GEOGRAFIA GOSPODARCZA Wykład 2 z 16.03.2002r.

TERYTORIUM POLSKI.

Terytorium - powierzchnia lądowa i wodna oraz przestrzeń pod i nad tymi powierzchniami.

-311,9 tyś. km²

- 2,0 tyś. km²

- 8,7 tyś km²

obszar lądowy

morskie wody wewnętrzne

morza terytorialne

(12 mil morskich-22 km)

Powierzchnia całkowita - 322,6 tyś km² Wg podziału administracyjnego - 312,7 tyś km²

Granice;

najdłuższa z Czechami - 790 km najkrótsza z Litwą - 110 km Granica morska Polski ma długość 528 km długości, zaś linia brzegowa jest o wiele dłuższa i

wynosi 787 km.

Wody wewnętrzne

Wody wewnętrzne to takie wody, gdzie miejsce połączenia z morzem ma maksymalnie 24 mile

morskie. Jeżeli przekroczy tę wartość to te wody nie sąjuż wodami wewnętrznymi.

Wody wewnętrzne są słone. Wody wewnętrzne Polski to: Zatoka Gdańska i Zalew Szczeciński.

Wody śródlądowe

Wodami śródlądowymi są akweny slodkowodne - wody rzek, jezior i sztuczne zbiorniki.

Wody terytorialne

Granica państwa przebiega wzdłuż zewnętrznej granicy wód terytorialnych.

<-kró/n/t(^ mi/iJ-^o.

Opis rysunku.

Linia brzegowa jest bardzo urozmaicona, rysujemy więc tzw. uproszczoną linię podstawową, czyli taką która niweluje wszystkie załamania i nierówności linii brzegowej. Od linii podstawowej rysujemy linie prostopadłe o długości 12 mil morskich. Linia, która połączy wszystkie prostopadłe wyznacza zewnętrzną granicę wód terytorialnych, która stanowi jednocześnie granicę państwa.

Wody terytorialne oznaczają to, że mamy do nich takie samo prawa jak do lądu. To

znaczy, ze są one niezależne, suwerenne i w pełni nasze tzn. nikt nie może wkroczyć na ich teren bez naszej zgody. Możemy ten obszar eksploatować, wydobywać surowce mineralne, kłaść różnego rodzaju instalacje, łowić ryby i pływać.

Czy każdy kraj ma wody terytorialne?

Każdy kraj, który przylega do morza bądź oceanu ma swoje wody wewnętrzne i terytorialne. Skąd się to wzięto? Otóż obowiązuje prawo morza, które obowiązuje wszystkie kraje. Zostało stworzone celem regulacji wyznaczania granic poszczególnych państw. Prawo to zostało opracowane w latach 80-tych, a ratyfikowane przez poszczególne państwa na początku lat 90-tych. Polska ratyfikowała je w 1992r.

Prawo morza stanowi również o prawie krajów do strefy ekonomicznej bądź szelfu kontynentalnego.

Strefa ekonomiczna

Znajduje się ona poza granicą kraju, czyli poza wodami terytorialnymi. Strefę ekonomiczną możemy eksploatować pod względem ekonomicznym, możemy tam przebywać, poławiać ryby, swobodnie się przemieszczać. Ale również ciąży na nas obowiązek ochrony środowiska w tej strefie.

Jeżeli chodzi o zachowanie się innych krajów na terenie naszej strefy ekonomicznej, to ich statki za wyjątkiem okrętów wojennych mogą się tam swobodnie przemieszczać. Ponadto państwa te nie mogą bez naszej zgody eksploatować tego terenu.

Granica strefy ekonomicznej Polski jest bardzo nieregularna. Spowodowane jest to tym, że Bałtyk jest małym morzem, a każdy kraj chciałby mieć jakąś strefę ekonomiczną. Np.: na wysokości obwodu kalingradzkiego nie mamy strefy ekonomicznej, ponieważ wchodziłaby w obszar wód terytorialnych Rosji.

Strefa ekonomiczna może sięgać nawet 200 mil morskich w głąb morza, w przypadku Polski jest to 50 mil.

Szelf kontynentalny.

Niektóre państwa rezygnują ze strefy ekonomicznej, ponieważ korzystają, z tzw. szelfu kontynentalnego.

Szelf

Stok kontynentalny

Na powyższym rysunku narysowana jest krzywa hipsometryczna. Z lewej strony widoczne są góry, które przechodzą w wyżyny, potem w niziny. Następnie zaczyna się obszar dna morskiego bądź oceanicznego. Jest to obszar płytkich wód - do 200 m głębokości. Następnie następuje gwałtowne zagłębienie - jest to stok kontynentalny, który jest jednocześnie granicą szelfu kontynentalnego.

Wiele państw w zasięgu których szelf jest bardzo długi, czasami sięgający kilkaset metrów głąb morza, zamiast strefy ekonomicznej wybiera szelf. Dzieje się tak dlatego, że w przypadku szelfu można mieć do 350 mi! obszaru morza. Na terenie szelfu nie wolno poławiać ryb, dlatego decydują się na niego kraje wtedy, jeżeli znajduje się tam ropa naftowa lub gaz ziemny. Przykładem takich krajów jest Norwegia, Wielka Brytania, Dania.

Wszystkie państwa leżące nad morzem lub oceanem w szczególny sposób skorzystały z podziałów morza wprowadzonych przez prawo morza. Najbardziej zyskały kraje, które mają długą linię brzegową! te, które są wyspami. Zdarzają się takie, kraje, których powierzchnia zwiększyła się dzięki temu kilkakrotnie w stosunku do obszaru lądowego. Skorzystały z tego Japonia, Indonezja, a także Stany Zjednoczone ze względu na długą linię brzegową a także Francja i Wielka Brytania.

Polska straciła na tym podziale, ponieważ nasze obszary połowu ryb znalazły się w tej chwili w obszarze albo szelfu kontynentalnego, albo w strefie ekonomicznej jakiegoś kraju. W związku z tym chcąc poławiać ryby w strefie ekonomicznej innego kraju musimy za to płacić.

Wody międzynarodowe. Morza otwarte. Wody międzynarodowe są to wody znajdujące się w obszarze np.: cieśnin - można się tam

swobodnie przemieszczać statkami.

Morza otwarte stanowią niewiele ponad 40% powierzchni mórz i oceanów.

Na obszarze morza otwartego można kłaść rurociągi, gazociągi, kable telefoniczne - w ramach

wypracowanych zasad współpracy międzynarodowej.

Prawa krajów, które nie mają dostępu do morza.

Kraje śródlądowe, które nie mają bezpośredniego dostępu do morza (np.: Szwajcaria, Austria, Czechy, Słowacja) mają zagwarantowane prawo przemieszczania się po terytorium kraju, które oddziela je od morza. Mają również prawo do nadbrzeża i posiadania własnej floty. Np.: w Szczecinie, czy Świnoujściu znajdują się nadbrzeża należące do Austrii, Słowacji, Czech. Kraje śródlądowe nie mają prawa do wód terytorialnych i strefy ekonomicznej.

Terytorium państwa. Poniższy rysunek pokazuje nam co należy do terytorium państwa.

Teoretyczna powierzchnia

Ograniczająca strefę państwa

Terytorium państwa

Rysunek jest rzutem pionowym. _

a - to jest właściwa Polska. Im wyżej się wznosimy tym większy jest obszar terytorium, im bliżej

schodzimy do środka ziemi - tym mniejszy jest ten obszar.

Granice państwa sięgają w głąb ziemi zaledwie kilkanaście kilometrów i są bardzo powierzchowne w stosunku do piohiici;'a •^siii.

Obszar terytorium państwa sięga do górnych warstw atmosfery. Jeżeli chcieliśmy korzystać z komunikacji samolotowej to musieliśmy wejść w układ towarzystwa międzynarodowego, które reguluje między krajami korytarze samolotowe. Takie korytarze są również i nad nami. Nie można ograniczać innym państwom przelotów tymi korytarzami, chyba że istnieje jakiś konflikt natury wojskowej lub inny ważny powód. Można również ograniczyć dostęp swojej przestrzeni powietrznej dla niektórych towarzystw samolotowych. Tak robią np.: Japończycy dopuszczając do lotów nad ich terytorium tylko jedną linię lotniczą, w ten sposób starają się dbać o interesy swojego towarzystwa lotniczego.

Granice Polski,

Najdłuższa granica jest z Czechami - 790 km, najkrótsza z Litwą- 100 km. Granice Polski mają

charakter naturalny. Granica naturalna - oznacza to, że przebiega wzdłuż grzbietów górskich lub dolin rzecznych.

---