1. Stosunki prawne między władza publiczną a podmiotami prowadzącymi działalność gospodarczą.

Prawo gospodarcze jak każde inne prawo reguluje pewne stosunki prawne. Prawo gospodarcze będzie się zajmowało regulacją stosunków prawnych, które powstają w przestrzeni pomiędzy państwem a podmiotem gospodarczym. Inaczej mówiąc, jest to sfera stosunków prawnych, która wypełnia przestrzeń pomiędzy państwem podmiotami gospodarczymi. Będzie interesował nas każdy podmiot gospodarczy od początku do końca, ale w wybranym zakresie; od powstania do zakończenia działalności. Pojęcie działalności gospodarczej Pod pojęciem działalności gospodarczej rozumie się zgodnie z ustawą o działalności gospodarczej z dnia 23 grudnia 1988 r. działalność wytwórczą, budowlaną, handlową i usługową prowadzoną w celach zarobkowych n na własny rachunek podmiotu prowadzącego taką działalność. Sąd Najwyższy sformułował charakterystyczne cechy tej działalności gospodarczej: działalność gospodarcza powinna mieć charakter zawodowy, czyli stały, ma to być działalność powtarzalna, ta działalność ma być podporządkowana zasadzie racjonalnego gospodarowania (pomnażanie zysków), podmiot gospodarczy ma uczestniczyć w obrocie gospodarczym, w pojęciu działalności gospodarczej mieści się również działalność ubezpieczeniowa w zakresie ubezpieczeń majątkowych, osobowych i w zakresie reasekuracji, udzielanie porad prawnych przez adwokatów, radców prawnych, do działalności gospodarczej zalicza się również czynności prawne i faktyczne związane uzyskiwaniem czynników produkcji (biura notarialne, komornicy), produkcję roślinną (ogrodnictwo, sadownictwo) i zwierzęcą również zaliczamy do działalności gospodarczej. Podstawowe wyznaczniki dotyczące pojęcia działalności gospodarczej dla odróżnienia i innych rodzajów działalności są: gospodarczy charakter prowadzonej działalności, ukierunkowanie na osiąganie zysku (chociaż nie wszystkie podmioty gospodarce nastawione są na osiąganie zysku - są to wyjątki), samoistny charakter tej działalności. Prowadzenie działalności gospodarczej na własny rachunek oznacza, że działalność jest wykonywana w imieniu własnym i na własne ryzyko. Ale to nie oznacza, że nie możemy wyznaczyć zastępców czy pełnomocników, którzy będą działali w naszym imieniu. Przedsiębiorstwo podmiotu gospodarczego (podmiot gospodarczy) - terminu tego używamy w czterech znaczeniach: wg kodeksu handlowego; przedsiębiorstwo należy rozumieć jako zorganizowany kompleks majątkowy przeznaczony do prowadzenia działalności, o których mówi ustawa o działalności gospodarczej, wg kodeksu cywilnego; art. 55 KC (!), przedsiębiorstwo jest traktowane jako zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych i obejmuje wszystko co wchodzi w skład tego przedsiębiorstwa: firmę, nazwę, znaki towarowe, księgi rachunkowe, prawa majątkowe ,itp. oraz art.526 KC. Kodeks cywilny traktuje pojęcie przedsiębiorstwa szerzej niż KH. Art. 55.1. [Przedsiębiorstwo]

Przedsiębiorstwo, jako zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych, obejmuje wszystko, co wchodzi w skład przedsiębiorstwa, w szczególności:

1) firmę (nazwę), znaki towarowe i inne oznaczenia indywidualizujące przedsiębiorstwo,

2) księgi handlowe,

3) nieruchomości i ruchomości należące do przedsiębiorstwa, w tym produkty i materiały,

4) patenty, wzory użytkowe i zdobnicze,

5) zobowiązania i obciążenia, związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa,

6) prawa wynikające z najmu i dzierżawy lokali zajmowanych przez przedsiębiorstwo. Art. 55.2. [Czynność dotycząca przedsiębiorstwa] Czynność prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo obejmuje wszystko, co wchodzi w skład przedsiębiorstwa, chyba że co innego wynika z treści czynności prawnej albo z przepisów szczególnych. Art. 55.3. [Gospodarstwo rolne] Za gospodarstwo rolne uważa się grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą, oraz prawami i obowiązkami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego. w znaczeniu przedmiotowym; oznacza zakres działalności gospodarczej konkretne-go podmiotu gospodarczego. w ujęciu komplementarnym; występują jeszcze inne wartości i okoliczności, które działają w oderwaniu od kompleksu majątkowego i mają wpływ na wartość tego przedsiębiorstwa, np. lokalizacja przedsiębiorstwa, reputacja. Kupiec rejestrowy - pojęcie to jest pojęciem węższym (ale bardziej konkretnym) od pojęcia przedsiębiorstwa podmiotu gospodarczego. Kupcem rejestrowym jest ten kto we własnym imieniu prowadzi przedsiębiorstwo zarobkowe. ( nie wymaga wpisu do rejestru handlowego) Rozróżnienie spółki prawa cywilnego i handlowego i reprezentacji stron Spółka cywilna posiada zdolność sądową a nie posiada osobowości prawnej. Tylko spółki prawa handlowego posiadają osobowość prawną. Osobowość prawna wynika wprost z przepisów. Wskazówką do określenia, jaki podmiot ma osobowość prawną, jest to, kto ma prawo do reprezentowania podmiotu gospodarczego. Organem, który ma prawo do reprezentowania spółki jest zarząd. W spółkach prawa cywilnego nie ma zarządu, ponieważ nie ma ta spółka osobowości prawnej. Każdy podmiot ma zdolność do czynności prawnych i ma także zdolność sądową. Spółka cywilna ma samodzielna pozycję prawną. Artykuł 758 kodeksu postępowania cywilnego mówi, że do egzekucji wspólnego majątku wspólników spółki cywilnej jest konieczny tytuł egzekucyjny wydany przeciwko wszystkim wspólnikom. Inne jednostki nie posiadające osobowości prawnej, to np. osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą.

Źródła prawa gospodarczego:

Są nimi przepisy kodeksu cywilnego, które dotyczą osób fizycznych i prawnych w ramach prowadzonych przez nie działalności gospodarczych.

Prawo gospodarcze będąc kompleksową gałęzią prawa nie ma w przeciwieństwie do większości gałęzi prawa swojego kodeksu (kodeksu gospodarczego). Wśród całej gamy źródeł prawa gospodarczego szczególne miejsce zajmuje kodeks cywilny z 1964 roku (od tego czasu ponad 20 razy nowelizowany).

Wśród innych źródeł prawa gospodarczego można wymienić:

• kodeks handlowy z 1934r. z późniejszymi 16 zmianami;

• ustawa z 1981 roku o przedsiębiorstwach państwowych oraz ustawa o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego;

• ustawa z 1982 roku - prawo spółdzielcze;

• ustawa z 1989 roku o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych;

• ustawa z 1991 roku o spółkach z udziałem kapitału zagranicznego;

• ustawa 1996 roku o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych;

• ustawa 23.12.1998 roku o działalności gospodarczej (dziennik ustaw nr. 41, 28.12.1998r., pozycja 324);

• ustawa z 1997 roku o prawie bankowym;

• ustawa z 1997 roku o prawie o publicznym obrocie papierów wartościowych

Prawo gospodarcze publiczne - to forma uregulowanej dopuszczalnej ingerencji państwa w sferę stosunków gospodarczych. Określa stosunek państwa do własności środków produkcji, które stanowią podstawę gospodarowania i tworzą określony typ gospodarki.

W Polsce prawo gospodarcze publiczne ujmuje się jako działania państwa w sferze swobodnej działalności gospodarczej, polegające nie tylko na jej ograniczaniu i ochronie, lecz także na kształtowaniu ładu przestrzennego w gospodarce, ochronie konkurencji, porządkowaniu stosunków własnościowych i wprowadzaniu publicznej własności gospodarczej. Musi określać kto w imieniu państwa realizuje jego funkcje gospodarcze oraz w jaki sposób wykonuje te zadania.

Wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje źródeł tego prawa:

• konstytucja,

• ustawy,

• akty podstawowe (rozporządzenia, zarządzenia).

Ustawa o działalności gospodarczej. (Dz. Ustaw nr. 41, 28.12.98r., poz.324)

Konstrukcja ustawy opiera się na 3 podstawowych zasadach:

• zasada wolności gospodarczej;

• zasada równości wszystkich typów własności przy podejmowaniu i prowadzeniu działalności gospodarczej;

• zasada: „co nie jest prawem zabronione, jest dozwolone”.

Pojęcie działalności gospodarczej:

W ujęciu normatywnym (ustawy o działalności gospodarczej) jest działalność wytwórcza, budowlana, handlowa i usługowa prowadzona w celach zarobkowych i na własny rachunek podmiotu prowadzącego taką działalność.

Definicja podmiotu gospodarczego.

Podmiotem prowadzącym działalność gospodarczą, zwanym dalej „podmiotem gospodarczym”, może być osoba fizyczna, osoba prywatna, a także jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, utworzona zgodnie z przepisami prawa, jeśli jej przedmiot działania obejmuje prowadzenie działalności gospodarczej.

Podejmowanie działalności gospodarczej może być:

a) wolne - Podjęcie działalności gospodarczej jest wolne, jeśli nie istnieje prawny zakaz jej podejmowania lub nie podlega ona ograniczeniom bądź reglamentacji. W swobodzie podejmowania działalności gospodarczej nie przeczy natomiast istnienie obowiązku zgłaszania działalności gospodarczej do ewidencji działalności gospodarczej. Zaprzeczeniem istnienia wolności gospodarczej są zakazy podejmowania działalności gospodarczej. Mogą one odnosić się do osób (zakazy podmiotowe) lub rodzajów działalności gospodarczej (zakazy przedmiotowe).

b) zakazane bezwzględnie - W sensie dosłownym o bezwzględnym zakazie podjęcia działalności gospodarczej możemy mówić tylko w odniesieniu do czynności i działań zabronionych przez prawo (paserstwo, usługi seksualne). Bezwzględny zakaz podejmowania działalności gospodarczej dotyczy osób nie mających zdolności do czynności prawnych (ubezwłasnowolnienie, niepełnoletność).

c) zakazane względnie (ograniczone) - Zakazy względne - o charakterze przedmiotowym lub podmiotowym - oznaczają w gruncie rzeczy większe lub mniejsze ograniczenia swobody podejmowania bądź co niektórej działalności gospodarczej, bądź też tylko przez niektóre podmioty. Miarą swobody podejmowania działalności gospodarczej w danym państwie nie są wymogi stawiane podmiotom gospodarczym, są nimi natomiast ograniczenia wynikające z polityki gospodarczej państwa polegającej na istnieniu szerokiej bazy funkcjonowania monopoli państwowych oraz rozbudowanego systemu pozwoleń na podejmowanie działalności gospodarczej.

d) Reglamentowane - O ograniczeniach w podejmowaniu działalności gospodarczej możemy mówić zwłaszcza wtedy, gdy związane są one z obowiązkiem uzyskania odpowiedniego pozwolenia (koncesji, zezwolenia) itp. władzy publicznej oraz gdy uzyskanie takiego pozwolenia nie jest dostępne dla wszystkich podmiotów gospodarczych. Rozróżnienie pomiędzy wymogami i ograniczeniami w podejmowaniu działalności gospodarczej polega na tym, że ustanawia się i odnosi się ona wobec wszystkich podmiotów gospodarczych. Natomiast ograniczenia i reglamentacja podejmowania działalności gospodarczej mogą być związane z ustanowieniem szczególnych wymogów, jak i z wyborem oraz świadomością prowadzenia określonej polityki gospodarczej przez państwo.

Reglamentacja ograniczenie działalności gospodarczej.

Wymogi stawiane podmiotom podejmującym działalność gospodarczą:

Na podmiotach podejmujących i prowadzących działalność gospodarczą spoczywają następujące obowiązki:

Niektóre z nich mają charakter uniwersalny i odnoszą do każdego gospodar. Inne zaś mają charakter szczególny i obciążają jedynie podmioty konkretnego rodzaju działalności gospodarczej.

I grupa (o charakterze uniwersalnym) chodzi o następujące obowiązki:

1. zgłaszanie do ewidencji gospodarczej lub rejestracja podmiotu gospodarczego;

2. zgłoszenie do rejestru specjalnych (REGON), rejestracji podatkowej, rejestracji ZUS;

3. założenie rachunku bankowego - w celu przechowywania środków pieniężnych i dokonywania rozliczeń finansowych;

4. prowadzenie rachunkowości;

5. oznaczenie siedziby i miejsca prowadzenia działalności oraz oznakowanie wyrobów wprowadzonych do obrotu;

6. spełnienie warunków prowadzenia działalności gospodarczej związanych z ochroną życia i mienia;

7. spełnienie warunków działalności gospodarczej związanych z przepisami budowlanymi, sanitarnymi, przeciwpożarowymi i ochrony środowiska;

8. spełnienie wymogów związanych z zapewnieniem działalności gospodarczej, odpowiedniej klasyfikacji zawodowej.

II grupa. Przepisy szczególne, które określają warunki prowadzenia działalności gospodarczej, najczęściej zawierają także przepisy karne ustalające zasady odpowiedzialności za popełnione czyny, głównie wykroczenia.

W skrajnych wypadkach - nie przestrzeganie prawnych warunków prowadzenia działalności gospodarczej może zakończyć się pozbawieniem praw wykonania tej działalności i to nie tylko przez cofnięcie koncesji lub zezwolenia, bądź ograniczenie przedmiotu działalności lecz także (tam gdzie pozwolenie nie jest wymagane) np. orzeczeniem sądu lub właściwego organu administracji nakazującego zaprzestanie działalności.

Podejmowanie działalności gospodarczej na podstawie zgłoszenia do ewidencji:

W ustawie o działalności gospodarczej (art.8 &1) przyjęto zasadę, że podjęcie działalności gospodarczej przez osoby fizyczne i jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej - wymaga zgłoszenia do ewidencji działalności gospodarczej. W pewnych sytuacjach (art. 9, art. 10 pkt 1 ) zgłoszenie do ewidencji ma charakter fakultatywny i staje się uprawnieniem podmiotu gospodarczego (uboczne zajęcia zarobkowe).

Ustawa wymaga, aby zgłoszenie do ewidencji zawierało (art. 16 str. 1):

1. oznaczenie przedsiębiorstwa i jego siedziby (miejsca zamieszkania, a w razie ustanowienia pełnomocników do dokonywania czynności prawnej w imieniu podmiotu gospodarczego również ich imiona i nazwiska);

2. określenie przedmiotu działalności gospodarczej;

3. wskazanie miejsca wykonywania działalności gospodarczej;

4. wskazanie daty rozpoczęcia działalności gospodarczej, konkretny miesiąc, dzień i rok.

Zgodnie z ustawą z dnia 08.03.1990 o samorządzie terytorialnym organem ewidencyjnym stał się wójt lub burmistrz (prezydent miasta) ponieważ tylko oni wydają decyzje w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej.

Organem wyższego stopnia wobec organów ewidencyjnych jest wojewoda.

Zaświadczenie o dokonaniu wpisu do ewidencji jest przekazywane właściwemu wg miejsca położenia podmiotu gospodarczego organowi podatkowemu (urzędowi skarbowemu) oraz oddziałowi ZUS.

W art. 19 ustawy o działalności gospodarczej przewiduje się instytucję wykreślenia wpisu o działalności gospodarczej. Wykreślenia dokonuje się w drodze decyzji administracyjnej w terminie określonym w tej decyzji, w następujących sytuacjach:

1. rezygnacja z prowadzenia działalności gospodarczej;

2. wykreślenie wpisu z ewidencji w skutek podjęcia przez sąd prawomocnego orzeczenia zakazującego osobie fizycznej prowadzenia działalności gospodarczej objętej wpisem;

3. wykreślenie z ewidencji wtedy, gdy organ ewidencyjny dokonał go z naruszeniem prawa.

W art. 9 &1 - zastosowanie zwolnienia od obowiązku zgłaszania działalności gospodarczej do ewidencji używając formuły „nie wymaga zgłoszenia”. Odniesiono je do działalności gospodarczej polegającej na „ubocznych zajęciach zarobkowych”. Aby uznać okres działalności gospodarczej za uboczne zajęcie zarobkowe, muszą być spełnione łącznie następujące warunki:

1. działalność gospodarcza musi być prowadzona osobiście (tylko przez osobę fizyczną) bez zatrudnienia osób trzecich, a nawet bez pomocy koleżeńskiej;

2. zarobek osiągnięty z tej działalności musi stanowić dodatkowe źródło dochodów podejmujące zajęcia uboczne;

3. przedmiotem ubocznych zajęć zarobkowych może być tylko działalność gospodarcza wymieniona w art. 9 ustęp 2.

Reglamentacja podejmowania działalności gospodarczej:

Dostępność podejmowania niektórych rodzajów działalności gospodarczej może być ograniczona przez ustanowienie szczególnych wymogów, które spełniać powinien podmiot gospodarczy zamierający prowadzić działalność gospodarczą w określonej dziedzinie. Efektem reglamentacji jest akt zgody władzy publicznej na podjęcie działalności gospodarczej objętej reglamentacją. Zgoda ta jest wyrażona w różnej postaci prawnej, pod różnymi formami (koncesja, zezwolenie, licencja, upoważnienie, pozwolenie). Nie rezygnując z monopolu państwo może zdecydować na rzecz podmiotu niepaństwowego prawo wykonywania działalności gospodarczej zastrzeżonej dla państwa, wypożyczając jednocześnie temu podmiotowi, niektóre atrybuty władztwa administracyjnego związanego z tym oraz pewne przywileje.

a) nadzór gospodarczy

b) Polityka strukturalna

Zasadniczo polityka strukturalna w ramach Unii Europejskiej Nie jest oparta na kompetencji ogólnej, prowadzącej do kształtowania całości zamierzeń gospodarczych w ramach państw członkowskich. Nie ma też kompetencji do wiążącego koordynowania gospodarek tych państw. Idea generalna polega na utrzymaniu w art. 202 (dawniej 145) Traktatu rzymskiego zadaniu Rady uwzględnienia polityki gospodarczej w państwach członkowskich.

Cele europejskiej polityki strukturalnej Traktatu rzymskiego są zbieżne z rozważaniami przyjętymi w ustawodawstwach państw członkowskich. Istnienie funduszy wspomagających przedsięwzięcia w zakresie polityki strukturalnej tzw. Fundusze strukturalne - mające na celu utrzymanie właściwych związków między działaniami w sferze gospodarczej i społecznej w celu uzyskania harmonijnego rozwoju:

1. Europejski Fundusz Regionalny

2. Europejski Fundusz Socjalny

3. Europejski Fundusz Agrarny

4. Fundusz Kohezyjny.

Ogólne zakres polityki strukturalnej bywa rożnie traktowany, zwykle jednak terminem „polityka strukturalna” obejmuje się działania sterujące procesami rozwojowymi zmierzającymi do osiągnięcia czterech celów:

1. wzrost wydajności przedsiębiorstwa

2. cel wykorzystanai środków zarówno finansowych jak i rzeczowe. Wykorzystanie tych środków ma konstytucyjnie swój punkt odniesienia do nakazów ochrony środowiska

3. Polityka strukturalna na celu dostarczanie nowych miejsc pracy - ten czynnik zaczyna odgrywać coraz istotniejszą rolę w związku z nasilającymi się zjawiskami negatywnymi nadmiernego stanu bezrobocia.

4. Polityka regionalna

Polityka strukturalna jest więc działaniem skoncentrowanym na wybranych, ściśle określonych odcinkach. Kierunki te zostały włączone do strategii działań współczesnej władzy publicznej w sposób selektywny świadomy.

c) Wspieranie

2. Stosunki między państwem a gospodarką na świecie prawa europejskiego

Płaszczyzny adaptacyjne dla prawa krajowego, analizowane z punktu widzenia prawa europejskiego, pozostają istotne:

a) instrumentarium prawne polityki przemysłowej - wzajemne konsultacje, inicjatywy rady i jej działania promocyjne. Rada Unii Europejskiej uchwaliła program wzmacniania konkurencyjności przemysłu. Ochronie konkurencji służą nie tylko przepisy antymonopolowe, lecz także np. antykorupcyjne. Należy tu wskazać na dwie nasze wstawowe koncepcje, jak się wydaje, udane, odpowiadające przyjmowanym w krajach członkowskich Unii Europejskim standardom.

Europejska polityka gospodarcza dzieli się systematycznie na:

- ogólną politykę przemysłową, z dychotomicznym, dalszym podziałem na politykę strukturalno-sektorową;

- politykę regionalną.

Nie wszystkie elementy mieszczące się w polityce sektoralnej Unii Europejskiej można by zastosować do warunków polskich. Należy natomiast znać podstawowe ich założenia, aby móc zmieścić się w pewnych rygorach.

b) prawo o ochronie konsumenta

c) prawo o ochronie środowiska naturalnego

3. Prawo regulujące stosunki publicznoprawne

a) Konstytucja

Konstytucja z 2 kwietnia 1997r w zakresie problematyki gospodarczej stanowi rezultat kilkuletnich dociekań. Ustawa zasadnicza opiera system gospodarczy na czterech kanonach:

1. Zasada społecznej gospodarki rynkowej

2. Ochrona własności

3. Wolność gospodarcza - jako zasada jest czynnikiem sanacji prawa.

4. Zasada solidarności i dialogu

Konstytucja zachowuje neutralność polityczną i w pewnym zakresie gospodarczą

b) ustawy zwykłe

c) Rozporządzenia i zarządzenia

Rozporządzenia

- obowiązują wszystkich

- nie wymagają ratyfikacji

mają priorytet przed prawem krajowym.

d) Orzecznictwo sądowe

25000 norm prawnych.50000 orzeczeń obowiązujących gospodarkę.

1. Sąd Najwyższy

2. Naczelny Sąd Administracyjny ( dziś zajmuje się podatkami, cłami, kontyngentami, lokalizacją, planami przestrzennymi).

Orzeczenia sądów są powszechnie stosowane. Są zawiłe zrozumiałe dla radców prawnych itp.Jakośc prawa na świecie jest coraz gorsza, infrastruktura nie wytrzymuje coraz większych potrzeb,

Pomoc prawa dla przedsiębiorstw:

1. Rada Europy,

2. Komisja Europejska, u nas Rada Min.

3. Trybunał Obrachunkowy, u nas NIK- czuwanie nad finansami wspólnoty i innych państw. Funkcje spektakularne.

4. Komisja społeczno-gosp.- programy rozwoju.

Istotą w Unii jest tworzenie programu rozwoju społ-gosp. Unia tworzy warunki dla konkurencji.

5. Komisja regionu- struktura regionalna.

4. Aparat administracji gospodarczej

Do kompetencji rządu należy organizowanie własnej administracji i zapewnienie jej warunków do skutecznego wykonania zadań. Z punku widzenia należy odnotować, że dostrzegalna jest prawidłowość rozbudowy ilościowej administracji i wzrost kosztów jej utrzymania..

Sejm przyjął ustawę tworzącą nową strukturę - Główny Urząd Administracji Publicznej

Do stałego katalogu resortów gospodarczych nalezą resorty:

1. finansowe

2. ogólnogospodarcze

3. pracy i spraw socjalnych

4. komunikacji

a) Aparat administracji centralnej

Ministerstwo Gospodarki posiada wiele kompetencji o strategicznym charakterze:

- wykonywanie analiz

- przygotowanie raportów o stanie gospodarki

- projektowanie programów

- przygotowanie projektów ekonomicznych

- przygotowanie aktów prawnych

b) Aparat administracji terenowej

c) Samorząd gospodarczy

Administracja samorządu gospodarczego wykształciła się w ubiegłym stuleciu we Francji w postaci zbliżonej do obecnej. Organizacja samorządu gospodarczego opiera się dziś na trzech ustawach:

1. Ustawa z 22 marca 1989 o rzemiośle

2. Ustawa z 30 maja 1989 o samorządzie zawodowym niektórych przedsiębiorców

3. Ustawa z 30 maja 1989 o izbach gospodarczych

Wspólną cechą tych ustaw jest dobrowolność przystępowania do organizacji samorządu gospodarczego. Na organizację samorządu rzemiosła składają się cechy, spółdzielcze rzemieślnicze, izby rzemieślnicze, Związek Rzemiosła Polskiego. Organizacjami powstającymi w samorządzie zawodowym niektórych podmiotów gospodarczych (handlu, gastronomii, usługach, transporcie itp.) są zrzeczenia. Izby gospodarcze mogą zrzeszać się w Krajowej Izbie Gospodarczej.

Wszystkie organizacje samorządu gospodarczego pełnią określone funkcje jako:

- grupy nacisku reprezentującego swoje środowiska

- ośrodki kształtujące etykę zawodową

- organizacje podnoszące kwalifikacje, weryfikujące umiejętności i orzekające o nich

- struktura wykonywanych zadań zleconych.

Prawo działalności gospodarczej:

1. Organizacja samorządu gospodarczego nie może podejmować w imieniu przedsiębiorcy czynności prawnych. Samorząd jest nietypową organizacją służącą lobbingowi.

2. Samorząd nie posiada wobec przedsiębiorców uprawnień władczych. Ustawa - Prawo działalności gospodarczej w art. 58 ust 1 stanowi, zę uprawnienia takie dotyczą „wykonywania działalności gospodarczej”. Samorząd nie może działać władczo w jakiejkolwiek sferze należącej do przedsiębiorstwa.

3. Samorząd nie może podejmować działań godzących w zasadę konkurencji lub ograniczających zakaz wykonywanej działalności gospodarczej.

4. Organizacja samorządu gospodarczego nie może nikomu odmówić wystąpienia, jeżeli spełnia on przepisane prawem warunki.

d) Związki pracodawców, związki zawodowe

5. Prawo przemysłowe

Polskie prawo przemysłowe powstało na podstawie rozporządzenia Prezydenta RP na mocy ustawy z 7 czerwca 1927r. Zakres przedmiotowy odpowiadał obowiązującym wówczas regulacjom, a zwłaszcza austryjackiej i niemieckiej. Rozporządzenie Prezydenta RP okazało się aktem trwałym, obowiązywało także w okresie po II wojnie światowej i stosowano je z powodzeniem.

Za przemysł uważa się wszelkie zatrudnienie zarobkowe lub przedsiębiorstwo wykonywane samoistnie i zawodowo, bez względu na to, czy jest ono wytwarzające, przetwarzające, czy usługowe. (Art. 1 i 2 prawa przemysłowego)

a) Zasada wolności gospodarczej

Jest to trzecia idea Konstytucji. Wolność ta dotyczy, zarówno podejmowania działalności gospodarczej jak również jej prowadzenia. W obydwu przypadkach dopuszczalne są ustawowe warunki ograniczające czy wykluczające ze względu na ważny interes publiczny, o czym stanowi art. 22. Można natomiast wyrazić pogląd, że pojęcie wolności gospodarczej koresponduje ze swobodą konkurencji, której ramy określa ustawa.

Na strefę wolności gospodarczej składają się takie pojęcia jak:

- Wolność podejmowania działalności gospodarczej

- swoboda rozwoju - chodzi tu o zachowanie reguł rozwojowych zarówno w odniesieniu do stosunków z władzą publiczną , które mogą zagrozić wolności gospodarczej poprzez regulacja albo też fiskalizm, jak też o działanie państwa mające na celu ochronne słabszych podmiotów gospodarczych przed silnymi.

Zasada wolności gospodarczej w odniesieniu do działania władzy publicznie zgodnie z prawem należy rozpatrywać w trzech funkcjach tej władzy. Pierwsza ma charakter allokatywny, zmierzający do optymalnego kojarzenia interesów indywidualnych oraz zbiorowych. Koncesja ma na celu interesy zbiorowe, jakkolwiek może wpłynąć ujemnie na reguły konkurencji. Drugą funkcje można nazwać dystrybutywną. Ma ona na względzie interwencję w sferze zjawisk rynkowych. Przykładem może być pomoc dla małych i średnich przedsiębiorstw. Funkcja trzecia ma charakter stabilizujący, prokoniunkturalny. Instrumentem należącym do tej sfery mogą być ustalone przez właściwy organ stopy procentowe bądź wysokość rezerw obowiązkowych dla banków.

W realizacji zasady wolności gospodarczej mamy do czynienia bądź to z prawnie ustalonymi preferencjami, bądź też z normami.

b) Koncesja

Ma charakter decyzji administracyjnej. Dotyczą sytuacji, w których państwo zastrzega sobie wyłączność na określoną sferę działalności, ze względu na jej znaczenie i użyteczność publiczną. Państwo może jednak odstepować innym podmiotom prawo wykonywania działalności objętej wyłącznością , poprzez udzielanie koncesji.

Przykładowe działalności wymagające koncesji:

• wydobywanie kopalin podlegających prawu górniczemu oraz poszukiwanie złóż tych kopalń.

• Przetwórstwo i obrót metalami szlachetnymi

• Wytwarzanie i obrót materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją.

• Wytwarzanie środkó farmaceutycznych, odurzających i psychotropowych.

Podmiot może domagać się wydania promesy koncesji, czyli przyrzeczenia, którą to wydaje się w drodze decyzji administracyjnej. W promesie ustala się termin ważności koncesji, z tym że nie może być on krótszy niż 6 miesięcy. Można uchylić zobowiązanie udzielenia koncesji w przypadku zmiany stanu prawnego bądź faktycznego podmiotu.

Organ koncesyjny może odmówić wydania koncesji.

Generalnie koncesje wydaje się na czas nieoznaczony.

Wniosek o udzielenie koncesji powinien zawierać:

1. oznaczenie przedsiębiorcy i jego siedziby (miejsca zamieszkania), a w razie ustanowienia pełnomocników do dokonywania czynności prawnych w imieniu podmiotu gospodarczego - również ich imiona i nazwiska;

2. określenie przedmiotu działalności gospodarczej;

3. wskazania miejsca wykonania działalności gospodarczej;

4. wskazania daty rozpoczęcia działalności gospodarczej (należy dokładnie wskazać dzień, miesiąc, rok rozpoczęcia działalności gospodarczej).

Ustawa o działalności gospodarczej nie ustala form złożenia zabezpieczenia majątkowego. Jest to istotna luka w przepisach, ponieważ otwiera możliwość zastosowania nie tylko zabezpieczenia pieniężnego. Proces ubiegania się i udzielania koncesji może być poprzedzony zastosowaniem PROMESY KONCESJI, to jest przyrzeczenia wydania koncesji. Ustawa o działalności gospodarczej wymaga aby koncesja zawierała dane objęte wnioskiem, a mianowicie:

• oznaczenie organu koncesyjnego;

• datę wydania koncesji;

• oznaczenie koncesjonariusza;

• powołanie podstawy prawnej wydania koncesji;

• przedmiot koncesji;

• uzasadnienie faktyczne i prawne;

• pouczenie, czy i w jakim trybie decyzja może być wzruszoną;

• podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do wydania decyzji.

Konieczne jest także określenie czy koncesji udziela się na czas nieoznaczony (co jest zasadą), czy też na czas oznaczony (co można uczynić na wniosek zainteresowanego).

Organ koncesyjny - w drodze decyzji administracyjnej - może odmówić udzielenia koncesji lub ograniczyć zakres i przedmiot działalności gospodarczej w stosunku do wniosku o udzielenie koncesji, ze względu na zagrożenie interesu gospodarki narodowej, obronności lub bezpieczeństwa państwa, a także ze względu na zagrożenie bezpieczeństwa lub dóbr osobistych obywateli.

Od 07.12.1991 obowiązuje zasada, że organ koncesyjny może cofnąć koncesję lub ograniczyć zakres lub przedmiot działalności określonej w koncesji:

• jeżeli przedsiębiorca nie usunął uchybień w terminie wyznaczonym przez organ koncesyjny w wyniku przeprowadzenia kontroli koncesjonowanej działalności gospodarczej;

• jeżeli prowadzona działalność gospodarcza rażąco uchybia warunkom wykonywania działalności gospodarczej określonym normatywnie lub ustalonym w koncesji przez organ koncesyjny;

• ze względu na zagrożenie interesu gospodarki narodowej, obronności lub bezpieczeństwa państwa albo zagrożenie bezpieczeństwa lub dóbr osobistych obywateli;

• w razie zawiadomienia o prowadzeniu działalności gospodarczej lub prawomocnego orzeczenia sądu zakazującego osobom fizycznym prowadzenia działalności gospodarczej objętej koncesją;

• w razie udzielenia koncesji z naruszeniem prawa (wina leży po stronie organu decyzyjnego).

Przepisy ustawy o działalności gospodarczej mają następujące znaczenie dla regulacji prawnej koncesjonowania w Polsce:

1. wprowadzają koncesjonowanie jako wyjątek od swobody podejmowania działalności gospodarczej;

2. ustawa o działalności gospodarczej tworzy podstawy prawne dla unormowania zasad udzielania koncesji w niektórych dziedzinach na podstawie odrębnych przepisów prawnych, art. 11 ustęp 3-7. Ponadto tworzy także podstawy prawne dla wydawania aktów wykonawczych do ustawy w zakresie dotyczącym trybu koncesjonowania, art. 20 ustęp 3 i 7 oraz art. 22;

3. ustawa o działalności gospodarczej normuje konstrukcję i procedurę koncesjonowania określając w ten sposób zasady ogólne tego procesu.

Rozwiązania szczegółowe są natomiast zawarte w aktach wykonawczych i w odrębnych ustawach oraz związanych z nimi aktami wykonawczymi.

W ramowych zasadach ogólnych koncesjonowania ustawa o działalności gospodarczej normuje:

1. zasadę ustalania właściwości organu koncesjonowanego;

2. charakter prawny koncesji i postępowania koncesyjnego;

3. wymogi dotyczące złożenia zabezpieczenia majątkowego;

4. warunki odmowy lub ograniczenia koncesji;

5. wymogi dotyczące wniosku o udzielenie koncesji;

6. czas obowiązywania koncesji;

7. kontrolę działalności gospodarczej objętej koncesją;

8. warunki cofania koncesji;

9. przyrzeczenie wydania koncesji - promesa koncesji;

10. przepisy karne;

11. zmiany w przepisach obowiązujących wskazujące na zmianę wymogów przy staraniu się o koncesję;

12. częściową ochronę praw: nabytych na podstawie koncesji wydanych przed wejściem w życie ustawy o działalności gospodarczej.

Ustawa o działalności gospodarczej nie poświęca odrębnej uwagi podmiotom ubiegającym się o uzyskanie koncesji. Należy więc przyjąć, że każdy przedsiębiorca może być podmiotem gospodarczym, a ten może ubiegać się wydanie koncesji na podjęcie i prowadzenie działalności gospodarczej - w dziedzinie objętej koncesjonowaniem.

Koncesjonariuszem - może więc być osoba fizyczna, osoba prawna, a także jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, utworzona zgodnie z przepisami prawa jeżeli jej przedmiot działania obejmuje prowadzenie działalności gospodarczej.

Zgodnie z art. 20 ustęp 1 ustawy o działalności gospodarczej - organem koncesyjnym jest właściwy ze względu na podmiot działalności gospodarczej podlegającej koncesjonowaniu naczelny lub centralny organ administracji państwowej, do którego należy udzielanie, odmowa udzielania, cofanie koncesji.

Ustawa o działalności gospodarczej posługuje się pojęciem organu koncesyjnego nie wskazując na to, kto pełni tę rolę w odniesieniu do danej dziedziny działalności gospodarczej. Wśród organów koncesyjnych ustawa o działalności gospodarczej wymienia tylko naczelne lub centralne organy administracji państwowej. Ustawa o działalności gospodarczej nie wspomina, lecz tek nie zakazuje przekazywania kompetencji w dziedzinie koncesjonowania przez organ koncesyjny na rzecz innego organu administracji, zwłaszcza podległego organowi koncesyjnemu.

Zezwolenia na działalność gospodarczą i tryb ich udzielania:

1. zezwolenie jest aktem odmiennym od koncesji;

2. podstawowe różnice polegają na tym, że:

• zezwolenia nie oznaczają rezygnacji z monopolu państwowego i najczęściej dotyczą działalności gospodarczej nie objętej monopolem;

• o zezwolenie mogą ubiegać się nie tylko podmioty niepaństwowe, chociaż dostępność w uzyskaniu zezwolenia może być zróżnicowana ze względu na właściwości podmiotowe;

• obowiązek i warunki otrzymania zezwoleń na poszczególne rodzaje działalności gospodarczej określają odrębne ustawy;

• zezwolenia wydają nie tylko naczelne i centralne organy administracji, lecz też terenowe organy administracji rządowej lub organy gminy;

• udzielanie zezwoleń następuje w trybie przepisów kodeksu prawa administracyjnego, zmodyfikowanych niekiedy przepisami szczególnymi;

• niezależnie od przyjętej nazwy zezwolenia są decyzjami administracyjnymi i podlegają ochronie oraz wzruszeniu wg zasad przyjętych w kodeksie postępowania administracyjnego;

• wydanie zezwolenia na prowadzenie niektórych rodzajów działalności gospodarczej wiąże się przede wszystkim z wyrażaniem zgody na utworzenie - w sensie prawnym - pewnej organizacji (jednostki gospodarczej), za pomocą której można prowadzić działalność objętą zezwoleniem np. w banku, w zakładzie ubezpieczeń.

c) Czynności rejestracyjne

d) Działania organów publicznych w działach szczegółowych

6. Transformacja gospodarki

Od 1990 roku polskie prawo gospodarcze ulega transformacji.

Gospodarka socjalistyczna - zostaje zastąpiona regulacjami właściwymi dla gospodarki rynkowej. Nowy parlament zagwarantował obywatelom RP kilka elementów praw:

• prawo do swobodnego tworxenia podmiotów gospodarczych

• swobodę w zakresie obrotu towarami i usługami, a także siłą roboczą, dewizami i kapitałem,

• prawo do wolnego kształtowania cen, prawo do swobodnego wyboru dowolnego przedmiotu działalności gospodarczej,

• prawo do swobodnego kształtowania treści umów

Oprócz rynku towarowego i konsumpcyjnego państwo polskie musiało tworzyć w zasadzie od podstaw stworzyć regulacje w zakresie innych rynków np kapitałowego, dóbr intelektualnych, pieniężnego, siły roboczej, inwestycji.

Na podkreślenie zasługuje fakt, że obowiązujący od 1 lutego 1994 roku Układ Stowearzyszeniowy z Unią Europejską nakłada na Polskę obowiązek dosotsowania naszego prawo do prawa Wspólnoty. Szczególnie wiele należy zrobić w ramach prawa celnego, bankowego, papierów wartościowych, dewizowego, konkurencji, kodeksu handlowego.

a) prywatyzacja przedmiotów państwowych

1. Prywatyzacja w rozumieniu ustawy polega na:

I. Zbywaniu należących do skarbu państwa akcji spółek lub udziałów powstałych w wyniku komercjalizacji.

II. Rozporządzanie materialnymi składnikami i niematerialnymi przedsiębiorstwa państwowego powstałej w wyniku komercjalizacji na zasadach określonych ustawą przez:

• sprzedaż przedsiębiorstwa;

• wniesienie przedsiębiorstwa do spółki;

• oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania.

Prywatyzacja może być pośrednia lub bezpośrednia.

1. Prywatyzacja pośrednia polega na zbyciu akcji skarbu państwa w spółce powstałej w wyniku komercjalizacji w trybie oferty ogłaszanej publicznie, przetargu publicznego lub rokowań podjętych na podstawie zaproszenia publicznego. Do nieodpłatnego nabycia do 15% akcji spółki należących do skarbu państwa generalnie uprawnieni są pracownicy którzy w dniu wykreślenia z rejestru przedsiębiorstwa państwowego byli pracownikami tego przedsiębiorstwa lub którzy pracowali co najmniej 10 lat w przedsiębiorstwa państwowym oraz rolnicy i rybacy, z których gospodarstw w okresie 5 lat przed wykreśleniem przedsiębiorstwa z rejestru dostarczono dla tego przedsiębiorstwa surowce o okresie wartości. Prawo do nieodpłatnego nabycia akcji powstaje po upływie 6 miesięcy od zbycia i wygasa z upływem 12 miesięcy. Liczba udostępnionych akcji zależy generalnie od stażu pracy i grypy uprawnionych (pracownicy, emeryci, renciści, rolnicy i rybacy). Akcje nabyte nieodpłatnie nie mogą być przedmiotem obrotu przed upływem 2 lat od zbycia przez skarb państwa. Od zbycia przedsiębiorstwa skarb państwa pierwszych akcji, a nabyte przez pracowników pełniących funkcję członków zarządu spółki przed upływem 3 lat.

2. Prywatyzacja bezpośrednia polega na rozporządzeniu wszystkimi składnikami materialnymi i niematerialnymi majątku przedsiębiorstwa przez :

I - sprzedaż przedsiębiorstwa;

II - wniesienie przedsiębiorstwa do spółki;

III - oddanie przedsiębiorstwa do prywatnego korzystania.

Prywatyzacji bezpośredniej podlegać mogą tylko przedsiębiorstwa, które spełniają określone warunki m.in. w zakresie:

• wielkości zatrudnienia do 500 osób;

• wartości sprzedanych towarów i usług do 6 mln EURO;

• wysokości funduszy własnych do 2 mln EURO.

Prywatyzacji bezpośredniej w imieniu skarbu państwa dokonuje organ założycielski przedsiębiorstwa państwowego (wojewoda) wydając za zgodą ministra skarbu państwa zarządzanie o prywatyzacji bezpośredniej wskazujące formę prywatyzacji i działając przez pełnomocników ds. prywatyzacji. Załącznikiem do zarządzania jest analiza stanu przedsiębiorstwa zawierająca m.in. stan prawny majątku przedsiębiorstwa państwowego, ocenę realizacji obowiązków wynikających z wymogów ochrony środowiska i ochrony dóbr kultury oraz oszacowanie wartości przedsiębiorstwa.

Skutki prywatyzacji bezpośredniej:

I kupujący lub przejmujący przedsiębiorstwo wstępuje we wszelkie prawa i obowiązki przedsiębiorstwa w tym prawa i obowiązki pracodawcy;

II kupujący lub przejmujący przedsiębiorstwo jest odpowiedzialny za zobowiązania przedsiębiorstwa państwowego, a przejęcie zobowiązań niewymaga zgody wierzycieli.

Formy prywatyzacji bezpośredniej:

1. sprzedaż przedsiębiorstwa w trybie przetargu publicznego lub rokowań podjętych na podstawie publicznego zaproszenia;

2. wniesienie przedsiębiorstwa do spółki - w trybie rokowań podjętych na podstawie publicznego przetargu;

3. oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania na rzecz spółki pracowniczej spełniającej określone warunki.

Z dniem wydania zarządzenia o prywatyzacji bezpośredniej ustaje działalność dotychczasowych organów przedsiębiorstwa a ich funkcje wykonuje pełnomocnik do spraw prywatyzacji. W zarządzeniu o prywatyzacji bezpośredniej organ założycielski określa w szczególności sposób prywatyzacji bezpośredniej oraz wskazuje osobę której udzielił pełnomocnictwa do dokonania prywatyzacji bezpośredniej.

Z pracownikami którzy w dniu wydania zarządzenia o prywatyzacji bezpośredniej byli członkami rady pracowniczej przedsiębiorstwa państwowego sprywatyzowanego na zasadach określonych przepisami nie może pracodawca, który w wyniku prywatyzacji bezpośredniej przejął przedsiębiorstwo rozwiązać stosunku pracy za wypowiedzeniem jak też zmienić za wypowiedzeniem warunków pracy i płacy na niekorzyść pracownika w ciągu 1 roku od dnia wykreślenia przedsiębiorstwa państwowego z rejestru przedsiębiorstw państwowych. Zbycie przedsiębiorstwa wywołuje skutki wobec osób trzecich z chwilą ich zawiadomienia najpóźniej jednak z chwilą wykreślenia przedsiębiorstwa państwowego z rejestru.

Uprawnienie do wypowiedzenia umowy wzajemnej wygasa z upływem 3 miesięcy od dnia zawarcia umowy rozporządzającej przedsiębiorstwem. Przejęcie w wyniku prywatyzacji bezpośredniej zobowiązań przedsiębiorstwa państwowego, powstałych przy prowadzeniu przedsiębiorstwa nie wymaga zgody właścicieli.

b) Restrukturyzacja przedsiębiorstw i banków

Restrukturyzacja powoduje zmniejszenie liczby zatrudnionych. Trafia to na skłonne do protestów, silne w procesach negocjacji reprezentacje związkowe.

Samodzielność przedsiębiorstwa w procesie restrukturyzacji podlega koncentrycznemu oddziaływaniu różnych czynników w celu dokonania zmian w założonym kierunku.

Restrukturyzacja trudnych sektorów nie może zostać przeprowadzona bez wsparcia środkami publicznymi.

Przyjmuje się, że trudnymi gałęziami są następujące:

1. energetyka - Energetyka w świetle intencji prawa europejskiego podlega ochronie rynku państw Unii Europejskiej przed zależnością od państw tradycyjnie zorientowanych na dostarczanie źródeł energetycznych. Oprócz tego prawo europejskie podejmuje wiele celów z zakresu ochrony środowiska oraz wspierania poszukiwań nowych źródeł energii i ich zastosowania.

2. przemysł węglowy - podlega zadaniom interwencyjnym władzy publicznej wobec przedsiębiorstw górniczych. Kompetencje te według prawa europejskiego, maja charakter bądź to łagodny, bądź radykalny. Łagodne są obowiązki przedsiębiorstw w zakresie dostarczania władzom informacji, których zakres nie został ściśle określony. To prawo koresponduje z podejmowanie działań konsultacyjnych, sporządzeniem programu restrukturyzacji. Układ o Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali podjął formę restrukturyzacji poprzez wspieranie likwidacji kopalń. Jest to pomoc finansowa. Kraje członkowskie Unii znacznie ograniczyły przemysł węglowy.

Restrukturyzacja przedsiębiorstw górniczych polega na restrukturyzacji finansowej oraz na restrukturyzacji zatrudnienia. Oprócz tego możliwa jest likwidacja przedsiębiorstwa.

Przedmiotem restrukturyzacji przemysłowej są niektóre zobowiązania publicznoprawne wobec budżetu państwa, wobec gmin, na rzecz ZUS, Funduszu Świadczeń Pracowniczych. Nie podlegają restrukturyzacji z tytułu kredytów na budowę kopalń poręczonych przez Ministra Finansów w imieniu Skarbu Państwa. Restrukturyzacja finansowa polega na umorzeniu zobowiązań całości lub części, odroczeniu terminu spłaty, rozłożeniu płatności na raty, zamienienie zobowiązań na akcje lub udziały. Ustawa działa tu stosowanie do modelu restrukturyzacji, którego istotą jest kompromis w sferze zobowiązań, cel zaś stanowi utrzymanie przedsiębiorstwa Restrukturyzacja zatrudnienia polega na stworzeniu szczególnej sytuacji w zakresie stosunków pracy. W okresie restrukturyzacji zatrudnienia pracownikom w przedsiębiorstwach górniczych przysługują osłonowe (urlop górniczy), aktywizujące na rynku pracy (szkolenie, odprawa pieniężna itp.). likwidacja kopalń nie stanowi restrukturyzacji właściwej.

3. hutnictwo żelaza i stali - kryzysowe objawy europejskiego rynku stalowego wymusiły szereg radykalnych posunięć zmierzających przez interwencjonalistyczne środki do stworzenia sytuacji na rynku, które byłoby możliwe do akceptacji. Innym słowy przez restrukturyzację do zdrowego rynku.

4. poczta i kolej - są obszarami wysiłków restrukturyzacyjnych. Prawo europejskie fragmentarystycznie zajmuje się zagadnieniami sytuacji poczty. Prawo kolejowe deklaruje jako cel główny wprowadzenie zasad konkurencji w obrębie publicznych kolei żelaznych

c) Reprywatyzacja

Prawo własności w prawie europejskim. Własność została w prawie europejskim uznana za orzecznictwo Trybunału Europejskiego za niepisane prawo podstawowe. Prawo własności gwarantowane jest przez prawo wspólnotowe stosowane do koncepcji konstytucyjnych, które znajdują wyraz w protokole do koncepcji konstytucyjnych, które znajdują wyraz w protokole dodatkowym w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

Niemiecka regulacja dotyczące reprywatyzacji:

a) ustawa majątkowa. Proces reprywatyzacji rozpoczął się od wprowadzenia na teren byłej NRD zasad właściwych gospodarce rynkowej i dlatego ustawa majątkowa weszła w życie na początku procesu jednoczenia Niemiec. Zakres przedmiotowy reprywatyzacji objął wartosic majątkowe przyjęte przez państwo bez odszkodowania lub za mała rekompensatą. Charakterystyczna cechą reprywatyzacji w Niemczech stanowiło szybkie tempo jej przeprowadzania i klarowności kryteriów merytorycznych.

b) przedsiębiorstwa. Zasadą ogólną jako przyjęto było objęcie postępowaniem reprywatyzacyjnym wszelkiego rodzaju przedsiębiorstw.

c) hipotece i księgach wieczystych. Należy założyć, że ustawa majątkowa jest potrzebna, aby zapewnić takie środki zabezpieczające, które doprowadzałyby do realizacji decyzji reprywatyzacyjnych.

d) odszkodowaniach. Odszkodowanie zgodnie z par. 6 ust. 7, jest przyznawane w dwóch przypadkach: kiedy oddanie rzeczy nie jest możliwe oraz jeśli żąda tego strona uprawniona. Sytuacje determinujące niemożność zwrotu nieruchomości.

e) sprawach formalnoprawnych. Charakter postępowania reprywatyzacyjnego został określony jako administracyjny, co wynika zarówno z treści ustawy majątkowej. Dotyczy to zarówno postępowania w pierwszej instancji, jak też w drugiej, do której sprawa trafia w wyniku odwołania sprzeciwu.

Jeśli chodzi o reprywatyzację w Polsce to stan prawy w tym zakresie sytuuje nasz kraj w pozycji niekorzystniej. W Ministerstwie Skarbu Państwa opracowano projekt ustawy o reprywatyzacji i rekompensatach. Sam projekt rządowy można określić jako umiarkowany. Porusza problem natury ogólnej i przedstawia niekorzystne rozwiązania dla osób pokrzywdzonych przez nacjonalizację.

7. Planowanie, statystyka

8. Bezpieczeństwo i porządek publiczny a podmioty prowadzące działalność gospodarczą.

9. Publicznoprawna regulacja w obrębie rynku towarowego i usług.

Rynek tworzą podmioty zawierające na nim transakcje. Kupujący- sprzedający

Państwo może występować i jako kupujący i jako sprzedający

Państwo jako sprzedający

1). Kreuje podaż- np ma rezerwy strategiczne żywności, czy paliw. Wcześniej dokonuje skupu nadwyżek produkcji rolnej. Agencja Rynku Rolnego skupuje nadwyżki np dla utrzymania ceny w skupie interwencyjnym ( ostatnio zmniejszyła się konsumpcja)

Państwo podejmuje własną działalność gospodarczą.

Skarb Państwa jest osobą prawną , a więc może podejmować działalność gospodarczą.

Obecnie udział sektora państwowego w PKB jest mniejszy od 25%. Sektor prywatny rozwija się szybciej od sektora państwowego.

Państwowo podejmuje taką działalność tworząc własne przedsiębiorstwa, a więc:

• przedsiębiorstwa państwowe( ok 2000)

• jednoosobowe spółki skarbu państwa ( po ich sprzedarzy państwo ma w nich swój udział)

• spółki z udziałem skarbu państwa.

Im szerszy zasięg skarbu państwa i samorządu terytorialnego tym większy będzie wpływ na kreowanie podaży przez państwo na rynku. Maleje prywatyzacja.

Konstytucja wskazuje na własność prywatną, a więc zakłada , że gospodarczo aktywny ma być sektor prywatny. Praktyka wskazuje, że państwo jest aktywne

a) w sferze użyteczności publicznej- nastawione jest na zaspakajanie określonych potrzeb społecznych. Ta sfera może być dotowana np komunikacja,

związane jest to także z infrastrukturą np media.

c) obszarach kapitałochłonnych

1. dziedzinach gospodarki mało zyskowna, lecz niezbędna dla rozwoju np energetyka

2. dziedzinach bezpośrednio związanych z bezpieczeństwem i obronnością państwa.

Im większy zasięg działalności państwa, tym większy wpływem na podaż.

Państwo jako kupujący

1. kreuje popyt: może kupować u przedsiębiorstw prywatnych lub państwowych, w przyszłości w każdej firmie wspólnoty europejskiej.

Co państwo kupuje?

1. wszystko, tworzy własne przedsiębiorstwa, kupuje na rynku,

2. zapasy strategiczne, abe kreować cenę

3. interwencyjny skup nadwyżek rolnych

4. zakupy na użyteczność publiczną np dla armii, czy policji, służby zdrowia itd

Państwo jest największym kupującym na rynku, w jego imieniu kupują aparaty wykonawecze organów państwowych.- urzędnicy publiczni.

Finanse na zakup pochodzą z budżetu centralnego, bądź budżetu jednostek terytorialnych. Przedsiębiorca prywatny jest zainteresowany sprzedażą towarów skarbowi państwa. Państwo bowiem zawsze zapłaci i zakupi towary na dużą skalę.Tu zatem tworzą się zjawiska korupcyjne, każdy chce pozyskać klienta w postaci państwa.

a) Organizowanie i nadzorowanie giełd towarowych

GIEŁDA TOWAROWA- to zespół osób, urządzeń i środków technicznych, zapewniający wszystkim uczestnkom obrotu jednakowe warunki zawierania transakcji giełdowych oraz jednakowy dostęp w tym samym czasie do informacji rynkowych.

Giełda powoduje koncentrację obrotu , umożliwia ustanowienie jednakowych warunkó dokonywania transakcji giełdowych, zawiera pełną informację o ofertach.Udział państwa jest udziałem konstrukcyjnym. Polega na nadzorowaniu procesu tworzenia giełd.

Podmiot prowadzący giełdę musi spełniać określone warunki:

• mieć zezwolenie KPWiG

• 400tyś kapitału

• inne ograniczenia

• kapitałowe

Towarowy dom maklerski

• w formie S.A.

• potrzebne zezwolenie KPWiG

• musi zatruniać maklerów giełdy towarowej

Giełdowa Izba Rozrachunkowa:

• prowadzi rozliczenia transakcji

• udziela zezwoleń

• są pewne wymogi kapitałowe

• musi zatrudniać fachowców

• czuwa nad bezpieczeństwem obrotu kapitałowego i rozliczeń

A więc państwo:

• udziale zezwoleń na utzrymanie giełdy

• licencjonuje maklerów

• prowadzi klasyczny nadzór bieżący nad funkcjonowaniem wszystkich jej intytucji.

Towar giełdowy:

1. rzeczy oznaczone co do gatunku

2. limity wilkości produkcji

3. prawa majątkowe wynikające z powyższych punktów

Domy składowe:

To przedsiębiorstwa uprawnione do prowadzenia przedsiębiorstwa skłądowego, przyjmuje w skład towary. Musi posiadać zezwolenie ministra rolnictwa / gospodarki. Przedsiębiorstwo skłądające towar otrzymuje dowód składowy, który to może być oddany w zastaw. To zwiększa płynnośc przedsiębiorcy. Dozwolona jest dowolna forma prawna domu składowego.

b) Reglamentacja cen

c) Reglamentacja w zakresie konkurencji

Państwo chroni konkurencję. Wolna konkurencja to wartość nadrzędna. Wolność gospodarcza, prawo własności środków produkcji itd.

Przedsiębiorcy traktowani bez dyskryminacji, na równych prawach.

Państwo przeciwdziała zjawiskom zachwiania równości gospodarczej. Równa i uczciwa konkurencja to wartość nadrzędna. , to takie same warunki prawne, taki sam dostęp do rynku.

W długim horyzoncie czasowym korzystna jest gospodarka konkurencyjna a nie monopolowa, gdyż to wymusza postęp , rozwój.

Aby umieścić nasz nowy produkt na rynku, ktoś musi na tym stracić i zacząć sprzedawać mniej niż dotychczas. My musimy więc stworzyć jakąś przewagę konkurencyjną, by nasz produkt , choć substytucyjny , wyróżnił się czymś na rynku.( opakowaniem, reklamą , czy dystrybucją).- to znów atakuje produkty innych przedsiębiorstw itd. Jednak o rynek walczyć możemy tylko uczciwymi metodami. Dozwolonymi w gospodarce.

Nad uczciwą konkurencją sprawują pieczę następujące instytucje państwowe:

Centralny organ administracji państwowej, czyli prezes ochrony konkurencji i konsumenta- to organ centralny, powołany na 5 lat, ostatnio powołany w drodze konkursu.

Ustawy chroniące konkurencję i konsumenta:

1. ustawa o ochronie konk i konsumenta

2. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji

3. o bezpieczeństwie produktów

4. o dopouszczalnej pomocy publicznej dla przedsiębiorstw

5. kodeks pracy

6. ustawy chroniące rynek przed konkurencją zagr tj: kodeks cywilny, ustawy przeciw nadmiernemu importowi, ustawy antydumpingowe.

Ad. 1, 2

Ustawa o ochronie konkurencji

Nie wolno eliminować lub naruszać konkurencji na rynku.

a. Zakaz stosowania następującego porozumienia między przedsiębiorcami:

1. porozumienia cenowe ( kartele cenowe) - ustalanie cen i innych warunków zakupu/sprzedaży towaru.

2. dotyczące ograniczenia produkcji lub zbytu,

3. porozumienia co od podziału rynku ( np terytorialne),

4. stosowanie w umowach uciążliwych warunkó stwarzających zróżnicowane warunki konkurencji.,

5. uzależnienie zawarcia umowy od przejęcia uciążliwych warunków a także spełnianie świadczenia nie związanego bezpośrednio z przedmiotem umowy np uzależnienie sprzedaży jednego towaru od sprzedaży innego towaru.,

6. ograniczanie dostępu do rynku przedsiębiorcom trzecim i eliminiowania z rynku,

7. polegające na uzgadnianiu przez przedsiębiorców warunków skłądanych ofert.,

Dozwolone są porozumienia np między hurtownikiem a producentem jeśli ich udział na rynku nie przekracza 10% . Akceptowane są porozumienia prowadzące do rozwoju gospodarczego, czy wymiernych korzyści- Rada Ministrów może ustalić wyjątki.

Prezes OKiK zaś wydaje decyzje o złąmaniu ustawy.

b. działalność polegająca na zakazie nadużywania pozycji dominującej

Ustawa z 15.12.01.- nie ma już monopolu, w gosp występuje co najwyżej pozycja dominująca.

Pozycja dominująca występuję wtedy, gdy udział przedsiębiorstwa w rynku wynosi conajmniej 40%. Taka pozycja umożliwia przedsiębiorcy skuteczne tłumienie rozwoju konkurencji.Występuje zakaz nadużywania takiej pozycji.

Zakazy ustawowe:

1. Nadużywanie pozycji przy narzucaniu nieuczciwych cen

2. stosowanie odległych termninów płatności- kłopoty dostawcy z płynnością finansową ( np supermarkety),

3. ograniczenie zbytu,

4. stosowanie uciążliwych / niejednolitych warunkó umów,

5. uzależnienie zawarcia umowy od przejęcia / spełnienia świadczenia nie związanego z przedmiotem umowy,

6. przeciwdziałanie konkurencji,

7. narzucanie uciążliwych warunków umów, przynoszące nie uzasadnione korzyści.,

8. stowrzenie konsumentom uciążliwych warunkó roszczeń

Obecnie wchodzi ustawa o cenach, gdzie cena musi być proporcjonalna co do jakości.

c. kontrola koncentracji przedsiębiorstw

Ustawodawca nakłąda obowiązek powiadomienia prezesa UOKiK o koncentracji. Łączny obrót musi pzekraczać 50mln euro, aby przedsiębiorstwa mogły się skoncentrować.

Np poprzez wykupywanie akcji, majątku innego przedsiębiorstwa, bądź też przez utworzenie wspólnego przedsiębiorcy, objęcie przez tę samą osobę funkcji członka organu zarządzającego u konkurencji.

Prezes UOKiK akceptuje, odrzuca, bądź wyraża zgodę warunkową na taką koncentrację.

d. zwalczanie nieuczciwej konkurencji

Będą to działanie sprzecznez prawem / dobrymi obyczajami- naruszanie interesu innego przedsiębiorcy lub klienta.

Klient / konsument, który uzna iż jegi interesy zostały naruszone może podać sprawę do sądu.

Czyny nieuczciwej konkurencji to:

• wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa

• fałszywe/ oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towaru

• wprowadzające w błąd oznaczenie towaru,

• naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa,

• nakłanianie do rozwiazania bądź nawiązania umowy,

• naśladownictwo produktów,

• pomawianie, nieuczciwe zachwalanie

• utrudnianie dostępu do rynku,

• przekupstwo osoby publicznej,

• nieuczciwa lub zakazana reklama ( reklama np piwa dozwolona po 24,itd)

Skutki naruszenia ustawy o „Ochronie Konkurencji i Konsumenta” na wniosek poszkodowanego:

Sądy:

• sankcje cywilne np nakazanie zapłaty nawiązki na cele społeczno użyteczne, nakazanie naprawy szkody, czy usunięcie skutków.

• Sankcje karne: np do 2 lat więzienia, kara grzywny, badź aresztu.

e. zakaz pomocy publicznej dla przedsiębiorstw.

d) Ochrona rynku krajowego

USTAWY CHRONIACE RYNEK POLSKI:

1. „ O administrowaniu obrotem z zagranicy towarami i usługami”- obrót jest wolny, lecz dla ochrony interesu narodowego mogą zostać wprowadzone kontyngenty, plafony, rejestracje obrotu.

2. „ O obrocie towarem o znaczeniu strategicznym” ( obronnym)- zezwolenia i certyfikaty importowe

3. „ O ochronie przed nadmiernym przywozem towaru na polski obszar celny”- zwiększa ilość importowanego towaru w cstosunku do polskiej produkcji na skalę wyrządzającą szkodę polskiej produkcji- dodatkowe opłaty celne i kontyngenty.

4. „ Ochrona przed przywozem towarów po cenach dumpingowych”- wniodek trafia do Ministra Gospodarki. Porównuje się ceny towaru importowanego z cenami faktycznymi kraju eksportera, wówczas stosowane są cła antydumpingowe.

II .OCHRONA KONSUMENTÓW:

Federacja konsumentów

Powiatowy Rzecznik Konsumentów

e) Zamówienia rządowe

Jest to forma regulacji dotyczącej szczególnego rodzaju umów dostaw lub świadczenia usług. Szczególną cechę stanowi zaś, to że podmiot zamawiający należy do strefy prawa publicznego. Może to być podmiot administracji rządowej bądź samorządowej. Istotnymi cechami są tu: połączenie elementów władzy i gospodarki, szczególna droga w procedurze zawierania umów, w wielu wypadkach znaczna wartość kontraktów.

TRYB SKŁADANIA ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH

• na towary

• na usługi

• roboty budowlane

Wyróżniamy 6 trybów składania zamówień:

1. przetarg nieograniczony

2. przetarg ograniczony

3. przetarg dwustopniowy

4. negocjacje z zachowaniem konkurencji

5. zapytanie o cenę

6. zamówienia z wolnej ręki

Zamawiającym jest podmiot ( jednostka sektora finansów publicznych). Zakłady budżetowe, gosp pomocnicze jednostek budżetowych- wydatki finansowane są wówczas z finansów publicznych bądź dotacji.:

2. spóldzielnie, fundacje stowarzyszenia

3. państowe jednostki organizacyjne

4. agencje państwowe

5. jednostki komunalne

6. jednostki radiofonii i tv

7. samodzielne publiczne organy opieki zdrowotnej.

Muszą one wykonywać zadania o charakterze publicznym.

8. inne podmioty, jeśli ponad 50% zamówienia finansują podmioty publiczne.

TRYBY UDZIELANIA ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH

1. przetarg nieograniczony- ogłoszony w biuletynie zamówień publicznych, muszą być to dzienniki o zasięgu ogólnokrajowym. Zamawiający określa vadium, specyfikację zamówienia, terminy złożenia oferty itd. Komisja wybiera najkorzystniejszą ofertę i ma obowiązek publicznego powiadomienia o wyborze. Kryteria wyboru określa zamawiający, może być nim cena, certyfikaty, znaki jakjości itd.

2. Przetarg nieograniczony-aby złożyć zamóienie w takim trybie spełnione muszą zostać różne przesłanki: mertytoryczne i bariery wartościowe. W niektórych przypadkach potrzebna będzie zgoda prezesa zamówień publicznych.

3. Przetarg dwustopniowy- określenie i zaprojektowanie niektórych parametrów zanim dojdzie do przetargu np przetarg na budowę.

4. Negocjacje- gdy nie ma czasu na ogłoszenie przetargu badź nie było odpowiedniej oferty na przetargu.

5. Zapytanie o cenę z wolnej ręki- gdy przedmiotem jest usługa o określonych parametrach np gdy wiele przedsiębiorstw produkuje towar podobnej jakości przez nas porządany .Wówczas gdy towar się niczym nie różni pytamy o cenę.

6. Zamówienia z wolnej ręki- na np eksperymenty naukowe, badania.

Przedsiębiorstwo może wnieść protest, w przypadku nie skorzystania z jego oferty do zamawiającego. Jeśli zamawiający protest odrzuci protestujący może się odwołać do Prezesa Zamówień Publicznych. Arbitrzy w składzie trzy-osobowym rozstrzygają odwołania ( jeden arbiter wyznaczany przez prezesa, drugi to zamawiający, trzeci wykonujący). Przedsiębiorstwo w razie odrzucenia sprzeciwu może zgłosić się do sądu.

Obecnie w ochronie przed korupcją powołano do życia komisję przetargową, lecz skutkiem tego jest wyższy koszt uzyskania zamówień przez przedsiębiorcę.

Państwo ograniczające obrót

1) nadzoruje funkcjonowanie giełd towarowych ( ustawa 26.10.00)

10. Publicznoprawne formy interwencji na rynku finansowym oraz nadzór bankowy.

11. Rynek pracy a reglamentacja publicznoprawna

12. Ograniczenia własności i wywłaszczenia

13. Przedsiębiorstwa publiczne

a) Państwowe

b) Samorządowe

14. Lokalne i regionalne aspekty gospodarki.

Udział struktur lokalnych i regionalnych władzy publicznej w sferze gospodarczej nie jest normowany w sposób zadowalający. Pozycja gminy nie osiągnęła jeszcze standardu europejskiego w zakresie dochodów własnych. Struktury państwowe łącznie z podziałem terytorialnym wymagają rewizji.

Regiony współzawodniczą w walce o przetrwanie, stosują u dysponenta środków finansowych, Skarbu Państwa, zabiegi majace na celu udzielenie pomocy. Taka sytuacja stawia problem konkurencji samodzielnych regionów w świetle dość niekorzystnym i nie może być tolerowana na trwałe.

W centrum uwagi władz regionalnych ich otoczenia społecznego i politycznego znajduje się idea zmierzająca do uchwycenia władzy i stanowisk, a także strategia przetrwania.

Administracja publiczna w Europie podlega dziś drastycznym zabiegom upodobnienia jej, przynamniej pod pewnymi względami, do podmiotów prawa prywatnego.

Cel tworzenia przedsiębiorstw samorządowych został ściśle zdefiniowany. Intencją było uwzględnienie ogólnych rozwiązań europejskich.

Gmina oraz inna komunalna osoba prawna może prowadzić działalność gospodarczą wykraczającą poza zadania użyteczności publicznej, jeśli wymagają tego potrzeby społeczne.

W obrębie administracji publicznej instrumenty organizacyjne nie mogą być dowolne, bowiem są one przyporządkowane określonym zadaniom. Celem zarządu terytorialnego nie jest z pewnością uczestniczenie w swobodnej grze rynkowej, toteż ustawy o samorządzie gminnym nie może być interpretowany rozszerzającą. Chodzi również o zachowanie warunków zdolności konkurencyjnej innych podmiotów gospodarczych, a zatem o ochronę rynku. Zakres działań gospodarczych samorządu nie jest ustabilizowane.

Samodzielność zakładu użyteczności publicznej można ocenić na podstawie kilku projektowanych przesłanek jako minimalną, zbyt małą, umożliwiajacą lokalizację odpowiedzialności w tych jednostkach:

- zakład wykonywać miał jedynie prawo własności i inne prawa rzeczowe i majątkowe należące do gminy

- mienie nieruchome należeć miało do gminy

- strukturę zakładu miała określać Rada gminy

- plan zakładu miał określić zarząd gminy

- zysk zakładu miałby być odprowadzony na rachunek gminy w proporcjach określonej przez radę gminy. Miała ona stosunek roszczeniowy do zysku

- zarząd gminy miał prawo do uchylenia rozstrzygnięć dyrektora zakładu użyteczności publicznej sprzecznych z interesem gospodarczym gminy

- pracownicy komunalnych zakładów użyteczności publicznych mieli podlegać przepisom ustawy o pracownikach samorządowych, podobnie jak pracownicy jednostek organizacyjnych, działających na zasadach prawa budżetowego.

Brak jest istotnych, powszechnych tendencji reformatorskich w zakresie podziału gminnego. Nastąpiła tu stabilizacja.

Problemy dotyczące podziału terytorialnego:

1. restytucję powiatów jako jednostek samorządowych

2. regionalizację

Powiaty maja być tworzone przez Radę Ministrów w formie rozporządzenia, po porozumieniu z radami zainteresowanych gmin i po zasięgnięciu opinii właściwych rad gmin, rad powiatów oraz sejmików samorządowych.

Polityka regionalna jest elementem polityki gospodarczej

Reforma podziału terytorialnego w Polsce zwiększyła znaczenie alternatywnych bądź to kooperacji, bądź też koordynacji jednostek samorządowych na wszystkich szczeblach.

Formuła równości, warunkująca działanie mechanizmu konkurencyjnego, może , z pewnymi wyjątkami, być zastosowana w prowadzeniu działalności gospodarczej wówczas, jeśli przenosi się na strefę zadań służących dobru publicznemu, co ma miejsce w odniesieniu do samorządu terytorialnego w ogóle.

1. Konstytucyjna regulacja prawa własności i jej wpływ na podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej .

Prawo własności chroni określonych relacji wobec tego prawa a nie samej rzeczy . Pracodawca biorąc na ochronę prawa własności nie bierze na siebie obowiązku osłony zmiany kursów walut itp. Własność jest funkcją prawa o wymiarze powszechnym i ma charakter uniwersalny . Gwarancje własności zawarte w konstytucjach obejmują także własność przedsiębiorstw .

Trybunał Europejski stoi na straży efektywności ochrony praw własności . W Polsce wciąż wpływ na ochronę praw mają decyzje nacjonalistyczne , które nie działają na korzyść byłych właścicieli . Zgodnie z prawem rzecz zawłaszczenia przez władzę publiczną , a nie wykorzystywania zgodnie z celem , powinna podlegać zwrotowi . W Polsce to nie jest przestrzegane i byli właściciele są poszkodowani .

Ochrona własności uregulowana jest w Konstytucji RP i dotyczy osób fiz. , prawnych , oraz podmiotów krajowych i zagranicznych .

Ustawa konstytucyjna nie zawiera dla właściciela ograniczeń w stosowaniu prawa własności . Ograniczenia wolności gospodarczej może nastąpić w drodze tylko ustawową , głównie z powodu troski o krajowy rynek oraz ze względów socjalnych kosztem efektów ekonomicznych . Wolność gospodarczą ogranicza fiskalizm .

2. Wywłaszczenie jako instrument interwencji państwa .

jest to instrument interwencji w sferze własności .

Założenia :

• Wywłaszczenie może być dokonywane wyłącznie dla celów publicznych ponieważ oznacza to szeroki zakres korzystania z rzeczy wywłaszczonej . Nie ma wywłaszczenia jeśli właściciel nie zapewnia powszechnego użytkowania ( dla powiększenia majątku nie może mieć wywłaszczenie miejsca )

• Wywłaszczenie może być tylko oparte na cenach przyjętych w obrocie cywilnoprawnym ( odszkodowanie ) . Słuszność odszkodowania obejmuje korzystny dla właściciela termin wypłaty odszkodowania . Nie możliwe jest płacenie w ratach , ale jest możliwe dostarczenie obiektu zamiennego .

• Wywłaszczenie jest możliwe tylko na pods. Ustawy ( ponieważ narusz prawo własności ).

3. Przedstaw najważniejsze granice w sprawowaniu przez Państwo funkcji regulacyjnych w gospodarce .

• Nie należy ustalać zbyt szeroko posuniętych działań restrykcyjnych czego miarą jest negatywny dla gospodarki efekt interwencji .

• Należy się wystrzegać pozornie efektywnego ujęcia , że interwencja zapobiega łamaniu prawa

• Nie należy na podmioty gospodarcze nakładać obowiązków poza ustawą

• Dla podmiotów gospodarczych państwo nie może w trybie władczym tworzyć norm zadaniowych ( istnieje jednak tzw. „ wyższa konieczność „

• Zasada swobody zrzeszania się podmiotów gospodarczych powinna mieć zdecydowany priorytet przed obowiązkowym zrzeszeniem . Istnieją wyjątki od takiej sytuacji np. samorząd gospodarczy

• Państwo nie powinno w nienaturalny dla gospodarki sposób ograniczać odpowiedzialności podmiotów gospodarczych np. tworzenie w trybie ustawowym różnych funduszy amortyzujących odpowiedzialność tych podmiotów .

• W mechanizmie regulacyjnym powinna być zachowana zasada równości sektorowej np. branży paliwowej

4. Społeczna gospodarka rynkowa , kryzys idei państwa dobrobytu

Państwo dobrobytu to zjawisko oparte na szybko rozwijającej się gospodarce rynkowej , której podstawę stanowiła wartość prywatna . Inflacja i bezrobocie wzrosła co sprawiło , że ustały warunki do posługiwania się tym określeniem . Państwo w tym wypadku ma małe możliwości socjalne . Istnieje pogląd , że rynek i konkurencja są wartościami i powinny podlegać ochronie konstytucyjnej . Istnienie społecznej gospodarki rynkowej oznacza istnienie państwowej polityki redystrybucyjnej co oznacza opłaty na cele społeczne . Państwo ma być socjalne a nie rynek .Państwo socjalne operuje subwencjami , instrumentami zabezpieczenia socjalnego , administracją świadczącą itp.

5. Scharakteryzuj podstawowe dziedziny regulacji konstytucyjnej w sferze gospodarki .

• Zasada społecznej gospodarki rynkowej ad.pyt.4

• Ochrona własności ad.pyt.1

• Wolność gospodarcza , która dotyczy prowadzenia i podejmowania działalności gospodarczej . Interwencja państwa w sferze wolnej gospodarki dotyczy ochrony krajowego rynku oraz preferowania względów socjalnych kosztem efektów ekonomicznych . Interwencjonizm oparty jest jedynie o źródła ustawowe . Wolności gospodarczej zagraża fiskalizm . Prawo do prowadzenia działalności gospodarczej ma charakter powszechny ( os.fiz.,prawne ) , ograniczeniem jest koncesja i zezwolenie .

• Solidarność i dialog obejmuje regulacja między pracodawcami a pracownikami . Są to zasady według których należy rozstrzygać konflikty , prowadzić negocjacje ( trójstronne : zw.zawodowe , zw.przedsiębiorców )

• Wolność zrzeszania się

Obejmuje 3 kategorie :

-zw.zawodowe

-zw.pracodawców

-społ - gospodarcze organizacje rolników

Prawo do zrzeszania się może podlegać pewnym ograniczeniom . Konstytucja wyklucza zasadę zrzeszania się jeśli wynika to z umów międzynarodowych . + pyt.5

• Wolność wyboru zawodu

Ograniczenia :

• ustawowe np. sklep-godziny otwarcia

• kwalifikacje np. farmaceuta - apteka

• koncesje

Ustawy w sytuacjah wyjątkowych mogą przymusowo zatrudniać np. klęska

• Bank centralny ad. Pyt.7

• Ogólnie o organizacji

Dotyczy zasięgu regulacji konstytucyjnej spraw gospodarczych zawartych w Konstytucji oraz elementy decentralizacji i subsydiarności jakie ustawa zasadnicza zawiera . Zasada subsydiarności ( pomocniczości ) polega na przyznaniu organom wyższego stopnia tylko tyle władzy , ile da się zlokalizować w organach niższego stopnia lub w organach samorządowych ( zdecentralizowanych ) .

6.Zasada wolności zrzeszania się w ujęciu konstytucyjnym , dopuszczalne wyjątki i ograniczenia

ad.pyt.5 +

Konstytucja wprowadza wyjątki :

Organizacje w postaci samorządu należy powołać w trybie ustawy . Dotyczy to samorządów zawodowych reprezentujące osoby wykonujące zawody zaufania publicznego i sprawujące pieczę nad należytym wykonaniem tych zawodów w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony .

7. Pozycja i funkcje NBP w świetle regulacji konstytucyjnej .

Konstytucja reguluje pozycje i funkcje NBP.

• Eksponuje pozycję NBP aa widoczne jest to w szczególnym trybie powoływania prezesa NBP ( na 6 lat , nie może prowadzić dział. Gospodarczej , jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta )

• Konstytucja nie stwierdza zasady niezależności NBP , ale zapewnienie neutralności banku centralnego jest możliwe poprzez ustawy prawa bankowego

• Istnieje możliwość zaciągania kredytów NBP na pokrycie deficytu budżetowego

• NBP posiada wyłączne prawo do emisji pieniądza oraz ustalenie założeń i realizowanie polityki pieniężnej . Rada Polityki Pieniężnej jest organem NBP .

NBP : ( z wykładu )

• ma osobowość prawną

• nie podlega wpisowi do rejestru

• nie podlega upadłości

• nie może prowadzić działalności gospodarczej

• wchodzi w skład aparatu państwowego , ale nie może wydawać rozporządzeń

• jego funkcje regulacyjne są bardzo rozbudowane

• prezes NBP>ta sama osoba nie może pełnić tej funkcji więcej niż dwie kadencje

• odwołanie może wystąpić tylko w trzech przypadkach :

• ukaranie prawomocnym wyrokiem sądu za każde przestępstwo

• Orzeczenie Trybunału Stanu o zakazie zajmowania stanowisk kierowniczych

• Niewypełnienie obowiązków wskutek długiej choroby

Zarząd NBP-u :

• Organ NBP-u

• Składa się z 8 członków

• Funkcje :

• Ocenia systemy bankowe

• Realizowanie zadań polityki kursowej

• Uchwalenie planu działalności NBP-u

7. Scharakteryzuj najważniejsze płaszczyzny adaptacji prawa polskiego do prawa europejskiego.

Układ stowarzyszeniowy Polski z EWG został zawarty 16.12.91r a ratyfikowany 4.7.92r. Artykuły 68 i 69 tego układu zobowiązują Polskę do działań które będą zbliżyły prawo polskie do europejskiego . Program rządowy nie jest adekwatny do potrzeb . Zastrzeżenia dotyczą stosowania w praktyce zasady wolności gospodarczej , podatków od przedsiębiorstw regulowania procesów prywatyzacji i reprywatyzacji .Centralnym punktem prac dostosowawczych w krajach członkowskich jest akt 100 Traktatu Rzymskiego i to właśnie on może mieć centralne znaczenie dla poczynań adaptacyjnych dokonywanych w Polsce .

W naszym kraju istnieje około 20 sposobów pojmowania tego prawa . Niektóre z nich dostrzegają jedynie różnice , inne zakładają odmienne prawa do celów Unii bądź też do ułatwienia obrotu prawnego .Ten ostatni wers jest dla nas najbardziej przydatny bo jest stosowany powszechnie . Widać to w treści wytycznych , zaleceń , rozporządzeń wydanych przez organy wspólnoty w celu upodobnienia systemu prawnego .

Trzy ogólne płaszczyzny adaptacyjne krajowego analizowana z punktu widzenia prawa europejskiego:

1. STANOWISKO UNII EUROPEJSKIEJ w sprawie polityki pieniężnej państw charakteryzuje je Raport Bangeranna(?) z 1990 r. Dotyczy to tworzenia warunków do efektywnego perspektywicznego funkcjonowania gospodarki , dokonywania zmian przekształceniowych w przemyśle oraz zwiększenia konkurencji przemysłu wspólnotowego w systemie konkurencyjnych rynków . Aby tak się stało potrzebne są wzajemne konsultacje , inicjatywy Rady i jej działanie promocyjne . W 96r. Rada Unii Europejskiej uchwaliła program wzmocnienia konkurencyjności przemysłu . Zasięg polityki przemysłowej nie musi być tak bardzo skoncentrowany jak w gospodarkach ustabilizowanych . Stosowanie tych aktów - dotyczyło tego , że osoba pełniąca funkcje kierownicze w podmiocie gospodarczym nie może zajmować się interesami konkurencyjnymi . Nasze zabiegi integracyjne są ściśle połączone z działaniami transformacyjnymi i opierają się polityce przemysłowej .

Prawo europejskie zawiera wiele implikacji dotyczącej polit. handlowej , a respektowanie tych warunków będzie brane pod uwagę w działaniach uściślających naszą gospodarkę z krajami Unii. Korzenie Polityki Europejskiej oparte są na koncepcji ogólnej polityki przemysłowej . Dotyczyło to usunięcia przeszkód handlowych , wspieranie przedś. międzynarodowych , usunięcie dyskryminacji przy zamówieniach publicznych , usunięcie przeszkód podatkowych , dobre warunki przepływu technologii.

Jedną z przeszkód handlowych są cła i metody kontyngentowania . W Polsce brak jest procedury ustalania kontyngentów , nie wiadomo jak można chronić prawa konkurentów na rynku . Polska musi ponadto usprawnić procesy inwestowania obcych kapitałów w naszym kraju . W sprawach dotyczących technologii nie ma jasności właściwej dla prawa europejskiego tzn. co w dziedzinie obrotu technologią podlega zasadą rynku i konkurencji, a co jest przedmiotem ochrony gospodarczej państwa . Polskie prawo musi także pójść do przodu aby dostosować się do założeń europejskich chodzi głównie o ograniczenie fiskalizmu wobec tych państw . Polska powinna przyspieszyć procesy prywatyzacji .

2. DRUGIM PUNKTEM JEST OCHRONA KONSUMENTA . W naszym kraju brak jest poczucia ochrony konsumenta w sferze działalności organów państwowych , głownie sporów . Traktat Rzymski kładzie duży nacisk na ochronę konsumenta . Ochrona ta została zapoczątkowana na Konferencji Paryskiej w 1972 r. I była jedną z części składowych prawa tworzenia wolnego przepływu towarów na gruncie prawa europejskiego . Oznaczało się to stworzeniem dużej ilości wytycznych dotyczących np. żywności . Przed laty istniały wytyczne o odpowiedzialności od produktów powodujących śmierć lub uszkodzenia ciała i ta odpowiedzialność była niezależna od odpowiedzialności kontraktowej. W Polsce są rozwiązania czyli regulatory wymagań technicznych , objawiło się to tym , że w krajach europy dobrze rozwiniętych nie wolno produkować części zamiennych do samochodów bez atestu . Nie ma także ochrony konsumenta w zakresie usług turystycznych( biur podróży , taxi ) brak jest właściwej ochrony konsumenta w sporach . Istnieją głosy o powołanie rzecznika praw konsumenta , obecnie działający Rzecznik Praw Obywatelskich nie jest w stanie przejąć w całości tej funkcji bo głównie zajmuje się ochroną wobec władzy publicznej oraz praw pracowniczych .

3. Trzecim działem są europejskie prawa o ochronie środowiska . Dotyczy to nowego artykułu 130 Traktatu Rzymskiego , które dały organom Unii Europejskiej kompetencje w sferze ochrony ochrony środowiska . Muszą oni zajmować się sprawami dopuszczalnych emisji , gospodarki opadami itp. Niestety polskie prawo jest niewystarczające ponieważ zawierz tylko ogólne postanowienia i konkretne normy . Jest możliwość zastosowania w Polsce rachunku kosztów ekologicznych a także przeniesienie obowiązku ochrony środowiska z aparatu administracji na przedsiębiorstwa .

Podsumowanie : główne dziedziny prawa wymagające przepisów integracyjnych + prawo celne - traktat znosi cła wewnętrzne a cła zewnętrzne wiążą się z potrzebą harmonizacji . Polityka musi stosować poza cłowe środki np. kontyngenty zamiast ograniczeń i determinantów taryfowych trzeba stosować instrumenty para taryfowe , które ustalają parametry wymiarowe , niestety Polska nie odnosi korzyści

+ podatki - problemy dotyczące dyskryminacji podatkowej a także harmonizacji podatkowej .

+ gosp. rolna - potrzebne jest upodobnienie prawa w rolnych dziedzinach tkj. Nadzór nad hodowlą zwierząt

+ prawo o normach technicznych - jest tu duża aktywność organów europejskich co spowodowało dużą ilość przepisów. Polska nakłada duży nacisk na normy techniczne .

+ prawo o spółkach i przedsiębiorstwach - w krajach członkowskich jest swoboda w zakresie zakładania firm i działalności . Prawo europejskie nie może zakazywać tworzenia firm , istnieją jednak przypadki gdy zakazuje się cudzoziemcom tworzenia przedsiębiorstw w pewnych strefach . Polskie prawo daje możliwości swoim obywatelom , ale dyskryminuje cudzoziemców .

+Patenty , prawo wynalazcze - od 73r. Istnieje działalność , która oparta jest na porozumieniu , która dotyczy patentu europejskiego . Niezależne są także patenty krajowe . Większa intensywność obrotu handlowego uzasadnia potrzeby opracowania europejskiego prawa o wspólnym znaku ochronnym .

3. Polityka sektora UE w zakresie węgla i stali .

W zakresie żelaza i stali nastąpił spadek zapotrzebowania . Sposobem na poprawę powinno stać się finansowanie programów inwestycyjnych skierowanych na sprawy społeczne , także ustalenie kwot produkcyjnych na określone produkty oraz ustalenie cen ( min. Na niektóre produkty )

+ podobna sprawa dotyczy węgla i postanowień UE

4. Polityka sektora UE w zakresie lotnictwa .

Ten rodzaj przemysłu jest naznaczony silnymi środkami interwencyjnymi prawa europejskiego oraz aktywnej działalności organów europejskich . Przemysł lotniczy może istnieć tylko przy znacznym zainteresowaniu władz publicznych . Role interwencyjne państwa w tym przemyśle nie jest zbyt duża , a spowodowane jest to tym , że zarówno sprawy dotyczące lotnictwa jak i lotów kosmicznych nie zajmują zbyt dużo miejsca w Traktacie Rzymskim (art.84ust2) . Art. ten dopuszcza subwencje dla transportu kolejowego , miejskiego i rzecznego . Dopiero Rada może większością głosów rozszerzyć stosowanie instrumentów , które będą wspierać przemysł lotniczy .

2. Konstytucyjna zasada dialogu i solidarności . Treść i znaczenie .

Jest to czwarte założenie naszej konstytucji i opisuje ją art. 20 Dotyczy to stosunków między pracodawcami i pracownikami . Nie ma tu natomiast przesłanek do traktowania tego jako elementu aparatu państwowego . Artykuł ten mówi o oparciu społecznej gospodarki rynkowej na solidarności i dialogu a także współpracy partnerów społecznych . Konstytucja nie wyraża sytuacji prawnej podmiotów uczestniczących w rozmowach kooperacyjnych i ograniczenie jest jedynie do podmiotów społecznych . Chodzi tu o większy zasięg uczestników . Współdziałanie dotyczy państwa , kapitału i pracy . Formy rozwiązywania spraw , które mieszczą się w korporacyjnym polu widzenia są różne . Polska ma bogate doświadczenia . Ust. z 23.05.91r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych niestety tylko częściowo rozwiązuje problem . Dzisiejszy akt prawny zawarty w konstytucji stwarza w zakresie solidarności i dialogu obejmuje trzy najważniejsze postulaty :

• Zasada współpracy odnosi się do sytuacji mieszczącej się w obszarze społecznej gospodarki rynkowej . Jest to zasada kooperacji . Chodzi tu o mechanizm działania na organizacje a nie o instrumenty hamujące nagle i przynoszące skutki negatywne . Ta zasada solidarności i dialogu nie może odnosić się wyłącznie ani głównie do działań antykryzysowych i nadzwyczajnych . Musi to być normalny a także trwały element funkcjonowania władzy publicznej i podmiotów gospodarczych a także ich organizacjom , samorządom i zw. Zawodowym . .

• Istotne jest także stworzenie podstaw do utworzenia dialogu przez wszystkich partnerów . Brak jest rozstrzygnięć prawnych dotyczących sytuacji prawnej partnerów po stronie przedstawicieli samorządu gospodarczego . Obecnie udział w takim dialogu biorą 3 partnerzy : strona rządowa , związki zawodowe i przedsiębiorstwa . Powinno być ich więcej - zw. Pracodawców , banki , władze regionalne .

• Brak jest mechanizmu tworzącego podstawy do podjęcia rozmów i wykonania postanowień . Dużo czasu zajmują ustalenia wyjściowe.

14 . Przedstaw politykę tworzenia specjalnych stref ekonomicznych w Polsce .

Działają one na podstawie ust . z 20.10.94 r. Mają one przyspieszyć rozwój gospodarczy części terytorium kraju, spowodowane to jest na skutek stosowania tam bardzo korzystnych warunków prawnych dla inwestorów . Jest to pobudzane i łączone z art. 12-tej ustawy , który zwalnia od podatku osoby fizyczne, które prowadzą działalność gospodarczą a także os. prawne w okresie równym połowie czasu na jaki strefa została ustanowiona . Można także podwyższyć amortyzację śr. trwałych , które służą do prowadzenia działalności gosp. na terenie strefy . Takie rozwiązanie narzuca sztywny schemat prawny w imię interesów ekonomicznych i społecznych . Zarządzanie strefą odbywa się na zasadzie zcentralizowanej . Takie strefy tworzy Rada Ministrów na wniosek Ministra Gospodarki . Ponadto potrzebna jest zgoda gmin na utworzenie strefy , ale nie przewiduje się już udziału gmin w tworzeniu planu rozwoju strefy . Zarządzający taką strefą może być wyłącznie S.A. lub z.o.o. W składzie Rady Nadzorczej spółki może być osoba wskazana przez podmioty prowadzącej działalność gospodarczą w strefie. Widać tu bezproceduralne i dowolne ukształtowanie ważnej funkcji . Zezwolenie na prowadzenie takiej strefy wydaje Minister Gospodarki , zarówno gminy jak i organy strefy są z tego wyłączone. Nie zostały także ustalone zasady korzyści finansowych płynących dla firm w związku ze strefą. Może być ona ustanowiona wyłącznie na gruntach gminy , związku komunalnego lub należących do zarządzającego. Obecnie w Polsce będzie 18 specjalnych stref ekonom. Ich rozwój wymaga lepszego zaspokojenia z działaniem gmin, dostosowania do wymogów planowania przestrzennego i postulatów decentralizacji . Ważne jest to, że UE ma krytyczny stosunek do tych stref.

8. Zadania i funkcje Ministra Skarbu Państwa w ramach aparatu administracji rządowej .

• Ewidencja w zakresie transformacji własnościowej przedsiębiorstw państwowych

• Wykonywanie funkcji właścicielskich oraz przygotowywanie projektów działań przekształceniowych dla Rady Ministrów

• Preparacja aktów prawnych oraz sprawozdań

Akt 5 ust. z 08.08.1996 r. „ o urzędzie Ministra Skarbu Państwa opisuje kompetencje w zakresie spraw organizacyjnych : tworzenie , likwidacja , łączenie , dzielenie i przekształcenie państwowych osób prawnych i powoływanie ich organów ) ; a także dotyczących ich funkcjonowania państwowych osób prawnych , które muszą powiadomić MSP o zamiarze dokonania czynności prawnej jeśli przedmiot nie przekracza 50tyś. ECU . MSP może wyrazić zgodę lub nie . Taka państw. Os. prawna ma prawo do odwołania w terminie 7 dni do tego ministra , a w razie podtrzymania , prawo do wszczęcia sprawy w sądzie .

• Ponadto do zadań MSP należy nadzór nad Agencją Prywatyzacji ( jest to państwowa os. prawna , która w imieniu SP dokonuje prywatyzacji przedś. państwowych i spółek z wyjątkiem przedś. o szczególnym znaczeniu dla gospodarki . Art. 10 ust 4 tej dochody z prywatyzacji stanowią dochody z budżetu państwa ratując go przed przekroczeniem deficytu

• Podstawowymi funkcjami MSP są działania prywatyzacyjne i nadzór właścicieli

PRYWATYZACJA POŚREDNIA Przedsiębiorstwo państwowe na wniosek samego przedsiębiorstwa lub jego organu założycielskiego, a także z inicjatywy Ministra Skarbu Państwa może zostać przez tego Ministra przekształcone w spółkę akcyjną lub z ograniczoną odpowiedzialności (tzw. komercjalizacja). W spółce takiej po jej powstaniu Skarb Państwa obejmuje do czasu prywatyzacji 100 proc. odpowiednio akcji lub udziałów. Spółka jest kontynuacją przedsiębiorstwa państwowego i działa od dnia przekształcenia w zmienionej formie na podstawie przepisów Kodeksu Handlowego oraz ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych.

Bilans zamknięcia przedsiębiorstwa państwowego staje się bilansem otwarcia spółki, przy czym suma kapitału akcyjnego i zapasowego jest równa funduszom własnym przedsiębiorstwa. W dniu wpisania spółki do rejestru handlowego kapitał zapasowy nie może przekraczać 25 proc. kapitału akcyjnego. Minister Skarbu Państwa albo rządowa Agencja Prywatyzacji, o ile została ona do tego upoważniona przez ministra, reprezentuje Skarb Państwa - jako jedynego akcjonariusza takiej spółki - na Walnym Zgromadzeniu.

W spółce akcyjnej powstałej w wyniku komercjalizacji działa rada nadzorcza. Liczbę członków rady określa statut, z tym że pierwsza rada liczy pięć osób, w tym dwóch przedstawicieli pracowników. W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością rada nadzorcza nie musi działać. Kontrolę działań zarządu może wówczas sprawować osoba wyznaczona przez Ministra Skarbu Państwa.
Działalnością spółki kieruje zarząd. Członkami zarządu spółki mogą być członkowie dyrekcji przedsiębiorstwa państwowego, z którego powstała spółka. Skarb Państwa w drodze konkursu może również wyłonić osobę prawną lub fizyczną, z którą podpisuje umowę o zarządzenie spółką.

Akcje lub udziały tak powstałych spółek mogą być zbywane w trybie publicznym albo przez Ministra Skarbu Państwa, albo przez Agencję Prywatyzacji. Dopuszczone jest poszukiwanie potencjalnych inwestorów w trybie:

- oferty ogłoszonej publicznie,

- przetargu publicznego albo

- rokowań podjętych na podstawie publicznego zaproszenia.

Oferta publiczna

Oferty publiczne spółek Skarbu Państwa w Polsce polegają na oferowaniu ich akcji na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych. Dopuszczenie spółki na giełdę wymaga spełnienia szeregu warunków określonych przez ustawę o publicznym obrocie papierów wartościowych oraz przez Komisję Papierów Wartościowych. Dotyczą one wielkości spółki, jej wartości, wyników finansowych, perspektyw na przyszłość. Komplet informacji o spółce przygotowany jest przez niezależną i renomowaną firmę doradczą. Jest on - w postaci prospektu emisyjnego podawany do wiadomości publicznej. Sprzedaż akcji jest poprzedzana akcją promocyjną w prasie, radiu i telewizji, a w razie potrzeby - prezentacjami wobec poważnych potencjalnych nabywców oraz ich doradców inwestycyjnych. Cena i inwestorzy zazwyczaj są określani metodą "book building".

Minister Skarbu Państwa czasami decyduje się sprzedać część akcji drobnym inwestorom indywidualnym, część inwestorom instytucjonalnym (banki, fundusze inwestycyjne), a resztę przeznacza do późniejszej sprzedaży inwestorowi strategicznemu.

Korzyści dla spółki wynikające z oferty publicznej to przede wszystkim wzrost jej wiarygodności w oczach klientów i banków oraz możliwość pozyskiwania środków na rozwój przez nowe emisje akcji. Istotna może też być darmowa reklama firmy spółki.

Pracownicy spółki otrzymują za darmo do 15 proc. akcji Skarbu Państwa. Z ich punktu widzenia ważna jest łatwość sprzedania akcji po dwóch latach karencji i uzyskanie korzystnej ceny.
Przetarg publiczny

Przetarg publiczny polega na publicznym zaproszeniu inwestorów kwalifikowanych przez Skarb Państwa, reprezentowany przez Ministra Skarbu Państwa lub Agencję Prywatyzacji, do składania przez nich ofert na zakup istotnego pakietu akcji lub udziałów spółek Skarbu Państwa.

W ogłoszeniu Skarb Państwa określa m.in. minimalną liczbę akcji, którą musi objąć inwestor, minimalną cenę za akcję oraz minimalne przyrzeczone nakłady inwestycyjne i zobowiązania socjalne. Ogłoszenia ukazują się zazwyczaj co miesiąc, w piątek, w dzienniku "Rzeczpospolita". W określonym czasie potencjalni nabywcy przedkładają o sobie informację, wpłacają wadium oraz otrzymują pisemną informację o spółce. Mogą oni także zapoznać się na miejscu z przedsiębiorstwem spółki. Następnie składają oni w zamkniętej kopercie ofertę zgodnie z warunkami określonymi w ogłoszeniu Skarbu Państwa. Po upłynięciu terminu składania ofert komisja powołana przez Ministra Skarbu Państwa otwiera wszystkie koperty, ocenia zgodność ofert z ogłoszeniem oraz typuje nabywcę, który przedstawił najlepszą ofertę. Minister Skarbu Państwa może unieważnić przetarg, ale nie może wskazać innego nabywcy niż wytypowany przez komisję.

Warunki zaproponowane przez wskazanego nabywcę obowiązują go przez trzy miesiące.

W tym czasie umowa kupna-sprzedaży akcji jest podpisywana przez Ministra Skarbu Państwa. W przypadku wycofania się nabywcy traci on wadium.

Metoda ta została uruchomiona w połowie 1996 r. Podstawowym ograniczeniem tej techniki jest stosowanie jej do spółek małych i średniej wielkości oraz o stosunkowo prostej strukturze organizacyjnej i jednolitych produktach.

Rokowania podjęte na podstawie publicznego zaproszenia

Metoda ta stosowana jest na ogół do prywatyzacji spółek średniej i dużej wielkości, których pakiety kontrolne akcji powinny być udostępniane kwalifikowanym inwestorom strategicznym, krajowym lub zagranicznym. Metodą tą sprywatyzowano w Polsce fabryki opon, browary, producentów chemii gospodarczej, przedsiębiorstwa farmaceutyczne, przemysł cukierniczy, przedsiębiorstwa elektromaszynowe i inne.

Potencjalni inwestorzy zapraszani są do podjęcia rokowań na podstawie ogłoszeń Ministra Skarbu Państwa drukowanych w dzienniku "Rzeczpospolita". Przed ukazaniem się ogłoszenia Minister Skarbu Państwa lub Agencja Prywatyzacji zleca przeprowadzenie analizy spółki. Zarazem często wykonywana jest analiza całego sektora, z uwzględnieniem stanu rynku danych wyrobów w kraju i za granicą. Ministerstwo Skarbu Państwa podpisuje zarazem umowę z doradcą, który pomaga Skarbowi Państwa w rokowaniach z nabywcami. Doradcami są renomowane firmy doradcze krajowe, a w razie potrzeby międzynarodowe oraz kancelarie prawne.

Rokowania prowadzą pracownicy ministerstwa lub Agencji Prywatyzacji. Dotyczą one liczby sprzedawanych akcji, ich ceny, warunków zapłaty, przyrzeczonych inwestycji, pakietu socjalnego i ewentualnie innych warunków transakcji.

W przypadku wielu potencjalnych inwestorów ich liczba jest ograniczona po wstępnych negocjacjach do dwóch lub trzech, a następnie do jednego, z którym, po uwzględnieniu podstawowych warunków transakcji, precyzuje się umowę kupna-sprzedaży akcji. Rokowania bywaj czasochłonne, niekiedy mogą trwać nawet przez rok lub dłużej.

W trakcie trwania rozmów pracownicy Ministerstwa Skarbu Państwa oraz ich doradcy nie informują osób trzecich o potencjalnych inwestorach i o przebiegu negocjacji. Do wiadomości publicznej podawane są tylko informacje uzgodnione z nabywcą, po podpisaniu umowy kupna-sprzedaży akcji.

PRYWATYZACJA BEZPOŚREDNIA

Założeniem głównym prywatyzacji bezpośredniej jest stworzenie odpowiednich możliwości do szybkich zmian własnościowych w przedsiębiorstwach określanych jako małe i średnie.

Prywatyzacja bezpośrednia ma zastosowanie głównie przy małych i średnich przedsiębiorstwach i następuje poprzez sprzedaż, wniesienie do spółki lub oddanie do odpłatnego korzystania przedsiębiorstwa spółce osób fizycznych. Prywatyzacja tą drogą ma charakter bezpośredni, to jest bez przyjmowania przez przedsiębiorstwo formy organizacyjno-prawnej w postaci jednoosobowej spółki skarbu państwa. Podmiotami ubiegającymi się o przedsiębiorstwo mogą być zarówno osoby fizyczne jak i osoby prawne.

Cechą wyróżniającą prywatyzację bezpośrednią jest wykonywanie jej przez organy założycielskie przedsiębiorstw państwowych za zgodą Ministra Skarbu Państwa. Proces przygotowania i realizacji prywatyzacji bezpośredniej jest zdecentralizowany. W pierwszoplanowej roli decyzyjnej występują organy założycielskie - 16 wojewodów. MSP w ustawowym zakresie kontroluje i nadzoruje prywatyzację bezpośrednią przez wyrażenie zgody na uruchomienie realizacji poszczególnych projektów.

W gestii wojewodów leży rozpoczynanie procesu prywatyzacji bezpośredniej, przygotowanie przedsiębiorstwa państwowego do prywatyzacji, wyłanianie inwestorów, ustalanie warunków transakcji, a po uzyskaniu zgody MSP na prywatyzację danego przedsiębiorstwa państwowego, sfinalizowanie procesu prywatyzacji i podpisanie w imieniu Skarbu Państwa odpowiednich umów z inwestorem.

Prywatyzacja bezpośrednia realizowana jest z uwzględnieniem zobowiązań wobec pracowników (utrzymanie miejsc pracy, pakiety osłon socjalnych) i inwestycji, w tym ochrony środowiska.

Sprzedaż przedsiębiorstwa

Ta forma prywatyzacji może być stosowana do wszystkich przedsiębiorstw, a zalecana jest zwłaszcza dla przedsiębiorstw słabszych ekonomicznie, które wymagają inwestycji.

Zapłata za przedsiębiorstwo może być dokonywana w ratach. Pierwsza rata wynosi 35 procent ustalonej ceny. Pozostała część może być spłacana w oprocentowanych ratach w okresie do 5 lat.  

Wniesienie przedsiębiorstwa do spółki Drugą w kolejności formą prywatyzacji jest wniesienie do spółki przedsiębiorstwa. Skarb Państwa wnosi wtedy do spółki aport w postaci przedsiębiorstwa i obejmuje w zamian odpowiednią ilość udziałów lub akcji. Ta forma prywatyzacji może mieć szersze zastosowanie przy prywatyzacji małych i średnich przedsiębiorstw, wymagających znacznych nakładów, w tym na inwestycje, i zapewnia wejście do spółki wiarygodnych inwestorów strategicznych (krajowych i zagranicznych). Do spółki mogą przystąpić również pracownicy, wierzyciele (konwersja wierzytelności) i inne podmioty. 

Oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania spółce

W przypadku oddawania przedsiębiorstwa w odpłatne korzystanie ustawodawca ograniczył krąg podmiotów, którym przedsiębiorstwo może być przekazane poprzez wprowadzenie zapisów preferujących spółki kapitałowe krajowych osób fizycznych, w tym pracowników przedsiębiorstwa państwowego.

Umowa o oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania jest zawierana na okres do 10 lat. Jeżeli spółka spełnia wymagania określone w ustawie o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, to może przejąć przedsiębiorstwo z pominięciem trybu publicznego

Przy wnioskowaniu o zastosowanie tej ścieżki prywatyzacji należy mieć na względzie, że odpłatne korzystanie wiąże się z koniecznością ponoszenia przez spółki opłat na rzecz skarbu państwa (rat kapitałowych i opłat dodatkowych - podstawa prawna : Rozporządzenie Rady Ministrów z 16 października 1997 roku, Dz.U. nr 130, poz. 855). Ich wysokość jest uzależniona od wartości przedmiotu umowy oraz okresu czasu trwania umowy. Jednakże są to obciążenia dość znaczne i stąd możliwość stosowania tej formy powinna dotyczyć przedsiębiorstw o korzystnej sytuacji ekonomiczno-finansowej oraz przy spełnieniu przez spółki ubiegające się o przedsiębiorstwo szeregu warunków (zgromadzenie odpowiedniego kapitału założycielskiego, korzystnej jego struktury, opracowania realnego planu działania, itp.) wskazujących na możliwość efektywnego działania oraz wywiązywania się ze zobowiązań, w tym na rzecz skarbu państwa. Z drugiej strony stosowanie tej ścieżki prywatyzacji może być ograniczone w stosunku do przedsiębiorstw charakteryzujących się dużą sezonowością produkcji, w których możliwości sprawnego działania są w znacznej mierze uzależnione od finansowania ze środków obcych (kredyty).

Oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania spółce z udziałem pracowników nie zapewnia jednak w wielu przypadkach odpowiedniego dopływu kapitału przeznaczanego na rozwój i inwestycje w nowopowstałym podmiocie gospodarczym. W związku z tym w ustawie z dnia 30 sierpnia 1996 roku o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych (Dz.U. z 1996r.nr 118,poz.561 z późn. zm.) wprowadzono warunek, aby co najmniej 20% kapitału założycielskiego spółki ''pracowniczej'' obejmowane było przez osoby fizyczne niezatrudnione w przedsiębiorstwie tzn. inwestorów zewnętrznych, zarówno pasywnych, jak również zainteresowanych partycypacją w zarządzaniu spółką.

PROGRAM  NARODOWYCH  FUNDUSZY  INWESTYCYJNYCH

1. Podstawa prawna.

W dniu 30 kwietnia 1993r. weszła w życie ustawa o Narodowych Funduszach Inwestycyjnych i ich prywatyzacji (Dz. U. Nr 44 poz. 202 z dnia 31 maja 1993r.), stanowiąca podstawę prawną dla Programu Narodowych Funduszy Inwestycyjnych.

Opracowanie Programu Narodowych Funduszy Inwestycyjnych miało na celu umożliwienie uczestniczenia jak największej liczbie dorosłych obywateli Polski w procesie prywatyzacji znacznej części majątku narodowego, a jednocześnie stworzenie mechanizmu pozwalającego na aktywną restrukturyzację spółek objętych programem. Szybka i efektywna prywatyzacja przy stosunkowo niekorzystnych uwarunkowaniach - braku w gospodarce prywatnego kapitału, odpowiednich kwalifikacji i doświadczeń w spełnianiu funkcji właścicielskiej - miała służyć budowaniu lepszych fundamentów mikroekonomicznych polskiej gospodarki i tworzeniu przesłanek dla trwałego i wysokiego wzrostu gospodarczego.

3. Konstrukcja Programu NFI.

15 Narodowych Funduszy Inwestycyjnych zostały utworzone w dniu 15 grudnia 1994r. w formie spółek akcyjnych. Pierwsza faza programu NFI zakończyła się w czerwcu 1996r. wniesieniem akcji spółek do Narodowych Funduszy Inwestycyjnych. Ogólna liczba spółek wniesionych przez Skarb Państwa do Programu wyniosła 512.

Pakiet 33% akcji każdej z 512 spółek wniesiony został do jednego z NFI jako pakiet wiodący, 27% akcji zostało podzielone pomiędzy pozostałe 14 funduszy i wniesione do nich jako pakiet mniejszościowy stanowiący ok. 1,93% akcji danej spółki. Do 15% akcji każdej ze spółek zostało nieodpłatnie udostępnione uprawnionym pracownikom tych spółek. Pozostałe akcje wniesionych spółek (ok. 25%) zachował Skarb Państwa. Istniały także przedsiębiorstwa, w których również kooperanci: rolnicy i rybacy otrzymali z puli Skarbu Państwa 15% akcji spółek. W niektórych spółkach, na skutek rozpoczęcia procesu upadłości i w związku z tym nieobejmowania przez pracowników pakietu 15% akcji, Skarb Państwa zachowywał pakiet 40% akcji.

Druga faza Programu NFI objęła etap dystrybucji Powszechnych Świadectw Udziałowych oraz dopuszczenie akcji NFI do obrotu na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Faza ta ostatecznie zakończyła się 31 grudnia 1998 r., kiedy to straciły ważność świadectwa udziałowe, czyli zakończył się proces wymiany PŚU na akcje funduszy. Rozpoczęcie notowań NFI na giełdzie miało miejsce w czerwcu 1997 r.

4. Prywatyzacja spółek z Programu NFI.

Liczba spółek, w których poszczególne NFI posiadają wiodące pakiety akcji, zmniejszyła się z 512 na początku Programu do 213 w chwili obecnej. Co do Skarbu Państwa to posiada ona jeszcze mniejszościowe udziały w 393 spółkach z Programu wg stanu na 30 września 2001r.

Największy wpływ na aktualną liczbę spółek znajdujących się w portfelach NFI miała realizacja procesów prywatyzacyjnych wobec spółek portfelowych, w ramach których posiadany przez fundusz pakiet akcji danej spółki nabywany był przez inwestora prywatnego, najczęściej branżowego. Mniejsza liczba spółek w portfelu NFI jest również wynikiem rozpoczętych procesów likwidacji bądź upadłości niektórych z nich w przypadku, gdy nie rokowały one poprawy sytuacji ekonomiczno-finansowej.

W całym okresie dotychczasowej działalności fundusze dokonały sprzedaży 255 spółek. Największa liczba spółek została sprzedana przez 3 NFI S.A. (24 spółki), a także NFI Fortuna S.A. oraz NFI Piast S.A. (po 21 spółek portfela wiodącego). Najmniej sprzedaży spółek dokonał Siódmy NFI im. K. Wielkiego S.A. (6 spółek) oraz NFI Foksal S.A. (8 spółek). (Stan na koniec czerwca 2000r.)

Wg stanu na koniec września 2001r. w odniesieniu do 9 z ogólnej liczby 512 spółek wniesionych przez Skarb Państwa do NFI prowadzona jest likwidacja, a w przypadku 73 spółek z Programu konieczne było postawienie ich w stan upadłości. Ilość spółek postawionych przez NFI w stan likwidacji oraz w stan upadłości stanowi 16% wszystkich wniesionych przez SP spółek. Procentowy udział spółek postawionych w stan likwidacji i upadłości we wszystkich spółkach objętych procesem przekształceń własnościowych był większy i dla analogicznego okresu wynosił ok. 20%. Ponadto należy zaznaczyć, że 42% spółek z Programu NFI wykazywało straty już w dniu wniesienia ich do NFI. Należy również wspomnieć, że do Programu NFI wniesione zostały spółki z mało atrakcyjnych branż takich jak: branża mięsna, branża tekstylna, branża górnicza czy branża hutnicza. Sytuacja tych sektorów gospodarki w ostatnich latach była dość trudna i stwarzała niekorzystne warunki do prowadzenia działalności w tych sektorach, nie sprzyjające osiąganiu dobrych wyników finansowych.

Ewidencja majątku Skarbu Państwa

Ewidencjonowanie majątku Skarbu Państwa polega na prowadzeniu przez jednostkę władającą mieniem albo reprezentującą Skarb Państwa zbiorów danych o składnikach majątkowych stanowiących mienie Skarbu. Na podstawie przepisów o rachunkowości ewidencjonowany jest majątek wykorzystywany przez państwowe jednostki organizacyjne, a na podstawie przepisów szczególnych o ewidencji składników przedmiotowych np. grunty, zasoby naturalne czy drogi.

Zbiorcza ewidencja majątku Skarbu Państwa jest zbiorem informacji zawierającym zagregowane dane ze sprawozdań okresowych sporządzanych przez jednostki ewidencji podstawowej i informacji składanych Ministrowi Skarbu Państwa.

Szczegółowe zasady ewidencjonowania majątku Skarbu Państwa ustala Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 września 1999 r (Dz. U. nr 77 poz. 864) będące przepisem wykonawczym do art. 20 ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa.

Ewidencją objęte są:

• składniki rzeczowego majątku trwałego, w tym budynki, inwestycje rozpoczęte;

• akcje i udziały w spółkach prawa handlowego oraz inne finansowe składniki majątku trwałego;

• składniki majątku obrotowego państwowych jednostek organizacyjnych;

• wkład założycielski Skarbu Państwa w państwowych osobach prawnych takich jak przedsiębiorstwa państwowe, szkoły wyższe, jednostki badawczo - rozwojowe, czy instytucje kultury;

• należności z tytułu umów zawartych przez Skarb Państwa dotyczących m.in. oddania mienia Skarbu Państwa w odpłatne korzystanie, sprzedaży przedsiębiorstw czy zbycia akcji;

• rezerwy państwowe.

Dla składników tego rodzaju prowadzi się ewidencję wartościową.

W chwili obecnej tylko w ujęciu ilościowym ewidencjonuje się należące do Skarbu Państwa:

• grunty,

• dobra kultury i zasoby archiwalne,

• zasoby wodne i kopaliny,

• lasy,

• drogi i inne elementy infrastruktury.

W odniesieniu do tych składników - na ile jest to możliwe - Minister ustala wartość szacunkową.

W ewidencji zbiorczej uwzględnia się także zobowiązania i obciążenia publiczno - prawne Skarbu Państwa.

Ewidencja ma być prowadzona w jednolitymi i spójnym systemie informatycznym. Stan taki zostanie osiągnięty w ciągu bieżącego roku. System obsługujący ewidencję jest obecnie w fazie prób eksploatacyjnych i korekt.

Na podstawie danych zawartych w ewidencji zbiorczej Minister Skarbu Państwa sporządza corocznie sprawozdanie o stanie mienia Skarbu Państwa. W latach 1997 - 1999 zostały sporządzone trzy takie dokumenty, które zostały przedłożone i zaakceptowane przez Radę Ministrów. Sprawozdanie o stanie mienia Skarbu Państwa według stanu na 31 grudnia 1997 roku było rozpatrzone przez Sejm.

KATEGORIE PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH (są wymienione w ustawie o działalności gospodarczej): osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej (są podmiotami gospodarczymi). Prowadzenie działalności gospodarczej w taki sposób wiąże się z pełną odpowiedzialnością tej osoby, która zamierza tę działalność prowadzić, na własny rachunek i na własne ryzyko. Urząd dokonuje wpisu do rejestru działalności gospodarczej (nie odbywa się to w formie decyzji administracyjnej) na wniosek osoby fizycznej. Urząd może dokonać odmowy wpisu jeżeli działalność wymaga specjalnego zezwolenia lub koncesji lub podmiot chce prowadzić działalność nie objętą ustawą. Po dokonaniu wpisu do rejestru działalności gospodarczej należy: zgłosić działalność do urzędu skarbowego, statystycznego, ZUS-u; założyć konto bankowe i ewentualnie dokonać innych zgłoszeń wymaganych przepisami szczegółowymi. Wykreślenie z ewidencji działalności następuje w drodze zawiadomienia urzędu o zaprzestaniu działalności. Po uzyskaniu zaświadczenia z urzędu zawiadamia się odpowiednie urzędy jak przy rejestracji działalności. Formy prowadzenia działalności określają: przepisy kodeksu handlowego, przepisy kodeksu cywilnego, inne akty normatywne (ok. 800), np. ustawa o przedsiębiorstwach państwowych, spółdzielniach, rzemiośle, partiach politycznych, związkach zawodowych, itd. Każdy podmiot gospodarczy powinien mieć: oznaczenie, oznaczoną siedzibę (art.162, 309 KH); przepisy nakładają obowiązek ujawnienia pełnej identyfikacji podmiotu gospodarczego, w siedzibie powinny być przechowywane dokumenty prowadzenia działalności gospodarczej, Art. 162. [Treść i forma umowy]

Zasada równości. Każdy podmiot gospodarczy prowadzi działalność na równych prawach, ponieważ: równość w zakresie wyboru formy organizacyjnej, równość w zakresie obowiązków ubezpieczeniowych, równość w zakresie przestrzegania różnego rodzaju obowiązków, które wynikają z przepisów prawnych o charakterze policyjno - administracyjnym, równość określenia zdolności kredytowej, równość określenia tzw. zdolności wekslowej, równość w zakresie zdolności upadłościowej i układowej, równość dotycząca sfery podatkowej; głównie dotyczy innych obciążeń publiczno - prawnych (niektóre podmioty są zwolnione z podatku, np. działające w specjalnych strefach ekonomicznych czy z udziałem kapitału zagranicznego). Od tej zasady (7) równości przepisy szczególne przewidują różnego rodzaju odstępstwa.

REGON: Każdy podmiot gospodarczy na swój wniosek składa do Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego wniosek o ustalenie regonu - identyfikacji podmiotu gospodarczego. (ma na to 14 dni od momentu powstania). NIP: Oprócz regonu ustawa o zasadach ewidencji podatkowej zobowiązuje podmiot gospodarczy do uzyskania numeru identyfikacji podatkowej, który nadaje Urząd Skarbowy w drodze decyzji administracyjnej. Wolność gospodarcza w świetle przystąpienia do Unii Europejskiej Polska, jako kraj jeden z krajów europejskich, musi dostosować swoje przepisy prawa gospodarczego, w szerokim tego słowa pojęciu, do wymogów prawa międzynarodowego, który obowiązuje w Unii Europejskiej, szczególnie w zakresie: swobodnego przepływu towarów - zlikwidować bariery celne, podnieść jakość produktów, obniżyć ceny do cen porównywalnych w Unii, swobodnego przepływu pracowników między państwami Unii - wzrost liczby osób wysokokwalifikowanych, podniesienie kształcenia na wyższy poziom, swobody w zakładaniu przedsiębiorstw, swoboda w zakresie świadczenia usług - generalnie chodzi o przepisy transportowe, swoboda w zakresie przepływu kapitału (EURO), swoboda w zakresie konkurencji.

Tajemnica bankowa

Bank ma obowiązek zachować tajemnicę przy wypłącie i wpłącie na konta, czy lokaty.

Im bardziej restrykcyjna jest tajemnica bankowa w danym kraju tym mniejszy jest napływ kapitału zagranicznego.

SĄDY:

Procesy karne- wóczas nie obowiązuje tajemnica bankowa.

Procesy cywilne- nieobowiązuje ingerencja sądó w tych porcesach. Sądy nie mogą rządać ujawnienia kąt. Są jednak od tej zasady dwa wyjątki: w przypadku świadczeń alimentacyjnych, lub podziału majątku między małżonkami.

! tajemnica bankowa nie obowiązuje w relacjach między bankami.

ZORGANIZOWANE FORMY UJAWNIANIA TAJEMNICY BANKOWEJ

1. instytucje prawa prywatnego

2. wywiadownie gospodarcze

Prawo publiczne w coraz większym stopniu włączane jest do prawa bankowego, głównie pod wpływem UE.

Konstytucja i ustawa o NBP. Do roku 1997 prawo bankowe ujęte było w sposób kompleksowy, teraz prawo o NBP ujęte jest osobno.

NBP- wykonuje działalność prawotwórczą. Ma także pewne atrybuty przedsiębiorstwa.

Nadwyżki tego banku udzielane są innym bankom na %.

To przedsiębiorstwo jedyne w swoim rodzaju z pewnymi ograniczeniami:

• utrzymywanie na dobrym poziomie polskiej waluty i ograniczenie inflacji.

• Działanie według pewnych standardów ( BC przynależy do EZBC)

• Monitorowanie ilości pieniądza

• Jest bankiem emisyjnym, kontroluje ilość pieniądza w gospodarce ( pieniądz jest regulatorem na rynku).

• Kreuje wizerunek banknotu

• Wspólpracuje z RPP

• Niezależność NBP i RPP od dyrektyw rządowych. Obowiązane są te instytucje do współpracy z rządem ( relacja horyzontalna). Przepisy dotyczące tej kwestii nie są jasne. Ustawa „ celów inflacyjnych”- wówczas rząd i BC obowiązane są współpracować.

• Nadzór bankowy

Formy: zakazanie określonego typu reklamy, zalecenie zwiększenia kapitału akcyjnego, czynności zawieszające w funkcjach, wydawanie zezwoleń.

Nie ma za to sankcji personalnych np nie można odwołać prezesa banku komercyjnego

PRZEDSIĘBIORSTWA PAŃSTWOWE I PRAWNE PODSTAWY FUNKCJONOWANIA.

1. Zgodnie z ustawą z 25.09.1981 o przedsiębiorstwach państwowych Dziennik Ustaw 1991 - nr 18 poz. 80 (z późniejszymi zmianami) przedsiębiorstwo państwowe jest samodzielnym, samorządnym i samofinasującym się podmiotem gospodarczym posiadającym osobowość prawną.

2. Przedsiębiorstwa państwowe są stale zmniejszającą się grupą podmiotów gospodarczych, proces prywatyzacji i różnorodne ich likwidacje spowodowały spadek liczebności z 12.000 w 1998 do około 3,5 tyś. pod koniec 1999. Należy jednak zaznaczyć, że kluczowe dla gospodarki narodowej podmioty to nadal w dużej mierze przedsiębiorstwa państwowe. I mimo słabej kondycji finansowej przedsiębiorstw państwowych do czasu ich pełnego skomercjalizowania lub sprywatyzowania są one nadal ważną formą działalności gospodarczej w państwie.

3. Geneza powstania modelu samorządowego przedsiębiorstw państwowych - wady i zalety. Model samorządowy przedsiębiorstwa państwowego powstał w okresie lat 80'. Do 1980 w ramach socjalistycznej gospodarki planowanej wszelka samodzielność przedsiębiorstw państwowych - ze względów ideologicznych - była niemożliwa. Założeniem nowej reformatorskiej regulacji miało być:

• ograniczenie wszechwładzy państwa ówcześnie reprezentowanej przez PZPR;

• wykreowanie załogi na prawdziwego gospodarza;

• zwiększanie wydajności;

• ograniczenie własności państwowej;

• dopuszczenie upadłości źle zawiązanych przedsiębiorstw.

Miejsce przedsiębiorcy zainteresowanego maksymilizacją zysku zajął samorząd załogi przedsiębiorstwa państwowego zainteresowanego maksymilizacją płacy. Założenie że samorząd będzie idealnym „zbiorowym właścicielem” okazało się utopijne, ponieważ rozwój przedsiębiorstw zawsze kolidował ze wzrostem płac. Ograniczono inwestowanie, a w skrajnych przypadkach dochodziło do wyprzedaży majątku trwałego. Kolejny błąd w konstrukcji przedsiębiorstwa państwowego to status założyciela - organu założycielskiego i wynikający stąd jego stosunek do założenia. Organ założycielski wykonując działania właścicielskie czyli prywatno-prywatne osłabia, a niekiedy blokuje zupełnie działania ekonomiczne. Inne zjawiska negatywne to:

• zła struktura organizacyjna np. organy samorządu mają prawo do kontroli i zarządzania, a nie ponoszą ryzyka gospodarczego;

• pozycja dyrektora jest słaba (całkowicie uzależniony od rady pracowniczej);

• powolność zarządzania, brak motywacji do zwiększania wysiłku.

1. Tworzenie przedsiębiorstw państwowych (stan obecny).

Przedsiębiorstwa państwowe mogą być tworzone jak:

I przedsiębiorstwa działające na zasadach ogólnych;

II przedsiębiorstwa użyteczności publicznej.

Przedsiębiorstwa użyteczności publicznej mają przede wszystkim na celu bieżące i nieprzerwane zaspakajanie potrzeb ludności przez produkcję lub świadczenie usług w zakresie:

• inżynierii sanitarnej;

• komunikacji miejskiej;

• zaopatrzenia ludności w energię gazową, elektryczną i cieplną;

• zarządu państwowymi zasobami lokalnymi;

• zarządu państwowymi terenami zielonymi;

• zarządu uzdrowiskami;

• usług pogrzebowych i utrzymanie urządzeń cmentarnych;

• usług kulturalnych.

1. Tworzenie przedsiębiorstw państwowych poprzedza postępowanie przygotowawcze, które ma na celu zbadanie i ocenę potrzeb oraz warunków utworzenia przedsiębiorstwa. Zespół przygotowawczy dokonuje niezbędnych ustaleń w tym zakresie i przedstawia swoją opinię.

2. Przedsiębiorstwa państwowe tworzą:

I Naczelne i centralne organy administracji państwowej.

II NBP i inne banki państwowe.

III W uzasadnionych wypadkach inny organ państwowy.

Akt o utworzeniu przedsiębiorstwa określa jego nazwę, rodzaj, siedzibę i przedmiot działania. Organy administracji państwowej mogą tworzyć i likwidować przedsiębiorstwa międzynarodowe wspólnie z innymi państwami.

PODSTAWOWE DOKUMENTY REGULUJĄCE DZIAŁALNOŚĆ PRZEDSIĘBIORSTWA.

1. statut - reguluje strukturę organizacyjną przedsiębiorstwa, a także tworzenie zakładów i innych jednostek organizacyjnych, system kontroli wewnętrznej, stosunki prawne między jednostkami organizacyjnymi wchodzącymi w skład przedsiębiorstwa oraz zasady występowania w stosunkach prawnych z innymi jednostkami organizacyjnymi. Statut uchwala ogólne zebranie pracowników na wniosek przedsiębiorstwa. Zatwierdzenia przez organ założycielski wymagają statuty następujących przedsiębiorstw:

• użyteczności publicznej;

• handlu zagranicznego;

• stacji radiowych i telewizyjnych;

• transportu samochodowego, budownictwa, łączności;

• Państwowej komunikacji samochodowej - PKS;

• Zakładów naprawczych taboru kolejowego.

2. regulamin organizacyjny określa szczegółowo zakres działania, podział czynności i odpowiedzialności osób spełniających funkcje kierownicze i samodzielne przedsiębiorstwa. Regulamin ten określa dyrektor przedsiębiorstwa po zasięgnięciu opinii Rady Prawniczej. Organy przedsiębiorstwa państwowego to:

• ogólne zebranie pracowników (delegatów) przedsiębiorstwa;

• rada pracownicza;

• dyrektor przedsiębiorstwa.

Dyrektor - generalnie jest powołany przez radę pracowniczą spośród kandydatów wyłonionych w drodze konkursu. W skład komisji konkursowej wchodzą 3 osoby wskazane przez organ założycielski i 2 osoby wskazane przez Radę Pracowniczą.

Dyrektora powołuje się na okres 5 lat lub na czas nieokreślony. Dyrektora w drodze wyjątku powołuje organ założycielski. Może to zdarzyć się w przypadku:

• przedsiębiorstw nowoorganizowanych;

• jeżeli rada pracownicza w terminie 6 miesięcy nie wybrała kierownika;

• przedsiębiorstwa użyteczności publicznej.

Ogólne zebranie pracowników przedsiębiorstwa.

Odbywa się co najmniej 2 razy do roku i może być zwołane na wniosek co najmniej 1/5 liczby członków składu osobowego pracowników. W tym drugim przypadku rada pracownicza ma obowiązek zwołania zebrania w ciągu 7 dni od złożenia wniosku. Za każdym razem ogólne zebranie pracowników wybiera przewodniczącego, zastępcę i jego sekretarza. Kompetencje zebrania ogólnego obejmują:

1. kompetencje stanowiące;

2. opiniodawcze;

3. kontrolne;

4. inicjujące.

Najważniejsze kompetencje stanowiące są następujące:

I uchwalanie na wniosek dyrektora statutu przedsiębiorstwa;

II podejmowanie uchwał w sprawie podziału zysku przeznaczonego dla załogi;

III dokonywanie rocznej oceny działalności rady pracowniczej przedsiębiorstwa oraz dyrektora przedsiębiorstwa;

IV uchwalanie wieloletnich planów przedsiębiorstwa;

V uchwalanie na wniosek rady pracowniczej przedsiębiorstwa statutu samorządu załogi przedsiębiorstwa.

Ogólne zebranie pracowników ma prawo wyrażania opinii we wszystkich sprawach dotyczących przedsiębiorstwa.

Rada pracownicza przedsiębiorstwa składa się z 15 członków przy czym statut samorządu załogi może ustalić inną liczbę członków. Radę pracowniczą wybierają pracownicy w wyborach powszechnych, bezpośrednich i równych, w głosowaniu tajnym na okres 2 lat. Wniosek o odwołanie członka rady pracowniczej lub całej rady wymaga podpisu 1/5 liczby wyborców. Czynne prawo wyborcze przysługuje każdemu pracownikowi przedsiębiorstwa, który ma prawo zgłaszać kandydatów na członków. Bierne prawo wyborcze przysługuje pracownikom, którzy pracują w przedsiębiorstwie co najmniej 2 lata (uwaga ta niedotyczy przedsiębiorstw, które się dopiero tworzą). Bierne prawo wyborcze nie przysługuje dyrektorowi przedsiębiorstwa, jego zastępcom, głównym księgowym, radcy prawnemu, kierownikom zakładów i ich zastępcom oraz pracownikom przedsiębiorstwa oddelegowanym do pracy poza przedsiębiorstwem na okres dłuższy niż pół roku. Pracownik przedsiębiorstwa może pełnić funkcję członka rady pracowniczej bez przerwy nie dłużej niż 2 kadencje. Do kompetencji stanowiących radę pracowniczą należą w szczególności:

• uchwalanie oraz zmiana rocznego planu przedsiębiorstwa;

• podejmowanie uchwał w sprawie inwestycji w przedsiębiorstwie;

• podejmowanie uchwał w sprawie łączenia i podziału przedsiębiorstwa;

• podejmowanie uchwał w sprawie zmiany kierunku działalności przedsiębiorstwa;

• podejmowanie uchwał w sprawie przeprowadzenia referendum w przedsiębiorstwie.

Rada pracownicza przedsiębiorstwa ma prawo wyrażania opinii we wszystkich sprawach dotyczących przedsiębiorstwa oraz jego kierownictwa.

Umowa o zarządzanie przedsiębiorstwem:

1. Rada pracownicza - za zgodą ogólnego zebrania pracowników (delegatów) może wystąpić do organu założycielskiego o powierzanie zarządzania przedsiębiorstwem państwowym osobie fizycznej lub prawnej. Decyzję taką może podjąć z urzędu organ założycielski - przed zawarciem umowy powinien jednak uzyskać opinię od samorządu. Powierzenie zarządzania następuje w drodze umowy zawartej na czas oznaczony, nie krótszej jednak niż 3 lata - pomiędzy skarbem państwa reprezentowanym przez organ założycielski a zarządcą (umowa o zarządzanie przedsiębiorstwem).

2. Umowa o zarządzanie przedsiębiorstwem powinna określać w szczególności:

• obowiązki zarządcy w zakresie bieżącego zarządzania oraz zmian i uprawnień w przedsiębiorstwie;

• zasady wynagradzania zarządcy, w tym prawo do udziału w zysku przedsiębiorstwa;

• kryteria oceny efektywności zarządzania;

• odpowiedzialność za powierzone przedsiębiorstwo.

W przypadku gdy zarządcą jest osoba prawna umowa powinna przewidywać, kto w jej imieniu będzie dokonywał czynności zarządu.

3. Z chwilą objęcia obowiązków przez zarządcę:

• organy samorządu załogi ulegają rozwiązaniu z mocy prawa;

• organ założycielski odwołuje dyrektora przedsiębiorstwa;

• zarządca przejmuje kompetencje organów samorządu i dyrektora - z wyjątkiem prawa sprzeciwu wobec organu założycielskiego.

W przedsiębiorstwie państwowym, w którym zarządca objął swoje obowiązki organ założycielski ustanawia radę nadzorczą i powierza jej wykonywanie stałego nadzoru nad działalnością przedsiębiorstwa przy czym pracownicy przedsiębiorstwa wybierają 1/3 składu rady nadzorczej, a 2/3 organ założycielski. Organ założycielski może rozwiązać umowę o zarządzanie przedsiębiorstwem ze skutkiem natychmiastowym jeżeli:

• zarządca - w związku z zarządzaniem przedsiębiorstwem dopuszcza się rażącego naruszenia prawa;

• przedsiębiorstwo państwowe przez co najmniej 3 miesiące nie wypełnia zobowiązań wobec skarbu państwa z tytułu podatków lub dywidendy obligatoryjnej;

• zarządca w sposób istotny naruszył postanowienia umowy o zarządzie w przedsiębiorstwie;

• niezwłocznie po ustaniu umowy rada nadzorcza zarządza i przeprowadza wybory do organów samorządu załogi przedsiębiorstwa, chyba że zawarto umowę na dalszy okres.

Nadzór nad przedsiębiorstwem państwowym.

1. Organ założycielski dokonuje kontroli i oceny działalności przedsiębiorstwa oraz pracy dyrektora. Ma także prawo władczego wkraczania w sprawy przedsiębiorstwa ale tylko w wypadkach przewidzianych przepisami ustawowymi.

2. Akt o utworzeniu przedsiębiorstwa może przewidzieć że uprawnienia organu założycielskiego w zakresie nadzoru mogą być przekazane powołanej przez ten organ radzie nadzorczej.

3. Organ założycielski ma prawo nałożyć na przedsiębiorstwo obowiązek wprowadzania do planu przedsiębiorstwa określonego zadania lub wyznaczyć przedsiębiorstwu poza planem zadania - jeżeli jest to niezbędne ze względu na potrzeby obronne kraju w wypadku klęski żywiołowej lub w celu wykonania zobowiązań międzynarodowych. W pierwszej z wymienionych sytuacji organ założycielski zapewnia przedsiębiorstwu środki niezbędne do wykonania tego zadania. Wykonanie zadania następuje na podstawie umowy zawartej między przedsiębiorstwem a jednostką organizacyjną wskazaną przez organ założycielski przy nakładaniu zadania.

4. Organ założycielski w razie stwierdzenia, że decyzja dyrektora jest sprzeczna z prawem wstrzymuje jej wykonanie oraz zobowiązuje dyrektora do jej zmiany lub cofnięcia.

Prawo sprzeciwu.

1. Dyrektorowi przedsiębiorstwa oraz radzie pracowniczej przysługuje prawo wniesienia sprzeciwu wobec decyzji podjętych wobec przedsiębiorstwa przez organ sprawujący nad nim nadzór. Sprzeciw wraz z jego uzasadnieniem wnosi się do organu który decyzję wydał w terminie 7 dni od daty jej przekazania. Wniesienie sprzeciwu wstrzymuje wykonanie decyzji.

2. W razie podtrzymania decyzji przez organ do którego został skierowany sprzeciw dyrektorowi przedsiębiorstwa oraz radzie pracowniczej przysługuje prawo wniesienia w ciągu 7 dni sprawy do sądu.

Zarząd komisaryczny i postępowanie naprawcze.

1. Jeśli przedsiębiorstwo prowadzi działalność ze stratą lub zysk po opodatkowaniu nie wystarcza na zapłacenie dywidendy obligatoryjnej, organ założycielski w porozumieniu z ministrem finansów może wszcząć postępowanie naprawcze ustanawiając nad przedsiębiorstwem zarząd komisaryczny. Od decyzji tej nie przysługuje sprzeciw.

2. Zarząd komisaryczny ustanawia się na czas określony. Ustanowienie zarządu komisarycznego i jego uchylenie podlega wpisaniu do rejestru przedsiębiorstw. Organami rejestracyjnymi są sądy. Do wniosku o wpis przedsiębiorstwa państwowego do rejestru przedsiębiorstw państwowych dołącza się:

• odpis aktu o utworzeniu przedsiębiorstwa, statut oraz inne dokumenty, których złożenia wymagają przepisy wydane na podstawie ustawy o przedsiębiorstwach państwowych.

Przedsiębiorstwo państwowe otrzymuje osobowość prawną z chwilą wpisania do rejestru.

3. Organ założycielski wyznacza i odwołuje osobę sprawującą nadzór komisaryczny.

4. Z chwilą ustanowienia zarządu komisarycznego organy przedsiębiorstwa ulegają rozwiązaniu, a organ założycielski odwołuje dyrektora przedsiębiorstwa.

5. Kompetencje organów przedsiębiorstwa przechodzą na osobę sprawującą zarząd komisaryczny, który niezwłocznie po jego ustanowieniu jest zobowiązana przedstawić organowi założycielskiemu program naprawy przedsiębiorstwa do zatwierdzenia. Zarząd komisaryczny może być uchylony w każdej chwili. W wypadku gdy funkcje organu założycielskiego pełni wojewoda, uprawnienia ministra finansów wykonuje dyrektor właściwej izby skarbowej.

KOMERCJALIZACJA I PRYWATYZACJA.

1. Komercjalizacja i prywatyzacja są formami przekształceń własnościowych w przedsiębiorstwach państwowych działających na podstawie ustawy o przedsiębiorstwach państwowych.

2. Komercjalizacja polega na przekształceniu przedsiębiorstwa państwowego w spółkę S.A. lub spółkę z.o.o., w wyniku czego powstaje jednoosobowa spółka skarbu państwa, w której skarb państwa ma 100% akcji i udziałów.

3. Komercjalizacji dokonuje minister skarbu państwa na wniosek:

1. organu założycielskiego (którym najczęściej jest wojewoda);

2. dyrektora przedsiębiorstwa państwowego i rady pracowniczej przedsiębiorstwa (zgodny wniosek tych dwóch organów);

3. z własnej inicjatywy zawiadamiając o tym zamiarze dyrektora radę pracowniczą oraz organ założycielski przedsiębiorstwa państwowego;

6. może również wystąpić z uzasadnionym wnioskiem o komercjalizację sejmik województwa, na obszarze którego znajduje się siedziba przedsiębiorstwa państwowego.

4. Nie podlegają komercjalizacji przedsiębiorstwa państwowe:

1. postawione w stan likwidacji lub upadłości,

2. będące w trakcie podziału lub łączenia się,

3. w stosunku do którego toczy się postępowanie układowe do chwili uprawomocnienia się układu,

4. w stosunku do którego toczy się postępowanie bankowe ugodowe - do chwili uprawomocnienia się ugody,

5. zarządzanie na podstawie umowy o zarządzaniu przedsiębiorstwem chyba że zarządca wystąpi z wnioskiem o komercjalizację (wniosek musi być pozytywnie zaopiniowany przez organ założycielski),

6. w stosunku, do którego zostało wydane zarządzenie o prywatyzacji bezpośredniej,

7. państwowe przedsiębiorstwo „poczta polska”.

1. Minister skarbu państwa sporządza w imieniu skarbu państwa akt komercjalizacji, w którym ustala się:

1. status spółki,

2. wysokość kapitału akcyjnego,

3. imiona i nazwiska członków władz pierwszej kadencji (pierwsza rada nadzorcza liczy 5 osób, w tym 2 przedstawicieli pracowników); spółka z.o.o. może nie ustanawiać rady nadzorczej - prawo kontroli wykonuje wówczas wspólnik lub osoba przez niego upełnomocniona.

1. Skutki komercjalizacji.

1. Z chwilą wpisania spółki do rejestru handlowego następuje wykreślenie przedsiębiorstwa z rejestru przedsiębiorstw państwowych.

2. Stosunek pracy dyrektora przedsiębiorstwa państwowego oraz pracowników zatrudnionych na podstawie powołania wygasa z mocy prawa, natomiast inni pracownicy stają się z mocy prawa pracownikami spółki.

3. Do pełnienia funkcji prezesa pierwszego zarządu spółki powołuje się dyrektora komercjalizowanego przedsiębiorstwa państwowego (chyba, że nie wyrazi on na to zgody).

4. Bilans zamknięcia przedsiębiorstwa staje się bilansem otwarcia spółki, przy czym suma kapitału akcyjnego i zapasowego spółki jest równa funduszom własnym przedsiębiorstwa.

1. Szczególnym rodzajem komercjalizacji jest komercjalizacja z konwersją wierzytelności - przekształcenie przez ministra skarbu państwa przedsiębiorstwa państwowego w spółkę z.o.o. z udziałem skarbu państwa i wierzycieli. Następuje wówczas zamiana wierzytelności na udziały w spółce, a dotychczasowi wierzyciele stają się udziałowcami. Jest to dopuszczalne jeśli:

1. suma zobowiązań, zaciągniętych kredytów i pożyczek, powiększona o należne wierzycielom odsetki. Za zwłokę w zapłacie ich wierzytelności stanowią więcej niż 60% wartości księgowej aktywów;

2. lub gdy suma zobowiązań krótkoterminowych zaciągniętych kredytów i pożyczek krótkoterminowych (do spłacenia w ciągu roku) oraz kredytów i pożyczek przeterminowanych (których termin płatności już minął) powiększona o odsetki za zwłokę stanowi więcej niż 50% przychodów uzyskanych w roku 1995.

Nie bierze się pod uwagę przychodów ze sprzedaży majątku. Przedsiębiorstwa państwowe przekształca się w spółkę z udziałem skarbu państwa i wierzycieli, jeżeli zgodę na objęcie udziałów wyrażą wierzyciele posiadający powyżej 50% sumy wierzytelności podlegających zamianie oraz wierzytelności oraz częściowo umarzalnych.

Wierzytelności częściowo umarzalne to wierzytelności:

• wobec budżetu państwa;

• z tytułu ubezpieczeń społecznych;

• z tytułu składek na fundusz pracy;

• z tytułu składek na państwowy fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych;

• z tytułu składek na fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych.

Wierzytelności te z dniem rejestracji spółki podlegają umorzeniu z mocy prawa w części stanowiącej 70%, natomiast pozostałe 30% zaspokoić musi spółka. Wierzyciel obejmuje za wierzytelności udziały o wartości nominalnej odpowiadającej 1/3 przysługujących mu należności.

40

---