FILOZOFOWIE GRECCY, MYŚLI:

-większa systematyczność, pytanie o organizacje świata ludzkiego

+istotne było rozróżnienie czynników naturalnych i społecznych(w innych cywilizacjach tego nie rozróżniono)

-prawodastwo nie podlegało krytyce w tych czasach

+przejście od naiwnego monizmu do krytycznego dualizmu- naturalne i społeczne

-zwyczaje uważano za konieczne i bezkrytyczne

+odkrycie autonomii jednostki ludzkiej- problem przynależności jednostki do społeczeństwa- dyskusja

+przejście od stadium przedindywidualistycznego do indywidualistycznego

* Grecja podzielona na polis.

POLIS- suwerenna wspolnota obywateli, ktorzy sobą rządzą nie tworząc struktur państwowych

- cechy:

-niewielka liczebność -mogli się znać przynajmniej z widzenia

-wspólnote obywateli nie tworzył ogół mieszkańców lecz jedynie ta część która pochodziła z rodzin obywatelskich

-niewolnicy, matejkowie wyłącznie z praw obywatelskich- politycznych

- wspólnota polis była wspólnotą religijną( w każdym polis inni bogowie)

- człowiek jako zwierze polityczne, społeczne- istota polityczna posiadająca prawa

- każde polis miało swoją formę ustrojową

SOFIŚCI:

-Szkoła sofistów- pierwsza szkoła filozoficzna w Atenach (V w p.n.e.)

-Sofiści- wędrowni nauczyciele, przygotowywali ludzi do życia politycznego, uczyli filozofii, retoryki, logiki. Nadali oni refleksji naukowej kierunek humanistyczny, wcześniej filozofia badała przyrodę. Sofistom przypisuje się przejście od naiwnego monizmu do krytycznego dualizmu.

-Wyróżnienie konwencji od natury. Prawa państwowe są wynikiem ustanowienia i nie są konieczne, prawa natury są konieczne. Prawa natury nie są zależne od umowy.

-W wielu środowiskach sposób myślenia Sofistów spotkał się z niechęcią. W filozofii nie nastąpił powrót do monizmu, filozofowie stali się bardziej krytyczni. Początkowo uważano, że refleksja rozwija się na zasadzie kumulacji myśli, wiedzy.

PLATON- PAŃSTWO:

Platon twórca idealnego typu państwa, uważał że wspólnota jest celem wyższym, ważniejsze jest dobro wspólne niż dobro pojedynczej jednostki; dążenie do dobra wspólnego. Jego zdaniem należy stworzyć takie prawo, które ma być dobre dla wszystkich, ma ono być przymusem i skłaniać by dzielili się z sobą. Pojawia się metafora społeczeństwa jako organizmu. Poszczególne części państwa powinny być zharmonizowane, tworzyć całość. Przedstawia społeczeństwo jako całość składająca się z mniejszych części pełniących różne role, każda z nich jest niezbędna do funkcjonowania. W swoim państwie sprawował drobiazgową kontrolę nad sferami życia jednostek pozbawiając je prawa do wszelakiej ekstrawagancji. Koncepcji Platona najbliższy był Stalin.

Wyróżnił trzy stany (kasty) w idealnym państwie i uważał że należy podzielić zadania:

1. Stan Uczonych (władców, filozofów, mędrców) - mieli dbać o rozumne kierowanie państwem i umożliwiać aby obywatele prowadzili rozumne i cnotliwe życie.

2. Stan Strażników, Wojowników, Wojskowych - mieli oni dbać o wewnętrzne i zewnętrzne bezpieczeństwo państwa.

3. Stan Żywicieli (ludu) - mieli zapewniać niezbędne dobro materialne.

ARYSTOTELES- ZWIERZĘ SPOŁECZNE I KLASYFIKACJA USTROJÓW:.

Wg Arystotelesa ludzie różnią się od zwierząt i bogów tym, że są powołani do życia w polis z natury.

Arystoteles zebrał informacje o 158 różnych ustrojach. Uznał, że o istocie państwa i społeczeństwie decyduje ustrój- był bardzo trafny w tym sformułowaniu.

Arystoteles podzielił ustroje pod względem dwóch kategorii:
1. jakościowego- odpowiedź na pytanie „czyje dobro realizuje władza”
- ustroje są właściwe, jeśli realizują dobro ogółu
- ustroje są zwyrodniałe, jeśli realizują dobo władzy
2. ilościowego- odpowiedź na pytanie „ ilu ludzi władzę sprawuje”
a) tyran
b) oligarchia
c) znaczna większość

Arystoteles wyróżnił 6 typów ustrojów:
(Pierwsze trzy to takie, które realizują dobro ogółu):
1. Monarchia- monarcha pomocny, opiekuńczy wobec obywateli
2. Arystokracja- elity służebne wobec obywateli
3. Politeja- wszyscy mają głos, głosuje się w interesie ogółu
(kolejne trzy realizują dobro władzy):
1. Tyrania ≠ monarchia
2. Oligarchia ≠ arystokracja
3. Demokracja ≠ politeja

Przyczyną wielkości ustrojów jest fakt, że każde państwo obejmuje większą ilość części składowych. Każde państwo jest różnie zbudowane i ma w związku z tym różny ustrój polityczny.
Arystoteles porównywał części składowe państwa do części budowy zwierząt- organizmu.

STOICYZM:

Stoicyzm- powstał wprawdzie w Grecji, ale największe wpływy miał w starożytnym Rzymie. Grecja- Zenon z Kition

Rzym- Cyceron, Seneka

Stoicyzm wywarł wielki wpływ na Rozwój wyobraźni socjologicznej. Stworzył uniwersalistyczna antropologie. W myśli stoickiej pojawia się koncepcja ludzkości. Człowiek jako istota o wrodzonym popędzie społ. Człowiek nie Ajko członek polis ale jako przedstawiciel rodzaju ludzkości. Zakwestionowanie podziału ludzi na wolnych i niewolników, obywateli i nieobywateli. Pojawia się pojecie społeczności powszechnej (kosmopolis), w której funkcjonują wszyscy ludzie niezależnie od pochodzenia, pozycji społecznej i stanu posiadania. W tej wizji nie ma podziałów na wolnych i niewolników itd. Pojawiają się ludzie należący do rodzaju ludzkiego , którzy mogą się od siebie różnic. Podlegają oni prawu naturalnemu, które nie jest prawem danego państwa nie jest ustanowione, spisane. Jest to prawo wiecznego rozumu, które człowiek odkrywa w swojej duszy. Ta koncepcja nie znosi podziałów społ. , ale jest wobec nich nadrzędna.

Dwie linie rozwojowe stoicyzmu w myśli rzymskiej:

1. Marek Juliusz Cyceron- II- I w.p.n.e 106- 43 r.p.n.e

W filozofii społ zajmuje u niego czołowe miejsce prawo naturalne, prawo rzetelnego rozumu, które przysługuje każdemu człowiekowi jako przedstawicielom rodzaju ludzkiego. Jest ono niezbywalne, stale , wieczne, niezmienne, jedyne w swoim rodzaju. Obejmuje wszystkie narody i wszystkie czasy, miejsca na Ziemi. Cyceron przypisał ludziom wrodzony pęd do życia zbiorowego, ale aby można mówić o państwie niezbędne sa władza i prawa. Prawo res publico jest rzeczą ludu (res populi). Państwo jest służebne wobec ludzi. Ludem nie jest dowolne zbiorowisko ludzi lecz zbiorowość uznająca te same prawo, czyli państwo jest oparte na przepisach prawa. PANSTWO- związek ludzi oparty na przepisach prawa. Prawo określa władze w państwie.

2. Seneka- 4r p.n.e.- 65 r.p.n.e (I w n.e.)

Nie interesował się specjalnie państwem i prawem. Państwo uznawał za zło konieczne. Wysuwał koncepcje (ideę) nawiązywał do utopii, ze ludzie nie potrzebują żadnych praw i rządów, gdyż nie zadarło się tam zepsucie. Społeczność to naturalne współdziałanie ludzi. Stanem naturalnym jest społeczeństwo które nie potrzebuje państwa. Myśl grecka klasyczna i rzymska stoicka dość istotnie zainicjowały refleksje na społeczeństwem, wskazując na człowieka, który w sposób naturalny należy do społeczności polis. Wielka zdobyczą stoicyzmu było rozszerzenie idei społeczeństwa na cały świat. Rozpowszechniła się idea braterstwa wszystkich ludzi.

PLATON A ARYSTOTELES:

Platon:

określany współcześnie mianem najbardziej genialnego pisarza historii ludzkości, przez niektórych uważany jest za jednego z pierwszych i najbardziej wpływowych socjologów. W świecie idei Platona jedną z najistotniejszych była idea państwa doskonałego, rządzonego przez mędrców, realizującego takie wartości jak: sprawiedliwość, prawda, dobro i piękno. Teorię tę wykłada w ”Państwie” najobszerniejszym spośród swoich dzieł. Poglądy te powtarza następnie w „Prawach”, uzupełniając je o dodatkowe myśli wynikające z własnych doświadczeń.
Zdaniem Platona konkretne zadania człowieka objawiają się w pełni nie w życiu jednostkowym, lecz w społecznym. Teoria państwa platońskiego koncentrowała się w szczególności na idei dobra i sprawiedliwości. Dobro, ład i harmonię można osiągnąć jedynie wtedy, gdy sprzyja temu porządek zewnętrzny mianowicie ustrój państwowy.
Według niego by możliwe było osiągnięcie najwyższej idei, najlepsze państwo powinno dążyć do powszechności i stałości. Teoria ta miała jednak zbyt uniwersalny charakter. Platon nie brał bowiem pod uwagę zmieniających się warunków życia, rozwoju społeczeństwa oraz różnorodnych charakterów jednostek wchodzących w jego skład. Dla dobra ogółu, obywatele powinni być stali w sposobie myślenia i odczuwania
Idealne państwo powinno posiadać jeden cel obowiązujący wszystkich obywateli. Nikt więc nie powinien dążyć na własną rękę do swojego dobra. Pisze iż, prawu nie zależy na tym, aby jakiś jeden rodzaj ludzi był osobliwie szczęśliwy; prawo zmierza do tego stanu dla całego państwa. By mogło zapanować powszechne szczęście oraz harmonia, to części państwa powinny być zależne od całości, a nie całość od części.
Każde państwo winno być zatem zbudowane tak jak ludzki organizm, w którym każda część jest zmuszona robić to do czego została stworzona i co jest niezbędne dla sprawnego funkcjonowania całości. Wszystkie powinny być nawzajem od siebie funkcjonalnie zależne i dążyć do wspólnego dobra (koncepcja zależności, podporządkowania poszczególnych części organizmu społecznego) Jednak ze względu na fakt, iż poszczególne elementy społeczeństwa w znacznym stopniu różnią się od siebie, ideał ten był niemożliwy do zrealizowania.

metafora społeczeństwa jako organizmu (u Platona)- całość złożona z części, które wypełniają odmienne funkcje i są z tego powodu niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania, żadna nie może zostać usunięta lub zmieniona bez szkody dla całości, żadna nie może się usamodzielnić, nie narażając na szwank organizmu; państwo najpodobniejsze do jednego człowieka to utopia Platona; państwa rzeczywiste są zawsze mniej lub bardziej „chore”

Platon znany ze swych szerokich zainteresowań, tak jak częściom duszy, tak i stanom podporządkowuje pewne cnoty: umiarkowanie pracownikom (rolnikom, rzemieślnikom i kupcom), męstwo strażnikom, a mądrość rządzącym czyli królom-filozofom. Z tych trzech cnót powstaje sprawiedliwość.
Autor „Państwa” nie pomija także problemu podziału pracy. Ze względu na to, że żaden z nas nie jest samowystarczalny, tylko mu potrzeba wielu innych, państwo powinno opierać się na wzajemnej pomocy, wszyscy obywatele powinni dzielić się o innych, dbać o nich i poświęcać tyle czasu na pracę, by wyprodukowane dla niego dobra wystarczyły dla wszystkich i nikt nie został pokrzywdzony. Dlatego też idealny stan państwa osiągnie się tylko wtedy, gdy każdy ze stanów będzie wypełniał swoje powinności.
Ze względu na obawę o postępującą indywidualizację jednostek, Platon żąda ścisłej kontroli życia prywatnego, ustalenia cenzury oraz powołania najwyższego urzędu kontroli. Jego rozważania idą na tyle daleko, że widzi potrzebę regulowania odgórnie stosunków płciowych, które miałyby się odbywać w przepisanym czasie. Pary rodzicielskie natomiast należałoby dobierać według pewnych cech, które następnie zostaną przekazane potomstwu. Ustala także najbardziej odpowiedni wiek matki i ojca.
Szczególnie charakterystyczne wydaje się być jego podejście do rodziny. Chcąc wykluczyć samolubne postępowanie strażników i władców, oraz uniemożliwić im zabieganie tylko o własną korzyść, wychodzi z założenia, że wszystko co do nich należało powinno być wspólne. Miało to prowadzić do utworzenia wspólnoty posiadania, która powinna obejmować nie tylko rzeczy, ale i kobiety oraz dzieci. Te z kolei powinny być wychowywane w państwowych ośrodkach przedszkolach, nie znając biologicznych rodziców.
Koncepcja państwa nie pomija także miejsca kobiet w hierarchii społecznej. Mimo iż w ówczesnych czasach bardzo wyraźnie rozdzielone były role i zależności w społeczeństwie, kobiety były prawie na równi z mężczyznami. Idealne państwo Platońskie umożliwiało kobietom objecie wysokich stanowisk państwowych. Dostrzegł on bowiem, iż doskonale radzą sobie one w sprawach wojskowości. Była to w pewnym sensie rewolucja, która choć nie jako jedyna, rzutuje na naszą cywilizację. Platon zapisał się zatem na kartach historii jako pierwszy filozof, któremu nie była obojętna pozycja kobiet.
Idąc dalej w swoich wywodach Platon stwierdza, iż idealne państwo powinno być ascetyczne. Dążenie do idealnego ma obejmować wyrzeczenie się wszelkich dóbr doczesnych. Dwa wyższe stany (wojsko i filozofów) obowiązywało więc zniesienie własności indywidualnej. Choć można to nazwać ustrojem komunistycznym, wspólne było nie posiadanie ale wyrzekanie się. Jedynie stan najniższy nie został objęty tym przymusem, gdyż w duchu greckiego arystokratyzmu nie bierze udziału w dążeniach do doskonałości.

Arystoteles:
„Szczyt politycznej potęgi świata greckiego, związany z podbojami Aleksandra Wielkiego na Wschodzie, zwiastował w istocie zbliżanie się kresu helleńskiej niepodległości.” Kryzys ten, dostrzegli najwybitniejsi myśliciele ówczesnych Aten.
Nad sposobami jego przezwyciężenia, najpierw zastanawiał się Platon. Efektem tych rozważań, była platońska wizja idealnego państwa. Była to wizja piękna, lecz miała ona jednak charakter utopijny, a tym samym trudny do zrealizowania. Inną wizję reformy polis, zaproponował uczeń Platona - Arystoteles, będący drugim wielkim teoretykiem społeczeństwa Grecji klasycznej.
Żył od 384 do 322 ( roku p.n.e.). Urodził się w Stagorze na Półwyspie Trackim. Pochodził z rodziny, w której zawód lekarza był dziedziczony;

Szukał podobnie jak Platon, sposobu na zażegnanie kryzysu w jakim znalazły się greckie polis. W odróżnieniu od niego i zaproponowanego projektu, platońskiego państwa idealnego, zaproponował reformę miast-państw.. Tym samym Arystoteles stworzył własną teorię społeczną.
We wspomnianym traktacie Polityka, Arystoteles, jasno określił zasady organizacji państwowej, w której stosunki społeczne powinny być ustalone i podporządkowane konkretnemu celowi. Celem tym - podobnie jak u Platona- było dobro.
W Polityce Arystoteles określa człowieka, jako istotę posiadającą instynkt towarzyskości i stworzoną do życia we wspólnocie. Określa jego miejsce w tworzonych przez niego samego wspólnotach: rodzinie, gminie wiejskiej, państwie.
Tak więc rodzina stanowi dla Arystotelesa pierwszą wspólnotę, dającą początek innym bardziej złożonym. państwem według Arystotelesa jest taka wspólnota, w której panuje różnorodność czyli „ składa się z nierównych części, tak jak istota żyjąca, składa się przede wszystkim z duszy i ciała, dusza z rozumu i woli, rodzina z męża i żony, posiadłość z pana i niewolnika: wszystkie te części różnorodne, i inne jeszcze prócz tego, obejmuje i państwo”
Model państwa Arystotelesa, przypominał organizm stanowiący jedność, a wszystkie organy współpracują ze sobą, zgodnie ze swoja naturą. „ Mężczyzna nie może obejść się bez kobiety, a kobieta bez mężczyzny, wydający rozkazy, nie może obejść się bez tych, którzy rozkazów słuchają; pan bez niewolnika, niewolnik bez pana, każdy bowiem ma swoje właściwe przeznaczenie, którego realizację zapewnia tylko związek z innymi.” ( koncepcja współpracy poszczególnych części organizmu społecznego, współpraca różnorodnych części, które wytwarzają harmonię całości ) Okazuje się z tego, że życie w państwie należy do tworów natury, że człowiek jest z natury stworzony do życia w państwie.
W państwie tym, istnieją bardzo wyraźnie zaznaczone podziały struktury społecznej, ze względu na pełnione funkcje. Jest więc w nim grupa wytwarzająca żywność, czyli rolnicy, są rzemieślnicy, kupcy, wyrobnicy, żołnierze, kapłani, urzędnicy państwowi, członkowie rady, sędziowie. Arystoteles podzielił społeczeństwo na „masę ludową” i „ludzi znacznych”.
Innym podziałem struktury społecznej, był podział społeczeństwa ze względu na stopień zamożności. „ Wydaje się, iż do tego podziału Arystoteles przywiązuje szczególne znaczenie, co najmniej z dwóch powodów. Po pierwsze, jest to podział najostrzejszy, jako że nie można być jednocześnie i biednym i bogatym, podczas, gdy można być jednocześnie i rolnikiem i wojownikiem, rzemieślnikiem i sędzią. Po drugie, układ sił pomiędzy bogatymi i biednymi , ma największy wpływ na stabilność państwa i jego ustrój polityczny.” Arystoteles podzielił i sklasyfikował również ustroje polityczne. Zauważył, że demokracja jest ustrojem, który opiera się przede wszystkim na zasadzie równości. Oznacza to, że zarówno biedni i bogaci traktowani są tak samo i wzajemnie nad sobą nie górują. Mają oni również taki sam udział w kierowaniu państwem.

CHRZEŚCIJAŃSTWO:

Idea chrześcijaństwa

Wysunęło ideał wspólnoty, która byłaby kwestia samowolnego wyboru. Myśl chrześcijanska często odwoływała się do stoicyzmu i źródeł żydowskich. Pojawia się idea wspólnoty wartości ludzi wyznających te same wartości. Niezależnie od urodzenia, pozycji itd. Przynależność była kwestia samodzielnego wyboru. Wspólnotę tą łącza pewne wartości, wydawała się być idealnym zjednoczeniem, inne związki traca na znaczeniu. Wspolnota ta była opozycyjna wobec innych bardziej zorientowanych na Zycie społeczne. DO tej wspólnoty nawiązał sw. Augustyn.

Św. Augustyn IV-V w n e
swoje idee chrześcijańskie oparł na ideach Platona> stworzył wspolna koncepcje 2 panstw przedstawia w dzile „o panstwie Bozym” była to proba okreslenia miejsca chrześcijan w rzeczywistym życiu społecznym. Nie kwestionował istnienia innych społeczenswt ale uwazał, ze nie były one oparte o wartości chrześcijańskie. Nył swiadomy istnienia róznych porządków- niebieskiego i ziemskiego. Chodziło o podział moarlny i ukazaniu 2 róznych systemów wartości i wynikających z nich ładów. Państwo ziemskie jest z natury niedoskonałe, panuje tam egoizm każdy dba o własne korzyści i pragnienia, ład społ. Jest oparty na konflikcie, siedliski zła, egoizmu, destrukcji, powstało ze zła i narzucenia woli, władca jest szatan. Panstwo Boże (niebieskie) symbol dobroci, przebaczenia i miłości jest niewidzialna wspolnota ludzi działajacyh dobrze, panuje pokoj, dobro typ ładu jest oparty na zgodzie, przywodca jest Chrystus.

Św. Tomasz z Akwinu XIIw

Czerpał obficie z dorobku Arystotelesa. Jego teoria wyrazała nowy porządek społeczny, który powstał po upadku cesarstwa zachodniego. Istota ładu była hierarchia, w ktorej każdy człowiek dawał i otrzymywał to czego wymagało od niego miejsce w społeczeństwie. Ten system był utrwalony. Mała moblinosc społeczeństwa. To tak zwane społeczeństwo losu. Wizja społeczenswta schierarchizowanego. Prowadził w swej filozofii ide jednego, jednolitego sytemu prawa. Na gorze znajduje się prawo wieczyste, niezej prawo naturalne które jest odbiciem prawa wieczystego. Najniżej w herarhi jest prawo ludzkie które staowi konkretyzacje prawa naturalnego. Cały porządek swiata jest wywieziony zjednej praprzyczyny i nastawiony na jeden cel, którym jest Bog. Struktura swiata musi być hirarhiczna, im cos bardziej jest podobne do Boga to tym bardziej doskonalej się zliza do niego. Sw. Tomasz z Akwinu tak jak Arystoteles porównuje społ do organizmu, uwydatnia podporządkowanie się czesciom niższym czesci wyzszych. Czesci społeczeństwa nie sa rowne, społeczenswto bez władcy było by ciałem martwym. Społ. Jako organizm, gdzie poszczególne czesci nie sa sobie rowne, na gorze jest władca. Każdy z obywateli ma do wypełnienia zadanie, które wypełni jeśli będzie podległy zwierzchnikom. Na zbawienie zapracowuje się w tym miejscu w którym się jest. Społ. Składa się z tych którzy się modla, pracuja i wojują.

RENESANSOWA MYŚL SPOŁECZNA:

Myśl społeczna odrodzenia:

Odchodzono od spraw boskich, a bardziej eksponowano humanizm (sprawy ludzkie).

Reformacja krytykowała instytucje zastane (kościelne i państwowe).

Władza uniezależnia się od religii, częściej staje w obronie interesów świeckich wyraźniejsze rozdzielenie władzy kościelnej i państwowej).

Istnieje pewnego rodzaju możliwość awansu społecznego (dla niektórych kategorii społecznych). Złagodzony zostaje porządek średniowieczny. Nowe możliwości bogacenia się (odkrycia geograficzne).

Niccolo Machiavelli (1469-1527): „cel uświęca środki”; bezwzględność, przewrotność (machiavellizm). Florencja Włochy; („Książe”- wyjaśnił w jaki sposób można manipulować ludźmi i jakimi sposobami można wywierać wpływ na innych). Uważał, że natura ludzka jest z gruntu egoistyczna; ludzie u władzy muszą zakładać, że wszyscy ludzie są źli. Uzasadnia potrzebę silnego rządu trzymającego w ryzach społeczeństwo (ludzkie namiętności niezmienne od najdawniejszych czasów, zazdrość, urażona duma, chęć pogrążenia swoich wrogów, niechęć do podporządkowania się innym, skłonność do zdrady i wiarołomstwa).

Rozróżniał racje polityczne od moralnych. Władca powinien kierować się racjami politycznymi. Jego dzieła wywarły wpływ na nauki polityczne. Interesował go sposób sprawowania władzy, a nie społeczeństwo. Nie uważał państwa za wspólnotę naturalną, ale jako kreację władcy.

Utopie- wizje państwa i społeczeństwa.

Thomas More- („Utopia” 1516r.) za podstawę zła uważał istnienie własności prywatnej, więc stworzył idealny ustrój wyspy Utopii, gdzie nie ma własności indywidualnej. Mieszkańcy rygorystycznie przestrzegają zasady równości. Układ polityczny jest hierarchiczny, ale demokratyczny. 30 rodzin wybiera swoich urzędników (filarchów), którzy wyłaniają swoich przywódców (protofilarchowie), a na czele stoi Książe wybrany spośród 4 kandydatów wybranych przez lud. Książe ma władzę dożywotnią; może zostać usunięty za tyranię. Prawa są nieliczne i proste (tolerancja, brak własności prywatnej).

Tommaso Camanella- („Państwo Słońca” 1602) był przekonany, ze chrześcijaństwo powinno panować na całym świecie, być podstawą idealnego państwa. Władzę sprawują duchowni. Obiektem świętym jest księga zawierająca wiedzę na różnorodne tematy. Prowadzi rozbudowaną politykę wojenną, co sprawia, że wojny są zwycięskie; jednostki łamiące prawo i zasady moralności są surowo karane (nawet śmierć). Dzieło jest dialogiem między zakonnikiem, a przybyszem do Miasta Słońca.

Francis Bacon (1561-1626)- („Nowa Atlantyda” 1627) opowiada o żeglarzach płynących do Chin i Japonii, ale sztorm doprowadza ich na wyspę, gdzie istnieje państwo doskonałe. Mieszkańcy są gościnni, obdarzają przybyszów opieką. Żeglarze poznają, że założycielem był król Salomon. Mieszkańcy żyją zgodnie z zasadami moralnymi i dogmatami religijnymi: ludzie wierzą w potęgę rozumu pozwalającą na rozwój techniki oraz przejęcie całkowitej władzy nad światem. Eksperymenty naukowe i wynalazki oraz postęp prowadzą do całkowitej izolacji Atlantydy od świata zewnętrznego.

PRAWO NATURALNE

Idea prawa niezależnego od ustanowienia ludzkiego. Pewien rodzaj prawa poprzedza powstanie państwa. Było ono rozwijane przez kilku autorów:

- Hugon Grotius/ Grocjusz (1583- 1645)

- Baruch Spinoza (1632- 1677)

- Samuel von Pufendorf (1632- 1694)

- John Locke (1632- 1704)

- Thomas Hobbes (1588-1679)

Wyłonili teorię społeczną gdzie ład społeczny był wyprowadzony z zasad prawa naturalnego. Ich zdaniem pewien rodzaj prawa poprzedza powstanie władzy czyli funkcjonuje niezależnie od niej. W odróżnieniu od średniowiecznej wizji prawa naturalnego ulega sekularyzacji przestaje być zależna od woli Boskiej.

Hugon Grotius

- nawiązuje do stoików Arystotelesa, człowiek jest z natury istotą społeczna

-pisał o przed państwowym stanie natury. Przed powstaniem państwa w stanie natury panowały czyste prawa natury.

-państwo czy społeczeństwo obywatelskie powstało dla bezpieczeństwa, jednostki oddały swoje prawa władcy.

Samuel von Pufendorf

- uważał, że stan natury istnieje.

-w czystym stanie natury człowiek żyje w odosobnieniu; nie podlega żadnej władzy

-powstanie społeczeństwo aby zapewnić ludziom bezpieczeństwo

-wczesne społeczeństwo patryjarchalne było bliskie naturze, modelowi stanu natury

-istniały niezależne od siebie wspólnoty

Baruch Spinoza

- pisał że w stanie natury siła jest prawem

-jeżeli człowiek czegoś żądał to to zabierał, działał w afekcie.

-kierowała siła rządzy, nie kierował się rozumem

-stwierdza, że w pewnym momencie ludzie stwierdzili że należy kierować się rozumem, ponieważ rozum zapewnił współżycie społeczne, ludzie stworzyli państwo i zapewnili korzyści płynące z zorganizowanego życia społecznego

-widoczna jest idea umowy społecznej, dzięki której możliwe jest przejście od stanu naturalnego do stanu społecznego.

-społeczeństwo jest czymś co zostało specjalnie stworzone przez jednostkę w celu zapewnienia sobie korzyści i zaspokojenia danych potrzeb.

-wizja społeczna jako bytu kierowanego przez ludzi

Thomas Hobbes

- filozof, teoretyk społeczny, autor „Lewiatan”

- w jego koncepcji jest to wizja konfliktowa

- uważany za jednego z teoretyków modelu społeczeństwa konfliktowego

-podstawą teorii konfliktu są ludzie i ich zachowania

-Hobbes przyjmował założenie że człowiek z natury jest egoistą i bardziej skłania się ku czynieniu zła aniżeli dobra- pesymizm antropologiczny

-twierdził że człowiek jest z natury wrogiem innego człowieka, gdyż dąży do zaspokajania własnych pragnień kosztem innego człowieka.

-każdy dba o własne dobro, doprowadza to do rywalizacji i nieufności

- wg Hobbesa rywalizacja, nieufność i rządza zła to trzy źródła konfliktu tkwiące w naturze ludzkiej

-uważał, że ludzie dopóki nie znajdą się pod wpływem władzy to będzie źle/ będą pod wpływem wojny.

- W stanie natury człowiek znajdował się w stanie rywalizacji z każdym innym człowiekiem. Ten stan wojny ciągłej rywalizacji prowadził o lęku i obawy o własne życie .

-zawarcie umowy społecznej i zrezygnowanie z części swojej wolności prowadzi do tworzenia państw i społeczności obywatelskich.

-był zwolennikiem absolutnej władzy państwowej dzięki której można by wprowadzić postanowienie umowy społecznej. Dzięki temu uniknęlibyśmy zagrożeń i konfliktów

- system absolutyzmu był dość charakterystyczny.

John Locke

-najsłynniejszy oponent Hobbesa, uważany za jednego z teoretyków doktryny liberalnej

-analizując powstanie społeczeństwa i państwa przyjmował, że człowiek jest z natury istotą społeczną.

-pisał, że stan natury jest to stan zupełnej wolności w działaniu i rozporządzaniu swoim majątkiem oraz stan równości wobec prawa.. Temu prawu natury podlegali wszyscy wedle którego nie wolno było szkodzić zdrowiu, wolności oraz własności kogoś innego.

-stan natury, swobody , równości. Uważał że nie należy utożsamiać stanu natury ze stanem wojny

-uważał, że człowiek nie opuścił by stanu natury gdyby nie pojawiły się trudności w wymierzeniu kary tym, którzy zaczęli łamać te prawa natury.

- w stanie natury każdy dla siebie jest sędzią w związku wybierania tego co dobre a co złe.

Trzy trudności, które prowadziły do odejścia od stanu natury wg Locke'a:

1.W stanie natury każdy człowiek jest własnym sędzią co do tego co dobre a co złe

2.Nawet jeżeli ktoś złamał prawo to nie było środków, które mogłyby go ukarać

3.Wymar kary za to samo przestępstwo mógł być różny; dlatego ludzie zaczęli domagać się władzy sądowniczej, która będzie bezstronna , władzy wykonawczej która przywróci porządek prawu, władzy ustawodawczej która urządziłaby spójne i odgórne prawa

Władza; państwo jest wynikiem zawarcia umowy społecznej. Nie jest to państwo represyjne , ludzie tworzą państwo obywatelskie- kierują się prawami jednostek ; społeczeństwo polityczne jest rezultatem i ogranicza wolność jednostek. Chęć utrzymania własności jest przyczyną powstania państwa. Ludzie chcą zachować własność.

2 RODZAJE UMOWY:

1.Umowa społeczna (ustanawia państwo)

2.Rządowa (ustanawia rząd)

Stan natury nie musi być stanem wojny. Locke jako prekursor demokracji liberalnej stworzył doktrynę, która stała się podstawą demokracji liberalnej, gdzie eksponuje się prawo własności.

OŚWIECENIE FRANCUSKIE:

Wolter 1694-1778

Charakteryzował się umysłowością encyklopedyczną. Spopularyzował światopogląd myśli oświeceniowej. Nie stworzył spójnej wizji społeczeństwa, natomiast zna się go jako filozofa historii i historyka. Argumentował że “trzeba umieć wątpić” czyli umieć doszukiwać się przekłamań w przekazach historycznych (należy krytycznie podchodzić do przekazów). Starał się wyeliminować z wiedzy historycznej wszelkie podania niezgodne z logicznym rozumowaniem (fantastyczne, mało prawdopodobne). Przesunął uwagę z czynów wielkich ludzi na wielkie epoki w historii (należy zwracać uwagę na historie kultury, gospodarki, prawa, nauki, obyczajów itd..). Wolter interesował się także historią krajów pozaeuropejskich. W jego historiografii historia jawi się jako zmienna gra losu i przypadku- niezmienna jest tylko natura ludzka

Monteskiusz1689-1755

Uważany jest za najbliższego socjologii filozofa oświeceniowego. Stosował metodę polegającą na stałej obserwacji i porównywaniu faktów. Uwarzał że pomiędzy faktami społecznymi można wykryć stałe związki czy też pewne prawidłowości. Związki te mogą być niezależne od naszych przekonań czy oczekiwań. Uważał że prawa ludzkie nie mogą być analizowane takie jakie mają być, a nie jakie są, czy mogą być w danych warunkach. Analizował wpływy geograficzne na życie społeczne (uważał że wpływ ten maleje wraz z rozwojem cywilizacji- wtedy natomiast zyskują na znaczeniu inne czynniki, np.. wielkość kraju, sposób zdobywania środków do życia, religia, handel itd.). Dowodził że społeczeństwo tworzy pewien złożony układ bedący pod wpływem wielu czynników. Jest znany jako twórca typologii społeczeństw. Wyróżnił 3 rodzaje rządów: monarchie, republikę (demokracje i arystokrację) i despotię

Rousseau1712-78

Autor min. : “Umowa społeczna”, “Rozprawa o pochodzeniu i podstawach nierówności między ludźmi”. W jego myśli społecznej człowiek natury jest: dobry, niezależny, równy innym, szczęśliwy; człowiek człowieka jest: zdeprawowany, zdeformowany, sztuczny; człowiek kultury: musi żyć w społeczeństwie co prowadzi go do zdeprawowania i ogranicza jego autonomię. Uważał że w człowieku należy odróżnić kulturę i naturę. Kulturę człowiek otrzymuje żyjąc w kolektywie. Aby lepiej badać człowieka trzeba dotrzeć do jego natury. Stworzył wizję natury poza czasem i przestrzenią. Uwarzał że ludzie mu współcześni odeszli od natury (denaturyzacja) oraz że utrata niezależności człowieka którą psiadał w stanie natury stworzyła człowieka krytykowanego przez Rousseau. W stanie naury ludzie są zależni od innych lecz podlegają bezosobowemu prawu powstającemu z umowy społecznej zastępującej instynkty dzięki czemu społeczeństwo powstaje jako organizm. W stanie natury wszyscy byli równi. Zdaniem Rousseau możliwe jest stworzenie prawa które w pewnym sensie odtworzy niezależność i wolność ludzką ze stanu natury. Prawo to miało być wytworem wszystkich członków społeczeństwa. Myślał o stworzeniu prawa służącemu wszystkim stanom, nie tylko dla elit. Krytykował narzucanie prawa przez elity dla niższych warstw.

Czyniąc użytek z rozumu ludzie będą posiadać coraz większą władzę przez co żyć lepiej. Dzięki rozumowi świat będzie się zmieniać na lepsze.

Turgot1727-76

Uważał że źródłem postępu jest potencjał zawarty w naturze ludzkiej. Człowiek jest obdarzony zdolnością poznawania świata, gromadzenia i przekazywania wiedzy, czyli zmuszony jest do doskonalenia się co w końcu przełoży się na doskonalenie się całego społeczeństwa. Natura ludzka jest niezmienna

Condorcet1727-81

Główne dzieło: “Szkic obrazu postępu ducha ludzkiego przez dzieje”. Uznawał że ogół postępu ludzkości jest sumą postępów indywidualnych. Rozwój indywidualny człowieka przekłada się na całą zbiorowość. Rozwój indywidualny jest rozwojem poznania, oświaty. Karzdy człowiek rozwijając się będzie się przyczyniał do rozwoju ludzkości

OŚWIECENIE BRYTYJSKIE:

Hume 1711-1776

Zajmował się wyjaśnieniem życia społecznego od cech gatunku ludzkiego , które wpływają na układ stosunków społ./ organizację społ.

Wskazuje na uwarunkowania biologiczne:

1 pierwotną zasadą ludzkiej społ. Jest popęd seksualny- rozwój pokoleń zbliżenie osobników różnej płci.

Nawyki życia zbiorowego- tworzy się rodzina, relacje między rodzicami a dziećmi.

Dostrzeganie wyższości życia zbiorowego niż w pojedynkę.

Powstanie instytucji własności prywatnej- proces ten tak jak dla Locka jest warunkiem trwania społeczeństwa. zamach na własność jest największym zagrożeniem. Podstawą społ. Jest ochrona własności.

Prekursor klasycznego liberalizmu.

2 doniosła rola- przyzwyczajeń i nawyków

Ich funkcje społ. powstały w trakcie powstania społ. (zakładanie rodzin)

Dzięki nim lidzie potrafią wysoko ocenić rzeczy nie wartościowe. Ze względu na przyzwyczajenie są one wartościowe dla innych.

Smith 1723-1790

Był przeciwny restryktywnej polityce państwa

Zwolennik ograniczonej ingerencji państwa w życie obywatela

Uważał, że najłatwiej dojść do szczęścia przez całkowitą wolność przemysłu i handlu

Państwo powinno zostawić kwestie gosp.- nie ingerować

3 obowiązki państwa:

1. obrona obywateli przed obcymi państwami

2. Przestrzeganie prawa i sprawiedliwości

3. Wprowadzenie i utrzymanie robót publicznych i troska o wychowanie akademickie i religijne.

2 i 3 zasada powinny być dobrowolnie wykonywane przez obywateli dla własnego interesu.

Państwo niezbyt powinno organizować. Obywatele sami powinni się o to troszczyć. Inicjatywa prywatna. Nie z przymusu państwa

Uchylenie przepisów ograniczających handel i mniej skrępowana konkurencja- przyczyni się do dobrobytu

Twórca liberalizmu ekonomicznego i indywidualizmu politycznego.

OŚWIECENIE NIEMIECKIE

Niemcy były zacofane pod względem moralno - społecznym ale nie pod względem intelektualnym. Głównie interesowano się kulturą a nie polityką.

Immanuel Kant

Przeniknął myśl europejską, nawet kiedy jego poglądy odrzucono. Przekraczał noryzm filozoficzny. Miał miejsce znaczące ze względu na odmienne myślenie.

Krytykował rozum i napisał:
„Krytyka czystego rozumu”
„Krytyka praktycznego rozumu”
„Krytyka władzy sadzenia”
Głosił potrzebę:

humanizacji nauki - podmiot ma rolę aktywną w poznaniu , nie jest bierny, nie czeka bezradnie, ale sam bada przyrodę. Dlatego ważny jest rozum bo on pomaga w tworzeniu porządku. Rozum okresla przedmiot poznania. Krytyka poznania społecznego - podmiot poznania jest aktywny, twórczy

humanizacji etyki - świadomość, poznanie to droga od teorii empirii poprzez

poznanie.

Inspirował go Rousseau mówiący o maskach ludzkich, które ludzie przybierają Istota człowieczeństwa jest w naturze. Ma on powołanie do realizacji pewnych celów co wywyższa go spoza innych stworzeń przyrody. Człowiek należy do „królestwa wolności” a nie do przyrody.

Filozofia Kanta jest dualistyczna bo człowiek należy do 2 sfer:

HOMO PHAENOMENON - dostepny przedmiot poznania

HOMO NOUMENON - rzecz niedostepna, niemożliwa do poznania

KANT jest skrajnym indywidualistą - mówi że jednostka działa samodzielnie , rozum daje jej

imperatyw kategoryczny powinnością (dyktowaną przez rozmu) a empirią (naciskami świata).

Należy:

-szanować jednostke jako jednostke indywidualną.
-Okiełznać ludzi
-Zapewnić wolnośc ludziom poprzez stworzenie odpowiedniego prawa tak, by niedopuszczac do aktów samowoli

Człowiek poprzez swoją aspołeczna towarzyskość może funkcjonować a więc nie może obejść się bez ludzi z którymi nie znosi przenosić. Bez tej aspołecznej towarzyskości postęp jest niemożliwy. Dzięki niej istnieje społeczeństwo.

HERDER

Autor myśli o filozofii dziejów. Rozwinął idee, zróżnicowania duchowości ludzkiej itd. Dał początek HISTORYZMOWI SPOŁECZNEMU. Uważany był za krytyka oświecenia.

Podkreślano jego podobieństwo do Montesqiusza który też zajmował się dusza narodów. Odrzucał wizję nomachinizacji życia. Krytykował lekceważenie idei wcześniejszych
myślicieli. Człowiek to odmiot działający ukazujący swoją osobowość. Ludzie są różni dlatego jeszcze bardzej potrzebują siebie nawzajem.

TEORIA SPOŁECZNA -
a) załozenie ontologiczne - Cały wszechświat tworzy jeden organizm
b) założenie gzeogologiczne - proces poznania to aktywne uczestnictwo podmiotu w świecie, religijne przeżywanie swiata, jest mikrokosmosem dlatego może poznac makrokosmos.
Społeczenstwo jest częścia wszechświata składa się z jednostek które nie są wyłącznie członkami społeczeństwa bo jest autonomiczna. Podkreśla indywidualność jednostek. mówi że społeczeństwo to stan naturalny jednostek bo żyja one od urodzenia we wspólnotach. Naród to wspólnota przede wszystkim kulturowa, językowa. Język pokazuje ducha narodu bo człowiek mysli jak mówi, swoje mysli wyraza przez język. Tradycja i ikultura ma rolę drugoplanową. Istota państwa jest istnieine wspólnoty ludzkiej i to ona wyłania potrzebne jej władze. Dobre prawa powinny być oparte na tradycji.
Państwo jako organizm to idea uważana za utopie. Ludzkość: to byt realny, historia ludzkości to historia narodów. Ma ona przedstawiać bogactwo narodów, a nie jeden tok ewolucyjny.
Pluralizm - każda kultura jest wyjątkowa i kazda jest sobie równa.
Determinizm geograficzny - odrzuca go, tworzac własną klimatologię. Ludzie są zdolni do przekształcania klimatu . klimat to obszerne srodowisko naturalne. Człowiek ma za zadanie przekształcfać klimat poprzez technikę.

SIŁY SPOŁECZNE INSPIRUJĄCE REFLEKSJĘ NAD ŻYCIEM SPOŁECZNYM:

Refleksja nad życiem - życie społeczne było traktowane jako konieczna idea fatum, było obecna w myśli starożytnej. To myślenie utrzymywało się do XIXwieku. Starożytne cywilizacje zostawiły ślady myśleń. Filozofowie greccy - system refleksji nad życiem.

Rewolucja francuska - (1789-1799) okres rozruchów, powstań i zamachów stanu, które doprowadziły do upadku monarchii i ustroju stanowego we Francji. Bezpośrednią przyczyną był kryzys finansowy państwa, pośrednią rozwój racjonalistycznej filozofii Oświecenia i związane z nią aspiracje polityczne stanu trzeciego (głównie burżuazji i mieszczaństwa). Rewolucja francuska zniosła całkowicie ustrój feudalny, zapewniła chłopom własność ziemi, zlikwidowała nierówność prawa, wprowadziła wolność słowa I wyznania oraz prawo nietykalności osobistej. Przyczyniła się do upowszechnienia oświaty, zapoczątkowała powszechną służbę wojskową, nadając wojsku charakter narodowy. Rewolucja doprowadziła do zreformowania Francji oraz upowszechnienia i wzmocnienia jej Dobrych Stron. Powstało nowy typ państwa- dzięki rewolucji. Rewolucja francuska miała wpływ na cała Europę.

Rozwój kapitalizmu - system ekonomiczny, którego podstawę stanowi własność prywatna i wolna przedsiębiorczość. Zrodził się na przełomie XV i XVI w. w Europie Zachodniej, jeszcze w łonie feudalizmu. Jego rozwój umożliwiło zwycięstwo rewolucji burżuazyjnych kolejno w Niderlandach, Anglii, Francji, a później w innych krajach Europy i świata. Przyspieszenie rozwoju kapitalizmu nastąpiło w wyniku rozwoju techniki i technologii. Współcześnie jest dominującym systemem ekonomicznym w świecie.
Rozróżnia się kapitalizm rynkowy i mieszany (państwowy). Pierwszy, występujący m.in. w krajach zachodniej Europy i Ameryki w XIX w., charakteryzował się tym, że o alokacji pozostających w prywatnym posiadaniu zasobów czynników wytwórczych decydował wyłącznie mechanizm rynkowy.
W kapitalizmie mieszanym własność prywatna i rynkowa alokacja zasobów są modyfikowane przez przepisy wydawane przez państwo (rząd) i fakt posiadania przezeń części majątku produkcyjnego kraju (interwencjonizm państwowy). Myślą przewodnią kapitalizmu jest wykorzystanie bogactwa stworzenia większej zamożności. Najprostszy to pożyczanie pieniędzy na procent, drwił w średniowieczu jako grzech lichwy. Na poziomie bardziej wyrafinowane kapitalizm polega na inwestowaniu pieniędzy w projekcie w zamian za udział w zysku.

Uprzemysłowienie - (inaczej industrializacja) proces szybkiego rozwoju przemysłu w stosunku do innych działów gospodarki i wynikający z tego przeważający wzrost dochodu narodowego, a także zwiększenie się liczby zatrudnionych w tym dziale gospodarki.
Szybki rozwój przemysłu rozpoczął się w Anglii w XVIII w. Wpływ industrializacji na dochód narodowy stwarza możliwość wzrostu poziomu życia mieszkańców. W Polsce industrializacja kojarzona jest najczęściej z tworzeniem w okresie powojennym dużych zakładów przemysłowych.

Rozwój nauki - opiera się na formułowaniu hipotez, które potem są weryfikowane eksperymentalnie. Dostarczanie przez społeczeństwo technik przemysłowych i technologii, stąd popularne klasyfikacje rozwiniętych narodów oraz uboższych rozwijających się lubi niedorozwiniętych narodów Trzeciego świata.

Sekularyzacja - zmniejszenie roli religii dla społeczeństwa. Termin ten ma także znaczenie historyczne, oznaczające przejęcie majątku, urzędów lub innych sfer życia publicznego spod władzy lub kontroli władzy kościelnej na rzecz władz świeckich. jęcie sekularyzacji pojawiło się u klasyków socjologii - Emila Durkheima, Maxa Webera oraz Gabriela LeBrasa. Dająca się odnaleźć w ich pracach teza sekularyzacyjna odnosi się do przekonania, że wraz z rozwojem społeczeństw, głównie poprzez ich racjonalizację (odczarowanie świata) oraz modernizację, religia traci znaczenie we wszystkich aspektach życia społecznego. Przełomowa w rozważaniach o sekularyzacji była książka Petera Bergera Święty baldachim. Elementy socjologicznej teorii religii, wydana w języku angielskim w 1967. Socjologowie wskazują na wiele obszarów, w których przejawiają się procesy sekularyzacyjne:

-oddzielenie państwa od Kościoła (uniezależnienie się od religii instytucji życia społecznego, np. szkół, teatrów, miejsc pracy, rodzin; uniezależnienie się od religii innych podsystemów życia społecznego - nauki, polityki, kultury, prawa, edukacji),

-sekularyzacja świadomości społecznej, widoczna w zjawiskach takich jak: antyklerykalizm, obojętność religijna, spadek znaczenia religijnych autorytetów, ateizm, wybiórcza akceptacja dogmatów religijnych,

-zmiany w obrębie samej religii i instytucji religijnych, objawiające się w pluralizmie wartości, wzajemnej akceptacji dla różnych wyznań, przejmowanie przez instytucje religijne świeckich sposobów działania,

-zmiany w religijności - rzadsze branie udziału w obrzędach religijnych, dla chrześcijaństwa: spadek liczby powołań kapłańskich (starzenie się warstwy kapłańskiej), zanikanie mniej centralnych dogmatów (najwcześniej zanika wiara w piekło, diabła, zmartwychwstanie ciał; najpóźniej wiara w Boga, chociaż zmienia się jego pojmowanie, od wiary w Boga osobowego do wiary w Boga bezosobowego, jako rodzaj energii, kosmicznej siły itp.).

Przyczyny procesów sekularyzacyjnych można pogrupować w kilka kategorii:

-kulturowe (odczarowywanie świata, racjonalizacja, konflikt pomiędzy nauką a wiarą)

-gospodarcze (kapitalizm, industrializacja, urbanizacja)

-polityczne (oddzielenie państwa od Kościoła przejście od monarchii do demokracji)

-psychologiczne (człowiek w centrum świata, skoncentrowanie na "ja", indywidualizm, zmiana stosunku do cielesności, potrzeba indywidualnego kontaktu z Sacrum, opartego na emocjach, doświadczeniu)

-teologiczne (zalążki sekularyzacji w koncepcji transcendentnego Boga judaizmu i chrześcijaństwa)

Rozpad społeczeństw tradycyjnych - społ. tradycyjne to każde społeczeństwo, które nie osiągnęło jeszcze etapu społeczeństwa przemysłowego, a więc zarówno społeczeństwo rolnicze jak i społeczeństwo pierwotne, charakteryzujące się dużym odsetkiem ludności zamieszkałej na wsiach; wysokim analfabetyzmem; dominacja grup pierwotnych nad wtórnymi; brakiem instytucji formalnej kontroli lub niewielką ilością tego typu instytucji; gospodarką opartą na rolnictwie i rzemiośle, gdzie podstawową jednostką gospodarczą jest gospodarstwo domowe; brakiem indywidualizmu jednostek; niewielka rolą pieniądza w handlu. Społeczeństwo tradycyjne musiało się rozpaść, by mogło ukształtować się społeczeństwo nowoczesne.

Społeczeństwo tradycyjne charakteryzuje się:
- przewaga w strukturze produkcyjnej obszarów nierozwiniętych
- wielka liczba chłopskich gospodarstw rodzinnych objętych przez stosunki przedkapitalistyczne
- oddziaływanie metropolii na peryferie - rozkładanie gospodarki tradycyjnej i hamowanie rozwoju kapitalizmu

Dwa typy społeczeństw tradycyjnych:
a) wschodni - przeważające potrzeby odczuwane społecznie miały

charakter społeczny; istotna jest jakość życia, która zależy nie tylko od produkcji i konsumpcji, ale i od przynależności społecznej, prestiżu związanego z przynależnością do określonego segmentu społecznego; refleksyjność religijna (buddyzm) - odpowiadają mu wzorce zachowań gospodarczych - produkuje się aby zaspokoić konkretne potrzeby, nadwyżki zużywa się w formach rytualnych (np.: budowa świątyni)
b) zachodni - przeważające potrzeby społeczne miały charakter gospodarczy; wzorzec akumulacyjny - działalność gospodarcza nastawiona jest na osiąganie nadwyżki pozwalającej na rozszerzenie produkcji.

LIBERAZLIZM:

John Stewaed Mill był przedstawicielem klasycznego liberalizmu. Głosił suwerenność i autonomie jednostki. Przeciwstawiał się paternalizmowi, czyli przekonaniu ze jednostka nie zawsze jest najlepszym sędzią swoich interesów i władza może za nią decydować. Uważał ze nie wolno ograniczać wolności jednostki, chyba że ta wolność zagrażałaby wolności innych ludzi. Rozwojowi jednostki może przeszkadzać państwo, władza duchowa, despotyzm opinii publicznej. Despotyzm opinii publicznej może spowodować, że glosy ludzi zostaną stłumione co może stać się zgubne dla losów całej ludzkości.

Wolność słowa!

KONSERWATYZM

Krytykował myśl oświecenia. Nie był przeciwny kapitalizmowi. Rozbudowano doktrynę polityczną. Założenia:

- pesymizm antropologiczny (przekonanie, że człowiek jest bytem niedoskonałym, skażonym grzechem pierworodnym, skłonnym do agresji, pychy, kierujący się emocjami);

- porządek społeczny, który pozwoli okiełznać to co złe i skłonić człowieka do dobrego (religia jako istotny element, dający jednostce orientację życiową i przekonania);

- wspólnota ważniejsza niż jednostka (naturalne środowisko rozwoju człowieka to rodzina lub naród);

- rodzina czy naród były pierwsze od jednostki;

- organicystyczne postępowanie bytów społecznych;

- wolność jednostki powinna być ograniczona tradycją, moralnością, prawami wspólnoty (przeciwstawiał się deklaracji praw człowieka i obywatela);

- antyatomizm (wspólnota bardziej pierwotna od jednostki, społeczeństwo to nie zbiór jednostek, antyindywidualizm);

- pluralistyczna koncepcja społeczeństwa (konglomerat mniejszych społeczności);

- religia jako czynnik integrujący;

Edmund Burke (1729-1797)- „Rozważania o rewolucji we Francji”; krytykował rewolucję francuską, analizował porównawczo z rewolucją w Anglii, którą uważał za uzasadnioną i kontynuującą tradycję. Był krytyczny wobec gwałtownych zmian rewolucyjnych, popierał tradycję. Rewolucjoniści doszli do skrajności w niszczeniu starego porządku, bo byli teoretykami lub byli inspirowani teoretykami. Zakładali (fałszywie), że sfera polityki jest przewidywalna (określili cele rządu, środki można zaplanować). Zdaniem Burke'a takie środki określane są przez różnorodne okoliczności i przez przypadek.

Rewolucja w Anglii była pozytywna, gdyż nie miała podstaw w teorii tylko w praktycznej współpracy arystokracji i mieszczaństwa (sojuszu). Nie zrywała ona ciągłości, uszanowała ją i pozwoliła na dalszy rozwój instytucji stojących na straży wolności jednostki. We Francji natomiast rewolucjoniści całkowicie zerwali z tradycją i chcieli stworzyć nowy porządek polityczny i moralny.

Burke był za monarchią dziedziczną, gdyż tylko ona może skutecznie strzec obywateli.

Joseph de Maistre (1754-1821)- skrajny konserwatysta (tradycjonalista); Historia to proces ciągły i całkowicie związany z Bogiem, a rewolucja, królobójstwo i terror to dramatyczne zaprzeczenie tej ciągłości dziejowej.

Maistre był przeciwny rewolucji, ale uważał, że trzeba ją zrozumieć. Nie tyle ludzie kierują rewolucją, ale ona nimi. Rewolucję uważał za boski plan, który można usiłować zrozumieć (rozumie ją jako karę boską za występki zarówno jednostek jak i narodów). Winą Francuzów było to, że nie wypełnili swojej misji dziejowej (naród francuski miał być opoką katolicyzmu). Proces wiodący do rewolucji zaczął się wraz z reformacją. Wizja historiograficzna rewolucji.

SOCJALIZM UTOPIJNY I KOMUNIZM:

Socjalizm utopijny:

Powstanie socjalizmu związane jest z narodzinami kapitalizmu i rewolucją przemysłową. Rewolucja przemysłowa to przyspieszony rozwój klasy robotniczej.

Słowo „socjalizm” miało - zgodnie z etymologią - oznaczać kierunek przeciwstawny liberalnemu indywidualizmowi.

Cechy wspólne socjalizmu:

-przyznanie decydującego znaczenia kwestii socjalnej;

-założenie, iż jej rozwiązanie wymaga wprowadzenia nowego ładu społecznego i gospodarczego opartego na współpracy.

-skupienie uwagi na sposobie organizowania podziału dóbr

Komunizm wywodził się z idei komuny, w której nie ma własności prywatnej i pieniądza. Komunizm był bardziej radykalny od wizji socjalizmu.

Przedstawiciele Socjalizmu: Robert Owen, Charles Fourier, C. de Saint-Simon,

*Socjalizm i komunizm przejawiały - w porównaniu do konserwatyzmu i liberalizmu - najmniej krytycyzmu w stosunku do rewolucji 1789 roku. Jeżeli ich zwolennicy kwestionowali jej osiągnięcia, to głównie dlatego, ze uważali, iż zrobiła ona za mało: nie poprawiła dostatecznie położenia ludu. Zdaniem socjalistów dzieło destrukcji w rewolucji było konieczne dla przeobrażenia społeczeństwa.

*krytyka społeczeństwa burżuazyjnego,kapitalistycznego,przemysłowego,

Krytyka ta koncentrowała się na zjawisku deprawacji ludzi.

* zatem nieustannie proponowali wizje społeczeństwa idealnego, które były utopiami!

Charles Fourier-

*odrzucenie idei plastyczności natury ludzkiej

*natura ludzka jest stała

Robert Owen-

*warunki kształtują człowieka(czyli uważał, że natura ludzka jest plastyczna)

Alexis de Tocqueville

francuski arystokrata, analityk systemu demokratycznego, komparatysta
porównywał ustroje Francji i USA : 
-Ameryka jest krajem, gdzie najlepiej zastosowano instytucje stowarzyszeń
-biurokratyzacja i centralizacja władzy go niepokoiły
Samorządy lokalne i stowarzyszenia dobrowolne-te instytucje pomagały mikrospołecznościom
-element demokracji, społeczeństwa obywatelskiego
Wolność stowarzyszenia zabezpiecza przed tyranią większości.
"Amerykanin rodzi się wolny, Francuz musi zdobywać wolność, uczyć się jej"
- potrzebne jest wychowanie demokracji, jeśli tego nie zrobimy, pozostawimy ją samą z jej instynktami
-"wychowana" demokracja zapewnia poczucie wolności, wynikające z przynależności do wspólnoty
Łączy wątki konserwatywne i liberalne.
Jeśli nie wychowa się demokracji(konsekwencja):
--demokratyczne równości bez przynależności do wspólnot staną się pogonią za dobrami materialnymi.
tworzenie wspólnot jako lekarstwo.
Do rewolucji francuskiej doszło po okresie długiego rozwoju gospodarczego, kiedy podniósł się dobrobyt w społeczeństwie francuskim.
Po długim okresie rozwoju dochodzi do sytuacji kryzysowej.
Ustrój, który rewolucja obala ,był niemal zawsze lepszy od tego, który go bezpośrednio poprzedzał.

POZYTYWIZM:

Nurt który pojawił się w XIX. Określa się pozytywizmem poszukiwanie niezmiennych praw rządzących światem przyrody i światem społecznym. W XIX w wyraźny jest związek socjologii z pozytywizmem. Już u Simona pojawiło się zakwalifikowanie socjologii do nauki pozytywnej.

Cechy pozytywizmu:

1) Naturalizm- nauki przyrodnicze traktowano jako nauki wzorcowe, czerpano od nich metafory, założenie o bezwzględnej jedności wiedzy i metod, dzięki którym ta wiedzę można osiągnąć.

2) Krytyka metafizyki, filozofii - krytyka spekulacji filozoficznych, pojawia się idea badania faktów bez ich wartościowania. Uważano, że świat społeczny jest niezależny od obserwatora i może być przez tego obserwatora badany (podważenie Kontowskiej teorii poznania). Nazywa się takie podejście realizmem naiwnym.

3) Przyjęto założenie, że nauka powinna umożliwić przewidywanie i jednocześnie kontrolę pewnych procesów przyrodniczych czy społecznych.

Podstawowe zasady pozytywistycznej ideologii i światopoglądu:
a) scjentyzm - rezygnacja z metafizyki czyli kalkulacji myślowych oderwanych od rzeczywistości na rzecz wiedzy zdobywanej drogą nauki;
b) ewolucjonizm - stopniowe przekształcanie się wszelkich form życia w coraz wyższe i doskonalsze;
c) utylitaryzm - propagujący przekonanie, że każdy człowiek powinien pracować w dostępnym mu zakresie i według swoich możliwości na korzyść społeczeństwa.

CLAUDE SAINT-SIMON:

Wizja nauki o społeczeństwie

Saint-Simon, postulat reorganizacji społecznej, jest stan krytyczny , wszelka wspólnota myśli, działania zbiorowe, wszelka koordynacja ustaje a społeczeństwo jest już tylko nagromadzeniem odosobnionych i zwalczających się jednostek. Podkreślał niekompletność wiedzy naukowej, powinna być zreformowana. Społeczeństwo jest słabo poznane. Simon uważał, że społeczeństwo to organizm, którego rozwojem rządzą pewne prawa.

* wprowadzenie nowej nauki, która zajmie się tym problemem- FIZJOLOGIA SPOŁECZNA

Żeby przeprowadzić zmianę trzeba zacząć od przemiany świadomości. Proces obejmuje wszystkich ludzi, całościowo.

Fizjologia społeczna traktowana jako zwiastun socjologii jako nauki. Pewne znaczenie w tej nauce miały odegrać nauki przyrodnicze. Nowa nauka miała wykrywać prawdę.

Koncepcja klas społecznych

Wyróżnił trzy klasy społeczne i usytuował je w trójkącie. Na najwyższym szczeblu znajdują się: najinteligentniejsi, klasa duchowa. Mają myśleć, dążyć do doskonałości całego społ., dostaną za to władzę, pieniądze. Klasa nieliczna.

Klasa 2 świecka, ludzie inteligentni, wykształceni. Simon otwiera im drogę awansu, jest on możliwy dzięki własnej chęci. Mają zapewnić byt klasie pierwszej, są regulatorami. Dostaną za to szacunek oraz pieniądze. Klasa 3jest najliczniejsza, powinni pracować na wszystkie klasy, nad poprawą życia. Są świadomi swojej siły, żywiołowi, ekspresywni, nie myślą. Obiecuje im szacunek i pieniądze. Natomiast poprzez oświecenie możliwy jest awans do wyższej klasy.

Wszystkie klasy zgodziły się na taką wizje Simona. W społ. wszyscy będą pracować, życie bezkonfliktowe.

Mógł się pojawić egoizm u człowieka, kierującego się chęcią zysku Może doprowadzić do szkody swojej ni innych.

System industrialny;System militarny

Wizja społeczeństwa- rozwijająca się całość, jako organizm. Saint-Simon gloryfikował społeczeństwo industrialne(przemysłowe), a krytykował społeczeństwo feudalne. Ideałem jest społeczeństwo industrialne, gdzie dominują twórcy. Korzystny społeczeństwu rozwój przemysłu, wytwórczość. Kluczowy rozwój społeczeństw przemysłowych- industria- wszystko co służy zaspokojeniu potrzeb zbiorowości, nie tylko dobra materialne tez nauka, wiedza. Podstawową kwestią jest usuniecie części feudalizmu.

Antagonizm społeczny(„Antagonizm między pszczołami a trutniami”)- społ. industrialnym a militarnym. Pracujący: proletariat, artysta, przemysłowiec, bankier, robotnik, niepracujący: arystokracja, biskupi, dworzanie, urzędnicy. Simon dostrzegł między nimi konflikt, który nie tylko trwał w społeczeństwie przemysłowym ale w innych epokach historycznych. Krytyka feudalizmu, to krytyka niepracujących.

Pisał, że w Europie następuje przejście z systemu feudalnego do industrialnego. Obecnie jednak panuje kryzys.

AUGUST COMTE:

-1798-1857

-ojciec socjologii

-to jemu zawdzięczamy nazwę socjologia, zaproponował ją w 1839 r

1.Socjologia w systemie nauk pozytywnych:

-stworzył hierarchię nauk pozytywnych

-uważał socjologię za naukę pozytywną, bo powinna dążyć do odkrywania niezmiennych prawidłowości w świecie społecznym

-pozytywny -realny, pożyteczny, naukowy

-konstruuje jednolity, piętrowo zbudowany system nauk, na którego szczycie umieścił socjologię, nie zalicza do tych nauk psychologii

-Comte wymienia takie nauki pozytywne jak astronomia, fizyka, chemia, biologia i socjologia. Na czele hierarchii stawia socjologię jako tę naukę, która ma najmniejszy zakres ogólności, a za to największy stopień złożoności.

-socjologia wg niego wyrosła z zasobu wiedzy i metod nauk, nad którymi góruję

-postawił socjologię na szczycie nauk pozytywnych, bo zajmuje się najtrudniejszym i najważniejszym przedmiotem tj. społeczeństwem.

2.Metody socjologii:

*OBSERWACJA- powinna być kierowana jakąś teorią, nie może być przypadkowa, bez teorii nie wiedzielibyśmy czego szukać w badanym przez nas świecie społecznym i nie rozumielibyśmy znaczenia naszych własnych odkryć

*EKSPERYMENT- który jego zdaniem bardziej pasuje do nauk innych niż do socjologii, uważał że w zjawiska społeczne nie wolno ingerować, ale też nie wolno oddawać im kontroli

naturalny eksperyment- skutki jakiegoś zdarzenia które dzieje się w jakimś miejscu, porównujemy z miejscem gdzie takiego wydarzenia nie było,

Comte był sceptycznie nastawiony do eksperymentu.

*PORÓWNANIE- uważał, że:

1)można porównywać społeczeństwa ludzkie z niższymi społecznościami zwierzęcymi

2)możemy porównywać społeczeństwa w różnych krajach świata

3)można też porównywać różne stadia rozwoju społeczeństw w różnych okresach(metoda historyczno -porównawcza)

3.Prawo trzech stadiów:

*stadium TEOLOGICZNE:

- ludzie zadają pytania o naturę rzeczy i skąd się pewne rzeczy wzięły, o genezę, po co istnieją(o cel)

-ludzie przyjmują w tym stadium, że wszystkie zjawiska i rzeczy zostały stworzone przez siły lub istoty ponad naturalne, które tymi rzeczami kierują i nadają im cel

-sens świata jest kreowany przez siły, istoty ponadnaturalne

- pojawia się monoteizm

*stadium METAFIZYCZNE:

-stadium przejściowe

-ta faza istnieje tylko dlatego, że bezpośredni przeskok ze stadium teologicznego do pozytywnego byłby zbyt dużym szokiem

-miejsce istot i sił nadprzyrodzonych zajmują siły abstrakcyjne np. przyroda(coś jest dziełem przyrody)- nie przypisuje im się cech nadprzyrodzonych

*stadium POZYTYWNE:

-wg. Comte'a najważniejsze stadium

-ludzie przestają spekulować, dociekać przyczyn, celów zjawisk i rzeczy

-ludzie przestają się odwoływać do sił nadprzyrodzonych czy abstrakcyjnych

-ludzkość odrzuca nienaukowe wyjaśnienia rzeczywistości i zaczyna poszukiwać niezmiennych praw naturalnych, które rządzą wszystkimi zjawiskami

-w rzeczywistości rządzą prawidłowości, które można odkryć, ten pogląd jest skomponowany z jego pojęciem socjologii

-nauki mają za zadanie odkrywać prawidłowości rządzące rzeczywistością

-w poszukiwaniu praw stosuje się badania empiryczne

Uważał, że te 3 stadia muszą następować po sobie. Zauważył, że w danych okresach mogą współwystępować ze sobą pewne elementy tych stadiów np. dominuje w jakimś okresie stadium pozytywne, ale mamy jeszcze pewne elementy stadium metafizycznego.

4.Statyka i dynamika społeczna:

Statyka(filozofia ładu społecznego):

-porządek, ład społeczny

-statyka bada warunki istnienia konkretnego społeczeństwa

-statyka bada: rodzinę, kościół, język, własność, podział pracy

Dynamika(filozofia postępu):

-postęp, rozwój

-bada zmiany, postęp społeczeństwa

-Comte uważał dynamikę za ważniejszą od statyki, gdyż w niej głównie zawarte są różnice zachodzące między biologią a socjologią

-najważniejszym jej prawem jest prawo trzech stadiów, przez które przechodzi rozwój świadomości

-3 zasady, którymi kieruje się dynamika:1)wzajemna zależność wszystkich części systemu społecznego 2)przemiany świadomości zachodzące zgodnie z prawem trzech stadiów 3)są skorelowane z przemianami we wszystkich dziedzinach życia

HERBERT SPENCER:

Herbert Spencer zakładał zasadniczą jedność świata i praw nim rządzących jako jedną z przesłanek teorii rozwoju społecznego i przyjmował, że właściwym przedmiotem dociekań naukowych nie jest jakaś jedna wyizolowana dziedzina, lecz świat jako rozwijająca się całość. Spencer wyróżniał trzy fazy i trzy rodzaje ewolucji :
1. nieorganiczną,
2. organiczną,
3. ponadorganiczną.

Faz tych nie oddzielał od siebie ściśle, twierdząc, że wszelkie przejścia dokonywały się jak gdyby samoistnie . Prawa wszystkich trzech faz ewolucji są takie same, ale to nie znaczy, że zjawiska wyższej fazy mogą być zredukowane do zjawisk niższej fazy.

Kiedy mówimy o ewolucji ponadorganicznej, mamy do czynienia z pewną kategorią faktów, które nie występują w świecie organicznym lub tylko nieorganicznym. Są to te wszystkie procesy i wytwory, których powstanie wymaga skoordynowanego działania prowadzącego do rezultatów wykraczających pod względem swego zasięgu i złożoności poza to, co jest osiągalne przez działania jednostkowe.

Głównym czynnikiem procesu powstawania społeczeństwa ( czyli ewolucji ponadorganicznej ) jest przyrost   ludzkości. Jego presja zmusiła ludzi do wejścia w stan społeczny, uczyniła niezbędna organizację społeczną i rozwinęła uczucia społeczne. Człowiek rozwinął również swą inteligencję, sprawność i wynalazczość, inaczej bowiem nie byłby w stanie przystosować się do nowych warunków i musiałby zginąć z braku środków utrzymania.

Herbert Spencer wysunął koncepcję traktowania społeczeństwa jako żywego organizmu, którego właściwe funkcjonowanie może zapewnić tylko prawidłowa działalność wszystkich organów. Spencer twierdził, że "zasady organizacji" czy też "ogólne prawa organizacji" organizmów biologicznych i społecznych są takie same, ta analogia odwoływała się do pięciu podstawowych podobieństw między społeczeństwem a organizmami:

-jedne i drugie cechuje wzrost masy,

-w jednych i drugich dokonuje się w miarę wzrostu różnicowanie części i komplikowanie budowy wewnętrznej,

- w jednym i drugim ma miejsce różnicowanie się funkcji,

-w jednym i drugim poszczególne części są od siebie wzajemnie zależne i funkcjonowanie żadnej z nich nie jest możliwe bez funkcjonowania pozostałych,

-w jednym i drugim niezbędne dla życia jest wypełnianie odpowiednich funkcji. Całość jest trwalsza od któregokolwiek ze swych składników.

Spencer dostrzega też zasadnicze różnice pomiędzy społeczeństwami a organizmami biologicznymi.

-Społeczeństwo nie ma określonego kształtu, określonej formy zewnętrznej.

-Społeczeństwo jest całością rozproszoną w przestrzeni, w związku z czym kooperacja pomiędzy jego częściami wymaga komunikacji symbolicznej.

-W społeczeństwie różnicowanie się funkcji jest wydatnie ograniczone, gdyż nie wykształca się w nim i nie może wykształcić się żaden organ, w którym koncentrowałyby się czucie i świadomość.

Jak mówi Spencer, każda część organizmu społecznego jest niemal w takim samym stopniu zdolna do odczuwania szczęścia i niedoli: nie może być pomyślności społecznej, która nie byłaby pomyślnością każdego z członków społeczeństwa jako jednostki. Poszczególne części społeczeństwa nie są przyporządkowane określonym punktom przestrzeni, lecz wykazują znaczną ruchliwość.

CZYNNIKI EWOLUCJI SPOŁECZNEJ

- pierwotne
Zewnętrzne - klimat , gleba , flora
Wewnętrzne -cechy fizyczne jednostek , inteligencja i charakter .
- wtórne
Zewnętrzne - kultura ,
Wewnętrzne - przyrost naturalny , rozwój wiedzy

Instytucje społeczne są tym, dzięki czemu dokonuje się przystosowanie się niespołecznego z natury człowieka do -naturalnego- współdziałania z innymi ludźmi, które staje się konieczne w miarę tego, jak ziemia się zaludnia. Im ludzi jest więcej, tym bardziej muszą być zorganizowani -zgodnie z prawem, że przyrost masy powoduje komplikowanie się struktury i różnicowanie funkcji.

Spencer przedstawił cztery główne założenia :
1. żadnej instytucji społecznej nie można traktować jako czegoś, co zostało wymyślone i świadomie wprowadzone w życie
2. zrozumienie i wyjaśnienie instytucji społecznych nie jest możliwe bez uwzględnienia ich genezy i przemian, jakim ulegały.
3. wszystkie instytucje są ściśle ze sobą powiązane, tworząc jeden system społeczny, którego funkcjonowanie zależy od współdziałania poszczególnych części i podsystemów .Pomiędzy tymi częściami istnieje consensus i naruszenie którejkolwiek z nich może zakłócić funkcjonowanie całości.
4. każda instytucja wypełnia określone i sobie właściwe funkcje, jeżeli bierze na siebie wypełnianie funkcji innych instytucji, grozi to naruszeniem równowagi całego systemu i jego regresem do stanu, w którym takie czy inne funkcje się nie wyodrębniły.

SPOŁECZEŃSTWO INDUSTIALNE :
- decentralizacja i samorealizacja
-regulacja negatywna ( pewne rzeczy zakazane reszta dowolność )
-państwo ma ograniczone uprawnienia zadania, państwo to ochrona jednostki interesów
-różnorodność i swoboda przekonań opinii
- wielkość dobrowolnych stowarzyszeń
- nagrody proporcjonalne do zasług
- prawo chroni umowy między jednostkami
- niezależność i inicjatywa
-brak przywiązania do miejsca i stanowiska
-partnerstwo a niezależność
SPOŁECZEŃSTWO MILITARNE:
-nastawienie na walkę z innymi społeczeństwami na rzecz dobra ,
-podział społeczeństwa na wojowników i niewolników
-scentralizowana kontrola nakazy i zakazy , która łączy wiedze wojskowo - cywilną, polityczno - gospodarczą ,
- każdy człowiek ma określoną pozycję status
-prawo służy utrzymaniu władzy
- wrogość wobec innowacją
- socjalizacja człowieka konformizm , posłuszeństwo

Główne założenia socjologizmu:

antynaturalizm (antybiologizm) - fakty społeczne mają swoiste cechy, które istotnie odróżniają je od faktów badanych przez nauki przyrodnicze, toteż nie wolno stosować metod nauk przyrodniczych przy badaniu faktów społecznych

antypsychologizm - fakty społeczne różnią się od psychicznych - mają one inne podłoże, zachodzą w innym środowisku, zależą od innych warunków.

Z wiedzy o zjawiskach życia jednostkowego nie da się wydedukować żadnej wiedzy o zjawiskach życia społecznego.

pogląd, że socjologia jest i powinna być nauką samoistną i samowystarczalną

„socjologiczny imperializm” - podporządkowywanie socjologii wszystkich dyscyplin, które zajmują się fragmentami rzeczywistości społecznej, np. ekonomia, historia, prawoznawstwo

Przedstawiciele socjologizmu to m.in.: Ludwik Gumplowicz, Emil Durkheim

EMILE DURKHEIM (1858-1917):

był on twórcą szkoły Durkheimowskiej: jego poglądy To:

* przedmiot badań socjologii: ważne jest aby były fakty społeczne

* postulował, że fakty społeczne powinny być traktowane jak rzeczy, dlatego trzeba je tak badać czyli empirycznie, a nie spekulować na ich temat, postulat empirycznego badania społecznego

Fakty społeczne-wszelkie wierzenia i sposoby postępowania, ustanowione przez zbiorowość, utrwalone lub nie, zdolne wywierać na jednostkę zewnętrzny przymus, są niezależne od podmiotu badającego, umiarkowany indywidualizm metodologiczny.

1)zewnętrzne

Podkreślał, że fakt społeczny jest czymś zewnętrznym wobec człowieka( odróżnił je od dyspozycji psychicznej)

2) przymusowe

Przymusowe wobec człowieka, (fakty psychologiczne mają charakter wewnętrzny, a fakty socjologiczne zewnętrzny, przymusowe wobec człowieka)

Fakty-typy

* materialne- są to rzeczywiste realne byty np. architektura

* niematerialne- normy, wartości, kultura

Durkheima bardziej interesowały fakty niematerialne.

Durkheim wyróżnił społeczeństwa:

1)Typ bardziej pierwotny-o mało zróżnicowanej strukturze społecznej, którego cechą jest solidarność mechaniczna; podział pracy prawie nie istnieje

2) Typ nowoczesny-solidarność organiczna,

* zaawansowany podział pracy, zaawansowana struktura społeczna(zroznicowana)

* większa specjalizacja, ludzie mają większy stopień specjalizacji

* zakres obowiązków jest węższy, związany z określoną rolą społeczna

Zmiana w podziale pracy, komplikowanie się czynności powoduje, że zmienia się typ solidarności.

Solidarność mechaniczna- trzyma się razem, bo każdy z jego członków wykonuje wiele różnych czynności i więź kreuje się dzięki temu, że ludzie uczestniczą w podobnych czynnościach, mają podobne obowiązki.

Solidarność organiczna- więź społeczna, ludzie też trzymają się razem, ale są to ludzie różni, wykonują różne obowiązki-to spaja społeczeństwo, ponieważ członkowie społeczeństwa mają wąski zakres działań i nie mogliby przetrwać bez wielu innych ludzi.

Gęstość dynamiczna- główna przyczyna przechodzenia od solidarności mechanicznej do organicznej.

* liczba ludzi w społeczeństwie i liczba zachodzących między tymi ludźmi interakcji, ale muszą być te procesy oba łącznie, żeby prowadziły do tej przemiany. Wraz z powiększaniem się dochodzi do wzrostu interakcji, wtedy wymusza się podział pracy, walka o przetrwanie, rywalizacja. Wg Durkheima solidarność organiczna była czymś funkcjonalnym.

Anomia-jest to taki stan rozprężenia norm moralnych, kiedy niewiadomo jakie zachowanie jest właściwe i godne zaakcentowania. Anomia to patologia, która pojawia się wraz z solidarnością organiczną, czyli w systemie nowego systemu pracy.

Świadomość:

1)zbiorowa- zespół wierzeń i uczuć, wspólny członkom danego społeczeństwa, tworzy system, który żyje własnym życiem. (świadomość wspólna jest czymś innym)-pojawia się w każdym społeczeństwie.

Świadomość zbiorowa ma mniejsze znaczenie w społeczeństwie nowoczesnym o solidarności organicznej, bo spójność zapewniona jest przez podział pracy.

2)wyobrażenie zbiorowe-szczególne stany świadomości zbiorowej, można je określić jako normy i wartości charakterystyczne dla danej zbiorowości , szczególny stan świadomości zbiorowej.

Koncepcja samobójstw

Durkheima nie interesowały indywidualne wyjaśnianie samobójstw, nie interesowały go indywidualne stany psychiczne. Zwrócił uwagę na społeczne przyczyny samobójstw. Odrzucił on Tarda psychologizm( wg którego człowiek popełnia samobójstwa, bo kopiuje je od innych). Durkheim odwoływał się przede wszystkim do faktu społecznego.

4 typy samobójstw:

1)egoistyczne-stopień integracji za mały

2) altruistyczne- ST. Integracji za duży

3) anomiczne- ST. Regulacji-słaby

4) fatalistyczne-st. Za silny

Ad1) jednostka słabo zintegrowana ze społeczeństwem, to wywołuje u niej uczucie utraty sensu

Ad2) integracja zbyt mocna ze społeczeństwem, jednostka zostaje zmuszona do odebrania sobie życia

Ad3) zachodzą gdy jednostki ulegają zakłóceniu siły, nie ma kontroli

Ad4) typowe dla okresu nadmiernego wzmożenia takich regulacji, jednostka popełnia bo jej życie jest zbyt surowo uregulowane.

Koncepcja religii:

Religia-to najwyższa forma niematerialnego faktu społecznego. Durkheim w społ. pierwotnych zwracał uwagę, że religia ma charakter jednolity i wszechobecny oraz jest uniwersalną moralnością zbiorową. Natomiast w społ. Nowoczesnym- religia staje się jednym z wyobrażeń zbiorowych.

Źródłem wszelkiej religii jest społeczeństwo i to społeczeństwo tworząc religię przypisuje jednym zjawiskom cechy świętości- sacrum, innym zaś świecka-profanum

Sacrum-powoduje postawę czci , szacunku, respektu, kojarzony jest z tajemniczością.

Jądro religii-elementy określone jako sacrum, cała reszta to profanum- codzienne, aspekty życia.

Totemizm-najprostsza forma religii, zwłaszcza system religijny w którym pewne rośliny i zwierzęta zostają uznane za święte.

PSYCHOLOGIZM:

PSYCHOLOGIZM(XIX wiek) - to nazwa zbiorcza odnosząca się do wielu autorów. Odnosi się do predyspozycji jednostki, wyjaśniając pewne ludzkie zachowania, zaczęto odwoływać się do psychiki człowieka. Fascynacja psychologią.

PSYCHOLGIA TŁUMÓW;

Pierwszym autorem który zaczął interesować się tą problematyką był SCIPIO SIGHELE (włoski kryminolog)

GUSTAW LE BON (1841-1931) francuz, najważniejszym jego dziełem jest „psychologia tłumu”, „psychologia rewolucji”. Wspólnym zainteresowaniem badaczy tłumów było pytanie; „dlaczego uczestnicy tłumów robią takie rzeczy, których nie zrobiłaby jednostka w pojedynkę?” postrzegano wtedy że zachowanie jednostki ulega zasadniczej zmianie, w warunkach zachowania zbiorowego staja się częścią tłumu względnie anonimowego, jednostka działa pod wpływem innych.

TŁUMEM LE BON NAZWAŁ- zbiór jakichkolwiek jednostek niezależnie od narodowości, płci, wyznania a także przypadku który zgromadził tych ludzi. Le Bon podkreślał że człowiek będąc częścią tłumu bardzo różni się od izolowanej indywidualności. Indywidualna świadomość zanika w nieświadomej osobowości tłumu. W tłumie zanika;

-świadomość własnej odrębności

-uczucia wszystkich jednostek maja jeden tylko kierunek

-powstaje jakby zbiorowa dusza

Tłumem Le Bon nazwał nie tylko przypadkowe zgromadzenia, ale zarówno zbiegowisko uliczne, jak i pracowników w fabryce, partię, naród. Dla niego każda zbiorowość ludzi to tłum. Tłum rozumie on bardzo szeroko- był za to krytykowany.

Le Bon dokonał klasyfikacji tłumów, wyróżnił;

1. Tłumy homogeniczne- zaliczył do nich;

- sekty związane jednością wierzeń

-kasty związane podobieństwem zajęć zawodowych

-klasy związane jednością interesów, wykształcenia i nawyków życia codziennego.

2. tłumy heterogeniczne- zaliczył do nich;

- tłumy anonimowe, np. zbiegowisko uliczne

- tłumy nie anonimowe, np. sąd, parlament

GABRIEL TARDE (1843-1904) - był jednym z głównych oponentów Durkheima. Trade zaproponował nieco inna definicje słowa tłum- używać słowa tłum tylko wtedy gdy w grę wchodzi fizyczna bliskość pewnej liczby jednostek. Wysunął postulat rozwijanie psychologii publiczności. Uważał ze publiczność a nie tłum jest bardziej charakterystyczna dla współczesnych mu czasów. Cechy publiczności wg Tarde;

-rozproszenie przestrzenne połączone wszakże z bliskością duchową

-powstaje dzięki udoskonalonym środkom wymiany opinii i informacji

-sugestia na odległość

TEORIA NAŚLADOWNICTWA- Tarde uważał że socjologia ma badać zdarzenia psychologiczne powstałe na skutek naśladownictwa. Społeczeństwo istnieje dzięki powtarzalności aktów indywidualnych, które nie zmieniają swej natury i prowadzą do nadania zachowaniom ludzkim regularności, powtarzalności i jednolitości. Czyny ludzkie są w większości kopiami, interpsychicznymi fotografiami. Dzięki powtarzaniu tych kopii to, co jednostkowe zamienia się w zjawiska społeczne.

Tarde wyróżnił dwa typy naśladownictwa;

1 obyczaj-był dominujący w społeczeństwie tradycyjnym

2. moda- dominuje w społeczeństwach nowoczesnych

Zarówno tłum jak i publiczność powstały w następstwie naśladownictwa mody.

WILIAM McDOUGALL (1871- 1938) - Przedstawiciel instynktywizmu. Pewne zachowania społeczne były wyjaśniane w odniesieniu do psychiki człowieka. W psychice człowieka tkwią pewne wrodzone i dziedziczone tendencje które są źródłem zachowań indywidualnych i zbiorowych.

INSTYNKT- to wrodzona, (dziedziczona) dyspozycja psychofizjologiczna, która sprawia że obdarzony nią osobnik spostrzega specjalnie przedmioty pewnego, określonego rodzaju i zwraca na nie uwagę. Doznaje przy tym spostrzeganiu pewnych wzruszeń i wykonuje pewne czynności. Celem badaczy jest zbudowanie instynktów (molekuł)

INSTYNKTYWIZM- był swego czasu dość popularnym kierunkiem w amerykańskiej psychologii, bo odnosił się do ówczesnych dokonań biologii.

Zakładał redukcje faktów społecznych do instynktów psychicznych

Religijność, religie → instynkt religijności

Kapitalizm → instynkt kolekcjonerski

Urbanizacja → instynkt stadny

VILFREDO PARETO;

Teoria krążenia elit - koncepcja stworzona niezależnie przez Gaetana Moskę i Vilfreda Pareta. Zgodnie z tą teorią, w życiu politycznym istnieje cykliczny proces polegający na tym, że elity po przegranej walce o władzę przechodzą do opozycji i wkładają więcej wysiłku, aby dojść do władzy. Tym samym ich szanse na objęcie władzy zwiększają się, zaś po dojściu do władzy elity tracą impet w dalszej o nią walce. W ten sposób następuje ciągła wymiana pozycji społecznych elit z opozycji i koalicji.

VILFREDO PARETO (1848 - 1923)
· Koncepcja Pareto należy do nurtu psychologistycznego - związanego z nowszą psychologią,
· Z wykształcenia ekonomista
· Pareto uwzględniał w swoim ujęciu tą część wiedzy psychologicznej, która mówiła o: instynktach, uczuciach, podświadomości
- człowiek opiera swoje działanie na pierwotnych, podstawowych instynktach,
- przyjmował wizję, gdzie człowiek jest istotą, którą kierują ciemne (trudne do odkrycia) siły
- działanie człowieka ma podstawy irracjonalne,
· Socjologia zakłada, że człowiek działa, myśli w sposób logiczny i dlatego można wszystko wytłumaczyć.
Wg Pareto ludzie działają nielogicznie - związek ich zachowań z działaniami logicznymi jest przypadkowy. Ludzie wyróżniają się od istot żywych tym, że mają wewnętrzną, zakorzenioną potrzebę ukrywania irracjonalności. Człowiek jest istotą myślącą, cechuje go głód myślenia, nie lubi irracjonalności, ma potrzebę działania w sposób racjonalny, logikę uważa za ideał i stara się ukazać, że działa logicznie.
· Socjologia V. Pareto:
Rezydua - wynikają z psychologicznej podstawy, są ukryte, nikt ich nie formułuje, są najsilniejszym elementem oddziaływania na ludzi, utrwalone wyobrażenia, nie zmieniają się, są podstawą, sprawiają że życie społeczne ma charakter względnie trwały.
Różne typy rezyduów:
a) rezyduum kombinowania - układania na nowo wyobrażeń i pojęć,
b) rezyduum utrwalania - swojej pozycji w środowisku społ.,
c) rezyduum ekspresji - każdy dąży do pokazywania swoich uczuć,
d) rezyduum towarzyskie - potrzeba podtrzymywania kontaktów z innymi jednostkami,
e) rezyduum rozwijania własnej osobowości, czasem tworzenie jej na nowo,
f) rezyduum dążeń seksualnych.
Z rezyduów wynikają derywacje.
Derywacje (przekonania ludzi o własnych działaniach) - twory kulturowe, które są naturalną ludzką reakcją na rezydua, są przyjmowane ze względu na przydatność w uzasadnieniu rezyduów. Celem derywacji jest ukazanie logiczności, wzniosłości działań ludzkich. Derywacje są zmienne (zakodowana jest w nich zmienność).
Derywacje:
- tworzone w odwołaniu się do imperatywu (nakaz moralny),
- tworzone w oparciu o autorytet,
- tworzone w oparciu o uczucia.
Z derywacji tworzą się teorie - wizje rzeczywistości społ.
Z teorii powstających z derywacji Pareto wyróżnił:
- teorie pseudonaukowe - starają się zachować pozory myślenia logicznego,
- teorie sięgające poza doświadczenie - nie odwołujące się do logicznego myślenia i empirii, ale odwołują się do czegoś, co jest poza ludzkim doświadczeniem.
Wg Pareto to, co widzimy to derywacje, a to czego nie widzimy to rezydua.
Rezydua mogą stać się derywacjami i odwrotnie.
Wg Pareto:
a) życie społeczne to system społeczny,
b) życie społeczne znajduje się w stanie względnej równowagi,
c) koncepcja elit - opisuje to, co się w społeczeństwie dzieje, co się zmienia, wyjaśnia istniejące konflikty:
- w społeczeństwie występują elity i masy (rządzący i rządzeni),
- mechanizm, który decyduje o powyższym podziale jest mechanizmem, który występuje zawsze, gdyż wynika z nierówności ludzi i uwarunkowania psychiki ludzkiej,
- elitę tworzą ludzie, którzy w danym momencie (określone warunki historyczne) potrafią panować nad innymi, każde warunki historyczne tworzą inne wymogi, wyższość tych ludzi jest tylko chwilowa - lepiej dostosowali się do sytuacji.W warstwach biednych też rodzą się ludzie zdolni, ale nie są dopuszczani do władzy przez warstwy wyższe. To powoduje tworzenie elit w warstwach niższych i dążenie do obalenia rządów obecnych elit. W ten sposób powstaje sytuacja powodująca wymianę elit.
- nierówność społeczna jest czymś, czego nie można usunąć, wynika z istoty życia społecznego.

KAROL MARKS 1818-1883 XIX w.:

Wzorował się na Heglu i Ricardo. Hegel - metoda dialektyczna i przekonanie o identyczności bytu i myślenia. Ricardo - myśl ekonomiczna, pesymistyczne położenie klasy pracujące, interpretacja wyzysku.
Pojęcie klasy społecznej, koncepcja stratyfikacyjna - uwarstwowienia (stan, kasta, klasa).
Klasa była zasadniczym elementem społeczeństwa. Podstawa podziału na klasy był stosunek do własności środków produkcyjnych:
- posiadający
- nieposiadający

Posiadający - mogą kontrolować ośrodki władzy, symbole kulturowe, prace i styl życia innych ludzi. Prowadzi to do napięcia pomiędzy klasami.
W społeczeństwach preindustrialnych, również występował podział na 2 klasy (posiadacze ziemscy i chłopi pańszczyźniani).
W społeczeństwach nowoczesnych (industrialnych) właściciele zakładów przemysłowych - handlowcy, bankierzy oraz robotnicy (proletariusze).

Relacja między klasami - ma charakter wyzysku. Robotnicy wytwarzają więcej niż potrzeba, a kapitaliści wytworzony zysk wykorzystują na swoją korzyść.
Pauperyzacja (zubożenie) wg Marksa - klasa wyborcza jej ulega.
Alienacja wg Marksa:
1) Robotnicy są wyobcowani ponieważ nie pracują dla siebie ale dla kapitalistów którzy im płaczą lecz wykorzystują jak chcą.
2) Robotnicy są wyalienowani od produktu swojej działalności produkcyjnej - produktu ich pracy nie należy do nich, nie korzystają z niego do zaspokojenia własnych potrzeb. Należy do kapitalistów i mogą nim zarządzać jak chcą.
3) Wyobcowani od swoich kolegów z pracy muszą pracować indywidualnie nawet, gdy pracują wśród ludzi. Robotnicy zmuszani są do konfliktów - pracodawca mówi, mówi że ten kto zarobi dla niego więcej jest bardziej wartościowy.
4) Wyobcowani są od własnego potencjału pracownicy tracą ludzkie cechy, praca redukuje ich do poziomu zwierząt pociągowych. Pracownicy stają się maszynami - tracą ludzkie cechy.
Model zmiany społecznej - podstawą każdego społeczeństwa jest sposób produkcji. Na tej bazie powstaje: prawo, świadomość społeczna instytucje polityczne, kształt społeczeństwa. („Byt określa świadomość”)
Gdy dochodzi do zawłaszczenia środków produkcji powstaje podział na 2 klasy.
Państwo jest instrumentem władzy w rękach posiadaczy. Klasy rządzące chcą utrzymać obecny stan rzeczy. Klasy nieposiadające chcą zmian.
Podział na 2 klasy to obiektywny fakt występujący we wszystkich istniejących kiedykolwiek społeczeństwach (Historia dotychczas znanych społeczeństw jest historią walk klasowych - manifest komunistyczny).
Rewolucja - zmiana w sposobie produkcji co prowadzi do zmiany w społeczeństwie jako całości.

MAX WEBER:

*Typ idealny wg Maxa Webera - jest to pewien abstrakcyjny model składający się z cech istotnych danego zjawiska społecznego, jednak w czystej postaci nie występujący w rzeczywistości. Koncepcja typu idealnego miała pozwalać na porównywanie ze sobą różnych zjawisk społecznych względem owych abstrakcyjnych form, np. konkretnej formy władzy do typu panowania. Weber wprowadził pojęcie typu idealnego m.in. przy analizie biurokracji, czy rozpatrując typy przywództwa. ---> abstrakcyjne, sztuczne modele.

*Trzy zasadnicze płaszczyzny zróżnicowania społecznego Webera:

1. płaszczyzna ekonomiczna - podział na KLASY

2. płaszczyzna prestiżu - podział na STANY

3. płaszczyzna polityczna - podział na PARTIE.

AD 1

KLASY wyróżnia w oparciu o kryteria ekonomiczne - nie stosunek do środków produkcji, tylko szanse na rynku decydują o podziale na klasy. Zależą nie tylko od posiadanych własności lub ich braku, ale także od kwalifikacji tzn. różne zawody mają różną wartość rynkową. Jednostka która nie posiada własności, a posiada kwalifikacje może mieć większe szanse na rynku niż jednostka posiadająca własności. Klasy powstają w oparciu o te kryterium szans na rynku - inaczej usytuowany jest właściciel, a inaczej rzemieślnik.

AD 2

STANY

Podczas kiedy sytuację klasową wyznaczają szanse na rynku to sytuację stanową wyznacza „godność” społeczna (prestiż społeczny), która wiąże się z jakąś cechą wspólną pewnej liczby osób. Od każdego kto chce należeć do danego stanu, oczekuje się określonego stylu życia. Dlatego też podział na stany wiąże się ze sferą konsumpcji, podczas gdy podział na klasy jest związany ze sferą produkcji. Z „godnością” stanową łączy się dążenie zachowania dystansów wobec osób spoza danego stanu i skłonność do odgradzania się od innych. Niechętnie jeśli w ogóle utrzymuje się z nimi stosunki towarzyskie i zawiera związki małżeńskie (endogamia stanowa).

To co Weber nazywa stanem społecznym my nazywamy warstwą.

AD 3

PARTIE- Weber miał na myśli nie tylko wspóczesne partie polityczne, było to szerokie pojęcie partii. Partie- grupy interesów, kluby towarzyskie, ruchy polityczne, partie polityczne, stronnictwa polityczne, stowarzyszenia.

Partie zawsze są strukturami walczącymi o dominację.

Wywieranie wpływu na sferę władzy.

*Racjonalizacja Webera. Duża rola w jego twórczości. Zastosował w opisie nowoczesnego świata zachodu. Uważał, że kapitalizm i biurokracja to dwie wielkie siły racjonalizujące.

Weber dostrzegł tendencje do racjonalizacji - kalkulacja celów i środków - wykształcone społeczeństwo zachodu. Racjonalość formalna- występowała tylko na zachodzie. Przejawiała się w gospodarce kapitalistycznej. Ludzie kalkulowali cele i środki. Racjonalizacji ulega gospodarka kapitalistyczna, ale także inne sfery życia publicznego:

- system prawa, racjonalne prawo stworzone przez prawników,

- religia, wspólnota polityczna i państwo,

- miasta w sensie racjonalnie ułożonej struktury politycznej i rynku,

- racjonalizacja w sferze sztuki, muzyka nabiera racjonalnego kierunku. Czyli twórczość muzyczna staje się czymś kalkulowanym, objęta zrozumiałymi regułami, skuteczne instrumenty (nuty, instrumenty).

- racjonalizacja architektury - ostrokół.

*Panowanie Weber zdefiniował jako : szanse posłuszeństwa pewnej liczby ludzi wobec określonych rozkazów. Podzielił panowanie na - prawomocne i nieprawomocne.

Typy prawomocnego panowania wg Maxa Webera:

Trzy typy idealne odnoszą się do legitymizacji panowania:

1. racjonalnej (legalnej) - opartej na przekonaniu o "legalności" zasad i normatywnych reguł sprawowania władzy oraz prawie tych, którzy zgodnie z nimi sprawują władzę do wykonania poleceń.

2. tradycjonalnej (radycyjnej) - oparta na wierze w świętość obowiązującej od zawsze tradycji i prawomocność obdarzonych przez tradycję autorytetów. Tak zawsze było i będzie - odwieczne porządki.

3. charyzmatycznej - opartej na pewnych specyficznych i wyjątkowych cechach charakteru, heroizmie, świętości danej jednostki, a także na normatywnych wzorach postępowania i wynikającego z nich ładu jaki ona objawiła lub ustanowiła. W rozumieniu Webera to społeczeństwo obdarza daną osobę charyzmą. Charyzma zależy od grupy zwolenników jednostki niż od jego cech indywidualnych.

GEORG SIMMEL:

Uważał, że świat społeczny składa się z nieskończonej liczby zdarzeń, interakcji, przekracza granicę ludzkiego poznania. Ludzie chcąc poradzić sobie z tą wielością zdarzeń i interakcji szukają pewnym wzorów, form i ujmują je w nie. Dzięki temu zamiast wielości zdarzeń czy interakcji mamy ograniczoną, skończoną ilość form.

-Socjolog powinien ujmować rzeczywistość społeczną w formy.

-Formy: wymiana, konflikt, towarzyskość, podrzędność, nadrzędność

-Simmel zajmował się również typami ludzi uczestniczących w interakcjach np. skąpiec, rywal, kokietka, obcy, ubogi, poszukiwacz przygód. Ludzie rozpoznają pewne typy społeczne oraz relacje, stosunek do tych typów oraz to, jak oni mogą zachowywać się względem nas.

-Simmel sugerował, żeby stworzyć dział nazwany geometrią społeczną. Nazwa się jednak nie przyjęła, ale przyjęły się współczynniki geometryczne, które proponował (liczebność, odległość, pozycja, symetria). Mogą być one pomocne w analizie zjawisk społecznych.

-Wyróżnił diadę i triadę, czyli grupę dwu i trzy osobową. (już nigdy nie będzie takiej ważnej przemiany jak dołożenie trzeciej osoby do dwóch, bo kolejne dokładają już tylko więcej możliwości).

Diada- jedna interakcja, brak niezależnej struktury, każda jednostka zachowuje swoją indywidualność.

W momencie, gdy dochodzi nowa osoba wprowadzana jest nowa jakość.

Triada- jest czymś więcej niż sumą tworzących ją jednostek, posiada strukturę grupową, występuje większe zagrożenie dla indywidualności jej członków. W triadzie możliwe jest zaistnienie ról społecznych takich jak: rola arbitra lub mediatora w wewnątrzgrupowych sporach, jednostka może wykorzystać spór dla własnych interesów lub świadomie podsycać spór, by zdobyć nadrzędną pozycję- stwarza stratyfikację)

Góra granica małej grupy -20 osób

- w takiej grupie panują bezpośrednie, bardziej intymne relacje

-można kontrolować jednostkę, ma się na nią wpływ

- grupa mała zwiększa zaangażowanie społeczne jednostek

Jeśli występuje duża liczebność grupy (np. społeczeństwo) jednostka staje się coraz bardziej oddzielona od struktur grupy, staje się osamotniona i odizolowana. Z jednej strony społeczeństwo pozwala na ujawnienie się indywidualności, ale zarazem jest dla niej zagrożeniem - osłabione zostają więzi, stosunki stają się bezosobowe i zdystansowane

KARL MANNHEIM:

Karl Mannheim, socjolog niemiecki, członek szkoły frankfurckiej, był twórcą socjologii wiedzy, badał między innymi związki między warunkami danej nauki, a jej treścią oraz kontekst sytuacyjny występowania określonego zbioru podzielanych wartości i norm w społeczeństwie.

Mobilność społeczna- dzięki mobilności społecznej wiara w jedność społeczeństwa i jedność światopoglądową zostały podważone. Badanie mobilności ujawniło wielość stylów myślenia.

Wyróżniamy mobilność pionową i przestrzenną:

-Mobilność pionowa sprawia że ludzie dostrzegają, że inni myślą inaczej, pojawiają się wątpliwości co do sposobu myślenia własnej grupy. Osoby awansując społecznie spotykają się z innym sposobem myślenia

-Mobilność przestrzenna-pozioma czyli przestrzenna - dostrzegamy ze inni ludzie myślą odmiennie ale to nie prowadzi do zakwestionowania systemu wiedzy naszej grupy

Ideologia i utopia są systemami poglądów.

Ideologia

w rozumieniu partykularnym - każdy pojmuje siebie jako część społecznej rzeczywistości, każdy ma swoją ideologię, która jest różna od ideologii innych grup i jednostek i służy do walki z nimi

w rozumieniu całościowym - istnieje ogólne przekonanie, że każda myśl jest zrelatywizowana społecznie (każdy widzi rzeczywistość społeczną, tak jak pozwalają mu na to warunki społeczne)

Utopia

Zbiór poglądów które wyprzedzają rzeczywistość, Ci którzy odwołują się do utopi starają się obalić panujący status.

Mannheim uważał, że socjolog powinien ujmować zjawiska społeczne patrząc na ich prawdziwe znaczenie. Stwierdził on, że jeśli rzeczywistość społeczną będziemy obserwować obiektywnie, to zauważymy, iż najważniejszym jej elementem jest myślenie, czyli proces subiektywny. Aby wyjaśnić rzeczywistość społeczną, trzeba wyjaśnić jak ludzie myślą, jak tworzą wiedzę.

SZKOŁA CHICAGOWSKA:

Szkoła chicagowska - nurt w socjologii empirycznej związany z Uniwersytetem w Chicago, utworzonym w 1892 roku z pierwszym wydziałem socjologii na świecie, rozwijający się od lat 20. XX wieku.Publikacją, która rozpoczęła niezależność tego nurtu w socjologii była praca Roberta E. Parka The City. W początkowym okresie przyczyniła się do rozwoju tej szkoły także praca Floriana Znanieckiego i Williama Thomasa Chłop polski w Europie i Ameryce.Przedstawiciele szkoły chicagowskiej koncentrowali się na badaniach empirycznych, w szczególności na badaniach terenowych, rezygnując z budowania systemów teoretycznych. Badania te dotyczyły w szczególności miasta jako obszaru działania społecznego i jego problemów społecznych oraz przyczyniły się do rozwoju socjologii miasta a przede wszystkim socjologii dewiacji. Chicago potraktowane zostało przez badaczy jako naturalne laboratorium, w którym obserwowali oni różne przejawy miejskiego życia społecznego. Duży wpływ na podejście badawcze w tej szkole miał ewolucjonizm, a także metody badawcze opracowane w ekologii, w szczególności w ekologii roślin.

Początki dynamicznego rozwoju socjologii miasta w szkole chicagowskiej związane są z nazwiskami twórcy ekologii społecznej Roberta E. Parka, twórcy modelu koncentrycznego miasta Ernesta Burgessa oraz Roberta McKenzie, który szeroko opisał procesy ekologiczne zachodzące na obszarze miast.Przedstawiciele tej szkoły nie tylko tworzyli modele miast, ale przede wszystkim angażowali się w diagnozowanie i rozwiązywanie zachodzących na obszarze miast problemów społecznych, przede wszystkim związanych z różnymi przejawami patologii społecznej. M.in. zaczęto tworzyć tzw. mapy przestępczości i mapy problemów społecznych dla różnych instytucji zwalczających problemy patologii społecznej: policji, ośrodków pomocy społecznej.Działalność szkoły miała znaczny wpływ na rozwój socjologii empirycznej i rozwój metod jakościowych w socjologii. Poza pracami związanymi z problemami miasta i przestępczości przedstawiciele szkoły rozwijali takie dyscypliny jak: socjologia rodziny czy socjologia organizacji. W roku 1923 powstała organizacja pod nazwą The Local Community Research Committee, która skupiała się na badaniu rozwoju urbanistycznego, przestępczości nieletnich, bezdomności, ubóstwa czy zbiorowości imigrantów.Znaczna część przedstawicieli szkoły chicagowskiej była nie tylko badaczami, ale także praktykami społecznymi, angażującymi się w rozwiązywanie problemów społecznych Chicago. Cliford Shaw, który wraz z Henry McKay'em rozwinął badania zjawisk kryminalnych dając podstawy pod współczesną kryminologię był kuratorem społecznym, natomiast Jane Addams uzyskała za swoją działalność Pokojową Nagrodę Nobla. Socjologię w tej szkole traktowano jako naukę przydatną do rozwiązywania problemów społecznych, a nie tylko do ich opisu.

Socjologia miasta to jedna z podstawowych dyscyplin socjologii, zajmująca się społecznymi aspektami rozwoju miast, zagadnieniami przestrzeni społecznej, procesami urbanizacji, problematyką społeczności lokalnych.Pierwsze analizy socjologiczne miasta pojawiły się już na początku historii socjologii, a nawet w starożytnej myśli społecznej, biorąc pod uwagę platońskie pisma na temat polis, które rozumiane może być jako miasto-państwo. Dzięki pismom Herberta Spencera zainspirowanego ewolucjonizmem oraz pracom późniejszych ewolucjonistów do socjologii wprowadzona została częściowo terminologia zastrzeżona wpierw dla biologów, dzięki czemu używa się w socjologii takich pojęć jak arterie, tkanka miejska, serce miasta itd.W znacznej mierze ta subdyscyplina socjologii rozwinęła się dzięki szkole chicagowskiej, która traktowała miasto jako naturalne laboratorium, prowadząc w nim szereg terenowych badań socjologicznych, w szczególności dotyczących problemów dewiacji i procesów ekologicznych miasta. W drugim przypadku socjolodzy ci inspirowali się przede wszystkim osiągnięciami botaników.

W późniejszym okresie wiele innych dyscyplin i nauk wpływało na rozwój socjologii miasta. Przede wszystkim były to wpływy geografów, urbanistów, architektów, a także antropologów, psychologów i interdyscyplinarnych badań z zakresu semiotyki.Obecnie konkurencyjną dyscypliną wobec socjologii miasta są ze względu na zacieranie się granic między ośrodkami miejskimi i innego typu jednostkami osiedleńczymi socjologia osadnictwa i socjologia przestrzeni.

ROLA STUDIÓW SOCJOGRAFICZNYCH W ROZWOJU TEORII SOCJOLOGICZNEJ:

A. badania Lyndow- zbadano miasteczko Muncie- okreslane jako midlletown- przecietne miasteczko.(1924-1925). Miasto to bardzo szybko sie rozwijalo ze wzgledu na odkrycie gazu. Stworzyli monografie miasta- analize zycia miejskiego. Zastosowano obserwacje uczestniczaca, analize wywiad itp. Spoleczenstwo podzielono na klase pracujaca i klase niezależnych przedsiebiorcow. Badania te powtorzono 10 lat pozniej bo chcieli zbadac jak wielki kryzys wplynal na to miasteczko. W II badaniach wyróżnili wiecej elementow posrednich. Pierwsze badania nosily tytul "Midlletown" a drugie "Midlletown in transition"

B badania Warnera przeprowadzone w miescie Newbury Port- okreslono je mianem Yankee City. Przeanalizowal ich strukture klasowa. Wprowadzil problematyke konfliktu i walk klasowych.

Znaczenia tych badań: zakwestionowaly 2 modele socjologii: - socjologia jako dyscyplina filozofii spolecznej, ktora abstrachowalaby od badan empirycznych. - model socjologii jako strategi rozpoznania problemow spolecznych.

---