, mleka, sera i pieczywa dla zdrowego funkcjonowania organizmu, potrafi uzasadnić potrzebę spożywania owoców w stanie surowym i mycia ich przed spożyciem rozumie potrzebę zachowania umiaru w spożywaniu słodyczy 1.2. uczestniczy w zabawach ruchowych na powietrzu i w budynku uczestniczy w ruchu, spacerach i wycieczkach, rozumie, że jest to źródło zdrowia rozumie konieczność uprawiania ćwiczeń dla zdrowia i zapobiegania wad postawy Potrafi wykonać różne ćwiczenia ogólnorozwojowe uczestniczy w zespołowych formach aktywności ruchowej: marsze, biegi, skoki, itp. wykonuje ćwiczenia i bierze udział w zabawach kształtujących postawę: ćwiczenia wyprostne utrwalające umiejętność utrzymywania prawidłowej postawy ciała, szyi, tułowia, mięśni brzucha, zwinności, stóp, toczenie piłki, posiada umiejętności psychomotoryczne: utrzymuje równowagę w staniu jednonóż z wykonywaniem czynności dodatkowych, w swobodnym przejściu po odwróconej ławeczce, wykonuje ćwiczenia na czworakach, biega w dowolnym kierunku, wykonuje rzuty i chwyty oburącz, ręką prawą i lewą, na odległość i w górę, kozłuje piłkę ręką prawą i lewą, w miejscu i w ruchu, wykonuje ruchy naprzemianstronne na drabince gimnastycznej, pokonuje urozmaicone tory przeszkód wymagające siły i zręczność ruchów, skacze zachowując poprawne odbicie i lądowanie, potrafi chodzić po: śladach, po liniach, po podwyższonej powierzchni,
10 . BUDZENIE ZAINTERESOWAŃ TECHNICZNYCH
1. Wznosi konstrukcje z klocków 2.Tworzy kompozycje z różnorodnych materiałów 3.Używa prostych narzędzi podczas majsterkowania 4. Interesuje się urządzeniami technicznymi	1.1 Wznosi konstrukcje z klocków bierze udział w zabawach manipulacyjnych z wykorzystaniem dużych klocków drewnianych i plastikowych buduje z klocków drewnianych konstrukcje poziome i pionowe / pociąg , wieża sprawnie łączy i rozłącza duże klocki plastikowe buduje z klocków drewnianych konstrukcje pionowe z zachowaniem zasad równowagi / szersza podstawa/ konstruuje budowle z dużych klocków plastikowych o różnym sposobie łączenia nazywa budowle, opowiada o nich oraz wykorzystuje je do dalszej zabawy wspomaga swoje działania innymi zabawkami np. wywrotka podejmuje próby konstruowania według wzoru odczuwa radość z wykonanej pracy szanuje wytwory pracy innych współdziała w planowaniu i wznoszeniu budowli 2.1.Potrafi tworzyć kompozycje z różnorodnych materiałów eksperymentuje materiałem przyrodniczym: piasek , glina, śnieg, ziemia eksperymentuje z mozaiką geometryczną układa dowolne kompozycje z materiałów przyrodniczych układa dowolne kompozycje z elementów geometrycznych układa kompozycje z elementów geometrycznych według wzoru układa kompozycje z elementów geometrycznych i tworzy z nich kilkuelementową całość podejmuje próby badania właściwości materiałów naturalnych , syntetycznych oraz możliwości wykorzystania ich do celów konstrukcyjnych( szmatka , patyk , papier. deseczka , magnes ) 3.1. Używa wybranych narzędzi potrzebnych do majsterkowania (np. młotek, śrubokręt, obcęgi) obserwuje pracę wykonywaną wybranym narzędziem używa narzędzi przy pomocy i pod kontrolą osoby dorosłej wykonuje samodzielne prace konstrukcyjne ( w odpowiednich warunkach)z wykorzystaniem prostych narzędzi podejmuje zespołowe prace konstrukcyjne z wykorzystaniem prostych narzędzi ( w odpowiednich warunkach np. przy konstruowaniu makiety lasu) potrafi korzystać ,w mirę potrzeb , z różnych sposobów łączenia materiałów : spinacze, taśma klejąca, zszywacz przestrzega zasad bezpieczeństwa podczas korzystania z narzędzi 4.1. Poznaje w sposób pośredni lub bezpośredni z różnymi formami zastosowania techniki najbliższym otoczeniu: dom, przedszkole: korzysta podczas zabawy z zabawek, pojazdów o różnym napędzie mechanicznym ( sprężyna ,koło zamachowe, bateria) wie, na czym polega rola koła wykorzystuje w zabawach tematycznych urządzenia imitujące różne urządzenia techniczne zna działanie i sposób wykorzystania urządzeń mechanicznych i elektrycznych w gospodarstwie domowym (suszarka do włosów , mikser) zna podstawowe środki przekazu informacji: telefon , radio , telewizor, komputer obserwuje sposób obsługiwania przez dorosłych urządzeń ułatwiających codzienne życie obsługuje w obecności dorosłych proste urządzenia - radio , magnetofon, komputer ,telefon wie , jakie właściwości posiada magnes oraz zna jego zastosowanie w życiu codziennym zna niektóre zjawiska optyczne (szkło powiększające) zna zastosowanie szkła powiększającego w niektórych urządzeniach ( lupa, lornetka, peryskop, mikroskop) przestrzega zakazu samodzielnego obsługiwania urządzeń elektrycznych i mechanicznych ( włączania i wyłączania z sieci, dotykania gniazdek elektrycznych) rozumie siłę prądu oraz zagrożenia płynące z jego strony 4.2.Poznaje w sposób pośredni lub bezpośredni z różnymi formami zastosowania techniki w lokalnym otoczeniu społecznym; obserwuje posługiwanie się przez dorosłych urządzeniami technicznymi w najbliższym środowisku (np. koparka , dźwig) zna niektóre lokalne zawody- charakterystyczne narzędzia, urządzenia techniczne rodzaj wykonywanych czynności za pomocą tych urządzeń i narzędzi zna możliwości i przeznaczenie środków transportu : lądowego , wodnego , powietrznego zna rolę pojazdów specjalnych takich jak: karetka pogotowia, radiowóz policyjny, wóz strażacki, pomoc drogowa rozpoznaje maszyny niektóre budowlane rozpoznaje niektóre maszyny rolnicze zna źródła energii: naturalne ( wiatr, słońce ,woda) oraz stworzone przez człowieka dzięki przetworzeniu naturalnych zasobów ziemi zna niektóre procesy technologiczne np. wytwarzanie papieru zna historię ważniejszych wynalazków np.: kolej, radio , żarówka rozumie znaczenie postępu technicznego
4. CZYNNOŚCI INTELEKTUALNE
1. Przewiduje w miarę swoich możliwości skutki manipulacyjne na przedmiotach 2. Klasyfikuje obiekty i formułuje uogólnienia 3.Łączy przyczynę ze skutkiem	1.1. Przewiduje w miarę swoich możliwości skutki manipulacyjne na przedmiotach łączy czynności z ich skutkami ustala , które zmiany są odwracalne , które takimi nie są korzysta ze swojej wiedzy o związkach przyczynowo- skutkowych (wie co można zrobić , żeby było lepiej) wie, co wynika z wprowadzenia zmian nieodwracalnych wie, co wynika z wprowadzenia zmian odwracalnych składa obrazek z dwóch części w sensowną całość składa obrazek z kilku części w sensowną całość 2.1. Klasyfikuje zabawki, przedmioty dostrzega cechy jakościowe przedmiotów porównuje przedmioty stosując określenia ; takie same , podobne, różnią się tym, gromadzi zabawki, przedmioty ze względu na przeznaczenie grupuje przedmioty ze względu na przynależność : to moje , to do łazienki, to do kuchni itd. tworzy uogólnienia obiektów poprzez kończenie zdań grupuje obiekty, przedmioty oraz uzasadnia dlaczego pasują do siebie rozdziela przedmioty ze względu na przynależność grupuje obiekty ze względu na jedną cechę grupuje obiekty ze względu na dwie i więcej jednocześnie rozpoznaje przedmioty na podstawie podanych cech (np. zabawa w zadawanie zagadek) stosuje uogólnienia obiektów przedmiotów w swoich wypowiedziach stosuje czynności klasyfikacyjne w sytuacjach zabawowych (np. porządkowanie klocków, zabawek….) i sytuacjach życiowych( np. przygotowanie materiałów i przyborów do zajęć….) 2.2. Klasyfikuje przedmioty przedstawione na obrazkach opisuje podobieństwa i różnice grupuje obiekty, przedmioty przedstawione na obrazkach stosując określone kryterium (pary, łańcuszki-opowiadania, grupy) 2.3. Klasyfikuje figury geometryczne manipuluje figurami geometrycznymi płaskimi i przestrzennymi bez stosowania nazw wyodrębnia w najbliższym otoczeniu i na obrazkach figury geometryczne be konieczności stosowania nazw opisuje cechy figur nazywa figury geometryczne, płaskie : koło kwadrat, prostokąt, trójkąt) nazywa figury geometryczne, przestrzenne: kula , sześcian opisuje cechy figur koduje cechy figur klasyfikuje ze względu na jedna cechę ze względu na dwie jednocześnie ( i więcej) 3.1. Łączy przyczynę ze skutkiem - przewiduje następstwa łączy czynności z ich skutkami w prostych sytuacjach dnia codziennego przewiduje skutki swoich działań w sytuacjach życiowych ustala kolejność swojego działania , aby osiągnąć cel wykorzystuje myślenie przyczynowo-skutkowe podczas projektowania zabaw tematycznych opowiada własne przygody - zwracając uwagą na nad przyczynami i skutkami wydarzeń układa historyjkę obrazkową oraz opowiada jej treść

Opracowane przez CKN „Librus” w Katowicach

---