TEMAT PRACY:

USTRÓJ SAMORZĄDOWY FRANCJI

WYKONAŁA

JOANNA PINIEWSKA

Republika Francuska jest unitarnym państwem demokratycznym, w którym ważną rolę odgrywa prezydent. Jest również szóstym najlepiej rozwiniętym krajem świata i jedenastym w rankingu warunków życia. Najważniejsze ideały Francji zawarte są w Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela i w występującym na drukach urzędowych i monetach haśle rewolucji francuskiej "liberté, égalité, fraternité" ("wolność, równość, braterstwo"). Kraj jest w gronie założycieli Unii Europejskiej. Ma największą powierzchnię spośród państw wspólnoty. Francja jest także członkiem-założycielem Organizacji Narodów Zjednoczonych, wchodzi także w skład Frankofobii (wspólnota ludzi i państw posługujących się językiem francuskim), G8 (grupa ośmiu najbardziej wpływowych państw świata) oraz Unii Łacińskiej. Należy do Rady Bezpieczeństwa ONZ, w której posiada prawo veta. Państwo to ze względu na swoją liczbę ludności, potencjał gospodarczy, pozycję w Europie, silną armię (trzeci po Rosji i USA arsenał nuklearny), uchodzi za jedno z najpotężniejszych państw świata.

Przez długi czas Francja była państwem scentralizowanym tzn. administracja była ściśle scentralizowana. Państwo jest kolebką absolutyzmu. Z tego powodu centralizm przetrwał prawie do dziś. I reformy decentralizacji miały miejsce na początku lat 80-tych XX wieku. Te reformy miały charakter przełomowy, były najważniejsze od czasów napoleońskich.

Reformy te spowodowane zostały 3 aktami prawnymi: ustawą z 1982r. i dwoma ustawami z 1983r. które to akty regulują strukturę funkcjonowania samorządu terytorialnego we Francji.

Ustawy te dotyczą kwestii ustrojowych, układu kompetencji między organami, regulacji dotyczących nadzoru i kontroli.

Zasadnicza reforma decentralizacyjna nastąpiła we Francji w 1981 roku. Reforma ta polegała przede wszystkim na wejściu w życie nowych aktów prawnych, które wprowadziły we Francji samorząd terytorialny.

W kolejnych latach (1982 i 1983) doszło do uchwalenia kolejnych aktów prawnych, które do dziś stanowią podstawę funkcjonowania samorządu terytorialnego we Francji.

W wyniku w/w reform doszło do przekształcenia regionów francuskich w podmioty samorządu terytorialnego (wcześniej regiony funkcjonowały wyłącznie jako jednostki podziału terytorialnego, na terenie których działały organy administracji rządowej). Organami samorządu terytorialnego na szczeblu regionu są rady regionalne (organy przedstawicielskie), a skład których wchodzą mieszkańcy danego regionu (wcześniej regionem zarządzał wyłącznie prefekt; obecnie również istnieje to stanowisko, ale wiążą się z nim inne kompetencje).

Ponadto znacznie poszerzono kompetencje organów administracji lokalnej już wcześniej funkcjonujących w gminach i departamentach.

W wyniku reform z lat 80-tych XX w. przekazano kompetencje kontrolne (nadzorcze) nad jednostkami samorządu terytorialnego we Francji trybunałom administracyjnym. Natomiast nadzór nad sprawami finansowymi powierzono regionalnym izbom obrachunkowym.

Pomimo w/w reform decentralizacyjnych we Francji istotne znaczenie mają nadal tendencje centralizacyjne (samorząd terytorialny nie jest tak silny jak np. w Niemczech). Tendencje te mają swoje źródło przede wszystkim w pewnych zaszłościach historycznych (Francja przez długi czas była monarchią absolutną), a także w specyfice gmin francuskich (jest ich bardzo wiele, są niewielkie i słabe - przede wszystkim finansowo).

W ustawodawstwie francuskim nie używa się określenia „samorząd terytorialny”, ale: „administracja lokalna” („administracja zdecentralizowana”) czy „społeczność lokalna” (colectivité locale).

W każdej jednostce podziału terytorialnego we Francji funkcjonują organy lokalne. Organy przedstawicielskie (stanowiące) składają się z przedstawicieli mieszkańców gminy, departamentu bądź regionu.

Występuje tu tzw. zasada dualizmu administracji publicznej, która przejawia się w dwóch aspektach:

  1. dualizm administracji publicznej we Francji polega na tym, że obok organów administracji samorządowej (czyli organów przedstawicielskich, którymi są rady) występują (zwłaszcza na szczeblu departamentu i regionu) silne organy rządowe - prefekci (mają oni bardzo silną pozycję, pomimo częściowego ograniczenia ich kompetencji w wyniku wprowadzenia organów samorządowych);

  2. niekiedy organy administracji samorządowej pełnią jednocześnie funkcje organów administracji rządowej (przykład: mer - organ wykonawczy gminy, łączący funkcje organu samorządowego i rządowego w gminie).

Konstytucja tego państwa przewiduje następujące jednostki samorządu terytorialnego: gminy, departamenty, regiony, jednostki o specjalnym statusie oraz jednostki zamorskie.

Samorząd terytorialny we Francji ma co do zasady charakter trójstopniowy.

Konstytucja reguluje podstawowe zasady ustroju samorządu terytorialnego. Każda jednostka powinna posiadać radę wybieraną przez obywateli. Obywatele mają prawo do żądania rozpatrzenia określonej sprawy przez organ stanowiący, a organ ten ma prawo zarządzenia z własnej inicjatywy referendum lokalnego w sprawie projektów uchwał i innych aktów prawnych stanowiących przez daną jednostkę.

Do zakresu działań poszczególnych jednostek powinny należeć sprawy, które mogą najlepiej być rozstrzygane na danym poziomie. W zakresie określonym w ustawie organicznej, jednostki te mogą - pod pewnymi warunkami - stanowić przepisy, które regulują określone zagadnienia odmienne niż ustawy i akty podstawowe określające zakres ich kompetencji, przy czym nie może to dotyczyć istotnych warunków wykonywania wolności i praw konstytucyjnych. Zgodnie z tradycją francuską jednostki samorządu terytorialnego nie mają kompetencji do określania swojej wewnętrznej organizacji.

Konstytucja ustanawia zasadę samodzielności jednostek samorządu terytorialnego.

Ustawa zasadnicza gwarantuje ponadto jednostkom źródła dochodów oraz prawo swobodnego dysponowania środkami finansowymi. Wszelkiemu przekazywaniu kompetencji na rzecz jednostek samorządu terytorialnego musi towarzyszyć przyznanie środków finansowych, które były przeznaczone na ich realizację. Ustawa musi ponadto przewidywać mechanizm finansowy mający na celu wyrównywanie różnic między jednostkami samorządu terytorialnego. Jednostki samorządu terytorialnego podlegają nadzorowi ze strony przedstawiciela państwa.

Podstawy współczesnego podziału administracyjnego Francji ukształtowały się w okresie rewolucji francuskiej. Zniesiono wówczas podział na prowincje i wprowadzono departament. W tym samym czasie pojawiły się także francuskie gminy, nieco później kanton i arrondissements. Najwyższy stopień tego podziału - regiony- wprowadzono dopiero w 2. połowie XX wieku. Jednocześnie od końca XIX wieku podejmowano nieudane próby ograniczenia nadmiernej liczby gmin. Ostatecznie nacisk kładzie się teraz bardziej na współpracę gmin, która przyjmuję formę związków międzygminnych bądź terytoriów

Region - najwyższy szczebel podziału administracyjnego Francji. W latach 60. i 70. władze francuskie doszły do wniosku, że podział na departamenty jest niewystarczający. Planowanie strategiczne w tak małych jednostkach jest niemożliwe. Dlatego w roku 1972 powołano do życia nowe regiony administracyjne - regions de programme - które grupują od 2 do 8 departamentów. Ich granice i nazwy nawiązują często do starych nazw historycznych (np. Owernia, Pikardia, Lotaryngia). Tylko kilka posiada nazwy geograficzne (np. Rodan-Alpy, Centre) lub kombinacje nazw historycznych i geograficznych (np. Szampania-Ardeny).

Każdy region dzieli się dalej na departamenty, arrondissement, kantony (canton) oraz gminy (commune). Od 1982, kiedy to uchwalono ustawę o decentralizacji, najważniejszym organem w regionie jest rada regionalna (conseil régional) wybierana co 6 lat. Na jej czele stoi przewodniczący regionu. Ponadto prefekt regionu koordynuje działania rządu w departamentach wchodzących w skład danego regionu. Ze względu na pewne odmienności Korsyka posiada inny status niż pozostałe regiony. Na jej czele stoi zgromadzenie terytorialne.

Lista regionów

  9. Korsyka (status specjalny)

We Francji gminy, departamenty i regiony są zarządzane samodzielnie przez wybrane rady. Dla wszystkich gmin występuje jednolity model organizacyjny.

Gminy są podstawowymi jednostkami samorządu terytorialnego we Francji (jednostki stopnia podstawowego). Większość z nich wywodzi się jeszcze z czasów rzymskich, zaś nieliczne powstały później niż w średniowieczu.

Gmina francuska, inaczej komuna - jednostka samorządu terytorialnego Francji wchodzi w skład departamentu i odpowiada zakresem działalności polskim gminom.
Gminom przysługuje generalna kompetencja obejmująca wszystkie sprawy lokalne, z wyjątkiem spraw ustawowo wyłączonych na rzecz administracji rządowej lub wspólnot wyższego szczebla (departamentów i regionów administracyjnych).

Finansowanie gmin:

- dochody wewnętrzne (dochody własne): podatki i opłaty:

a) podatki to: podatek mieszkaniowy, od gruntów zabudowanych, od gruntów niezabudowanych (główne źródło dochodu gmin wiejskich), od działalności gospodarczej (główne źródło dochodu gmin miejskich)

b) opłaty z tytułu korzystania z obiektów użyteczności publicznej (kąpieliska, niektóre szkoły itd.)

- dochody zewnętrzne do dotacje z budżetu państwa.

Gminy mogą czerpać dochody z działalności gospodarczej.

Rozwinięta jest instytucja dotycząca wyrównywania wysokości dochodów uzyskiwanych przez gminy w celu zrównania poziomu w tych gminach:

- wyrównywanie finansów gmin

Organami gminy są: rada gminy i mer.

Rada gminy jest organem przedstawicielskim, wybierana w wyborach bezpośrednich i powszechnych przez mieszkańców gminy na sześć lat. Bierne prawo wyborcze przysługuje osobom, które ukończyły 18 lat, stale zamieszkują na terenie danej gminy lub też opłacają podatki na rzecz tej gminy (przy czym istotne jest, że co najmniej ¾ składu rady muszą stanowić stali mieszkańcy gminy) oraz posiadają obywatelstwo francuskie (lub - zgodnie z art. 19 TWE - są obywatelami jednego z państwa członkowskich Unii Europejskiej i zamieszkują na stałe na terenie danej gminy).

Mandat radnego (lub inna funkcja samorządowa) wiąże się z pewnymi ograniczeniami, do których należy przede wszystkim zaliczyć tzw. zasadę niepołączalności funkcji - polega ona na tym, że radny (lub inny funkcjonariusz samorządowy) nie może być równocześnie np. sędzią, prefektem, radnym w innej jednostce samorządu terytorialnego (wyjątek od zasady niepołączalności funkcji stanowi mer, który będąc przewodniczącym rady, a zarazem organem wykonawczym gminy, może równocześnie być posłem lub senatorem).

Mandat radnego wygasa generalnie w razie śmierci, ale także w przypadku dymisji radnego (dymisji udziela trybunał administracyjny przede wszystkim z powodu niewłaściwego wykonywania mandatu).

Sesje rady zwołuje mer, który jest przewodniczącym rady. Sesja może być również zwołana na wniosek co najmniej ½ składu rady lub z inicjatywy prefekta (który jest terenowym organem administracji rządowej). Sesje rady są jawne. Mieszkańcy są powiadamiani o terminie sesji w sposób zwyczajowo przyjęty. Sesje rady mogą zostać utajnione. Obradom przewodniczy mer i jest to głos decydujący, rozstrzygający.

Uchwały rady podejmowane są w obecności co najmniej połowy radnych, zwykłą większością głosów. Jeśli w danym dniu na obradach rady nie ma quorum, sesja może być zwołana powtórnie (w ciągu 3 dni) i wówczas podjęte uchwały są ważne bez względu na liczbę obecnych radnych.

We Francji mamy do czynienia z pewnym specyficznym rozwiązaniem prawnym, a mianowicie: podczas sesji rady możliwe jest głosowanie per procura, czyli przez przedstawiciela - radny nieobecny na sesji może upoważnić pisemnie innego radnego do tego, aby głosował w jego imieniu.

Rada może powoływać komisje, które zajmują się określonymi dziedzinami spraw należących do kompetencji rady. W skład komisji co do zasady wchodzą radni, jednak istnieje możliwość tworzenia tzw. komisji ekstramunicypalnych, w których skład wchodzą osoby będące mieszkańcami danej gminy, ale nie będące radnymi.

Liczba radnych gminnych waha się od 9 aż do 69. Wyjątki dotyczą wielkich miast - Lyon posiada 73 radnych, Marsylia 101 radnych, natomiast Paryż, który jest równocześnie miastem i departamentem, posiada Radę Paryża, złożoną ze 163 radnych. Miasta te zostały podzielone ponadto na dzielnice, które posiadają również własne rady. Rady mają obowiązek odbywania posiedzeń plenarnych co najmniej raz na kwartał. Kompetencje rady gminnej ustalone zostały przy pomocy klauzuli generalnej, przewidującej, iż do rady gminnej należą wszystkie sprawy mające charakter lokalny, w tym zatwierdza budżet gminy i uchwala plan zagospodarowania przestrzennego (zatwierdzany później przez rząd centralny), z wyjątkiem spraw ustawowo wyłączonych na rzecz administracji rządowej lub wspólnot lokalnych wyższych szczebli (departamentów i regionów). Każda uchwała rady gminy musi zostać zatwierdzona przez prefekta czyli przedstawiciela rządu.

Radę gminy francuskiej wiąże zasada laicyzacji. Podkreśla subwencjonowanie kultu religijnego ( żaden kościół nie może starać się o fundusz z gminy na jakiś cel). Dotyczy to również prywatnych, podstawowych szkół, ale może wspomagać te szkoły prywatne, które powstają na zasadzie umowy miedzy gminą, a szkołą prywatna. Nie jest ograniczanie udzielanie pomocy finansowej dzieciom z biednych rodzin bez względu na rodzaj szkoły. Gmina jest upoważniona do interwencji w dziedzinie gospodarczej i społecznej. Musi respektować zasady wolnego rynku, handlu, przemysłu i równości obywatela wobec prawa.

Organem wykonawczym rady jest mer. Przed reformami z lat 80-tych XX w. mer był wybierany (mianowany) przez organy rządowe, natomiast obecnie jest on wybierany przez radę z jej składu na pierwszym po wyborach posiedzeniu spośród radnych, którzy ukończyli 21 lat.

Do wyboru mera wymagana jest absolutna większość głosów, która musi zostać osiągnięta w jednej z dwóch tur głosowania. W razie braku takiej większości, w trzeciej turze można dokonać wyboru mera zwykłą większością głosów. Kadencja mera wynosi 6 lat, tak jak kadencja rady. W praktyce kandydaturę na stanowisk mera zgłasza partia lub ugrupowanie, które wygrało wybory samorządowe. Po dokonaniu wyboru mera rada nie ma możliwości odwołania go przed upływem kadencji. Prawo przewiduje jedynie dopuszczalność zawieszenia lub odwołania mera w przypadku popełnienia przez niego poważnego błędu przy realizacji jego zadań i funkcji. Kadencja mera może być również skrócona w razie śmierci mera lub w razie złożenia przez niego dymisji (na ręce prefekta). Ponadto mer może być odwołany ze stanowiska w razie utraty biernego prawa wyborczego lub w przypadku połączenia swej funkcji z inną funkcją, zakazaną ustawowo. Mer może być odwołany dekretem Rady Ministrów, po wcześniejszym zawieszeniu go w pełnieniu funkcji na okres 1 miesiąca. Mer nie może zostać odwołany przez radę gminy.

Radni wybierają także zastępców mera (w liczbie ustalonej przez radę). Odwołanie mera powoduje automatycznie odwołanie jego zastępców. Zastępcy mera nie są organami gminy, nie mają własnych kompetencji, działają wyłącznie w imieniu mera.

Mer i jego zastępcy powoływani są na okres kadencji rady (tj. na 6 lat).

Funkcja mera jest honorowa, często przy tym łączona z mandatem członka parlamentu.

Mer jest przewodniczącym rady gminy, a równocześnie organem administracji rządowej w gminie, podległym prefektowi. Ponadto bardzo często mer pełni również funkcję posła lub senatora (co zwiększa jego autorytet).

Do zadań mera należy:

- przygotowywanie projektów uchwał i ich wykonywanie,

- występowanie z inicjatywą ustawodawczą,

- przewodniczenie posiedzeniom rady,

- reprezentowanie gminy na zewnątrz.

Aparatem pomocniczym mera jest urząd. W jego skład wchodzą pracownicy w liczbie od kilku w małych gminach wiejskich do kilkuset w dużych gminach miejskich. W skład urzędu wchodzą również tzw. urzędnicy pomocniczy. Za każdym razem konkretnego upoważnienia do działania wraz z określeniem zakresu kompetencji udziela urzędnikom pomocniczym mer.

Drugi szczebel samorządowy stanowią departamenty (95 oraz 4 krajów zamorskich). Równolegle z nimi urzęduje organ państwowy - prefekt.

Departament (fr.département) - jednostka podziału administracyjnego Francji, którego odpowiednikiem mógłby być powiat w Polsce, aczkolwiek rola departamentu w systemie administracyjnym jest o wiele bardziej znacząca. Na czele administracji departamentu stoi prefekt, reprezentant władzy centralnej, oraz rada generalna (conseil général). Departamenty dzielą się na mniejsze okręgi arrondissement, na czele których stoją podprefekci. W latach 70 departamenty zostały połączone w większe zgrupowania - regiony- które obejmują od 2 do 8 departamentów.

Podział na departamenty został wprowadzony we Francji na wniosek Emanuela Sieyesa dekretem z 14 grudnia 1789 roku. na miejsce dotychczasowych prowincji. Działanie to było wyrazem chęci zniszczenia struktur państwowych poprzedniego ustroju. Mimo to niektóre granice departamentalne biegną w tych samych miejscach, co dawne granice prowincji.

Departamenty były wydzielone w sposób sztuczny, tak, aby były mniej więcej równe pod względem powierzchni i zaludnienia. Ponadto założeniem podziału było, by z każdego miejsca departamentu można było dostać się do jego stolicy w ciągu jednego dnia jazdy koniem.

Początkowo było ich 83, ale w wyniku zmian granic, przyłączenia kilku terytoriów, liczba departamentów wzrastała. W okresie największych podbojów francuskich na kontynencie europejskim wyróżniano 140 departamentów. Za restauracji było ich już tylko 86, po wojnach włoskich - 89, a po wojnie francusko-pruskiej 1870-1871- 86. W XX weku podzielono gęsto zaludnione departamenty regionu paryskiego. Pewne zmiany zaszły także na Korsyce. Obecnie we Francji metropolitarnej wydzielonych jest 96 departamentów. Ponadto istnieją 4 deparatamenty zamorskie.

Powierzchnia departamentów waha się między 4 a 8 tys. km2. Jedynie w aglomeracji paryskiej są one mniejsze - najmniejszy departament o powierzchni 105 km 2 obejmuje miasto Paryż. Przy czym jest to 2. pod względem liczby ludności departament po departamencie Nord. Liczba ludności tej jednostki waha się od 100 tys. do 2,5 mln mieszkańców.

Nazwy departamentów wywodzą się od cech geograficznych regionu - najczęściej są to nazwy rzek , które przez niego przepływają (Loire, Gironde, Dordogne), nazwy pasm górskich (Vosges, Jura, Alpes Martimes) lub nazwy szczytów (Puy-de-dome). Niekiedy zawarte są także określenia położenia np. haut ('górny'), bas ('dolny'), maritime ('nadmorski'). Nazwy te celowo nie nawiązują do nazw krain historycznych, tak by nie nawiązywały do nazw sprzed rewolucji. Ponadto każdy departament oznaczony jest dwucyfrowym numerem, zgodnie z ich kolejnością alfabetyczną (określniki położenia nie były brane pod uwagę). Wyjątkiem są departamenty regionu IIe de France, które powstały w roku 1964, o numerach od 91 do 95, oraz departament Territoive-de-Belfort- nr 90. Także dwóm departamentom na Korsyce, które powstały w 1975 roku po podziale departamentu Corse (nr 20), nadano nowe numery: 2A (Corse de Sud) i 2B (Haute-Corse). Numery departamentów pojawiają się także w kodzie pocztowym (pierwsze dwie cyfry) oraz na tablicach rejestracyjnych (ostatnie dwie cyfry).

Departamenty są korporacjami terytorialnymi. Organem uchwałodawczym jest rada główna. Na każdy okręg wyborczy przypada jeden radny. Kadencja wynosi 6 lat. Jednakże po upływie kolejnych trzech lat wybierana jest połowa składu rady. Urzędnicy departamentów są w większości pracownikami państwowymi. Ich zwierzchnikiem jest przewodniczący rady głównej. W drodze tradycji przyjęło się, iż do zadań departamentów należą budowa i utrzymanie dróg departamentowych oraz dużych dróg międzygminnych, utrzymanie miejscowej kolei, ochrona socjalna młodzieży oraz osób starych. Ponadto ustawy kompetencyjne przydzieliły departamentom liczne, dotychczas państwowe, zadania, np.: budownictwo, gospodarka mieszkaniowa, transport i komunikacja, szkolnictwo wyższe zawodowe oraz średnie, sprawy socjalne.

Organem administracji państwowej na poziomie departamentu jest komisarz republiki. Jest reprezentantem rządu, powoływanym przez prezydenta republiki. Posiada on funkcje nadzorcze nad samorządem terytorialnym. Ponadto jest on organem wykonawczym, wykonującym zadania, które nie zostały przekazane samorządowi. Komisarz ma prawo uczestniczenia w sesjach rady głównej z prawem głosu. Przewodniczący rady składa mu roczne sprawozdanie z głównych kierunków działań, a on z kolei składa sprawozdanie ze swej działalności radzie. Swe zadania komisarz republiki wykonuje przy pomocy sekretarza generalnego, szefa organów administracji specjalnej, urzędników przybocznych oraz ogromnego sztabu urzędników.

Pomiędzy gminami a departamentami znajdują się okręgi administracyjne nie posiadające osobowości prawnej - tzw. arrodisements, w liczbie 325. Ich wielkość można porównać do powiatów w Niemczech. Organem administracji jest "przyboczny komisarz Republiki" - powoływany przez Prezydenta Republiki. Pełni on funkcje przedstawiciela rządu. W zamierzeniu arrondisement miało pełnić funkcje związku gmin, lecz w praktyce obok niego powstały związki gmin.

Departament zamorski (département d'outre mer, DOM) - nazwa francuskiego terytorium zależnego na prawach departamentu, wprowadzona w 1946 roku. Działają one na tych samych zasadach, co departamenty Francji metrolopitarnej. Każdy z nich tworzy jednocześnie region administracyjny, składający się z jednego departamentu.
Obecnie są to 4 departamenty o łącznej powierzchni blisko 89 tys. km² i ludności 1.784 tys. mieszk. (2003). Piątym departamentem zamorskim od roku 2011 będzie Majotta, w wyniku referendum przeprowadzonego 29 marca 2009.

Region

Numer

Powierzchnia
w km²

Ludność
w tys. (2003)

Ośrodek
administracyjny

Gujana Francuska
Guyane Française

973

83534

188,2

Cayenne

Gwadelupa
Guadeloupe

971

1780

440,4

Basse-Terre

Martynika
Martinique

972

1128

391,0

Fort-de-France

Reunion
Réunion

974

2546

764,3

Saint-Denis

Termin zbiorowość zamorska (collectivités d'outre-mer lub COM) został wprowadzony poprawką do konstytucji28 marca 2003r., by określić niektóre terytoria Francji, które wcześniej nosiły nazwę terytoriów zamorskich (territoire d'outre mer) lub zbiorowości terytorialnych o szczególnym statusie (collectivités territoriales à statut particulier). Poprawka ta wprowadzała także drugi rodzaj zbiorowości terytorialnych, zastępujących niektóre departamenty zamorskie. Te nowe zbiorowości miały posiadać jednoizbowe zgromadzenia doradcze, zastępujące istniejące rady departamentalne i regionalne. Obecnie nie ma jednak żadnej takiej zbiorowości, gdyż departamenty zamorskie Gwadepuly i Martyniki, które miały otrzymać ten status odrzuciły tę propozycję w referendum z 7 grudnia 2003r.

Obecnie istnieją cztery zbiorowości zamorskie:

Francuskie Terytoria Południowe i Antarktyczne -francuskie terytorium zależne obejmujące arktyczne wyspy wulkaniczne, położone w południowej części Oceanu. Położone są one w równej odległości podkontynentów Afryki, Australii i Antarktydy. W jego skład wchodzi również sektor Antarktydy obejmujący Ziemię Adeli, wobec której Francja zgłaszała swoje roszczenia terytorialne. Terytoria te mają od 1955 roku status terytorium zamorskiego Francji. Kilka państw nie uznaje francuskich roszczeń terytorialnych wobec Ziemi Adeli, jednocześnie roszczenia te są zawieszone zgodnie z podpisanym przez Francję Traktatem Antarktycznym.

Francuskie Terytoria Południowe i Antarktyczne dzielą się na 5 dystryktów:

Od 1955 do 2004 główna siedziba administracji tego terytorium znajdowała się w Paryżu, gdzie rezydował Wysoki Komisarz Republiki do spraw Terytoriów Południowych. Po reformie z grudnia 2004 terytorium administratuje prefekt, którego siedziba mieści się w Saint Pierze na Reunionie. Od września 2008r funkcję tę pełni Rollon Mouchel - Blaisot.

Ziemia Adeli o powierzchni około 500 tys. km² oraz wyspy zajmujące razem 7781 km² nie były nigdy zamieszkane. Jedynymi mieszkańcami są przebywający tam czasowo naukowcy - w roku 1997 było ich około 100.

Mimo tego, terytorium posiada znaczącej wielkości flotę morską. Flota ta rejestrowana jest w tzw. drugim francuskim rejestrze statków, co umożliwia ich właścicielom płacenie niższych podatków i stosowanie mniej restrykcyjnych regulacji niż w przypadku głównego rejestru.

Kontrola nad administracją samorządową we Francji:

Kontrolę tę sprawują trybunały administracyjne, jako niezależne organy wymiaru sprawiedliwości, a także organy administracji rządowej (np. prefekt i Rada Ministrów - w stosunku do mera).

W ustawodawstwie francuskim - w odniesieniu do administracji lokalnej - nie używa się określenia „nadzór” (jedynie „kontrola”).

Kontrola nad administracją samorządową wykonywana przez prefekta, oprócz stosownych uprawnień względem mera, polega również na tym, że prefekt jest uprawniony, by w razie stwierdzenia, iż akt prawny podjęty przez radę jednostki samorządu terytorialnego (gminy, departamentu czy regionu) narusza obowiązujące prawo, zaskarżyć taki akt do trybunału administracyjnego. Obowiązuje przy tym następująca procedura: każdy akt prawa miejscowego musi być przedstawiony prefektowi w ciągu 15 dni od jego podjęcia. Prefekt może taki akt zaskarżyć do trybunału administracyjnego, natomiast nie może aktu prawa miejscowego uchylić (prefekt posiada więc w tym zakresie wyłącznie kompetencje kontrolne, a nie nadzorcze). Akt prawa miejscowego może być uchylony tylko przez trybunał administracyjny. Prefekt, w ramach swoich uprawnień kontrolnych, może zaskarżać nie tylko akty prawa miejscowego. Może on również wnieść skargę na wniosek mieszkańca, który uzna, że organy samorządowe naruszyły jego prawa.

Kontrolę nad jednostkami samorządu terytorialnego sprawują też regionalne izby obrachunkowe - ich kompetencje kontrolne mają jednak ograniczony zakres i mogą dotyczyć tylko spraw finansowych.

PONIŻSZA TABELA PRZEDSTAWIA REGIONY I DEPARTAMENTY FRANCJI - DWA NAJWYŻSZE SZCZEBLE PODZIAŁU ADMINISTRACYJNEGO FRANCJI.

Region

Numer

Departament

Powierzchnia
w km²

Ludność
w tys. (2003)

Ośrodek
administracyjny

Akwitania
Aquitaine

41309

2980,0

Bordeaux

24

Dordogne

9060

391,0

Périgueux

33

Żyronda
Gironde

10000

1316,2

Bordeaux

40

Landy
Landes

9243

345,4

Mont-de-Marsan

47

Lot-et-Garonne

5361

313,6

Agen

64

Pireneje Atlantyckie
Pyrénées-Atlantiques

7645

613,8

Pau

Alzacja
Alsace

8280

1798,4

Strasburg

67

Dolny Ren
Bas-Rhin

4755

1074,3

Strasburg

68

Górny Ren
Haut-Rhin

3525

724,1

Colmar

Bretania
Bretagne

27209

2993,1

Rennes

22

Côtes-d'Armor

6878

549,1

Saint-Brieuc

29

Finistère

6733

875,3

Quimper

35

Ille-et-Vilaine

6775

907,0

Rennes

56

Morbihan

6823

661,7

Vannes

Burgundia
Bourgogne

31582

1601,2

Dijon

21

Côte-d'Or

8763

503,7

Dijon

58

Nièvre

6817

221,2

Nevers

71

Saona i Loara
Saône-et-Loire

8575

540,3

Mâcon

89

Yonne

7427

336,0

Auxerre

Region Centralny
Centre

39151

2446,8

Orlean

18

Cher

7235

307,9

Bourges

28

Eure-et-Loir

5880

400,6

Chartres

36

Indre

6791

230,1

Châteauroux

37

Indre-et-Loire

6127

564,8

Tours

41

Loir-et-Cher

6343

319,7

Blois

45

Loiret

6775

623,7

Orlean

Franche-Comté

16202

1130,1

Besançon

25

Doubs

5234

509,1

Besançon

70

Górna Saona
Haute-Saône

5360

232,4

Vesoul

39

Jura

4999

250,1

Lons-le-Saunier

90

Territoire-de-Belfort

609

138,5

Belfort

Île-de-France

12011

10865,6

Paryż

91

Essonne

1804

1101,0

Évry

92

Hauts-de-Seine

176

1470,0

Nanterre

75

Paryż

105

2140,1

Paryż

77

Sekwana i Marna
Seine-et-Marne

5915

1188,5

Melun

93

Seine-Saint-Denis

236

1351,9

Bobigny

94

Dolina Marny
Val-de-Marne

245

1214,1

Créteil

95

Val-d'Oise

1246

1084,7

Pontoise

78

Yvelines

2284

1315,3

Wersal

Korsyka
Corse

8680

265,0

Ajaccio

2A

Korsyka Południowa
Corse-du-Sud

4014

109,0

Ajaccio

2B

Górna Korsyka
Haute-Corse

4666

156,0

Bastia

Kraj Loary
Pays de la Loire

32082

3361,3

Nantes

44

Loara Atlantycka
Loire-Atlantique

6815

1206,5

Nantes

49

Maine-et-Loire

7166

753,4

Angers

53

Mayenne

5175

292,5

Laval

72

Sarthe

6206

546,7

Le Mans

85

Wandea
Vendée

6720

562,2

La Roche-sur-Yon

Langwedocja-Roussillon
Languedoc-Roussillon

27376

2385.6

Montpellier

11

Aude

6139

316,6

Carcassonne

30

Gard

5853

646,1

Nîmes

34

Hérault

6101

930,3

Montpellier

48

Lozère

5167

75,2

Mende

66

Pireneje Wschodnie
Pyrénées-Orientales

4116

417,4

Perpignan

Limousin

16942

708,9

Limoges

19

Corrèze

5857

230,6

Tulle

23

Creuse

5565

123,9

Guéret

87

Haute-Vienne

5520

354,4

Limoges

Lotaryngia
Lorraine

23547

2340,2

Metz

54

Meurthe-et-Moselle

5241

720,9

Nancy

55

Moza
Meuse

6216

192,7

Bar-le-Duc

57

Mozela
Moselle

6216

1048,4

Metz

88

Wogezy
Vosges

5874

378,2

Épinal

Midi-Pyrénées

45349

2650,9

Tuluza

09

Ariège

4890

139,5

Foix

12

Aveyron

8736

264,1

Rodez

32

Gers

6257

175,7

Auch

31

Górna Garonna
Haute-Garonne

6309

1120,4

Tuluza

65

Pireneje Wysokie
Hautes-Pyrénées

4464

224,4

Tarbes

46

Lot

5217

167,7

Cahors

81

Tarn

5758

350,2

Albi

82

Tarn i Garonna
Tarn-et-Garonne

3718

208,9

Montauban

Nord-Pas-de-Calais

12413

4024,7

Lille

59

Nord

5742

2565,1

Lille

62

Pas-de-Calais

6671

1459,6

Arras

Dolna Normandia
Basse-Normandie

17589

1442,5

Caen

14

Calvados

5548

670,4

Caen

50

Manche

5938

478,8

Saint-Lô

61

Orne

6103

293,3

Alençon

Górna Normandia
Haute-Normandie

12318

1792,0

Rouen

27

Eure

6040

545,3

Évreux

76

Seine-Maritime

6278

1246,7

Rouen

Owernia
Auvergne

26013

1314,7

Clermont-Ferrand

03

Allier

7340

339,2

Moulins

15

Cantal

5726

147,1

Aurillac

43

Górna Loara
Haute-Loire

4977

215,1

Le Puy-en-Velay

63

Puy-de-Dôme

7970

613,3

Clermont-Ferrand

Pikardia
Picardie

19899

1861,0

Amiens

02

Aisne

7369

536,3

Laon

60

Oise

5860

760,3

Beauvais

80

Somma
Somme

6170

564,4

Amiens

Poitou-Charentes

25809

1683,0

Poitiers

16

Charente

5956

343,0

Angoulême

17

Charente-Maritime

6864

581,6

La Rochelle

79

Deux-Sèvres

5999

344,3

Niort

86

Vienne

6990

414,1

Poitiers

Prowansja-Alpy-W.Lazurowe
Provence-Alpes-Côte d'Azur

31400

4606,3

Marsylia

04

Alpy Górnej Prowansji
Alpes-de-Haute-Provence

6925

140,4

Digne

06

Alpy Nadmorskie
Alpes-Maritimes

4299

997,1

Nicea

13

Delta Rodanu
Bouches-du-Rhône

5087

1914,0

Marsylia

05

Alpy Wysokie
Hautes-Alpes

5549

122,6

Gap

83

Var

5973

919,1

Tulon

84

Vaucluse

3567

513,1

Awinion

Rodan-Alpy
Rhône-Alpes

43698

5710,0

Lyon

01

Ain

5762

529,0

Bourg-en-Bresse

07

Ardèche

5529

289,9

Privas

26

Drôme

6530

454,3

Valence

74

Górna Sabaudia
Haute-Savoie

4388

634,9

Annecy

38

Isère

7431

1125,7

Grenoble

42

Loara
Loire

4781

701,2

Saint-Étienne

69

Rodan
Rhône

3249

1596,0

Lyon

73

Sabaudia
Savoie

6028

379,0

Chambéry

Szampania-Ardeny
Champagne-Ardenne

25606

1342,6

Châlons-en-Champagne

08

Ardennes

5229

293,4

Charleville-Mézières

10

Aube

6004

293,3

Troyes

52

Górna Marna
Haute-Marne

6211

190,7

Chaumont

51

Marna
Marne

8162

565,2

Châlons-en-Champagne


BIBLIOGRAFIA

21