ZABURZENIA OSOBOWOŚCI

Najlepiej się je rozumie przez teorie analityczne; maja swoje źródło w dzieciństwie , e przededypalnym stadium; jest ich teraz coraz Więcek ze względu na zmiany społeczne, wyzwania cywilizacyjne; osoby z zaburzeniami osobowości mają też inne zaburzenia - wysoka współchorobowość

Zaburzenia osobowości

• Osobowość - charakterystyczna dla danej osoby konfiguracja wzorców zachowań obserwowanych w codziennym życiu, które stanowią określoną całość, są zwykle stabilne i przewidywalne.

• Zaburzenie osobowości rozpoznaje się, gdy ten ogólny wzorzec wykracza znacznie poza zakres różnorodnych zachowań obserwowanych u większości ludzi, a cechy osobowości stają się sztywne i utrudniają przystosowanie, co zakłóca prawidłowe funkcjonowanie człowieka i jest źródłem złego samopoczucia (tego człowiek lub jego bliskich

• kryterium nienormatywności („…” u większości ludzi)

• zaburzenia deficytu - nie chodzi tu o to, że ma za dużo np. paranoii tylko za mało ufności; nie, że jest za bardzo zależny, tylko, że ma za mało niezależności; np. reaguje paranoicznie w każdej sytuacji bo inaczej nie umie)

Cechy zaburzeń osobowości

• Stałe - stabilne w czasie (odróżnienie od nerwic)

• Ego - syntoniczne - akceptowane przez ego, uznaje to za swoje a nie za objaw

• Alloplastyczne - ma zdolność do kształtowania rzeczywistości, nie widza tego w sobie tylko w otoczeniu i chce zmian otoczenia a nie siebie

• Sztywne - używane cały czas, w każdej sytuacji

• Niedojrzałość mechanizmów obronnych, fiksacja rozwojowa

• Zaburzone relacje interpersonalne

• Brak wglądu, nie poszukują pomocy - nie mają wewnętrznej potrzeby zmiany

• Negatywnie reakcje innych ludzi

• Niska tolerancja napięć - nie stosują adekwatnych do napięć strategii

Niedojrzałe mechanizmy obronne - zaburzenia osobowości: dominacja „prymitywnych mechanizmów obronnych

• Fantazje - Charakterystyczne dla osobowości schizoidalnej. Polegają na poszukiwaniu gratyfikacji emocjonalnej w wykreowanych w wewnętrznej przestrzeni fantazjach i marzeniach.

• Dysocjacja - Szczególnie często występuje w osobowości histrionicznej. Polega na zastępowaniu przeżyć nieprzyjemnych przyjemnymi. Lęk zastępowany może być poczuciem ekscytacji z różnorodnych ryzykownych zachowań. Dysocjacja opisywana jest też w kontekście zapominania nieprzyjemnych uczuć i wydarzeń. (odcinamy się od fragmentów swojej tożsamości)

• Izolacja - Występuje m.in. w osobowości obsesyjno-kompulsywnej. Związana jest z oddzielaniem od wspomnień ich wymiaru emocjonalnego. (oderwanie zdarzeń o emocji)

• Projekcja - Występuje m.in. w osobowości paranoidalnej. Polega na umieszczaniu w innych własnych nieakceptowanych uczuć. (nie chcemy widzieć pewnych rzeczy u siebie więc „widzimy” te niechciane rzeczy u innych

• Splitting - Umieszczanie w różnych osobach cech jednoznacznie złych lub jednoznacznie dobrych. Jest sposobem obrony przed negatywnymi uczuciami w stosunku do osób istotnych.(wycofanie negatywnych uczuć ze świadomości; idealizacja i deprecjonowanie; u pacjentów borderline i psychotycznych) (ludzie są albo dobrzy albo źli)

• Pasywna agresja - Złość odczuwana w stosunku do innych kierowana jest przeciwko sobie samemu w taki sposób, że dochodzi do zranienia; wobec obiektów, których się boimy lub oczekujemy kary

• Acting out - nieświadome uczucia i pragnienia realizowane są poprzez nagłą aktywność o charakterze motorycznym. Rozgrywanie uczuć; wykonać coś co jest wyrazem uczuć np. coś rozwalić

• Identyfikacja projekcyjna - najczęściej występuje u osób z cechami osobowości borderline. Składa się z trzech etapów. W pierwszym aspekty siebie wprojektowywane są w inną osobę. Następnie osoba, w której zostały one umieszczone traktowana jest w sposób, który odpowiada wprojektowanym w nią przeżyciom. W trzecim etapie zachowuje się ona w sposób odpowiadający projekcji

Wyjaśnia relacyjność i przeciwprzeniesienie, pacjent „umieszcza” złość w terapeucie, a następnie testuje się te cechę w taki sposób by okazywać tę złość, a terapeuta/inny zaczyna się zachowywac w sposób zgodny z tą projekcją, czyli jest np. zły. Trzeba umieć oddzielic te uczucia swoje od tych wyprojektowanych

Epidemiologia

• Częstość występowania ocenia się na 6-9%; może być wyższa, do 15%.

• Wczesną zapowiedzią są zaburzenia temperamentu. Zwykle zaburzenia osobowości ujawniają się w okresie dorastania lub we wczesnej młodości, czasami można je zaobserwować już w dzieciństwie np. u chłopców wychowywanych bez ojca

• Na ogół występują równie często u kobiet, jak i u mężczyzn. (ale różny jest odsetek poszczególnych rodzajach zaburzeń osobowości)

• W wywiadzie rodzinnym często odnotowuje się zaburzenia psychiczne bliżej nieokreślone. W powstawaniu większości zaburzeń osobowości potwierdzono częściowy udział czynników genetycznych (geny niedeterminują, ale występowanie zaburzeń psychicznych w rodzinie działa dwojako na występowanie zaburzeń osobowości: 1. Biologicznie 2. Sprzyjające zaburzenim środowisko

• (możemy diagnozować po 18 r.z, jeśli zab utrzymują się od 15 r.ż)

Etiologia

• Psychogenna

• Indywidualne trudności w okresie rozwojowym

• Kryzysy w rodzinie

• Maltretowanie

• Kazirodztwo

• Zaniedbywanie (ale też nadopiekuńczość)

• Choroba lub śmierć rodzica

• Zaburzone relacje między dziećmi a rodzicami (często różne formy niedostępności emocjonalnej rodziców)

Charakteropatia - zmienia się osobowość bo nastąpiły zmiany w mózgu

Etiologia - czynniki bologiczne

• Wyższa współzachorowalność bliźniąt jednojajowych (badania na bliźniakach wychowywanych osobno)

• Cechy impulsywności - podwyższone stężenie testosteronu, 17-estradiolu i estronu.

• Niski poziom MAO w płytkach krwi w zaburzeniu schizoidalnym osobo­wości.

• Skokowe ruchy gałek ocznych często łączą się z introwersją, niską samooceną, wycofaniem z kontaktów społecznych i z osobowością schizoidalną. (też w schizofrenii)

• Wysoki poziom endorfin u osób z cechami temperamentu flegmatycznego.

• Niskie stężenie kwasu hydroksyindolooctowego (5-HIAA) - tendencje samobójcze, impulsywność oraz agresywność.

• Farmakologiczne podwyższenie stężenia serotoniny może zmniejszyć wrażliwość na odrzucenie oraz zwiększyć asertywność, tolerancję na stres i poprawić samoocenę.

• Niektóre zaburzenia osobowości - w zapisie EEG zwiększona aktywność fal wolnych.

• Zaburzeniu osobowości antyspołecznej i borderline - czasem nieznaczne objawy neurologiczne o wczesnym początku.

• Dysfunkcje mózgu - zaburzenia osobowości, zwłaszcza z osobowość antyspołeczna (charakteropatia, np. po lobotomii zmienia się osobowość)

Leczenie ogólnie

• Niska motywacja - jest to zasadniczy problem, bo się otoczeniu przypisuje to zło itp; zgłaszają się do terapii z powodu zaburzeń drugiej osi np. kogoś z osobowością zależna rzuca partner i nie może sobie z tą sytuacją poradzić i dlatego przychodzi do terapii

• Psychoterapia

• Psychoanaliza

• Psychoterapia psychodynamiczna (te 2 pierwsze najlepsze bo reperują to co złego stało się/ Lub nie stało w dzieciństwie

• Podtrzymująca

• Poznawcza

• Grupowa

• Rodzinna

• Farmakoterapia - rzadko, krótkotrwale przy dekompensacji

• Hospitalizacja

SPECYFICZNE ZABURZENIA OSOBOWOŚCI - DSM ma 10 zaburzeń, które dzieli na trzy grupy

1. Dziwaczne i ekscentryczne spokrewnione z psychozami

• Paranoiczne

• Schizoidalne

• Schizotypowe

• Mechanizmy obronne

• Fantazje (bardziej schizotyopwe i schizoidalne)

• Projekcja (bardziej paranoiczne)

• Skłonność do występowania zaburzeń myślenia

• Skłonność do dezorganizacji struktur poznawczych w czasie stresu

Paranoiczne zaburzenie osobowości DSM

• Utrwalona nieufność i podejrzliwość pacjenta wobec innych osób, przypisywanie im wrogich intencji. Pojawia się w okresie wczesnej młodości w różnych sytuacjach. Spełnione są co najmniej cztery z wymienionych poniżej kryteriów:

• bezpodstawnie podejrzewa, że jest wykorzystywany, krzywdzony i oszukiwany przez innych

• ma ciągłe nieuzasadnione wątpliwości co do lojalności i szczerości przyjaciół lub współpracowników

• niechętnie mówi o sobie z powodu nieuzasadnionej obawy, że zostanie to wykorzystane przeciwko niemu

• doszukuje się ukrytych treści, poniżających lub wrogich, w nic nie znaczących uwagach lub zdarzeniach

• długo nosi uczucie urazy i nie wybacza innym zniewagi, krzywdy czy lekceważenia

• dostrzega ataki na siebie (na swój charakter lub reputację), których inne osoby nie dostrzegają, i reaguje na nie gniewem lub kontratakuje

• ma ciągłe, nieuzasadnione podejrzenia co do wierności współmałżonka lub partnera seksualnego

• Nie występuje wyłącznie w przebiegu schizofrenii, zaburzeń nastroju z objawami psychotycznymi lub w Innych zaburzeniach psychotycznych; nie jest też spowodowane czynnikami fizjologicznymi związanymi z ogólnym stanem zdrowia

Epidemiologia

• Częstość występowania: 0,5-2,5%.

• Częściej występuje u krewnych chorych na schizofrenię lub zaburzenie urojeniowe.(biologiczne związki)

• Częściej spotyka się u mężczyzn niż u kobiet.

• Rozpowszechnienie jest większe w grupach mniejszościowych, wśród imigrantów oraz osób głuchoniemych.

Etiologia

• Potwierdzono wpływ czynnika genetycznego.

• We wczesnym dzieciństwie często obserwuje się nieswoiste problemy rodzinne oraz maltretowanie.

Psychodynamika

• Typowe mechanizmy obronne: projekcja, zaprzeczenie i racjonalizacja.

• Superego jest projektowane na osobę będącą autorytetem

• Istotne są nierozwiązane problemy separacji i autonomii

• mają naturalną zdolność do kontrolowania innych

• rzadko zgłaszają się na leczenie, im bardziej zaburzeni tym rzadziej się leczą

Przebieg i rokowanie.

• Zróżnicowane, zależnie od indywidualnej siły ego oraz okoliczności życiowych.

• Powikłania w postaci zaburzenia urojeniowego, schizofrenii, depresji, zaburzeń lękowych oraz zaburzeń spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych.

• Pacjenci rzadko zgłaszają się na leczenie.

Leczenie.

• Tendencja do nasilania się cech paranoicznych konieczna do uwzględnienia w terapii. Konieczność uczciwego, życzliwego i profesjonalnego zachowania wobec pacjenta.

• Rzadko małe dawki leków przeciwpsychotycznych

• Najczęściej psychoterapia podtrzymująca; konieczne zachowanie otwartości, konsekwencji, unikanie żartów. Należy wzmacniać zdrową część ego. Unikanie konfrontacji

* mówić wprost, być mega profesjonalnym, uczciwym i mówić wprost o swoich decyzjach, błędach, trochę się tłumaczyć; komunikaty szczere i wprost

Schizoidalne zaburzenie osobowości

• Utrwalony wzorzec zachowań charakteryzujący się wycofaniem z kontaktów społecznych oraz ograniczonym sposobem wyrażania emocji w relacjach interpersonalnych. Rozpoczyna się w okresie wczesnej młodości i jest obecne w różnych sytuacjach. Co najmniej cztery z wymienionych niżej kryteriów potwierdza rozpoznanie:

• pacjent nie potrzebuje i nie cieszą go bliskie związki z innymi osobami (w tym związki rodzinne)

• niemal zawsze wybiera działania samotnicze

• przejawia niewielkie, jeśli w ogóle, zainteresowanie kontaktami seksualnymi

• uzewnętrznia niewiele form aktywności, jeśli w ogóle, które sprawiają mu przyjemność

• nie ma bliskich przyjaciół lub osób zaufanych, z wyjątkiem bliskich członków rodziny

• wydaje się obojętny na pochwały lub krytykę ze strony innych osób

• okazuje chłód emocjonalny, brak zainteresowania otoczeniem lub spłycony afekt

• Nie występuje wyłącznie w przebiegu schizofrenii, zaburzeń nastroju z objawami psychotycznymi, innych zaburzeń psychotycznych lub całościowych zaburzeń rozwojowych; nie jest też powodowane czynnikami fizjologicznymi związanymi z ogólnym stanem zdrowia

* unikaja relacji i unikaja emocji związanych z relacjami

Epidemiologia

• Występuje u 0,4-0,9 % populacji.

• Częściej występuje u krewnych osób chorych na schizofrenię.

• Częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet, prawdopodobnie w stosunku 2: 1.

Etiologia

• Możliwy jest udział czynników genetycznych.

• Często w okresie rozwojowym stwierdza się zaburzone relacje w rodzinie.

Psychodynamika

• Zahamowanie w relacjach społecznych.

• Tłumienie potrzeb społecznych jako sposób radzenia sobie z agresją.

* tłumienie bardzo emocji związanych z represją agresji

Przebieg i rokowanie

• Są zróżnicowane.

• Możliwe są powikłania w postaci zaburzenia urojeniowego, schizofrenii i innych psychoz lub depresji.

* (od choroby do geniuszu) w terapii dąży się do skierowania tej osoby na twórczość

Leczenie

• Stosuje się psychoterapię podtrzymującą, koncentrującą się na problemach relacji z innymi osobami, lęku przed bliskością oraz kształtującą umiejętność rozpoznawania emocji.

• Pomocna jest psychoterapia grupowa.

• Niektórzy pacjenci mogą uczestniczyć w zajęciach społeczności terapeutycznej.

• Farmakoterapia - u niektórych pacjentów skuteczne są leki przeciwdepresyjne, środki psychostymulujące lub małe dawki neuroleptyków.

• Ponieważ bliskość jest przeżywana jako zagrożenie, wielu pacjentów rezygnuje z leczenia.

Schizotypowe zaburzenie osobowości

* widoczny dyskomfort

• Utrwalony wzorzec zachowań charakteryzujący się deficytami w funkcjonowaniu społecznym i relacjach interpersonalnych, wyrażającymi się dużym dyskomfortem w kontaktach z innymi osobami oraz zmniejszoną zdolnością do tworzenia bliskich związków. Ponadto występują zaburzenia procesów poznawczych i percepcji oraz zachowania ekscentryczne. Pojawia się w okresie wczesnej młodości i jest obecne w różnych sytuacjach. Co najmniej pięć z wymienionych niżej kryteriów potwierdza rozpoznanie:

• Sądy odnoszące (z wyłączeniem urojeń odnoszących)

• dziwaczne przekonania lub myślenie magiczne, które wpływają na zachowanie pacjenta i są niezgodne z normami subkulturowymi (np. wiara w zabobony, jasnowidzenie, telepatię lub ,szósty zmysł"; u dzieci i młodzieży dziwaczne fantazje lub rozważania) (ale też percepcyjne różne rzeczy przykład faceta z budowlanymi słuchawkami, żeby nie słyszeć - nadsensytywność zmysłowa)

• niezwykłe doznania zmysłowe, np. złudzenia cielesne

• dziwaczność myślenia i wypowiedzi (np. niejasność, dygresyjność, nadmierne uszczegółowianie, metaforyczność, stereotypowość)

• podejrzliwość lub nastawienie urojeniowe

• niedostosowany lub sztywny afekt

• dziwaczne, niezwykłe lub ekscentryczne zachowanie lub wygląd

• brak przyjaciół lub osób zaufanych, z wyjątkiem bliskich członków rodziny

• nadmierny lęk społeczny, który nie zmniejsza się nawet w relacjach z osobami znajomymi; związany jest raczej z paranoidalnymi obawami niż negatywną oceną własnej osoby (ale nie związany z samooceną, tylko z poczuciem, że ten drugi człowiek jest mu wrogi i paranoja)

• Nie występuje wyłącznie w przebiegu schizofrenii, zaburzeń nastroju z objawami psychotycznymi, w innych zaburzeniach psychotycznych lub całościowych zaburzeniach rozwojowych

Epidemiologia

• Częstość występowania: 3%.

• Wskaźniki rozpowszechnienia są wyższe w rodzinach chorych na schizofrenię. Stwierdzono wyższą zgodność występowania u bliźniąt jednojajowych.

• Częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet.

Etiologia jest podobna jak w schizofrenii (w ICD 10 nie ma tego jest wpisane do przy schizofrenni

Psychodynamika.

• Mechanizmy myślenia magicznego, rozszczepienia i izolacji.

Przebieg i rokowanie

• Rokowanie - ostrożne.

• U niektórych pacjentów rozwija się schizofrenia.

• Do 10% pacjentów popełnia samobójstwo.

Leczenie.

• Niekiedy pacjenci szukają pomocniczego ego w osobie terapeuty do radzenia sobie z rzeczywistością.

• Leczenie farmakologiczne - stosuje się niskie dawki leków przeciwpsychotycznych lub przeciwdepresyjnych.

• Często pomocna jest psychoterapia podtrzymująca.

• Może być stosowana terapia grupowa.

• Dla niektórych pacjentów wskazane jest uczestnictwo w zajęciach społeczności leczniczej.

2. Teatralność, nadmierna emocjonalność, zmienność - dominują takie cechy ale to złożone zjawisko

• Antyspołeczna

• Borderline

• Histrioniczna

• Narcystyczna - w ICD do innych zaburzeń osobowosci

• Mechanizmy obronne

• Dysocjacja

• Zaprzeczanie - służy do tego by nie dopuścić do depresjii

• Rozszczepienie

• Acting-out

• Częste współwystępowanie zaburzeń nastroju (właściwie we wszystkich)

Antysocjalne/antyspołeczne zaburzenie osobowości - dawniej psychopatia lub socjopaia; w ICD do ab osobowości dyssocjalnych)

• Utrwalony wzorzec zachowań cechujący się lekceważeniem lub łamaniem praw innych osób (plus ograniczona empatia), występujący od 15 r.ż. Co najmniej trzy z wymienionych niżej kryteriów potwierdza rozpoznanie:

• niemożność podporządkowania się normom społecznym oraz respektowania obowiązującego prawa, na co wskazują wielokrotnie dokonywane czyny. które mogą być podstawą aresztowania

• nieszczerość, powtarzające się kłamstwa, posługiwanie się pseudonimami, oszukiwanie innych w celu osiągnięcia korzyści lub dla własnej przyjemności (w celu manipulacji, by wprowadzić w błąd, oszukać)

• impulsywność i niezdolność do planowania

• drażliwość i agresywność, wyrażające się częstym udziałem bójkach i napaściach

• lekkomyślne lekceważenie bezpieczeństwa własnego i innych osób

• ciągły brak odpowiedzialności, wyrażający się niezdolnością do utrzymania stałej pracy lub wywiązywania się ze zobowiązań finansowych

• brak poczucia winy, obojętność lub usprawiedliwianie zranienia, złego traktowania lub okradania innych osób

• Osoba musi mieć co najmniej 18 lat

• Stwierdza się zaburzenia zachowania rozpoczynające się przed 15 r.ż.

• Zachowania antysocjalne nie pojawiają się wyłącznie w przebiegu schizofrenii lub epizodu maniakalnego

*nie są w stanie zrozumieć cierpienia innych osób i brak empatii, bark współczucia, dystans do cierpienia innych osób

Epidemiologia

• Występuje u 3% mężczyzn (wskaźniki mogą być nawet wyższe, do 7%) oraz u 1 % kobiet. W populacji więźniów częstość występowania może sięgać 75%.

• W niektórych rodzinach częściej występują: zaburzenie somatyzacyjne, zaburzenia spowodowane używaniem alkoholu oraz zaburzenie antysocjalne osobowości. Zaburzenie występuje pięć razy częściej wśród krewnych pierwszego stopnia mężczyzn z osobowością antysocjalną niż w grupie kontrolnej.

• Zaburzenie częściej występuje w grupach o niższym statusie społeczno-ekonomicznym.

• Czynnikami predysponującymi są: zespół ADHD oraz zaburzenia zachowania.

Etiologia .

• Badania osób adoptowanych potwierdzają udział czynnika genetycznego.

• Często stwierdza się uszkodzenia lub dysfunkcje mózgu, które mogą być wynikiem urazów okołoporodowych, urazów głowy lub zapalenia mózgu.

• Powszechne są przypadki porzucenia przez rodziców lub maltretowania w dzieciństwie. Istotnym czynnikiem może być częste stosowanie przez rodziców nieuzasadnionych i surowych kar.

Patofizjologia

• Impulsywność jest zwykle skutkiem uszkodzenia lub dysfunkcji płata czołowego mózgu (co wykazuje badanie pozytronowej tomografii emisyjnej).

• Także uszkodzenie innych części mózgu (np. ciała migdałowatego lub innych struktur płata skroniowego) predysponuje do zachowań gwałtownych.

• Zapis EEG może być nieprawidłowy.

• Niekiedy występują nieznaczne objawy neurologiczne.

Psychodynamika

• W zaburzeniu antysocjalnym osobowości obserwuje się działania popędowe, z towarzyszącymi deficytami ego w zakresie planowania i krytycyzmu.

• Widoczny jest deficyt lub niedostatki superego, prymitywne lub słabo rozwinięte sumienie.

• Widoczne są trudności w relacjach z obiektem, z niemożnością odczuwania empatii, miłości i podstawowego zaufania do innych. (z mamą najczęściej)

• Dominują cechy agresywne.

• Towarzyszą cechy sadomasochizmu, narcyzmu i depresji.

• niedostatki superego

• bywa, że są częściowo antyspołeczne, ale ma duże pokłady wrażliwości; przykład prezesa, który wrogów traktuje bardzo źle, ale innych (np. swoich pracowników, ludzi starszych) bardzo się troszczy bo miał dobre relacje z Babcią

Przebieg i rokowanie

• Rokowanie - zróżnicowane. Często wyraźna poprawa następuje po okresie wczesnej dorosłości lub w wieku średnim.

• Konsekwencjami zaburzenia mogą być: śmierć z powodu pobicia, samobójstwo, urazy ciała, uzależnienie od substancji psychoaktywnych, konflikty z prawem, trudności finansowe, zaburzenia depresyjne. Z zaburzeniem antysocjalnym osobowości wiąże się wiele schorzeń somatycznych.

• czas przynosi poprawię, ale oddziaływania terapeutyczne rzadko

• często źle kończą z powodu pewnych nagłych wydarzeń

• duża współchorobowość psychiatryczna (depresja, uzależnienia)

Leczenie

• trudne, jeśli nie niemożliwe. (bo wszelkie przejawy empatii i zrozumienia są traktowane jako słabość i niższa wartośc; ewidentnie relacja oparta na dominacji terapeuty)

• W placówkach medycznych pacjenci mogą sprawiać wrażenie czarujących, jednocześnie manipulując otoczeniem, lub też mogą się buntować i odrzucać proponowane leczenie.

• Leczenie uzależnienia od substancji psychoaktywnych wpływa korzystnie na niektóre zachowania antysocjalne.

• Niekiedy pomaga długoterminowa hospitalizacja lub pobyt w społeczności terapeutycznej.

• Zwykle skuteczna jest terapia behawioralna (np. zachowania mogą być modyfikowane przez sankcje prawne, strach przed karą) (słabo działają kary). U pacjentów z mniej nasilonymi objawami duże znaczenie ma wyznaczenie ściśle określonych granic. (nie można luzować, robić wyjatków - KONSEKWENCJA; włączyć swoją psychopatologiczną część by zrozumieć ich brak zrozumienia)

• Opisywano korzystne działanie psychoterapii grupowej, w tym również grup samopomocowych.

• Farmakoterapia.

• W ADHD mogą być stosowane środki psychostymulujące

• Przy zaburzonej kontroli impulsów stosuje się leki przeciwpadaczkowe

Kobiety uwaga! Należy uważać na facetów co „rzucają cały świat do stóp”, bo to właśnie może być zab. dyssocjalne i antyspołeczne, przykład z przepisaniem sklepu

Zaburzenie osobowości z pogranicza (borderline)

+ zaburzenia więzi emocjonalnych

• Utrwalony wzorzec zachowań charakteryzujący się niestabilnością w związkach interpersonalnych, postrzeganiu siebie, emocjach oraz wyraźną impulsywnością. Pojawia się w okresie wczesnej dorosłości i jest obecny w różnych sytuacjach. Spełnienie co najmniej pięciu z wymienionych niżej kryteriów potwierdza rozpoznanie:

• Trudność w stworzeniu stabilnego ambiwalentnego związku; pragnienie bliskiej relacji z ogromnym lękiem przed wejściem w relację, porzuceniem

• Rozpaczliwe wysiłki podejmowane w celu uniknięcia realnego lub wyimaginowanego porzucenia. (prowokuja te rozstania z tego względu) Uwaga: nie obejmuje zachowań samobójczych lub samouszkodzeń

• niestabilne i intensywne związki interpersonalne charakteryzujące się występowaniem naprzemiennie skrajnej idealizacji lub dewaluacji partnera (dotyczy to również terapeutów

• zaburzenia tożsamości; niestabilny obraz własnej osoby i poczucia własnego ja (tu też występuje mechanizm idealizacji lub dewaluacji wobec siebie; albo jestem super albo jestem fuj)

• impulsywność w co najmniej dwóch obszarach stanowiących potencjalne zagrożenie dla pacjenta (np. wydawanie pieniędzy, życie seksualne, nadużywanie substancji psychoaktywnych, ryzykowne prowadzenie samochodu, napady objadania się). (zachowania acting-outowe) Uwaga: nie obejmuje zachowań samobójczych lub samouszkodzeń

• powtarzające się zachowania samobójcze, demonstracje lub groźby samobójcze oraz samouszkodzenia (manipulacja samobójstwem w relacji)

• niestabilność emocjonalna, wyraźna zmienność nastroju (np. epizody nasilonej dysforii, drażliwości lub lęku, trwające kilka godzin, rzadko dłużej niż kilka dni)

• przewlekłe uczucie pustki (poczucie wewnętrznego niespełnienia, braku tożsamości)

• nieadekwatna do sytuacji silna złość lub trudności z kontrolowaniem złości (np. częste wybuchy gniewu, stale utrzymujące się uczucie złości, powtarzające się bójki)

• przemijające, związane ze stresem, myślenie paranoidalne lub nasilone objawy dysocjacyjne

• (towarzyszy duża chorobowość, objawy z I osi)

Epidemiologia

• Osobowość borderline występuje u około 2% populacji ogólnej.

• Częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn.

• U 90% pacjentów zaburzenie osobowości borderline rozpoznaje się dodatkowo jedno, a u 40% dwa inne zaburzenia psychiczne.

• W rodzinach osób z osobowością borderline częściej występują zaburzenia nastroju oraz zaburzenia spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych.

• Zaburzenie osobowości z pogranicza występuje częściej u matek pacjentów niż w populacji ogólnej.

Etiologia

• Niekiedy stwierdza się uszkodzenie mózgu spowodowane urazem okołoporodowym, urazem głowy, zapaleniem mózgu lub innymi chorobami mózgu.

• U większości pacjentów wywiad potwierdza maltretowanie fizyczne, wykorzystywanie seksualne lub porzucenie.

Testy psychologiczne.

• Testy projekcyjne ujawniają zaburzoną ocenę rzeczywistości.

Patofizjologia

• Uszkodzenie płata czołowego może upośledzać krytycyzm oraz kontrolę emocji.

• Uszkodzenie płata skroniowego może prowadzić do wystąpienia objawów zespołu Kliivera-Bucy'ego.

• Niekiedy stwierdza się niedobór serotoniny.

Psychodynamika

• Rozszczepienie - pacjent ujawnia silny gniew, nie zdając sobie sprawy ze swoich ambiwalentnych lub nawet pozytywnych uczuć w stosunku do danej osoby. Jest to zwykle przemijające. Pacjent dzieli ludzi na tych, którzy go lubią, i tych, którzy go nienawidzą, a także na całkowicie "dobrych" i całkowicie "złych". Może to być problemem dla personelu zajmującego się pacjentem.

• Idealizacja / Dewaluacja.

• Identyfikacja projekcyjna - pacjent przypisuje wyidealizowane pozytywne lub negatywne cechy innym osobom, następnie stara się włączyć je w rozmaite interakcje, które mają potwierdzić jego przekonania. Nieświadomie próbuje skłonić terapeutę do odgrywania projektowanej roli.- ważne w leczeniu

• Pacjent ma zarówno silne potrzeby agresywne, jak i silne pragnienie obiektu; często występują na zmianę.

• Pacjent odczuwa silny strach przed odrzuceniem.

• Nie jest rozwiązana faza ponownego zbliżania się w procesie separacji indywiduacji (teoria M. Mahler); zakłócona jest stałość obiektu. Skutkiem tego jest niemożność osiągnięcia wewnętrznej strukturalizacji i kontroli.

• Zwracanie się przeciwko sobie - dominują nienawiść i wstręt do siebie.

• Uogólniona dysfunkcja ego prowadzi do zaburzeń tożsamości.

Przebieg i rokowanie

• Zróżnicowane, w późniejszym wieku możliwa poprawa.

• Możliwe są komplikacje: samobójstwo, samouszkodzenia, zaburzenia nastroju, zaburzenia somatyzacyjne, psychozy, nadużywanie substan­cji psychoaktywnych oraz zaburzenia seksualne.

Leczenie. (długoterminowe terapie psychodynamiczne, bo to pozwala doświadczyć bliskiej relacji)

• Pacjenci z zaburzeniem osobowości typu borderline mogą stwarzać problemy. Miewają epizody spiętrzenia afektu i wymagają szczególnej uwagi.

• Leczenie obejmuje psychoterapię podtrzymującą i ukierunkowaną na uzyskanie wglądu. Psychozy przeniesieniowe, przeciwprzeniesienie, zachowania typu acting out oraz myśli i groźby samobójcze wymagają specjalnego postępowania. Terapeuta pełni rolę pomocniczego ego i wyznacza granice.

• Terapia behawioralna pomaga kontrolować impulsy i wybuchy złości, zmniejsza także wrażliwość na krytykę i odrzucenie; ważny jest trening umiejętności społecznych.

• Farmakoterapia - niektóre leki w kontroli impulsów i stabilizacji nastroju. W przypadku kryzysu stosuje się zwykle krótkie hospitalizacje, niektórzy pacjenci wymagają jednak długoterminowego leczenia szpitalnego w celu zmian strukturalnych.

• Terapeuta powinien monitorować przeciwprzeniesienie i często korzystać z konsultacji. (SUPERWIZJA !!!)

• Pacjent nieświadomie może dzielić personel medyczny i prowokować konflikty. Można temu zapobiec, przewidując takie zachowania i odpowiednio szkoląc pracowników.

Histrioniczne zaburzenie osobowości; histrion - aktor

Potrzeba bycia w centrum uwagi, ale nie po to by zdobyć relację, tylko by zwracać uwagę, a tak naprawdę to boją się relacji)

• Utrwalony wzorzec zachowań cechujący się nadmierną emocjonalnością i skupianiem na sobie uwagi otoczenia. Rozpoczyna się w okresie wczesnej dorosłości i obecny jest w różnych sytuacjach. Spełnienie co najmniej pięciu z wymienionych poniżej kryteriów potwierdza rozpoznanie:

• źle się czuje, kiedy nie jest w centrum uwagi

• w kontaktach z innymi osobami często zachowuje się niestosownie, jest seksualnie uwodzicielski lub prowokujący

• przejawia dużą zmienność i powierzchowność w ekspresji emocji

• wykorzystuje swój wygląd zewnętrzny, aby stale zwracać na siebie uwagę

• wypowiada się barwnie i wyraziście, ale ogólnikowo

• dramatyzuje siebie, teatralizuje, przejawia przesadną ekspresję emocji

• jest podatny na sugestię, łatwo ulega wpływom innych osób lub okoliczności

• uważa związki z innymi osobami za bardziej intymne niż są w rzeczywistości

• przyciągać uwagę, ale nie wejść w relację, dystans w relacjach

• dobrze sprawdzają się na scenie, adaptacyjne w scenicznych zawodach

Epidemiologia

• Częstość występowania zaburzenia histrionicznego osobowości wynosi 2-3%. Ocenia się, że występuje u 10-15% leczonych pacjentów.

• Wskaźniki rozpowszechnienia są wyższe u kobiet niż u mężczyzn; prawdopodobnie u mężczyzn zaburzenie rozpoznawane jest zbyt rzadko.

• Osobowość histrioniczna bywa związana z zaburzeniem somatyzacyjnym, nastroju oraz nadużywaniem alkoholu. (somatyzują (konwersje) bo szukają w te sposób uwagi)

Etiologia

• Prawdopodobnie trudności interpersonalne we wczesnym okresie rozwoju były rozwiązywane w sposób dramatyczny.(tam gdzie dramatyzowanie przynosiło skutek)

• Wzorem mógł być chłodny i surowy ojciec z uwodzicielską matką.

Psychodynamika

• Typowe są fantazje typu "odgrywanie ról" w przesadnie emocjonalnym i dramatyzującym stylu.

• Najczęstsze mechanizmy obronne to: wyparcie, regresja (zaczyna somatyzować i oddaje się w opiekę innych,- regresja do dzieciństwa), somatyzacja, konwersja, dysocjacja, zaprzeczenie i uzewnętrznienie.

• Często obserwuje się nieprawidłową identyfikację z rodzicem tej samej płci oraz ambiwalencję i uwodzicielskość w związku z rodzicem płci przeciwnej.

• Dominują cechy oralne.

• Lęk przed seksualnością mimo jawnych zachowań uwodzicielskich.

Przebieg i rokowanie

• Przebieg zróżnicowany.

• Na osobowość histrioniczną mogą nakładać się zaburzenia somatyzacyjne, konwersyjne, dysocjacyjne, seksualne, nastroju oraz nadużywanie alkoholu.

• dużo wtórnych powikłań somatycznych

• trudni bo często zachowują się histerycznie

Leczenie. Freud zaczynał od zaburzeń histrionicznych

• Pacjent często wykazuje nadmierne emocje i dąży do skupienia na sobie uwagi innych.

• W leczeniu stosuje się zwykle psychoterapię indywidualną, zorientowaną na uzyskanie wglądu lub podtrzymującą, w zależności od siły ego. Terapia koncentruje się na głębszych uczuciach i (stosowanych jako obrona przed nimi) powierzchownych teatralnych zachowaniach pacjenta.

• Czasami pomocna może być psychoanaliza.

• Niekiedy stosuje się terapię grupową.

• Dodatkowo mogą być podawane leki

* pacjenci podatni na sugestie

Narcystyczne zaburzenie osobowości

• Utrwalony wzorzec zachowań cechujący się postawą wielkościową (przejawiającą się w fantazjach lub w zachowaniu), potrzebą podziwu oraz brakiem zdolności do empatii. Rozpoczyna się w okresie wczesnej dorosłości i występuje w różnych sytuacjach. Stwierdzenie co najmniej pięciu z wymienionych niżej kryteriów potwierdza rozpoznanie:

• ma wyolbrzymione poczucie własnego znaczenia (np. przecenia swoje osiągnięcia i zdolności, oczekuje, że będzie uznawany za osobę wybitną, mimo braku odpowiednich osiągnięć)

• jest zaabsorbowany fantazjami o swoich bezgranicznych sukcesach, władzy, genialności, urodzie lub idealnej miłości

• jest przekonany, że jest kimś szczególnym i wyjątkowym; może być zrozumiany tylko przez inne podobne mu osoby [lub instytucje), wybitne lub o wysokim statusie lub tylko z takimi osobami (lub instytucjami) powinien utrzymywać kontakty

• od otoczenia wymaga ciągłego podziwu

• jest przekonany o swoich szczególnych prawach, tj. ma nieuzasadnione oczekiwania nadzwyczajnego traktowania przez innych lub automatycznego spełniania przez otoczenie jego oczekiwań

• w związkach interpersonalnych wykorzystuje inne osoby do osiągnięcia własnych celów

• nie jest zdolny do empatii; nie potrafi dostrzec lub zrozumieć uczuć i potrzeb innych osób

• jest często zazdrosny lub przekonany, że inne osoby są mu zawistne

• przejawia aroganckie, niegrzeczne zachowania lub postawy

Epidemiologia

• Częstość występowania w populacji ogólnej wynosi poniżej 1 %. Przy­puszcza się, że występuje jednak znacznie częściej, niż wskazują na to wyniki dostępnych badań, a liczba osób z tym zaburzeniem osobowości może wzrastać.

• Występuje u 2-16% leczonych pacjentów.

• Prawdopodobnie zaburzenie występuje rodzinnie.

Etiologia.

• Często wymienianym czynnikiem jest brak empatii ze strony matki oraz utrata lub odrzucenie we wczesnym okresie rozwojowym.

Psychodynamika.

• Cechy narcystyczne - mechanizm obronny albo wynikiem zahamowanego rozwoju

• Postawa wielkościowa i brak empatii chronią przed prymitywną agresywnością

• Zwykle postawę wielkościową traktuje się jako kompensację poczucia niższości.

Przebieg i rokowanie.

• Zwykle zaburzenie jest przewlekłe i trudne do leczenia.

• Starzenie się jest źle znoszone przez pacjenta, ponieważ stanowi dla niego narcystyczny uraz.

• Przebieg mogą komplikować zaburzenia nastroju, zaburzenie somatyzacyjne, krótkotrwałe psychozy oraz zaburzenia związane z używaniem substancji psychoaktywnych.

• Na ogół rokowanie jest ostrożne; u niektórych pacjentów cechy narcystyczne mogą być znacznie bardziej nasilone w okresie wczesnej dorosłości niż w wieku późniejszym.

Leczenie - domagają się specjalnych względów, nie mają społecznej kontroli swoich potrzeb

• Indywidualna psychoterapia, podtrzymująca lub ukierunkowana na uzyskanie wglądu, zależnie od siły ego.

• U pacjentów z ciężkim zaburzeniem osobowości może być pomocna społeczność lecznicza.

• Sprzeciw wobec leczenia jest często próbą ochrony przez pacjenta poczucia własnej wartości, której zagraża interwencja terapeutyczna, doświadczana jako krytyka jego osoby.

• Pomocna może być psychoterapia grupowa.

• Pacjent z zaburzeniem narcystycznym osobowości napotyka w placówce medycznej pewne problemy:

• choroba może być doświadczana jako zagrożenie wielkościowego wyobrażenia własnej osoby,.

• osoba lekarza może być idealizowana lub dewaluowana,

• może oczekiwać wyjątkowych metod leczenia.

3 grupa: podwyższony lęk

Lękliwość, bojaźliwość

• Obsesyjno kompulsywne zab osobowości

• Unikające zab osobowości (w ICD lękliwe)

• Zależne zab osobowości

• Mechanizmy obronne

• Izolacja (głównie obsesyjno kompulsywni)

• Bierna agresja

• Hipochondryzacja

Obsesyjno-kompulsyjne zaburzenie osobowości

Osoby są zatopione w tej konstrukcji; dochodzi do załamania ich funkcjonowania

• Utrwalony wzorzec zachowań cechujący się nadmiernym zdyscyplinowaniem, perfekcjonizmem oraz potrzebą kontroli, kosztem elastyczności, otwartości i skuteczności. Rozpoczyna się w okresie wczesnej dorosłości i występuje w różnych sytuacjach. Spełnienie, co najmniej czterech z wymienionych niżej kryteriów potwierdza rozpoznanie:

• jest tak pochłonięty szczegółami, zasadami, wykazami, kolejnością. planami lub organizacją danej działalności, że podstawowy cel działania zostaje zagubiony (cel sam w sobie)

• przejawia perfekcjonizm, który utrudnia wykonanie zadania (np. nie może skończyć pracy, ponieważ nie potrafi sprostać postawionym sobie nazbyt wysokim wymaganiom)

• (bez poczucia humoru)

• przesadnie poświęca się pracy i skupia się na wydajności, rezygnując z czasu wolnego i kontaktów towarzyskich i co nie jest usprawiedliwione ze względów ekonomicznych)

• (terroryzują innych i wprowadzając taki sztywny, terrorystyczny porządek (np. w dokumentach)

• jest nadmiernie sumienny, skrupulatny i nieustępliwy w sprawach moralności, etyki lub wartości (nie wynika to z określonej przynależności religijnej lub kulturowej) PRYNCYPIAIZM

• (bywa, że się dekompensuja do zaburzenia obsesyjno kompulsywnego i natrętcw)

• nie potrafi pozbyć się rzeczy zużytych lub bezwartościowych, nawet jeśli nie mają żadnej wartości pamiątkowej

• niechętnie przekazuje zadania lub pracę innym osobom, jeśli nie zobowiążą się one wykonać pracę w dokładnie zalecony przez niego sposób

• przejawia skąpstwo w wydatkach na siebie i na innych; uważa, że pieniądze należy gromadzić na czarną godzinę

• przejawia sztywność i upór

np. skladanie gazet przez tego ziomka - nie ma takiego elementu, że to jest coś nie tak, że taka jestem i tak już jest, chyba egosymultaniczne

Epidemiologia

• Częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet.

• Prawdopodobnie występuje rodzinnie.

• Współczynniki zgodności są wyższe u bliźniąt jednojajowych. (tło genetyczne)

• Zaburzenie rozpoznaje się najczęściej u najstarszego dziecka w rodzinie.

Etiologia.

• pacjenci zwykle wychowywani są w warunkach surowej dyscypliny.- karano spontaniczne, popędowe zachowania i karanie za emocjonalne przeżywanie; wyparte popędy agresywne/seksualne

Psychodynamika

• Typowe mechanizmy obronne to: izolacja, reakcja upozorowana, anulowanie (odczynianie), intelektualizacja i racjonalizacja.

• Brak zaufania do uczuć.

• Fiksacja na etapie analnym.

Przebieg i rokowanie

• Pacjent może dobrze funkcjonować w sytuacjach, które wymagają pracy metodycznej lub koncentrującej się na szczegółach ( w pewnych sytuacjach/zawodach mogą dobrze funkcjonować).

• Życie osobiste pacjenta jest zwykle zubożone.

• Przebieg może być powikłany zaburzeniami lękowymi, depresyjnym lub somatyzacyjnym.

Leczenie

• Psychoterapia indywidualna, podtrzymująca lub ukierunkowana na uzyskanie wglądu, zależnie od siły ego.

• Korzystna może być terapia grupowa.

• Terapia powinna uwzględniać problem kontroli, uległości oraz intelektualizacji. (bo te osoby nie chcą brać odpowiedzialności za swoja zmianę)

• Niekiedy stosuje się farmakoterapię

• Pobyt w placówce medycznej - choroba lub metody leczenia mogą być doświadczane przez pacjenta jako zagrożenie dla utrzymania kontroli nad sytuacją lub jako kara. Pacjenci często podejmują energiczne wysiłki w celu odzyskania kontroli (np. zapisują, liczą, nadzorują itp.).

• terapeuta często jest „pomocniczym superego”

ZABURZENIE OSOBOWOŚCI TYPU UNIKAJĄCEGO

• Utrwalony wzorzec zachowań charakteryzujący się społecznym zahamowaniem, poczuciem niedostosowania oraz nadwrażliwością na negatywną ocenę. Rozpoczyna się w okresie wczesnej dorosłości i jest obecny w różnych sytuacjach. Spełnienie co najmniej czterech z wymienionych niżej kryteriów potwierdza rozpoznanie:

• z powodu lęku przed krytyką. dezaprobatą lub odrzuceniem unika aktywności zawodowej. która wymaga wielu kontaktów z innymi osobami

• niechętnie angażuje się w związki z innymi osobami. jeżeli nie ma pewności. że jest przez nich lubiany (mają potrzebę bycia z ludźmi, ale boja się odrzucenia)

• okazuje powściągliwość w kontaktach intymnych z obawy przed zawstydzeniem lub ośmieszeniem

• nadmiernie przejmuje się możliwością krytyki lub odrzucenia w sytuacjach społecznych

• w nowych sytuacjach społecznych odczuwa zahamowanie z powodu poczucia niedostosowania - w obawie przed społecznym zranieniem

• postrzega siebie jako osobę społecznie nieprzystosowaną. nieatrakcyjną i gorszą od innych

• bardzo niechętnie podejmuje ryzyko lub angażuje się w nowe działania z obawy. że znajdzie się w krępującej sytuacji

Epidemiologia ciężko ocenić, trzeba by zrobić badania przesiewowe

• Zaburzenie występuje u 0,05-1 % populacji ogólnej. Są również doniesienia o częstości sięgającej 10%.

• Możliwe czynniki predysponujące to zaburzenie unikające w dzieciństwie i w okresie dorastania lub deformująca choroba somatyczna.

Etiologia

• Wśród prawdopodobnych czynników etiologicznych wymienia się jawne odrzucenie przez rodziców, nadopiekuńczość lub cechy lękowe rodziców.

• (Zmiany w środowisku, przeprowadzki, zmiany szkoły)

Psychodynamika

• Unikanie i zahamowanie mają charakter obronny.

• Jawny lęk przed odrzuceniem ukrywa leżącą u podłoża agresję edypalną lub preedypalną.

Przebieg i rokowanie

• Pacjent najlepiej funkcjonuje w bezpiecznym środowisku, chociaż pragnie czegoś więcej.

• Na zaburzenie osobowości mogą nakładać się fobia społeczna lub zaburzenia nastroju. (najczęściej unikanie sytuacji, które mogłyby je narazić na wystąpienie fobii społecznej)

Leczenie.

• Pacjent zwykłe nie jest wymagający i chętnie współpracuje, ale wrażliwy jest na niejednoznaczne uwagi, które może błędnie interpretować jako poniżające.

• Psychoterapia indywidualna, podtrzymująca lub ukierunkowana na uzyskanie wglądu, zależnie od siły ego.

• Często pomocna jest terapia grupowa. - daje fajne efekty bo daje korekty dotychczasowych doświadczeń, dobre rezultaty

• Korzystny jest trening umiejętności społecznych oraz trening asertywności.

• Jeżeli obecne są objawy lęku lub depresji stosuje się farmakoterapię,

• (nasilenie zaburzenia, obniża się wraz z wiekiem)

ZABURZENIE OSOBOWOŚCI TYPU ZALEŻNEGO

• Utrwalona i nadmierna potrzeba opieki, która prowadzi do uległości i silnego przywiązania oraz lęku przed separacją. Ujawnia się w okresie wczesnej dorosłości i występuje w różnych sytuacjach. Stwierdzenie co najmniej pięciu z wymienionych niżej kryteriów potwierdza rozpo­znanie:

• bez ciągłych porad i zapewnień ze strony innych osób pacjent ma trudności z podejmowaniem codziennych decyzji (ta osoba funkcjonuje w oparciu o inną osobę)

• potrzebuje innych osób, aby wzięły odpowiedzialność za większość ważnych spraw w jego życiu

• ma trudności z wyrażeniem odmiennego zdania z obawy przed utratą wsparcia lub aprobaty innych osób.

Uwaga: kryterium to nie obejmuje uzasadnionych obaw przed odwetem

• ma trudności z podejmowaniem zadań lub wykonywaniem czegokolwiek samodzielnie (raczej z powodu braku pewności siebie i zaufania do własnej oceny i umiejętności niż z powody braku motywacji lub energii)

• robi bardzo wiele, aby zyskać opiekę i wsparcie innych osób, dobrowolnie podejmuje się wykonania nawet nieprzyjemnych zadań, poniżających, które godzi się wykonywać w zamian za relację

• kiedy jest sam, czuje się niepewny i bezradny, obawiając się, że nie potrafi zadbać o siebie

• kiedy kończy się bliski związek, usilnie poszukuje nowego jako źródła opieki i wsparcia (kończą związki gdy mają już na oku następny)

• odczuwa nieuzasadnione obawy przed porzuceniem i koniecznością radzenia sobie samemu

* dla samej relacji są gotowi znieść bardzo wiele: bicie, pnieżanie itp

Epidemiologia

• Zaburzenie częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn.

• Jest częste, stanowi około 2,5% populacji.

Etiologia.

• Do czynników predysponujących należą (te czynności, które uniemożliwiają separację od innych osób): przewlekła choroba somatyczna, lęk separacyjny lub utrata rodziców w dzieciństwie.

Psychodynamika

• Obecne są nierozwiązane problemy separacyjne.

• Pozycja zależności jest obroną wobec agresji.

Przebieg i rokowanie

• Przebieg jest zróżnicowany.

• Po utracie bliskiej osoby mogą wystąpić objawy depresyjne. Leczenie zwykle przynosi poprawę.

• Pacjent może mieć trudności z realizacją "zdrowej" decyzji o opuszczeniu patologicznego związku.

• (trudno jest tym osobom wyjść z terapią, praca „zaczyna się” w drugim etapie terapii, kiedy praca polega na usamodzielnianiu

Leczenie.

• Pacjent przejawia tendencję do regresji, z nasilonym lękiem przed porzuceniem.

• Psychoterapia indywidualna, podtrzymująca lub ukierunkowana na uzyskanie wglądu, zależnie od siły ego.

• Stosuje się także terapię behawioralną, trening asertywności, terapię rodzinną oraz terapię grupową.

• Farmakoterapię stosuje się w leczeniu określonych objawów

• (poznawczo-behawioralne strategie mają znaczenie)

• (terapia rodzinna)

INNE ZABURZENIA OSOBOWOSCI -w DSM są kategoriami kandydującymi

• Bierno-agresywne

• Depresyjne

BIERNO-AGRESYWNE ZABURZENIE OSOBOWOŚCI

Często spotyka się je u nas w PL, bardzo możliwe ze dlatego, że mamy taka a nie inną historię

• Utrwalony wzorzec zachowań cechujący się negatywistyczną postawą oraz biernym oporem wobec wymagań dotyczących odpowiedniego wywiązywania się z obowiązków. Ujawnia się w okresie wczesnej dorosłości i występuje w różnych sytuacjach. Spełnienie co najmniej czterech z wymienionych niżej kryteriów potwierdza rozpoznanie:

• pacjent biernie sprzeciwia się wypełnianiu typowych obowiązków społecznych i zawodowych

• skarży się, że jest źle rozumiany i niedoceniany przez innych

• jest niezadowolony, wdaje się w niepotrzebne dyskusje

• bezzasadnie krytykuje osoby cieszące się autorytetem

• okazuje zawiść i urazę wobec osób, którym coś się udaje

• wypowiada nieustanne i wyolbrzymione skargi na swój zły los

• na przemian okazuje to wrogie nieposłuszeństwo, to znowu skruchę

• Nie występuje wyłącznie w przebiegu epizodów depresji; takiego zachowania nie można też wytłumaczyć dystymią.

* mają w sobie dużo złości i wrogości ale „boją” się to ujawnić

Epidemiologia.

• Nie jest znana.

Etiologia

• Może obejmować zachowania wyuczone, modelowane przez rodziców.

• We wczesnym okresie rozwoju często występują trudności w określeniu się wobec osób cieszących się autorytetem. (trudne doświadczenia w realizacji buntu czy sprzeciw wobec rodziców)

Psychodynamika

• Konflikty dotyczące stosunku wobec autorytetu, autonomii oraz zależności.

• Uległość, opór i agresywność

Przebieg i rokowanie.

• Przebieg może być powikłany zaburzeniem depresyjnym oraz nadużywaniem alkoholu. Rokowanie jest ostrożne.

Leczenie .

• Istotnym problemem jest ukryty sprzeciw pacjenta wobec proponowanej terapii. Podstawowym celem terapeutycznym jest uświadomienie pacjentowi jego niechęci.

• Korzystne efekty daje psychoterapia podtrzymująca, jeśli pacjent jest gotowy do współpracy.

• Pomocny może być trening asertywności.

* ujawnienie wglądu !

DEPRESYJNE ZABURZENIE OSOBOWOŚCI - jest problem jak to traktować czy jako zaburzenie osobowości czy może jako przewlekłe zaburzenie nastroju

• Utrwalony wzorzec cechujący się depresyjnym myśleniem i zachowaniem. Ujawnia się w okresie wczesnej dorosłości i obecny jest w różnych sytuacjach. Stwierdzenie co najmniej pięciu z wymienionych niżej kryteriów potwierdza rozpoznanie:

• pacjent zwykle jest przygnębiony, smutny, ponury, posępny i nieszczęśliwy

• ma niskie poczucie własnej wartości, uważa się za osobę niedostosowaną i bezwartościową

• wobec samego siebie jest nadmiernie krytyczny. potępia i poniża siebie

• ciągle rozmyśla o problemach i zamartwia się nimi

• wobec innych osób jest nastawiony negatywnie. krytycznie i oceniająco

• jest pesymistą

• często czuje się winny lub ma wyrzuty sumienia

• Nie występuje wyłącznie w przebiegu epizodów depresji; takiego zachowania nie można też wytłumaczyć dystymią

* rozciąga się poza dystymie, bo to nie są „odczucia”, tylko ta osoba taka jest, ma takie cechy dystymiczne

Epidemiologia

• Uważa się, że osobowość depresyjna jest dosyć częstym zaburzeniem, brak jednak danych dotyczących częstości występowania.

• Występuje równie często u mężczyzn, jak i u kobiet.

• Prawdopodobnie częściej występuje u krewnych osób chorych na depresję.

Etiologia

• Wśród przyczyn wymienia się stratę rodziców we wczesnym dzieciństwie lub brak właściwej opieki rodzicielskiej.(utraty w dzieciństwie są też ważne, mają znacznie)

Psychodynamika

• Niskie poczucie własnej wartości; poczucie winy.

• Samokaranie się.

• Utrata obiektu miłości we wczesnym okresie rozwoju

Przebieg i rokowanie.

• Istnieje ryzyko wystąpienia zaburzeń depresyjnego i dystymicznego.

Leczenie

• Psychoterapia ukierunkowana na uzyskanie wglądu lub podtrzymująca, zależnie od siły ego.

• Stosowana jest terapia poznawcza, grupowa oraz interpersonalna.

• Farmakoterapia - pomocne w leczeniu mogą być leki z grupy SSRI

ZABURZENIE OSOBOWOŚCI SPOWODOWANE USZKODZENIEM LUB DYSFUNKCJĄ MÓZGU

• Dysfunkcja płata czołowego - impulsywność, obniżony krytycyzm oraz abulia.

• Uszkodzenie lub dysfunkcja płata skroniowego może łączyć się z objawami zespołu Kliivera-Bucy'ego, zwiększoną aktywnością seksualną przesadną religijnością oraz czasami zachowaniami gwałtownymi.

• Uszkodzenie płata ciemieniowego wiąże się z zaprzeczaniem lub cechami euforii.

ZABURZENIE OSOBOWOŚCI PO PRZEŻYCIU SYTUACJI EKSTREMALNEJ

• permanentnie wroga albo nacechowana brakiem zaufania postawa w stosunku do świata

• wycofanie społeczne

• nieustające uczucie pustki, albo beznadziejności

• długotrwałe uczucie bycia „na krawędzi”, jak gdyby w nieustannym zagrożeniu bez zewnętrznej przyczyny

• wyobcowanie - stałe uczucie bycia zmienionym lub różniącym się od innych.

ZABURZENIE OSOBOWOŚCI PO PRZEBYCIU PSYCHOZY

• bierność i rezygnacja z samostanowienia w ważnych życiowych sprawach

• izolacja od innych

• poczucie zmiany lub wręcz napiętnowania przez chorobę

• identyfikacja z rolą (przywilejami i ograniczeniami) chorego, często z towarzyszącą postawą roszczeniową

PRZYPADKI

Przypadek I

• Pani Tavernier jest 45-letnią Francuzką.

• Problem. Pani Tavernier poprosiła o konsultacje psychiatryczne, ponieważ chciała być "sprawiedliwie osądzona". Miała ostrą i gwałtowną kłótnię z narzeczoną syna, która zarzuciła pani Tavernier, że traktuje syna jak małe dziecko. Narzeczona powiedziała, że pani Tavernier wtrąca się do wszystkiego, co syn robi, że jest niesprawiedliwa, nieuczciwa i despotyczna. Powiedziała, że zatruwa życie wszystkim, że niewiele brakowało, a zniszczyłaby własnego syna, że jest "absolutnie stuknięta" i powinna zgłosić się do psychiatry.

• Zarzuty wysunięte przez dziewczynę zaszokowały panią Tavernier. Uważa ona, że dołożyła wszelkich starań, by być dobrą matką, że zawsze chroniła syna przed niepowodzeniami i w zasadzie poświęciła dla niego własne życie. Jest pewna, że nie ma sobie nic do zarzucenia. Ponieważ jednak powiedziano jej, że powinna pójść do psychiatry, chciała uzyskać potwierdzenie swoich racji i zapewnienie, że nie potrzebuje żadnej pomocy lekarskiej. Poprosiła syna, by udał się wraz z nią do psychiatry i wysłuchał werdyktu lekarskiego.

• Wywiad. Pani Tavernier jest jedynaczką. Wychowała się w mieście. Ojciec był prawnikiem. Powiedziała lekarzowi, że była bardzo bystrym dzieckiem i że w szkole uczyłaby się znacznie lepiej, gdyby rodzice bardziej ją wspierali, a nauczyciele byli mniej krytyczni. Z nieznanych jej powodów w szkole nie była zbyt lubiana, ani przez nauczycieli, ani przez uczniów. Do tej pory ciągle pamięta chwile, kiedy się z niej naśmiewano, lub gdy została niesprawiedliwie skarcona. Uważa, że działo się tak dlatego, że jej ojciec był prawnikiem, ale nie potrafi przedstawić na to żadnego przekonującego dowodu.

• Zdobyła wykształcenie pielęgniarskie i podjęła pracę w jednym ze szpitali rodzinnego miasta. Twierdzi, że nie miała łatwego życia. Lekarze zachowywali się jak "półbogowie w bieli", jeśli cokolwiek się nie udało, pielęgniarki zawsze obwiniały kogoś innego, zaś chorzy byli z dnia na dzień coraz gorsi. Kilka razy miała awansować, ale za każdym razem ludzie spiskowali przeciwko niej i zamiast pani Tavernier awansował ktoś inny. Składała ostre skargi do władz szpitala na wszystko, co uznawała za niesprawiedliwość wołającą o pomstę do nieba, a nawet zastanawiała się nad wniesieniem sprawy do sądu, ale ojciec odwiódł ją od tego zamiaru.

• W wieku 24 lat wyszła za urzędnika pracującego w kancelarii ojca. Ich syn urodził się rok później. Wkrótce potem mąż pani Tavernier wystąpił o rozwód, bo nie mógł dłużej wytrzymać niekończących się podejrzeń żony, że ją zdradza. Pani Tavernier przelała więc wszystkie uczucia na syna i uczyniła co było w jej mocy, by uchronić go przed "złem tego świata". Przez całe życie broniła syna przed sąsiadami, nauczycielami, trenerami sportowymi, księżmi, nawet wtedy, gdy syn błagał, by tego nie robiła. Kiedy dorósł, bez wahania mówiła mu, co sądzi o różnych dziewczynach, które przyprowadzał do domu. Szczególnie dużo wysiłku włożyła w to, by ostrzec syna przed obecną dziewczyną, ale, niestety, on zupełnie uzależnił się od swojej narzeczonej, a w ogóle myślał wyłącznie o seksie.

• Pani Tavernier nie pali, praktycznie nie pije alkoholu, nie zażywa narkoty­ków. Jej ojciec zmarł na atak serca w wieku 75 lat, matka na raka sutka w wieku 70 lat. Ani matka, ani ojciec nigdy nie przechodzili leczenia psychiatrycznego.

• Stwierdzone objawy. Pani Tavernier była zorientowana co do czasu, miejsca i osób. Psychiatra przeprowadzający badanie poświęcił sporo czasu, by przekonać ją, że musi przeprowadzić rozmowę osobno z nią i osobno z synem. W trakcie badania pani Tavernier była spokojna i grzeczna, ale przez cały czas okazywała podejrzliwość. Co chwilę pytała psychiatrę, czy ich rozmowa jest nagrywana, chociaż lekarz już na wstępie wyraźnie oświadczył, że niczego nie nagrywa. Przyznała, że obdarzanie zaufaniem innych ludzi sprawia jej trudność, ale to życie nauczyło ją, że nie można ufać nikomu, nawet osobom dobrze znanym. Bardzo długo mówiła o synu i jego narzeczonej.

• W zwięzły sposób wyjaśniła, że syn musiał "upaść na głowę", by wiązać się z taką dziewczyną i planować małżeństwo. Twierdziła, iż jest przekonana o swojej racji. Zresztą całe życie broniła wyłącznie słusznych spraw, nawet jeśli wiązało się to z różnymi kłopotami. Przyznała, że nie potrafi zapomnieć i nie przebacza żadnych zniewag, oświadczyła, że i tym razem nie będzie wyjątków. Bezwzględnie odmówiła jakichkolwiek dalszych badań lub analiz, stwierdzając, że jako pielęgniarka przechodzi coroczną kontrolę lekarską i nie widzi żadnego powodu, by poddawać się jakimkolwiek testom psychologicznym.

• Syn pani Tavernier powiedział, że życie z matką nigdy nie było łatwe. Matka była zawsze podejrzliwa w stosunku do jego przyjaciół, sama nie ma żadnych przyjaciół ani dobrych kolegów. Ciągle ma jakieś problemy i nieporozumienia w pracy, bez przerwy narzeka, że jest wykorzystywana. Dopatruje się ukrytego znaczenia lub gróźb w najbardziej ogólnikowych i przypadkowych uwagach, sprzecza się nieustępliwie o każdy drobiazg. Sąsiedzi unikają jej, bo podała ich do sądu za to, że nie przycięli nieco zbyt wysokiego żywopłotu. Syn badanej powiedział, że matka obraża się o byle co, ciągle uważa, że spotykają ją afronty, gwałtownie reaguje na każdy sprzeciw.

• Wyznał też, że kiedy był dzieckiem i dorastającym chłop­cem, matka zasypywała go gradem pytań za każdym razem, gdy zjawił się w domu z jakimś kolegą. Sytuacja domowa stała się zupełnie nie do zniesienia odkąd zaczął umawiać się z dziewczynami. Powiedział, że kocha matkę, ale już nie wytrzymuje ciągłych ingerencji w swoje życie osobiste. Narzeczoną opisał jako miłą i bardzo szczerą dziewczynę, która dołożyła wszelkich starań, by zdobyć sympatię jego matki. Kiedy jednak matka kazała jej w trybie natychmiastowym poddać się badaniu na AIDS, dziewczyna nie wytrzymała i "wybuchła".

• W czasie rozmowy psychiatry z synem pani Tavernier trzykrotnie wtargnęła do pokoju z zapytaniem, jak długo jeszcze będzie trwał ten spisek przeciwko niej. Na koniec, kiedy psychiatra próbował omówić sytuację jednocześnie z panią Tavernier i jej synem i zaproponował regularne wizyty terapeutyczne, pani Tavernier zarzuciła mu, że nie jest bezstronny ani obiektywny i opuściła szpital.

DIAGNOZA: PARANOICZNE ZABURZENIE OSOBOWOŚCI

Przypadek II

• Pan Zanetta jest 35-letnim Belgiem.

• Ptoblem. Pan Zanetta został aresztowany, ponieważ rzucił pizzą w twarz jednego z klientów, a ktoś wezwał w związku z tym policję. Policja skierowała Zanettę na badanie psychiatryczne. Badany zupełnie nie potrafił zrozumieć, dlaczego jego uczynek wywołuje takie zamieszanie. Przecież klient dostał tylko to, na co zasłużył. Jakim prawem ośmielił się narzekać, że pizza była niedobra? Pan Zanetta nienawidzi takich komentarzy. W dodatku to nie mogła być prawda.

• Wszyscy wiedzą, że "robi najlepsze pizze w mieście". Zanetta był grzeczny, szczery, naprawdę czarujący. Bez wahania zgodził się ze stwierdzeniem policji, że bardzo łatwo się unosi i nie zawsze potrafi się kontrolować. Lekarzowi psychiatrze powiedział, że jego życie było i jest dość burzliwe. Twierdził jednak, że nie jest złym facetem, bo przecież nigdy nikogo nie zamordował. Bardzo szczegółowo opisał swoje losy, przyznał, że były one dość niecodzienne i wyjaśnił, że to dlatego, iż nigdy nie był "średniej klasy skurwielem".

• Wywiad. Pan Zanetta wychował się w niewielkim mieście. Jego ojciec zatrudniał się jako "złota rączka", ponieważ jednak większość czasu spędzał w knajpach, popijając piwo, matka Zanetty, aby utrzymać rodzinę, musiała pracować jako służąca. W szkole pan Zanetta nie był złym uczniem, ale ciągle wpadał w jakieś kłopoty. Rodziców przeważnie nie bylo w domu, więc nikt nie sprawdzał, czy odrobił lekcje ani co robi. Sam badany potrafił wymyślać zupełnie wiarygodne wymówki, kiedy nauczyciele karcili go, gdy wagarował albo nie odrobił lekcji.

• W wieku młodzieńczym łapano go wielokrotnie na drobnych kradzieżach w sklepach. Przeważnie uchodziło mu to na sucho, bo wymyślał przekonujące i chwytające za serce historyjki, tak że poszkodowani dawali mu spokój i nie wzywali policji. Często nie nocował w domu, ciągle wdawał się w bójki w szkole lub dzielnicy, w której mieszkał. Był lubiany przez większość kolegów, niektórzy nawet go podziwiali, chociaż wielu rodziców zdecydowanie zabra­niało dzieciom kontaktów z młodym Zanettą.

• Udało mu się zdobyć zawód kucharza. Następnie wędrował od jednej pracy do drugiej. Pracował w budce z hamburgerami, jakiś czas pływał na statku, był kilka miesięcy we francuskiej Legii Cudzoziemskiej. Przez pewien okres prowadził mocno podejrzany klub nocny. W tym czasie wiodło mu się zupełnie dobrze. Klub nosił wszelkie cechy domu publicznego, ale pan Zanetta twierdził, że cały czas "dbał" o zatrudnione w nim dziewczęta.

• Jakiś czas był żonaty i ma syna. Żona porzuciła go, więc badany uznał, że nie ma powodu, by utrzymywać ją i dziecko, ona zaś w końcu przestała dopominać się o alimenty. Pan Zanetta jest zresztą pewny, że jest ojcem jeszcze kilku innych dzieci, ale nigdy nie uznał za stosowne, by to potwierdzić. Dwa razy złapano go na handlu kokainą, jakiś czas spędził w więzieniu.

• Twierdzi, że proces był niesprawiedliwy i że policja powinna zająć się poszukiwaniem kryminalistów, a nie łapać ludzi, którzy nie zrobili nic złego. Sam też brał różne narkotyki, ale twierdzi, że nigdy się nie uzależnił. Po wyjściu z więzienia przekonał właściciela miejscowej pizzerii, że dotychczas pracował w pizzerii w Rzymie, ale, niestety, musiał wrócić do Belgii z powodu śmiertelnie chorej matki.

• Ojciec pana Zanetty zmarł na marskość wątroby. Badany ma dwóch braci, obaj są zdrowi. Bracia kilkakrotnie pożyczali mu pieniądze, ale ponieważ nigdy ich nie oddawał, odżegnali się od niego. Matka pana Zanetty ma 64 lata i ciągle pracuje jako służąca. Syn od czasu do czasu przyjmuje finansowe wsparcie matki.

• Stwierdzone objawy. Pan Zanetta był zorientowany co do czasu, miejsca i osób. W czasie badania nie był zdenerwowany, przygnębiony czy podejrzliwy. Zachowywał się niezwykle grzecznie, był czarujący, bez wahania udzielał odpowiedzi na wszystkie pytania, chociaż trudno było stwierdzić, do jakiego stopnia mówi prawdę. Jego wypowiedzi były logiczne, nie miał żadnych urojeń, bardzo gorąco zaprzeczał temu, by kiedykolwiek miał halucynacje. Nie odczuwał żadnej winy, nie żałował swojego zachowania ani obecnego, ani w przeszłości. Za wszystkie problemy życiowe obwiniał policję, żonę, rodzinę, poprzednich pracodawców, wspólników, kolegów, przyjaciół i w ogóle całe społeczeństwo, ale nie siebie.

• Badanie fizyczne nie ujawniło niczego nieprawidłowego. Stwierdzono 0,05% alkoholu we krwi. Pan Zanetta zaproponował, że podda się wszelkim niezbędnym testom, ale psychiatra nie widział potrzeby przeprowadzenia innych badań.

DIAGNIZA: ANTYSPOŁECZNE ZABURZENIE OSOBOWOŚCI

Przypadek II

• Panna Penee ma 21 lat, jest Francuzką, samotną, mieszka z rodzicami i młodszą siostrą w sześciopokojowym mieszkaniu, pracuje jako sprzedawczyni w małym sklepiku na przedmieściach.

• Problem. Po kłótni z rodzicami panny Renee zagroziła, że zabije się, wyskakując przez okno. Rodzice nie wiedzieli, co robić, więc wezwali lekarza rodzinnego, który polecił im udać się na oddział psychiatryczny.

• Wszystko zaczęło się od tego, że Renee zamknęła się w swoim pokoju i nastawiła na maksymalną głośność taśmę z muzyką heavymetalową. Rodzice weszli do pokoju i poprosili, by ściszyła tę "zwariowaną muzykę". Badana stanowczo odmówiła, co doprowadziło do jeszcze jednej kłótni. Kiedy matka wyłączyła magnetofon, panna Renee otworzyła okno, stanęła na parapecie i zagroziła, że wyskoczy. W końcu, po długotrwałych awanturach, zgodziła się na przewiezienie do szpitala. W izbie przyjęć badana wyraziła zgodę na pozostanie w szpitalu "tylko dlatego, że sytuacja w domu stała się absolutnie nie do zniesienia".

• Zgodnie z informacją rodziców, sytuacja w domu jest "katastrofalna" już od mniej więcej 5 lat. W jednym momencie panna Renee jest miła i pogodna, a za chwilę zła i kłótliwa bez żadnego ku temu powodu. Raz wydaje się zupełnie szczęśliwa, a następnie ni stąd ni zowąd narzeka, że życie nie jest nic warte. Kilkanaście razy wyprowadzała się z domu do wynajętego mieszkania, ale za każdym razem wracała po jakimś czasie. Rodzice twierdzą, że badana nigdy nie wiedziała, czego naprawdę chce. Jej plany na przyszłość są zupełnie nierealne, a poza tym i tak stale je zmienia.

• Wywiad. Rodzice panny Renee twierdzą, że dopóki córka nie wkroczyła w wiek dojrzewania, była normalnym, zdrowym dzieckiem. Odkąd skończyła 13 lat, współżycie z nią stawało się coraz trudniejsze. Zaczęła mieć problemy w szkole, mimo że jest inteligentna. Dostawała bardzo dobre stopnie z przedmiotów, które ją interesowały, natomiast oblewała te, których nie lubiła. W domu coraz częściej sprzeczała się z rodzicami i siostrą, przeważnie o mało istotne sprawy.

• W wieku 15 lat pacjentka musiała zmienić szkołę z powodu niezaliczenia kilku przedmiotów. Uparła się, że chce iść do szkoły technicznej, co w końcu zrobiła. Była jedyną dziewczyną w klasie, a rok później zrezygnowała, ponieważ wybrana szkoła przestała jej się podobać. Przeszła do szkoły plastycznej, ale po pewnym czasie przestała do niej uczęszczać i podjęła pracę w sklepie. Przez następnych kilka lat wielokrotnie zmieniała miejsce zatrudnienia. Trzykrotnie pozostawała bez pracy przez dobrych kilka miesięcy. W chwili przyjmowania do szpitala pracowała w obecnym miejscu zaledwie od 4 miesięcy, a już rozważała możliwość zmiany zatrudnienia.

• Rodzice panny Renee powiedzieli, że nie miała stałych przyjaciół i że zry­wała znajomości z byle powodu. Jej związki z rówieśnikami opisali jako bliskie, choć przejściowe. Często nawiązywała znajomości - które jej rodzice określili jako niepożądane - nierzadko z osobami przyjmującymi narkotyki. Wydaje się jednak, że sama badana nigdy ich nie używała.

• Stwierdzane objawy. Panna Renee jest atrakcyjną dziewczyną. Kiedy przyjmowano ją do szpitala, była dobrze ubrana. Jej postawę można było określić jako zuchwałą i kłótliwą. Po chwili jednak podjęła współpracę z lekarzem. Przyznała, że często odczuwa smutek i przygnębienie, że nie wie, kim tak naprawdę jest i dlaczego zachowuje się w taki sposób. Zapytana o preferencje seksualne odparła, że nie wie, czy pociągają ja bardziej mężczyźni czy kobiety. Mimo że rodzice zarzucają, że jest "puszczalska", nigdy nie miała stosunku płciowego ani z mężczyzną, ani z kobietą.

• Powiedziała, że wierzy w magię i okultyzm, że czasami ma dziwaczne impulsy, na przykład żeby wsadzić sobie igłę do oka albo połknąć coś z biżuterii. Bez wahania przyznała, że daje rodzicom niezły "wycisk". Chociaż wielokrotnie groziła, że wyprowadzi się z domu, w rzeczywistości obawia się, że to rodzice ją porzucą. Przyznała, że od czasu do czasu grozi popełnieniem samobójstwa, szczególnie po większych kłótniach z rodzicami. Powiedziała, że robi to dlatego, bo świat wydaje jej się wówczas bardzo ponury, a poza tym chce ukarać rodziców. Faktycznie nigdy nie starała się popełnić samobójstwa, ale oświadczyła, że byłaby do tego zdolna, zwłaszcza gdyby życie układało się szczególnie źle.

DIAGNOZA: ZABURZENIE OSOBOWOŚCI BORDERLINE

27

---