|
TEMAT PRACY:
USTRÓJ SAMORZĄDOWY FRANCJI
WYKONAŁA
JOANNA PINIEWSKA
Republika Francuska jest unitarnym państwem demokratycznym, w którym ważną rolę odgrywa prezydent. Jest również szóstym najlepiej rozwiniętym krajem świata i jedenastym w rankingu warunków życia. Najważniejsze ideały Francji zawarte są w Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela i w występującym na drukach urzędowych i monetach haśle rewolucji francuskiej "liberté, égalité, fraternité" ("wolność, równość, braterstwo"). Kraj jest w gronie założycieli Unii Europejskiej. Ma największą powierzchnię spośród państw wspólnoty. Francja jest także członkiem-założycielem Organizacji Narodów Zjednoczonych, wchodzi także w skład Frankofobii (wspólnota ludzi i państw posługujących się językiem francuskim), G8 (grupa ośmiu najbardziej wpływowych państw świata) oraz Unii Łacińskiej. Należy do Rady Bezpieczeństwa ONZ, w której posiada prawo veta. Państwo to ze względu na swoją liczbę ludności, potencjał gospodarczy, pozycję w Europie, silną armię (trzeci po Rosji i USA arsenał nuklearny), uchodzi za jedno z najpotężniejszych państw świata.
Przez długi czas Francja była państwem scentralizowanym tzn. administracja była ściśle scentralizowana. Państwo jest kolebką absolutyzmu. Z tego powodu centralizm przetrwał prawie do dziś. I reformy decentralizacji miały miejsce na początku lat 80-tych XX wieku. Te reformy miały charakter przełomowy, były najważniejsze od czasów napoleońskich.
Reformy te spowodowane zostały 3 aktami prawnymi: ustawą z 1982r. i dwoma ustawami z 1983r. które to akty regulują strukturę funkcjonowania samorządu terytorialnego we Francji.
Ustawy te dotyczą kwestii ustrojowych, układu kompetencji między organami, regulacji dotyczących nadzoru i kontroli.
Zasadnicza reforma decentralizacyjna nastąpiła we Francji w 1981 roku. Reforma ta polegała przede wszystkim na wejściu w życie nowych aktów prawnych, które wprowadziły we Francji samorząd terytorialny.
W kolejnych latach (1982 i 1983) doszło do uchwalenia kolejnych aktów prawnych, które do dziś stanowią podstawę funkcjonowania samorządu terytorialnego we Francji.
W wyniku w/w reform doszło do przekształcenia regionów francuskich w podmioty samorządu terytorialnego (wcześniej regiony funkcjonowały wyłącznie jako jednostki podziału terytorialnego, na terenie których działały organy administracji rządowej). Organami samorządu terytorialnego na szczeblu regionu są rady regionalne (organy przedstawicielskie), a skład których wchodzą mieszkańcy danego regionu (wcześniej regionem zarządzał wyłącznie prefekt; obecnie również istnieje to stanowisko, ale wiążą się z nim inne kompetencje).
Ponadto znacznie poszerzono kompetencje organów administracji lokalnej już wcześniej funkcjonujących w gminach i departamentach.
W wyniku reform z lat 80-tych XX w. przekazano kompetencje kontrolne (nadzorcze) nad jednostkami samorządu terytorialnego we Francji trybunałom administracyjnym. Natomiast nadzór nad sprawami finansowymi powierzono regionalnym izbom obrachunkowym.
Pomimo w/w reform decentralizacyjnych we Francji istotne znaczenie mają nadal tendencje centralizacyjne (samorząd terytorialny nie jest tak silny jak np. w Niemczech). Tendencje te mają swoje źródło przede wszystkim w pewnych zaszłościach historycznych (Francja przez długi czas była monarchią absolutną), a także w specyfice gmin francuskich (jest ich bardzo wiele, są niewielkie i słabe - przede wszystkim finansowo).
W ustawodawstwie francuskim nie używa się określenia „samorząd terytorialny”, ale: „administracja lokalna” („administracja zdecentralizowana”) czy „społeczność lokalna” (colectivité locale).
W każdej jednostce podziału terytorialnego we Francji funkcjonują organy lokalne. Organy przedstawicielskie (stanowiące) składają się z przedstawicieli mieszkańców gminy, departamentu bądź regionu.
Występuje tu tzw. zasada dualizmu administracji publicznej, która przejawia się w dwóch aspektach:
dualizm administracji publicznej we Francji polega na tym, że obok organów administracji samorządowej (czyli organów przedstawicielskich, którymi są rady) występują (zwłaszcza na szczeblu departamentu i regionu) silne organy rządowe - prefekci (mają oni bardzo silną pozycję, pomimo częściowego ograniczenia ich kompetencji w wyniku wprowadzenia organów samorządowych);
niekiedy organy administracji samorządowej pełnią jednocześnie funkcje organów administracji rządowej (przykład: mer - organ wykonawczy gminy, łączący funkcje organu samorządowego i rządowego w gminie).
Konstytucja tego państwa przewiduje następujące jednostki samorządu terytorialnego: gminy, departamenty, regiony, jednostki o specjalnym statusie oraz jednostki zamorskie.
Samorząd terytorialny we Francji ma co do zasady charakter trójstopniowy.
Konstytucja reguluje podstawowe zasady ustroju samorządu terytorialnego. Każda jednostka powinna posiadać radę wybieraną przez obywateli. Obywatele mają prawo do żądania rozpatrzenia określonej sprawy przez organ stanowiący, a organ ten ma prawo zarządzenia z własnej inicjatywy referendum lokalnego w sprawie projektów uchwał i innych aktów prawnych stanowiących przez daną jednostkę.
Do zakresu działań poszczególnych jednostek powinny należeć sprawy, które mogą najlepiej być rozstrzygane na danym poziomie. W zakresie określonym w ustawie organicznej, jednostki te mogą - pod pewnymi warunkami - stanowić przepisy, które regulują określone zagadnienia odmienne niż ustawy i akty podstawowe określające zakres ich kompetencji, przy czym nie może to dotyczyć istotnych warunków wykonywania wolności i praw konstytucyjnych. Zgodnie z tradycją francuską jednostki samorządu terytorialnego nie mają kompetencji do określania swojej wewnętrznej organizacji.
Konstytucja ustanawia zasadę samodzielności jednostek samorządu terytorialnego.
Ustawa zasadnicza gwarantuje ponadto jednostkom źródła dochodów oraz prawo swobodnego dysponowania środkami finansowymi. Wszelkiemu przekazywaniu kompetencji na rzecz jednostek samorządu terytorialnego musi towarzyszyć przyznanie środków finansowych, które były przeznaczone na ich realizację. Ustawa musi ponadto przewidywać mechanizm finansowy mający na celu wyrównywanie różnic między jednostkami samorządu terytorialnego. Jednostki samorządu terytorialnego podlegają nadzorowi ze strony przedstawiciela państwa.
Podstawy współczesnego podziału administracyjnego Francji ukształtowały się w okresie rewolucji francuskiej. Zniesiono wówczas podział na prowincje i wprowadzono departament. W tym samym czasie pojawiły się także francuskie gminy, nieco później kanton i arrondissements. Najwyższy stopień tego podziału - regiony- wprowadzono dopiero w 2. połowie XX wieku. Jednocześnie od końca XIX wieku podejmowano nieudane próby ograniczenia nadmiernej liczby gmin. Ostatecznie nacisk kładzie się teraz bardziej na współpracę gmin, która przyjmuję formę związków międzygminnych bądź terytoriów
Region - najwyższy szczebel podziału administracyjnego Francji. W latach 60. i 70. władze francuskie doszły do wniosku, że podział na departamenty jest niewystarczający. Planowanie strategiczne w tak małych jednostkach jest niemożliwe. Dlatego w roku 1972 powołano do życia nowe regiony administracyjne - regions de programme - które grupują od 2 do 8 departamentów. Ich granice i nazwy nawiązują często do starych nazw historycznych (np. Owernia, Pikardia, Lotaryngia). Tylko kilka posiada nazwy geograficzne (np. Rodan-Alpy, Centre) lub kombinacje nazw historycznych i geograficznych (np. Szampania-Ardeny).
Każdy region dzieli się dalej na departamenty, arrondissement, kantony (canton) oraz gminy (commune). Od 1982, kiedy to uchwalono ustawę o decentralizacji, najważniejszym organem w regionie jest rada regionalna (conseil régional) wybierana co 6 lat. Na jej czele stoi przewodniczący regionu. Ponadto prefekt regionu koordynuje działania rządu w departamentach wchodzących w skład danego regionu. Ze względu na pewne odmienności Korsyka posiada inny status niż pozostałe regiony. Na jej czele stoi zgromadzenie terytorialne.
Lista regionów
|
We Francji gminy, departamenty i regiony są zarządzane samodzielnie przez wybrane rady. Dla wszystkich gmin występuje jednolity model organizacyjny.
Gminy są podstawowymi jednostkami samorządu terytorialnego we Francji (jednostki stopnia podstawowego). Większość z nich wywodzi się jeszcze z czasów rzymskich, zaś nieliczne powstały później niż w średniowieczu.
Gmina francuska, inaczej komuna - jednostka samorządu terytorialnego Francji wchodzi w skład departamentu i odpowiada zakresem działalności polskim gminom.
Gminom przysługuje generalna kompetencja obejmująca wszystkie sprawy lokalne, z wyjątkiem spraw ustawowo wyłączonych na rzecz administracji rządowej lub wspólnot wyższego szczebla (departamentów i regionów administracyjnych).
Finansowanie gmin:
- dochody wewnętrzne (dochody własne): podatki i opłaty:
a) podatki to: podatek mieszkaniowy, od gruntów zabudowanych, od gruntów niezabudowanych (główne źródło dochodu gmin wiejskich), od działalności gospodarczej (główne źródło dochodu gmin miejskich)
b) opłaty z tytułu korzystania z obiektów użyteczności publicznej (kąpieliska, niektóre szkoły itd.)
- dochody zewnętrzne do dotacje z budżetu państwa.
Gminy mogą czerpać dochody z działalności gospodarczej.
Rozwinięta jest instytucja dotycząca wyrównywania wysokości dochodów uzyskiwanych przez gminy w celu zrównania poziomu w tych gminach:
- wyrównywanie finansów gmin
Organami gminy są: rada gminy i mer.
Rada gminy jest organem przedstawicielskim, wybierana w wyborach bezpośrednich i powszechnych przez mieszkańców gminy na sześć lat. Bierne prawo wyborcze przysługuje osobom, które ukończyły 18 lat, stale zamieszkują na terenie danej gminy lub też opłacają podatki na rzecz tej gminy (przy czym istotne jest, że co najmniej ¾ składu rady muszą stanowić stali mieszkańcy gminy) oraz posiadają obywatelstwo francuskie (lub - zgodnie z art. 19 TWE - są obywatelami jednego z państwa członkowskich Unii Europejskiej i zamieszkują na stałe na terenie danej gminy).
Mandat radnego (lub inna funkcja samorządowa) wiąże się z pewnymi ograniczeniami, do których należy przede wszystkim zaliczyć tzw. zasadę niepołączalności funkcji - polega ona na tym, że radny (lub inny funkcjonariusz samorządowy) nie może być równocześnie np. sędzią, prefektem, radnym w innej jednostce samorządu terytorialnego (wyjątek od zasady niepołączalności funkcji stanowi mer, który będąc przewodniczącym rady, a zarazem organem wykonawczym gminy, może równocześnie być posłem lub senatorem).
Mandat radnego wygasa generalnie w razie śmierci, ale także w przypadku dymisji radnego (dymisji udziela trybunał administracyjny przede wszystkim z powodu niewłaściwego wykonywania mandatu).
Sesje rady zwołuje mer, który jest przewodniczącym rady. Sesja może być również zwołana na wniosek co najmniej ½ składu rady lub z inicjatywy prefekta (który jest terenowym organem administracji rządowej). Sesje rady są jawne. Mieszkańcy są powiadamiani o terminie sesji w sposób zwyczajowo przyjęty. Sesje rady mogą zostać utajnione. Obradom przewodniczy mer i jest to głos decydujący, rozstrzygający.
Uchwały rady podejmowane są w obecności co najmniej połowy radnych, zwykłą większością głosów. Jeśli w danym dniu na obradach rady nie ma quorum, sesja może być zwołana powtórnie (w ciągu 3 dni) i wówczas podjęte uchwały są ważne bez względu na liczbę obecnych radnych.
We Francji mamy do czynienia z pewnym specyficznym rozwiązaniem prawnym, a mianowicie: podczas sesji rady możliwe jest głosowanie per procura, czyli przez przedstawiciela - radny nieobecny na sesji może upoważnić pisemnie innego radnego do tego, aby głosował w jego imieniu.
Rada może powoływać komisje, które zajmują się określonymi dziedzinami spraw należących do kompetencji rady. W skład komisji co do zasady wchodzą radni, jednak istnieje możliwość tworzenia tzw. komisji ekstramunicypalnych, w których skład wchodzą osoby będące mieszkańcami danej gminy, ale nie będące radnymi.
Liczba radnych gminnych waha się od 9 aż do 69. Wyjątki dotyczą wielkich miast - Lyon posiada 73 radnych, Marsylia 101 radnych, natomiast Paryż, który jest równocześnie miastem i departamentem, posiada Radę Paryża, złożoną ze 163 radnych. Miasta te zostały podzielone ponadto na dzielnice, które posiadają również własne rady. Rady mają obowiązek odbywania posiedzeń plenarnych co najmniej raz na kwartał. Kompetencje rady gminnej ustalone zostały przy pomocy klauzuli generalnej, przewidującej, iż do rady gminnej należą wszystkie sprawy mające charakter lokalny, w tym zatwierdza budżet gminy i uchwala plan zagospodarowania przestrzennego (zatwierdzany później przez rząd centralny), z wyjątkiem spraw ustawowo wyłączonych na rzecz administracji rządowej lub wspólnot lokalnych wyższych szczebli (departamentów i regionów). Każda uchwała rady gminy musi zostać zatwierdzona przez prefekta czyli przedstawiciela rządu.
Radę gminy francuskiej wiąże zasada laicyzacji. Podkreśla subwencjonowanie kultu religijnego ( żaden kościół nie może starać się o fundusz z gminy na jakiś cel). Dotyczy to również prywatnych, podstawowych szkół, ale może wspomagać te szkoły prywatne, które powstają na zasadzie umowy miedzy gminą, a szkołą prywatna. Nie jest ograniczanie udzielanie pomocy finansowej dzieciom z biednych rodzin bez względu na rodzaj szkoły. Gmina jest upoważniona do interwencji w dziedzinie gospodarczej i społecznej. Musi respektować zasady wolnego rynku, handlu, przemysłu i równości obywatela wobec prawa.
Organem wykonawczym rady jest mer. Przed reformami z lat 80-tych XX w. mer był wybierany (mianowany) przez organy rządowe, natomiast obecnie jest on wybierany przez radę z jej składu na pierwszym po wyborach posiedzeniu spośród radnych, którzy ukończyli 21 lat.
Do wyboru mera wymagana jest absolutna większość głosów, która musi zostać osiągnięta w jednej z dwóch tur głosowania. W razie braku takiej większości, w trzeciej turze można dokonać wyboru mera zwykłą większością głosów. Kadencja mera wynosi 6 lat, tak jak kadencja rady. W praktyce kandydaturę na stanowisk mera zgłasza partia lub ugrupowanie, które wygrało wybory samorządowe. Po dokonaniu wyboru mera rada nie ma możliwości odwołania go przed upływem kadencji. Prawo przewiduje jedynie dopuszczalność zawieszenia lub odwołania mera w przypadku popełnienia przez niego poważnego błędu przy realizacji jego zadań i funkcji. Kadencja mera może być również skrócona w razie śmierci mera lub w razie złożenia przez niego dymisji (na ręce prefekta). Ponadto mer może być odwołany ze stanowiska w razie utraty biernego prawa wyborczego lub w przypadku połączenia swej funkcji z inną funkcją, zakazaną ustawowo. Mer może być odwołany dekretem Rady Ministrów, po wcześniejszym zawieszeniu go w pełnieniu funkcji na okres 1 miesiąca. Mer nie może zostać odwołany przez radę gminy.
Radni wybierają także zastępców mera (w liczbie ustalonej przez radę). Odwołanie mera powoduje automatycznie odwołanie jego zastępców. Zastępcy mera nie są organami gminy, nie mają własnych kompetencji, działają wyłącznie w imieniu mera.
Mer i jego zastępcy powoływani są na okres kadencji rady (tj. na 6 lat).
Funkcja mera jest honorowa, często przy tym łączona z mandatem członka parlamentu.
Mer jest przewodniczącym rady gminy, a równocześnie organem administracji rządowej w gminie, podległym prefektowi. Ponadto bardzo często mer pełni również funkcję posła lub senatora (co zwiększa jego autorytet).
Do zadań mera należy:
- przygotowywanie projektów uchwał i ich wykonywanie,
- występowanie z inicjatywą ustawodawczą,
- przewodniczenie posiedzeniom rady,
- reprezentowanie gminy na zewnątrz.
Aparatem pomocniczym mera jest urząd. W jego skład wchodzą pracownicy w liczbie od kilku w małych gminach wiejskich do kilkuset w dużych gminach miejskich. W skład urzędu wchodzą również tzw. urzędnicy pomocniczy. Za każdym razem konkretnego upoważnienia do działania wraz z określeniem zakresu kompetencji udziela urzędnikom pomocniczym mer.
Drugi szczebel samorządowy stanowią departamenty (95 oraz 4 krajów zamorskich). Równolegle z nimi urzęduje organ państwowy - prefekt.
Departament (fr.département) - jednostka podziału administracyjnego Francji, którego odpowiednikiem mógłby być powiat w Polsce, aczkolwiek rola departamentu w systemie administracyjnym jest o wiele bardziej znacząca. Na czele administracji departamentu stoi prefekt, reprezentant władzy centralnej, oraz rada generalna (conseil général). Departamenty dzielą się na mniejsze okręgi arrondissement, na czele których stoją podprefekci. W latach 70 departamenty zostały połączone w większe zgrupowania - regiony- które obejmują od 2 do 8 departamentów.
Podział na departamenty został wprowadzony we Francji na wniosek Emanuela Sieyesa dekretem z 14 grudnia 1789 roku. na miejsce dotychczasowych prowincji. Działanie to było wyrazem chęci zniszczenia struktur państwowych poprzedniego ustroju. Mimo to niektóre granice departamentalne biegną w tych samych miejscach, co dawne granice prowincji.
Departamenty były wydzielone w sposób sztuczny, tak, aby były mniej więcej równe pod względem powierzchni i zaludnienia. Ponadto założeniem podziału było, by z każdego miejsca departamentu można było dostać się do jego stolicy w ciągu jednego dnia jazdy koniem.
Początkowo było ich 83, ale w wyniku zmian granic, przyłączenia kilku terytoriów, liczba departamentów wzrastała. W okresie największych podbojów francuskich na kontynencie europejskim wyróżniano 140 departamentów. Za restauracji było ich już tylko 86, po wojnach włoskich - 89, a po wojnie francusko-pruskiej 1870-1871- 86. W XX weku podzielono gęsto zaludnione departamenty regionu paryskiego. Pewne zmiany zaszły także na Korsyce. Obecnie we Francji metropolitarnej wydzielonych jest 96 departamentów. Ponadto istnieją 4 deparatamenty zamorskie.
Powierzchnia departamentów waha się między 4 a 8 tys. km2. Jedynie w aglomeracji paryskiej są one mniejsze - najmniejszy departament o powierzchni 105 km 2 obejmuje miasto Paryż. Przy czym jest to 2. pod względem liczby ludności departament po departamencie Nord. Liczba ludności tej jednostki waha się od 100 tys. do 2,5 mln mieszkańców.
Nazwy departamentów wywodzą się od cech geograficznych regionu - najczęściej są to nazwy rzek , które przez niego przepływają (Loire, Gironde, Dordogne), nazwy pasm górskich (Vosges, Jura, Alpes Martimes) lub nazwy szczytów (Puy-de-dome). Niekiedy zawarte są także określenia położenia np. haut ('górny'), bas ('dolny'), maritime ('nadmorski'). Nazwy te celowo nie nawiązują do nazw krain historycznych, tak by nie nawiązywały do nazw sprzed rewolucji. Ponadto każdy departament oznaczony jest dwucyfrowym numerem, zgodnie z ich kolejnością alfabetyczną (określniki położenia nie były brane pod uwagę). Wyjątkiem są departamenty regionu IIe de France, które powstały w roku 1964, o numerach od 91 do 95, oraz departament Territoive-de-Belfort- nr 90. Także dwóm departamentom na Korsyce, które powstały w 1975 roku po podziale departamentu Corse (nr 20), nadano nowe numery: 2A (Corse de Sud) i 2B (Haute-Corse). Numery departamentów pojawiają się także w kodzie pocztowym (pierwsze dwie cyfry) oraz na tablicach rejestracyjnych (ostatnie dwie cyfry).
Departamenty są korporacjami terytorialnymi. Organem uchwałodawczym jest rada główna. Na każdy okręg wyborczy przypada jeden radny. Kadencja wynosi 6 lat. Jednakże po upływie kolejnych trzech lat wybierana jest połowa składu rady. Urzędnicy departamentów są w większości pracownikami państwowymi. Ich zwierzchnikiem jest przewodniczący rady głównej. W drodze tradycji przyjęło się, iż do zadań departamentów należą budowa i utrzymanie dróg departamentowych oraz dużych dróg międzygminnych, utrzymanie miejscowej kolei, ochrona socjalna młodzieży oraz osób starych. Ponadto ustawy kompetencyjne przydzieliły departamentom liczne, dotychczas państwowe, zadania, np.: budownictwo, gospodarka mieszkaniowa, transport i komunikacja, szkolnictwo wyższe zawodowe oraz średnie, sprawy socjalne.
Organem administracji państwowej na poziomie departamentu jest komisarz republiki. Jest reprezentantem rządu, powoływanym przez prezydenta republiki. Posiada on funkcje nadzorcze nad samorządem terytorialnym. Ponadto jest on organem wykonawczym, wykonującym zadania, które nie zostały przekazane samorządowi. Komisarz ma prawo uczestniczenia w sesjach rady głównej z prawem głosu. Przewodniczący rady składa mu roczne sprawozdanie z głównych kierunków działań, a on z kolei składa sprawozdanie ze swej działalności radzie. Swe zadania komisarz republiki wykonuje przy pomocy sekretarza generalnego, szefa organów administracji specjalnej, urzędników przybocznych oraz ogromnego sztabu urzędników.
Pomiędzy gminami a departamentami znajdują się okręgi administracyjne nie posiadające osobowości prawnej - tzw. arrodisements, w liczbie 325. Ich wielkość można porównać do powiatów w Niemczech. Organem administracji jest "przyboczny komisarz Republiki" - powoływany przez Prezydenta Republiki. Pełni on funkcje przedstawiciela rządu. W zamierzeniu arrondisement miało pełnić funkcje związku gmin, lecz w praktyce obok niego powstały związki gmin.
Departament zamorski (département d'outre mer, DOM) - nazwa francuskiego terytorium zależnego na prawach departamentu, wprowadzona w 1946 roku. Działają one na tych samych zasadach, co departamenty Francji metrolopitarnej. Każdy z nich tworzy jednocześnie region administracyjny, składający się z jednego departamentu.
Obecnie są to 4 departamenty o łącznej powierzchni blisko 89 tys. km² i ludności 1.784 tys. mieszk. (2003). Piątym departamentem zamorskim od roku 2011 będzie Majotta, w wyniku referendum przeprowadzonego 29 marca 2009.
Region |
Numer |
Powierzchnia |
Ludność |
Ośrodek |
973 |
83534 |
188,2 |
||
971 |
1780 |
440,4 |
||
972 |
1128 |
391,0 |
||
974 |
2546 |
764,3 |
Termin zbiorowość zamorska (collectivités d'outre-mer lub COM) został wprowadzony poprawką do konstytucji28 marca 2003r., by określić niektóre terytoria Francji, które wcześniej nosiły nazwę terytoriów zamorskich (territoire d'outre mer) lub zbiorowości terytorialnych o szczególnym statusie (collectivités territoriales à statut particulier). Poprawka ta wprowadzała także drugi rodzaj zbiorowości terytorialnych, zastępujących niektóre departamenty zamorskie. Te nowe zbiorowości miały posiadać jednoizbowe zgromadzenia doradcze, zastępujące istniejące rady departamentalne i regionalne. Obecnie nie ma jednak żadnej takiej zbiorowości, gdyż departamenty zamorskie Gwadepuly i Martyniki, które miały otrzymać ten status odrzuciły tę propozycję w referendum z 7 grudnia 2003r.
Obecnie istnieją cztery zbiorowości zamorskie:
Polinezja francuska - zbiorowość o dużej autonomii, posiada własnego prezydenta oraz jako jedynej przyznano jej nazwę kraj zamorski (pays d'outre-mer),
Majotta - określana także jako zbiorowość departamentalna (collectivité départementale),
Saint-Pierre i Miquelon- również o statucie zbliżonym do departamentu,
Wallis i Futuna- o szczególnym statucie, jedyna część terytorium Francji nie podzielona na gminy
Francuskie Terytoria Południowe i Antarktyczne -francuskie terytorium zależne obejmujące arktyczne wyspy wulkaniczne, położone w południowej części Oceanu. Położone są one w równej odległości podkontynentów Afryki, Australii i Antarktydy. W jego skład wchodzi również sektor Antarktydy obejmujący Ziemię Adeli, wobec której Francja zgłaszała swoje roszczenia terytorialne. Terytoria te mają od 1955 roku status terytorium zamorskiego Francji. Kilka państw nie uznaje francuskich roszczeń terytorialnych wobec Ziemi Adeli, jednocześnie roszczenia te są zawieszone zgodnie z podpisanym przez Francję Traktatem Antarktycznym.
Francuskie Terytoria Południowe i Antarktyczne dzielą się na 5 dystryktów:
Święty Paweł i Amsterdam
wyspa Amsterdam (Île Amsterdam),
Wyspa Świętego Pawła (Île Saint-Paul),
Wyspy Crozeta (Îles Crozet),
Wyspy Kergulena (Îles Kerguelen)
Ziemia Adeli (Terre Adélie).
Wyspy Rozproszone (grupa wysp wydzielona w 2005 spod administracji Renionu):
wyspa Bassas da India
wyspa Europa
wyspa Juan de Nova
wyspy Glorieuses
wyspa Tromelin
Od 1955 do 2004 główna siedziba administracji tego terytorium znajdowała się w Paryżu, gdzie rezydował Wysoki Komisarz Republiki do spraw Terytoriów Południowych. Po reformie z grudnia 2004 terytorium administratuje prefekt, którego siedziba mieści się w Saint Pierze na Reunionie. Od września 2008r funkcję tę pełni Rollon Mouchel - Blaisot.
Ziemia Adeli o powierzchni około 500 tys. km² oraz wyspy zajmujące razem 7781 km² nie były nigdy zamieszkane. Jedynymi mieszkańcami są przebywający tam czasowo naukowcy - w roku 1997 było ich około 100.
Mimo tego, terytorium posiada znaczącej wielkości flotę morską. Flota ta rejestrowana jest w tzw. drugim francuskim rejestrze statków, co umożliwia ich właścicielom płacenie niższych podatków i stosowanie mniej restrykcyjnych regulacji niż w przypadku głównego rejestru.
Kontrola nad administracją samorządową we Francji:
Kontrolę tę sprawują trybunały administracyjne, jako niezależne organy wymiaru sprawiedliwości, a także organy administracji rządowej (np. prefekt i Rada Ministrów - w stosunku do mera).
W ustawodawstwie francuskim - w odniesieniu do administracji lokalnej - nie używa się określenia „nadzór” (jedynie „kontrola”).
Kontrola nad administracją samorządową wykonywana przez prefekta, oprócz stosownych uprawnień względem mera, polega również na tym, że prefekt jest uprawniony, by w razie stwierdzenia, iż akt prawny podjęty przez radę jednostki samorządu terytorialnego (gminy, departamentu czy regionu) narusza obowiązujące prawo, zaskarżyć taki akt do trybunału administracyjnego. Obowiązuje przy tym następująca procedura: każdy akt prawa miejscowego musi być przedstawiony prefektowi w ciągu 15 dni od jego podjęcia. Prefekt może taki akt zaskarżyć do trybunału administracyjnego, natomiast nie może aktu prawa miejscowego uchylić (prefekt posiada więc w tym zakresie wyłącznie kompetencje kontrolne, a nie nadzorcze). Akt prawa miejscowego może być uchylony tylko przez trybunał administracyjny. Prefekt, w ramach swoich uprawnień kontrolnych, może zaskarżać nie tylko akty prawa miejscowego. Może on również wnieść skargę na wniosek mieszkańca, który uzna, że organy samorządowe naruszyły jego prawa.
Kontrolę nad jednostkami samorządu terytorialnego sprawują też regionalne izby obrachunkowe - ich kompetencje kontrolne mają jednak ograniczony zakres i mogą dotyczyć tylko spraw finansowych.
PONIŻSZA TABELA PRZEDSTAWIA REGIONY I DEPARTAMENTY FRANCJI - DWA NAJWYŻSZE SZCZEBLE PODZIAŁU ADMINISTRACYJNEGO FRANCJI.
Region |
Numer |
Departament |
Powierzchnia |
Ludność |
Ośrodek |
|
|
41309 |
2980,0 |
||
|
24 |
9060 |
391,0 |
||
|
33 |
Żyronda |
10000 |
1316,2 |
|
|
40 |
Landy |
9243 |
345,4 |
|
|
47 |
5361 |
313,6 |
||
|
64 |
Pireneje Atlantyckie |
7645 |
613,8 |
|
|
|
8280 |
1798,4 |
||
|
67 |
Dolny Ren |
4755 |
1074,3 |
|
|
68 |
Górny Ren |
3525 |
724,1 |
|
|
|
27209 |
2993,1 |
||
|
22 |
6878 |
549,1 |
||
|
29 |
6733 |
875,3 |
||
|
35 |
6775 |
907,0 |
||
|
56 |
6823 |
661,7 |
||
|
|
31582 |
1601,2 |
||
|
21 |
8763 |
503,7 |
||
|
58 |
6817 |
221,2 |
||
|
71 |
Saona i Loara |
8575 |
540,3 |
|
|
89 |
7427 |
336,0 |
||
|
|
39151 |
2446,8 |
||
|
18 |
7235 |
307,9 |
||
|
28 |
5880 |
400,6 |
||
|
36 |
6791 |
230,1 |
||
|
37 |
6127 |
564,8 |
||
|
41 |
6343 |
319,7 |
||
|
45 |
6775 |
623,7 |
||
|
|
16202 |
1130,1 |
||
|
25 |
5234 |
509,1 |
||
|
70 |
Górna Saona |
5360 |
232,4 |
|
|
39 |
4999 |
250,1 |
||
|
90 |
609 |
138,5 |
||
|
|
12011 |
10865,6 |
||
|
91 |
1804 |
1101,0 |
||
|
92 |
176 |
1470,0 |
||
|
75 |
105 |
2140,1 |
||
|
77 |
Sekwana i Marna |
5915 |
1188,5 |
|
|
93 |
236 |
1351,9 |
||
|
94 |
Dolina Marny |
245 |
1214,1 |
|
|
95 |
1246 |
1084,7 |
||
|
78 |
2284 |
1315,3 |
||
|
|
8680 |
265,0 |
||
|
2A |
Korsyka Południowa |
4014 |
109,0 |
|
|
2B |
Górna Korsyka |
4666 |
156,0 |
|
|
|
32082 |
3361,3 |
||
|
44 |
Loara Atlantycka |
6815 |
1206,5 |
|
|
49 |
7166 |
753,4 |
||
|
53 |
5175 |
292,5 |
||
|
72 |
6206 |
546,7 |
||
|
85 |
Wandea |
6720 |
562,2 |
|
|
|
27376 |
2385.6 |
||
|
11 |
6139 |
316,6 |
||
|
30 |
5853 |
646,1 |
||
|
34 |
6101 |
930,3 |
||
|
48 |
5167 |
75,2 |
||
|
66 |
Pireneje Wschodnie |
4116 |
417,4 |
|
|
|
16942 |
708,9 |
||
|
19 |
5857 |
230,6 |
||
|
23 |
5565 |
123,9 |
||
|
87 |
5520 |
354,4 |
||
|
|
23547 |
2340,2 |
||
|
54 |
5241 |
720,9 |
||
|
55 |
Moza |
6216 |
192,7 |
|
|
57 |
Mozela |
6216 |
1048,4 |
|
|
88 |
Wogezy |
5874 |
378,2 |
|
|
|
45349 |
2650,9 |
||
|
09 |
4890 |
139,5 |
||
|
12 |
8736 |
264,1 |
||
|
32 |
6257 |
175,7 |
||
|
31 |
Górna Garonna |
6309 |
1120,4 |
|
|
65 |
Pireneje Wysokie |
4464 |
224,4 |
|
|
46 |
5217 |
167,7 |
||
|
81 |
5758 |
350,2 |
||
|
82 |
Tarn i Garonna |
3718 |
208,9 |
|
|
|
12413 |
4024,7 |
||
|
59 |
5742 |
2565,1 |
||
|
62 |
6671 |
1459,6 |
||
|
|
17589 |
1442,5 |
||
|
14 |
5548 |
670,4 |
||
|
50 |
5938 |
478,8 |
||
|
61 |
6103 |
293,3 |
||
|
|
12318 |
1792,0 |
||
|
27 |
6040 |
545,3 |
||
|
76 |
6278 |
1246,7 |
||
|
|
26013 |
1314,7 |
||
|
03 |
7340 |
339,2 |
||
|
15 |
5726 |
147,1 |
||
|
43 |
Górna Loara |
4977 |
215,1 |
|
|
63 |
7970 |
613,3 |
||
|
|
19899 |
1861,0 |
||
|
02 |
7369 |
536,3 |
||
|
60 |
5860 |
760,3 |
||
|
80 |
Somma |
6170 |
564,4 |
|
|
|
25809 |
1683,0 |
||
|
16 |
5956 |
343,0 |
||
|
17 |
6864 |
581,6 |
||
|
79 |
5999 |
344,3 |
||
|
86 |
6990 |
414,1 |
||
|
|
31400 |
4606,3 |
||
|
04 |
Alpy Górnej Prowansji |
6925 |
140,4 |
|
|
06 |
Alpy Nadmorskie |
4299 |
997,1 |
|
|
13 |
Delta Rodanu |
5087 |
1914,0 |
|
|
05 |
Alpy Wysokie |
5549 |
122,6 |
|
|
83 |
5973 |
919,1 |
||
|
84 |
3567 |
513,1 |
||
|
|
43698 |
5710,0 |
||
|
01 |
5762 |
529,0 |
||
|
07 |
5529 |
289,9 |
||
|
26 |
6530 |
454,3 |
||
|
74 |
Górna Sabaudia |
4388 |
634,9 |
|
|
38 |
7431 |
1125,7 |
||
|
42 |
Loara |
4781 |
701,2 |
|
|
69 |
Rodan |
3249 |
1596,0 |
|
|
73 |
Sabaudia |
6028 |
379,0 |
|
|
|
25606 |
1342,6 |
||
|
08 |
5229 |
293,4 |
||
|
10 |
6004 |
293,3 |
||
|
52 |
Górna Marna |
6211 |
190,7 |
|
|
51 |
Marna |
8162 |
565,2 |
BIBLIOGRAFIA
B. Dolnicki „Samorząd terytorialny. Zagadnienia ustrojowe”, Kantor Wydawniczy Zakamycze 1999r.
P. Sarnecki S. Dudzik „ Ustrój Unii Europejskiej i ustroje państw członkowskich.”, Wolters Kluwer Polska 2007 Seria Akademicka
Strona internetowa http://pl.wikipedia.org/wiki/Francja
21
