WPIP

Polityka- zorganizowana działalność mająca na celu zdobycie i utrzymanie władzy

Funkcje nauki o polityce:

Opisowa: ustala odpowiedź na pytanie jaka była/jest obecnie rzeczywistość polityczna

Wyjaśniająca: dlaczego zaistniało jakieś zjawisko polityczne, dlaczego ma takie a nie inne właściwości

Przewidująca: jak rzeczywistość polityczna będzie wyglądać w przyszłości/kiedy określone zjawiska będą miały miejsce

Instrumentalna: jakie konkretne działania/decyzje podjąć by otrzymać rezultat

Ideologiczna: do jakich celów dążymy, jakie wartości realizujemy?

Proces polityczny- zmiany następujące po sobie, przebieg następujących po sobie faktów politycznych pozostających ze sobą w związku przyczynowo-skutkowym

Czynniki wpływające na przebieg procesu politycznego:

- stopień rozwoju społeczno-gospodarczego

- charakter współdziałania danego kraju z innymi państwami

- rywalizacja ekonomiczna i społeczna z innymi krajami

- program ugrupowań mających większość w parlamencie

- dojście do władzy innej partii lub grupy politycznej

- osiągnięty stopień zorganizowania społeczeństwa (na ile jest ono obywatelskie)

- działalność partii skrajnie prawicowych

Typologie procesów politycznych:

• Procesy polityczne samostanowienia (niezawisłość, niepodległość)- charakterystyczne dla państw dążących do niepodległości

• Procesy polityczne upodmiotowienia - związane są z dążeniem pewnych grup społecznych do uzyskania podmiotowości politycznej u uczestnictwa w życiu politycznym na równi z innymi podmiotami

• Procesy polityczne instytucjonalizacyjne- polegają na tworzeniu podstaw działania podmiotów politycznych i dopuszczaniu ich do uczestnictwa w funkcjonowaniu systemu politycznego (prawa wyborcze obywateli)

• Procesy polityczne partycypacyjne- polegają na wzroście uczestnictwa podmiotów zbiorowych i indywidualnych w życiu publicznym(związki zawodowe)

Działania polityczne to wszelkie działania związane ze sprawowaniem władzy lub walką o władzę w warunkach międzygrupowej rywalizacji, która znajduje swój wyraz w konfliktach, porozumieniach, kompromisach, sojuszach

Cechy działań politycznych

1. Celowy ukierunkowany charakter, są wyrazem świadomego wyboru podmiotów

2. Są podejmowane z zamiarem wywołania określonych skutków politycznych

3. Są podejmowane w interesach wielkich grup społecznych

4. Konfliktowy charakter

Stopień złożoności działań politycznych

• Proste - do celu prowadzą czynności tego samego typu, związek pomiędzy czynnością a rezultatem ma charakter bezpośredni, np.: desygnowanie premiera

• Złożone- mające charakter wieloczynnościowy np. proces legislacyjny

Liczba podmiotów

• Działania jednostkowe, do których możemy zaliczyć działania celowe wykonywane na własną rękę

• Działania zbiorowe będące sumą zachowań indywidualnych, najczęściej podobnych lub identycznych o znikomym stopniu organizacji(Lepper-głośniki)

• Działania grupowe, których podmiotami są grupy społeczne

• Działania totalne, w których podmiotowo uczestniczą wszystkie jednostki społeczne, grupy, instytucje i organizacje np.: wojna

Stopień jawności

• Działania jawne, które są prowadzone pod kontrolą opinii społecznej (proces legislacyjny)

• Działania ukryte prowadzone w tajemnicy, nie podlegają kontroli społecznej

• Działania zamaskowane, których założenia są znane, cele szczegółowe pozostają tajemnicą

Racjonalne działania polityczne - to takie, które w sposób niezawodny, z największym prawdopodobieństwem prowadzi do preferowanego rezultatu przy jak najmniejszych kosztach

Typy działań politycznych

• REFORMA proces rewolucyjnego, stopniowego, zwykle długotrwałego przekształcania systemu politycznego nienaruszający podstawowych reguł i mechanizmów przebiegających pod kontrolą instytucji władzy politycznej

• REWOLUCJA nagła i rozległa zmiana polityczna obejmująca sferę personalną, polityczną, społeczną, kulturową i świadomościową

• PRZEWROTY POLITYCZNE: zamachy stanu, pucze, spiski militarne

Stosunki polityczne - wzajemne oddziaływania na siebie wynikające ze sprawowania władzy

Rodzaje

- stosunki polityczne zwierzchnictwa: charakteryzują się stosunkiem nadrzędności podmiotów rządzących w stosunku do podmiotów podporządkowanych

- stosunki polityczne podporządkowania: charakteryzują się stosunkiem podległości rządzonych w stosunku do rządzących

- stosunki polityczne współpracy: to stosunki przychylne między stronami i służące do osiągnięcia danych celów

- stosunki polityczne kompromisu: pójście na ustępstwa w dojściu do wspólnego celu np. rozmowy koalicyjne

- stosunki polityczne walki: osiągnięcie celów zakłada pokonanie przeciwnika

Potrzeby polityczne - subiektywne stany niedoboru dóbr i wartości niezbędnych do normalnego funkcjonowania podmiotu

• Potrzeba skutecznego uczestnictwa w wyborach

• Potrzeba nieskrępowanej wypowiedzi we wszystkich dziedzinach życia

• Potrzeba bezpieczeństwa osobistego polega na ochronie nietykalności jednostki i mieszkania jednostki

• Potrzeba organizowania się (tworzenia struktur związanych z uczestnictwem w życiu publicznym

Klasyfikacja potrzeb politycznych wg. Kryterium podmiotowego:

• Potrzeby indywidualne (potrzeba posiadania osobistej władzy)

• Potrzeby grupowe (dążenie do władzy grupy społecznej/politycznej)

• Potrzeby ogólnospołeczne (uosobienie dążności całego społeczeństwa do suwerenności, integracji, koalicji)

Interes polityczny - świadome pragnienie skierowania polityki publicznej, względnie poszczególnych decyzji dot. Rozdziału wartości politycznych w konkretnym kierunku

Kryterium przedmiotu:

- interesy ekonomiczne

- interesy socjalne

- interesy ideologiczne

- interesy kulturalne

Artykulacja potrzeb i interesów publicznych- to proces ujawniania się potrzeb politycznych i interesów politycznych, proces podejmowania działań zmierzających do zaspokojenia tych potrzeb

Artykulacja potrzeb i interesów przybiera następujące fazy:

1. Ujawnienie się potrzeb i ich agregacja, czyli przekształcenie w interesy

2. Argumentacja interesów poprzez przekształcenie ich w postulaty

3. Selekcja postulatów

4. Realizacja postulatów

Zachowania polityczne - reakcje ludzi na bodźce wywodzące się ze zjawisk i procesów politycznych

Przykłady zachowań politycznych:

- publiczne manifestowanie poparcia dla władcy

- polemika kandydatów np. na spotkaniu przedwyborczym

- rywalizacja o funkcje lidera partii

Decyzja polityczna- akt nielosowego wyboru działania dokonany spośród co najmniej dwóch wariantów w związku z przekształceniem rzeczywistości istniejącej w rzeczywistość pożądaną

Elementy aktu Decyzji politycznej

• Element procesowy- nielosowy wybór potraktowany jako akt społeczny wynikający z analizy rzeczywistości

• Element podmiotowy czyli ośrodek decyzyjny danego społeczeństwa

• Element przedmiotowy czyli pole polityki

• Element wykonawczy czyli decyzja polityczna

Rodzaje decyzji politycznych

Kryterium adresata czyli do kogo skierowane są decyzje polityczne:

• Decyzje ogólnospołeczne: odnoszą się do całego społeczeństwa (np. ustanowienie święta narodowego)

• Decyzje partykularne- skierowane do jednej grupy zawodowej lub społecznej

• Decyzje indywidualne- odnoszące się do jednej osoby (podmiotu) np. desygnowanie premiera, mianowanie na ministra

Kryterium szczebla decyzyjnego:

• Na szczeblu międzynarodowym - Decyzje podejmowane przez poszczególne państwa

• Decyzje narodowe - podejmowane przez organy centralne

• Decyzje lokalne- podejmowane przez organy lokalne

Kryterium rangi i charakteru czasowego decyzji

• Decyzje strategiczne (perspektywiczne) polegające na wyznaczeniu celów ogólnospołecznych o dość dużej perspektywie czasowej np. dążenie do minimalizacji bezrobocia

• Decyzje taktyczne (bieżące) zmierzające do realizacji celów ogólnych w sytuacjach względnie powtarzalnych (np. ustalenie taryfy celnej lub stóp podatkowych)

• Decyzje operatywne (bieżące) dot. Bieżącej regulacji spraw drobnych o względnie niewielkim ciężarze gatunkowym (np. interwencyjny skup zboża)

Kryterium stopnia wiedzy dostępnej decydentom oraz zamiar realizacji

• Decyzje realne oparte są na dostępnej wiedzy dot. Warunków koniecznych do ich urzeczywistnienia, podjęte z zamiarem ich realizacji (np. ustawa budżetowa)

• Decyzje symboliczne - Decyzje oparte na dostępnej wiedzy, podjęte bez zamiaru ich realizacji np. uchwała lustracyjna

• Decyzje pozorne- nie oparte na dostępnej wiedzy, podjęte z zamiarem ich realizacji

Decyzja optymalna - to taka decyzja, której skutki pozytywne są największe, zaś skutki negatywne najmniejsze.

Cechy charakterystyczne decyzji politycznej

1. Istnienie decydenta (musi istnieć podmiot podejmujący decyzję)

2. Stopień poinformowania ośrodka decyzyjnego

3. Nastawienie się na osiągnięcie więcej niż jednego celu

4. Wielowymiarowość - jeden cel można osiągnąć różnymi metodami

5. Wieloetapowość urzeczywistnienia

Ośrodek decyzyjny - to mechanizm podejmowania decyzji politycznej, podmiot, który podejmuje decyzję polityczną, decydent indywidualny(prezydent, premier, minister, lider partii) lub kolegialny (sejm, senat, RM)

Ośrodki decyzyjne są: narodowe, międzynarodowe, są organami państwa, nie są organami państwa (centralne instancje partii politycznych), nieformalne (grupy nacisku)

Czym jest proces decyzyjny??

To zespół powiązań przyczynowo skutkowych występujących wewnątrz ośrodka decyzyjnego w związku z sytuacją decyzyjną, strukturą ośrodka i celami władzy

Model procesu decyzyjnego

1. Wybór celu, do którego realizacji zmierzamy

2. Określenie skutków pozytywnych związanych z realizacją danego celu oraz sposobów ich wykorzystania

3. Określenie skutków negatywnych związanych z realizacją tego celu oraz sposobów ich uniknięcia bądź pomniejszenia

4. Ustalenie środków najbardziej przydatnych do realizacji danego celu

5. Podjęcie decyzji politycznej

Sytuacja decyzyjna - system zmiennych niezależnych skłaniających decydentów do podjęcia działań, system zmiennych niezależnych od decydentów, ale zależnych od działań innego ośrodka decyzyjnego

Podział sytuacji decyzyjnych:

1. Sytuacje rzeczywiste (istniejące realnie) oraz wyobrażone przez decydentów

2. Sytuacje wewnętrzne i zewnętrzne

3. Sytuacje kryzysowe i normalne

Optymalizacja decyzji politycznej to: znalezienie najskuteczniejszego sposobu realizacji danego celu

Implementacja - to sposób urzeczywistnienia określonej decyzji politycznej za pomocą metod i środków

Błąd polityczny - decyzja zdecydowanie nietrafna i nieoptymalna, decyzja o podjęciu lub zaniechaniu działania politycznego, które przynosi niezaplanowane i nieprzewidziane skutki o negatywnym charakterze

Rodzaje błędów politycznych:

• Błędy diagnozy czyli nietrafne decyzje definiujące cel działania

• Błędy złego rozpoznania potrzeb (decyzje podjęte niepotrzebnie)

• Błędy instrumentalizacji działania (decyzje realizowane nieodpowiednimi metodami i środkami)

• Błędy teoretyczne - popełniamy wtedy gdy wydajemy fałszywy sąd, stanowią one rezultat niesprawnego myślenia, które w polityce pojawia się na skutek błędnej teorii, koncepcji czy też ideologii

• Błędy praktyczne - są rezultatem niesprawnego działania wynikającego z braku dostatecznej siły czy wprawy

Władza polityczna - to wszelka władza w oparciu o przemoc, władza jednej grupy lub innych grup ludzi w warunkach społeczeństwa zróżnicowanego społecznie

Typy definicji władzy (umieć 4!)

• Definicje behawioralne (władza to szczególny typ zachowania ludzkiego polegający na możliwości modyfikowania zachowania ludzkiego), Max Weber: władza jest to możliwość narzucania czyjejś woli lub zachowania innych osób

• Typ teleologiczny: władza to spełnianie pewnych celów, wytwarzanie pewnych skutków. Władza to zdolność osiągania tego czego się chce lub wywoływania pożądanej zmiany

• Definicja instrumentalna, traktuje władzę jako możliwość stosowania szczególnych środków, zwłaszcza przemocy

• Definicje strukturalne ujmują władzę jako pewnego rodzaju stosunek między rządzącymi a rządzonymi

• Definicje zinstytucjonalizowanego wpływu: władza jest powiązana z możliwością instytucjonalnego wpływu na innych. Władza to zdolność narzucania i egzekwowania decyzji

• Definicje konfliktowe, wg. których władza ma możliwość podejmowania decyzji regulujących rozdział dóbr w sytuacjach konfliktowych

Środki sprawowania władzy

• Przymus fizyczny - jest stosowany w sytuacjach zagrożenia bądź faktycznego łamania norm regulujących funkcjonowanie systemu politycznego

• Bodźce materialne i moralne - mają zastosowanie w regulacji zachowań jednostek ludzkich i grup społecznych poprzez mechanizmy realnego stosowania kar i nagród

• Zabiegi perswazyjno ideologiczne - służą oddziaływaniu na środowisko i procesy motywacyjne w celu wykazania pozornej lub rzeczywistej zgodności interesów nosicieli władzy z interesami podmiotów podporządkowania (rządzących/rządzonych)

• Regulacja i kontrola informacji - cenzura informacji

Funkcje władzy politycznej

• Funkcje sensulargo - określają całe płaszczyzny działania władzy politycznej

- Funkcja integracyjna - polega na hamowaniu naturalnych tendencji odśrodkowych i zapewnieniu władzy centralnej najważniejszego znaczenia w kierowaniu państwem

- Funkcja dystrybucyjna - związana jest z konfliktem dotyczącym społecznie pożądanych dóbr, których dysponentami są podmioty tej władzy

- Funkcja ochronna- zapewnienie ochrony na płaszczyźnie konfliktów zewnętrznych i wewnętrznych

- Funkcja strukturotwórcza - związana jest z tworzeniem mechanizmów społecznych, które umożliwiają dostęp do rządzenia reprezentantom wszystkich grup społecznych

• Funkcje sensustricto - określają szczegółowo poszczególne rodzaje działań władzy politycznej

- Funkcja stanowienia prawa - wydawanie norm, których obywatele muszą/powinni przestrzegać

- Funkcja tworzenia lub modyfikowania organów państwowych

- Funkcja podejmowania decyzji w zakresie finansów państwa np. budżet, podatki

- Funkcja wpływania na działalność naukową, kulturową, oświatową i propagandową

Legitymizacja władzy - prawowitość władzy czyli uprawnienie rządzących do podejmowania wiążących decyzji przy równoczesnej aprobacie rządzonych (wyklucza jakąkolwiek przemoc)

1. Legitymizacja normatywna podmiotu polega na uznaniu, że dana grupa doszła do władzy i sprawuje władze zgodnie z zasadami i normami przyjętymi w konstytucji państwa i innych aktach prawnych

2. Legitymizacja społeczna podmiotu władzy polega na przeświadczeniu, że dana grupa społeczna lub sposób sprawowania władzy uchodzą w opinii społecznej za uprawnione i godne akceptacji.

TRZY WYMIARY LEGITYMIZACJI

1. Legitymizacja ideologiczna opiera się na akceptacji głównych zasad wg których władza jest zorganizowana w systemie politycznym

2. Legitymizacja strukturalna opiera się na przekonaniu o prawowitym, legalnym i praworządnym charakterze norm reżimu politycznego, społeczeństwo akceptuje porządek polityczny

3. Legitymizacja personalna wyraża się w szacunku dla poszczególnych osób sprawujących funkcje publiczne

TRZY TYPY PANOWANIA WG. MAXA WEBERA

1. Legitymizacja (panowanie) legalna polega na przeświadczeniu, że posłuszeństwo wynika z faktu istnienia prawa stanowionego i przestrzegania go przez reprezentantów władzy

2. Panowanie tradycyjne opiera się na mocy wiary w świętość istniejących od dawna porządków i potęgi panujących. Odziedziczony status społeczny, jest głównym źródłem sprawowania władzy. Np. władza patriarchalna

3. Władza (legitymizacja) charyzmatyczna (kult przywódcy)

Czynniki wpływające na osobowość polityczną -> wewnętrzne i zewnętrzne

Wewnętrzne:

• Zdrowie polityka (Jelcyn, Mitterand, Mao tse Tung, Vaclav Havel-> pokazywani w sile)

• Płeć (kobiety w polityce -> jest ich mało)

• Wiek (bariera wiekowa np. przy wyborach prezydenckich)

• Rytmy biologiczne (sowa, skowronek)

Zewnętrzne

• Zmiany ciśnienia powietrza

• Wilgotność powietrza

• Zanieczyszczenie powietrza

• Pora roku

Komunikacja niewerbalna - tym kanałem idzie 65% komunikatów

-mimika - uzewnętrznianie uczuć za pomocą twarzy

-pantomimika - uzewnętrznianie uczuć za pomocą ruchów ciała(uścisk dłoni, uścisk na misia)

-ubiór- pasujący do danej sytuacji

-proksemika- sztuka wykorzystania przestrzeni w celu ekspresji emocji politycznych

-wokalizacja- związana z komunikacją werbalną, obejmuje ton, natężenie głosu

System polityczny - to ogół organów państwowych, partii politycznych oraz organizacji i grup społecznych (formalnych i nieformalnych) działających na terenie danego państwa oraz ogół generalnych norm i zasad regulujących stosunki między nimi.

TRZY STANOWISKA METODOLOGICZNE ZWIĄZANE Z POJECIEM SYSTEMU POLITYCZNEGO

1. Ujęcie Instytucjonalne według, którego system polityczny oznacza ogół instytucji, za pośrednictwem, których podejmowane są decyzje polityczne (Max Weber, George Jellinek)

2. Ujęcie strukturalno-funkcjonalne określa system polityczny jako dynamiczny proces polityczny zachodzący w obrębie wspólnot takich jak: państwo, partia polityczna, związki zawodowe. Strukturalne elementy systemu politycznego to zapełniające go role, działania, wzajemne działania, sposoby i wzorce zachowania jednostek i innych podmiotów społecznych.

3. Ujecie systemowe według, którego rozpatruje się relacje między systemem a jego otoczeniem. Sprowadza się to pojęcie do trzech etapów:

1. wejścia

2. przetworzenia

3. wyjścia

NA SYSTEM POLITYCZNY SKŁĄDAJĄ SIĘ TRZY GRUPY ELEMENTÓW:

1. Idee i wartości: np. idea suwerenności narodu (zapisana w konstytucji)

2. Organizacje i instytucje uczestniczące w życiu politycznym kraju np. aparat państwowy, samorządy, partie polityczne, związki zawodowe

3. Normy regulujące i organizujące wcielanie w życie idei wartości politycznych oraz regulujące strukturę i funkcjonowanie organizacji i instytucji politycznych np. normy prawne, moralne

Cztery podsystemy w ramach systemu politycznego

1. Instytucjonalny: partie polityczne, organizacje społeczne, grupy interesu, instytucje samorządowe.

2. Funkcjonalny: ogół funkcji i ról wypełnianych przez poszczególne elementy podsystemu instytucjonalnego

3. Regulacyjny: obejmuje ogół norm, za pośrednictwem których reguluje się ogół stosunków społeczno-politycznych

4. Komunikacyjny: obejmuje ogół związków i relacji istniejących między różnymi elementami podsystemu instytucjonalnego

Funkcje systemu politycznego:

1. Funkcja regulacyjna oznacza sterowanie procesami według reguł przyjętych w danym systemie politycznym.

2. Funkcja mediacyjna polega na rozwiązywaniu konfliktów i mediacji w przypadkach sprzecznych interesów grupowych

3. Funkcja adaptacyjna w usprawnianiu działania instytucji i w poszerzaniu bazy funkcjonowania systemu

4. Funkcja innowacyjna polega na wprowadzaniu do otoczenia reguł i mechanizmów działania

Cechy systemu parlamentarno-gabinetowego:

1. Istnienie parlamentu wyłonionego w wyborach powszechnych

2. Układ sił w parlamencie ma decydujący wpływ na proces tworzenia rządu. Premier powinien mieć poparcie większości w parlamencie

3. Członkowie rządu ponoszą odpowiedzialność polityczną przed parlamentem (wotum nieufnosci0

4. Głowa państwa i członkowie rządu ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną za tzw. delikt konstytucyjną

5. Głowa państwa ma prawo do skrócenia kadencji parlamentu

6. Nie występuje w systemie parlamentarnym zakaz łączenia stanowisk

7. Głowa państwa ma bardzo ograniczone kompetencje (gł. Reprezentacyjne)

Cechy systemu prezydenckiego:

1. USA modelowy przykład systemu prezydenckiego

2. prezydent jest jednocześnie głową państwa i szefem rządu

3. prezydent i parlament wybierane SA w drodze wyborów powszechnych

4. prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej przed kongresem, ponosi tylko odpowiedzialność konstytucyjną (impeachment)

5. prezydent nie ma prawa skrócenia kadencji parlamentu

6. zakaz łączenia stanowiska w rządzie i pełnienia mandatu deputowanego

Cechy systemu pół-prezydenckiego:

(tzw. semi-prezydencki/ mieszany)

1. bezpośredni sposób powołania prezydenta przez naród w drodze wyborów powszechnych

2. występuje dualizm egzekutywy czyli władza wykonawcza należy do prezydenta i rządu

3. szeroki zakres kompetencji prezydenta

4. prezydent powołuje premiera, a na jego wniosek ministrów

5. zakaz łączenia stanowisk

6. istnieje możliwość skrócenia kadencji parlamentu przez prezydenta

występuje w: Finlandii, Francji, Portugalii

Cechy systemu parlamentarno-komitetowego:

1. Występuje w Szwajcarii

2. Występuje zasada jednolitości władzy państwowej

3. Parlament jest najwyższym organem państwowym, który bezpośrednio powołuje głowę państwa i rząd

4. Rząd jest komitetem wykonawczym parlamentu

5. Istnieje zakaz łączenia stanowisk (rząd na 4 lata wybierany spoza grona deputowanych)

6. Rząd pełni funkcję kolegialnej głowy państwa

7. Nie występuje odpowiedzialność polityczna rządu

8. Występują bardzo rozwinięte instytucje demokracji bezpośredniej (referenda)

PAŃSTWO

Pojęcie państwa

Polis - Grecja

Civitas - Rzym, gmina pełnoprawnych obywateli, państwo obywateli rzymskich

Republika - państwo jako wspólnota wszystkich obywateli

Imperium - Rzym

Kraj Terra - średniowiecze

Państwo

• Okolony granicami obszar, w obrębie którego ludzie są poddani jednej władzy politycznej (państwo jako kraj

• Ogół ludzi żyjących w granicach danego państwa

• Organizacje ludzi rozpatrywane ze względu na łączącą ich więź zależności politycznej

• Część organizacji państwowej, która sprawuje władzę nad innymi lub realizuje wszelkie związane z tą władzą czynności

• Podmiot własności państwowej

Typy definicji państwa:

1. Definicje funkcjonalne: opisują one państwo poprzez funkcje jakie spełnia w danym układzie społecznym: Państwo jest to zrzeszenie doskonale wolnych ludzi w celu korzystania z prawa oraz dla dobra powszechnego

2. Definicje strukturalno-elementarne: wg. Jellinka państwo to: ludność, terytorium i władza zwierzchnia. Państwo to trwały związek ludzi trwale osiadłych na danym terytorium, podlegających jednej, wyłącznej władzy zwierzchniej (suwerenność)

3. Definicje psychologiczne: Leon Petrażycki: Państwo jest to zbiór wyobrażeń dotyczących władczych stosunków międzyludzkich. Stosunki takie zachodzą głównie na płaszczyźnie kontaktów pomiędzy rządzącymi i rządzonymi

4. Definicje socjologiczne: określają państwo jako społeczność polityczna. Państwo jest to zespół ludzi występujących jako członkowie lub funkcjonariusze określonych instytucji i mających z tej racji określone prerogatywy

5. Definicje klasowe to odmiana definicji socjologicznych, Karol Marks: Państwo do instrument klasowego panowania ze względu na dominację klas posiadających

Typy umieć wszystkie, definicję jedną, najlepiej Jellinka

Cechy państwa

1. Jest to organizacja polityczna

2. Państwo jako organizacje przymusowe -> siła fizyczna stosowana wobec ludzi

3. Przymus ekonomiczny np. embargo

4. Przymus psychologiczny -> państwo posiada monopol na przekazywanie informacji (kiedyś cenzura)

5. Państwo jako organizacja terytorialna

6. Państwo jako organizacja suwerenna

Suwerenność - oznacza niezależność władzy państwowej w stosunkach z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi oraz od wszelkiej innej władzy wewnątrz państwa

Cechy państwa suwerennego:

1. Posiada zwierzchnią władze nad terytorium i ludnością

2. Może dobrowolnie nawiązywać stosunki dyplomatyczne z innymi państwami

3. Może swobodnie kształtować własny ustrój społeczno-gospodarczy i formę państwa.

PAŃSTWO PRAWA

Państwo rządzone przez prawo

Cechy charakterystyczne państwa prawa

• Wolne wybory

• Zasada podziału władzy

• Niezawisłość sądów

• Legalizm

• Hierarchiczny system źródeł prawa

• Kontrola legalizmu i hierarchii aktów prawa

GENEZA PAŃSTWA

Arystoteles: państwo [pochodzi z natury co oznacza, ze powstało na drodze naturalnego rozwoju, syntezy mniejszych wspólnot rodzinnych w osady, które się łączyły i tworzyły miasta-państwa (polis). Zadaniem polis było zapewnienie obywatelom szczęśliwego życia

Arystoteles wyróżnił trzy czynniki władcze:

1. Czynnik obradujący

2. Czynnik rządzący

3. Czynnik sądzący

Arystoteles podzielił ustroje na:

USTROJE

DOBRE ZDEGENEROWANE

USTRÓJ określa porządek władzy w państwie i sposób ich podziału, stwierdza co jest czynnikiem decydującym w państwie, jaki jest cel każdej wspólnoty.

USTROJE DOBRE wg. Arystotelesa

• Monarchia

• Arystokracja

• Politeja (władza sprawowana przez średnio zamożnych)

USTROJE ZDEGENEROWANE wg. Arystotelesa

• Tyrania

• Oligarchia

• Demokracja

Demokracja to wg. Arystotelesa (i po grecku) rządy ubogich.

TRZY SPOSOBY DEFINIOWANIA DEMOKRACJI

1. Ujęcie aksjologiczne

• Demokracja jest traktowana jako sposób rządzenia oparty na następujących wartościach politycznych: wolność, równość, godność człowieka, tolerancja

Ujęcie proceduralne:

• Kładzie się nacisk na instytucje i mechanizmy sprawowania władzy politycznej, utożsamia się w nim demokrację z określonym typem reżimu politycznego

• Do reguł rządzących procesem sprawowania władzy należą np.

- swoboda zrzeszania się

- legalność działania opozycji

- tworzenie wyspecjalizowanych instytucji kontroli władzy mających w założeniach zapobiegać jej nadużyciom

ZASADY PRAWNO-USTROJOWE PAŃSTW DEMOKRATYCZNYCH

1. Suwerenność narodu

2. Zasada reprezentacji - obowiązek delegowania uprawnień władczych na przedstawicieli wybieranych przez naród

3. Uznanie wyborów za główne źródło legitymizacji władzy

4. Podział władzy

5. Odpowiedzialność polityczna funkcjonariuszy politycznych

6. Ochrona praw obywatelskich

Ad. 3

Demokracja może być traktowana jako realny efekt społeczny łączący formalne reguły sprawowania władzy z treścią polityki. Procedury i instytucje polityczne traktowane są w nim jako środek osiągania określonych celów społecznych:

• Likwidacja różnic społecznych

• Eliminacja bądź redukcja elementów przemocy w rozwiązywaniu konfliktów politycznych

• Ochrona mniejszości politycznych

PŁASZCZYZNY I FORMY DEMOKRACJI

1. Polityczna: związana z podejmowaniem decyzji

2. Demokracji lokalnej (ograniczony zasięg terytorialny)

3. Demokracja przemysłowa oznaczająca stworzenie dla zatrudnionych w przedsiębiorstwach warunków współuczestnictwa w podejmowaniu decyzji dotyczących strategii przedsiębiorstwa.

DOKTRYNY ŚREDNIOWIECZNE

Doktryna teologiczna

• św. Augustyn: przejście od stanu przedpaństwowego do państwa nastąpiło wskutek zepsucia się natury ludzkiej. Bóg dał człowiekowi państwo, ale zrobił to z powodu grzechu. Gdyby nie upadek ludzi, państwa by nie było. Istnieje nieustanna walka między państwem ziemskim (civitas terrena) a państwem boskim (civitas Dei). Pierwsze to państwo ludzi grzesznych i złych, którzy nie zaznali łaski. Państwo stwarzało warunki zewnętrznego pokoju i bezpieczeństwa. Wymagało to specjalnie dobrych władców. Ale Bóg dawał władzę dobrym i złym, dostarczał nawet tyranów, także bowiem poprzez nich realizował swe plany. Zatem chrześcijanie winni byli tolerować władzę nawet wówczas, gdy była identyczna z bezkarnością.

• św. Tomasz z Akwinu: Państwo przestało być instytucją ustanowioną przez Boga dla poskromienia grzesznego człowieka. Jak źródłem powstania społeczności ludzkiej była ludzka natura, tak i władza państwowa pochodziła tylko pośrednio do Stwórcy, Boska była tylko sama zasada władzy (principium praelationis)natomiast każdy konkretny ustrój tworzyli ludzie.

Doktryna patriarchalna:

• Robert Filmer: państwo powstało w procesie mechanicznego łączenia rodów w plemiona, plemion zaś w większe całości aż do państwa włącznie przy zachowaniu zasady patriarchalnej władzy

Doktryna patrymonialna:

• Ludwik von Halter, wiek XIX: u źródeł władzy państwowej leżała własność ziemi, koncepcja ta ujmowała państwo jako dziedziczną własność dynastii panującej, a zgodnie z tą zasadą obowiązywały w niej w odniesieniu do państwa podobne zasady dziedziczenia jak w stosunkach prywatno prawnych

DOKTRYNY NOWOŻYTNE, CECHY DOKTRYN NOWOŻYTNYCH

1. Następuje Oddzielenie własności prywatnej władcy od własności publicznej

2. Następuje wytworzenie się trwałych instytucji administracji państwowej

3. Powstają różne formy udziału obywateli w sprawowaniu władzy państwowej

Doktryna umowy społecznej

• Przedstawiciele: Spinoza, Hobbes, J.J Rousseau, Hugo Grocjusz

Doktryna podboju:

• Przedstawiciele: Ludwik Gumplowicz

• Państwo powstało po podbiciu grup gorzej zorganizowanych i słabszych przez lepiej zorganizowane i silniejsze

Doktryna rozwarstwienia klasowego:

• Przedstawiciele: Fryderyk Engels „O pochodzeniu rodziny, własności prywatnej i państwa”

• Wywodził genezę państwa z rozpadu małej i nieskomplikowanej społeczności na antagonistyczne klasy społeczne. Stosunki produkcji istniejące początkowo w społeczeństwie były stosunkami wspólnej własności. W pewnym momencie nastąpiło przywłaszczenie środków produkcji przez jednych ludzi i podporządkowanie sobie tych, którzy tych środków nie posiadali (2 klasy: eksploratorzy i eksploatowani)

Doktryny socjologiczne - społeczne:

• Przedstawiciele: L. Duguit

• Genezę państwa wywodzi się ze społecznego podziału władzy, ze stopniowego wyróżniania się grupy rządzących i rządzonych

Doktryny psychologiczne:

• Przedstawiciele: L. Petrażycki

• Państwo powstało dzięki przeżyciom prawnym, powstanie władzy państwowej wyjaśniał wskazując na przeżycia, których wynikiem jest świadoma konieczność okazywania posłuszeństwa pewnym osobom w państwie

Doktryna państwa międzynarodowego:

1. Wyzwolenie się narodu od zależności innego narodu np. Polska w 1918 r

2. Secesja części terytorium danego państwa dająca początek nowemu państwu np. wystąpienie 11 stanów południowych z Unii

3. Rozpad państwa na 2 lub więcej części np. 1993 Czechosłowacja na Czechy i Słowację, ZSRR

4. Zjednoczenie dwóch lub więcej państw, np.: NRD + RFN= Niemczy

5. Utworzenie nowego państwa na podstawie aktu międzynarodowego 1947 - Izrael

Typy państw - pojęcie typu państwa powinno dać odpowiedź na pytanie kto w państwie sprawuje kontrolę nad środkami produkcji i wyłania ośrodki władzy

Kryteria wyłonienia typu państwa

1. Rodzaj stosunków na linii rządzący - rządzeni

2. Określić (wyodrębnić) grupę, która w danym państwie włada środkami produkcji

3. Zbadać relacje jakie zachodzą między grupami społecznymi

4. Badamy grupę, która wyłania ośrodki władzy politycznej

5. Badamy jaki jest status ludności w danym państwie

6. Badamy grupę, która nadzoruje funkcjonowanie organów państwa

TYPY

1. Państwo niewolnicze

2. Państwo feudalne

3. Państwo kapitalistyczne

4. Państwo socjalistyczne

Ad. 1

Niewolnictwo - jedna z form wyzysku polegająca na tym, ze pewna grupa ludzi wraz z narzędziami produkcji stanowi własność innych ludzi (który mogą nimi swobodnie rozporządzać)

1926

1948 - deklaracja praw człowieka - niewolnictwo i handel ludźmi zakazane!

1956 - uzupełnienie zapisu z 1926

197?- rezolucja potępiająca handel ludźmi

Ad. 2

Państwo feudalne to system społeczno-polityczny opierający się na systemie hierarchicznej zależności jednostek:

• Władca

• Najpotężniejsi feudałowie

• Wasale niższego rzędu

• Chłopi, niewolnicy, ludzie bez ziemi

Przesłanki powstania państwa feudalnego:

• Słabość władzy centralnej

• Dezintegracja administracyjna Rzymu

• Prowadzenie działań militarnych, które pochłonęły rzeszę ludzi

Ad. 3

Państwo kapitalistyczne:

1. to system gospodarczy zorientowany na rynek czyli miejsce gdzie spotykają się popyt a także podaż dóbr i usług, oraz gdzie odbywa się współzawodnictwo

2. to system gospodarki wymiennej, którego cechą jest podział ludzi na właścicieli środków produkcji oraz na robotników

W rozwoju państwa kapitalistycznego wyróżniamy 2 okresy:

1. państwo liberalne odpowiadające kapitalizmowi wolnokonkurencyjnemu

2. współczesne państwo kapitalistyczne rozwijające działalność zarówno w strefie gospodarczej jak i socjalnej

Ten drugi typ zaczął pojawiać się w XVIII w. :

• państwo dobrobytu: koncepcja państwa dobrobytu zakłada, że państwo przy użyciu mechanizmów politycznych i administracyjnych pomaga osobom, które znalazły Się w trudnej sytuacji

• państwo powinno zapewnić każdemu obywatelowi równość (?) w korzystaniu z usług socjalnych państwa

• zapewnienie ochrony socjalnej, każdemu, kto znalazł się w trudnej sytuacji życiowej

• państwo musi zapewnić każdemu minimalne dochody

Ad. 4

Państwo socjalistyczne - (ten typ pojawił się po II wś. W Europie wsch. i śr. )

• Korea Północna

• Wietnam

• Chiny

• Kuba

Trzy grupy społeczne: robotnicy, chłopi, inteligencja pracująca. Monopol jednej partii na sprawowanie władzy

PAŃSTWO FASZYSTOWSKIE

• Reżim polityczny utożsamiany z totalitaryzmem

• Idea społeczno-polityczna, której podstawowe elementy określa idea charyzmatycznego wodza

• Mit wspólnoty ziemi i krwi

• Zbiór antydemokratycznych, antyliberalnych i skrajnie nacjonalistycznych haseł

PAŃSTWA TRZECIEGO ŚWIATA (ROZWIJAJĄCE SIĘ)

• Powstałe na terytoriach dawnych kolonii i terytoriów zależnych

• Wyzwoliły się spod panowania kolonialnego

• Posiadają niski stopień rozwoju gospodarczego

• Struktura społeczna jest bardzo zróżnicowana

• Struktury polityczne są słabo rozwinięte

• Przyjmują zróżnicowany zakres praw i swobód obywatelskich

Forma państwa (3 elementy):

• Forma rządów

• Tzw. reżim polityczny

• Ustrój terytorialny państwa

Kryteria klasyfikacji:

1. Kryterium ze względu na formę rządu:

1. Monarchie

2. Republiki

Monarchie europejskie:

Belgia Albert II od 1993 r

Dania Małgorzata II od 1972 r

Hiszpania Juan Carlom od 1975 r

Holandia Beatrix od 1980 r

Monaco ks. Albert II od 2005 r

Norwegia Harald V od 1991 r

Szwecja Karol XVI Gustaw od 1973r

Anglia Elżbieta II od 1952

Lichtenstein ks. Hans Adam II od 1974

Luxemburg wlk. Ks. Henryk od 2000 r

Watykan Benedykt XVI od 2005 r (monarchia elekcyjna)

Republika - władza pochodzi od narodu, jest określony czas sprawowania władzy i prawna odpowiedzialność głowy państwa

2. Kryterium ze względu na wewnętrzny podział państwa

• Państwo unitarne: wewnętrznie jednolite, jednostki administracyjno-terytorialne są podporządkowane organom centralnym, nie mają żadnej politycznej samodzielności występuje jednolity system prawa np. Polska

• Państwo złożone:

1. Unia personalna- związek dwóch lub więcej państw poprzez osobę wspólnej głowy państwa z zachowaniem odrębnego systemu instytucji państwowych

2. Unia realna: związek dwóch lub więcej państw będących podmiotem prawa międzynarodowego. W ramach tej unii sprawy zagraniczne, finansowe, wojskowe są rozwiązywane wspólnie dla wszystkich państw

3. Konfederacja- związek państw powołany w celu realizacji określonych zamierzeń Unia Europejska

4. Federacja - Rosja, RFN, USA, Szwajcaria

• Autonomia - ograniczona suwerenność powstała z różnych przyczyn, np. uwarunkowania geograficzne np. Kraj Basków, Kosowo, Grenlandia

3. Kryterium ze względu na reżim polityczny

1. Państwa demokratyczne: ustrój parlamentarno-gabinetowy, prezydencki, pólprezydencki)

2. Państwa autorytarne:

• Ograniczony pluralizm przejawiający się w istnieniu jednej partii politycznej

• Zawężony zakres udziału społeczeństwa w organizacjach politycznych państwa

• Elitarność form działalności publicznej

• Postępująca depolityzacja

• Polityczne sterowanie nastrojami społeczeństwa

• Państwa totalitarne:

• Władza skupiona w rękach jednostki lub grupy

• Rozbudowany system kontroli

• Upolitycznienie aparatu kontroli

• Rozbudowany system terroru

• Centralizacja gospodarki i polityki gospodarczej

FUNKCJE PAŃSTWA

WEWNETRZNE ZEWNĘRZNE

Na terytorium poza terytorium

WEWNETRZNE:

• Funkcja ochronna: zapewnienie bezpieczeństwa obywatelom wewnątrz państwa

• Funkcja kulturalno wychowawcza: działania w sferze kształtowania i rozpowszechniania kultury

• Funkcja socjalna: państwo opiekuńcze, ma pomagać najuboższym

• Funkcja adaptacyjna: związana z dążeniem państwa do przekształcania się zgodnie z rozwojem cywilizacyjnym

ZEWNĘRZNE

• Ochrona obywateli poza granicami państwa np. ambasady, konsulaty

GRUPA INTERESU:

To zorganizowane stowarzyszenie, którego celem jest wpływanie na treść polityki, względnie działania rządu

CECHY GRUP INTERESU:

• Skupiają różne kategorie członków

• Opierają się na dobrowolnym członkostwie

• Mobilizują swoich członków wokół określonych kwestii

• Grupy interesu nie dążą do zdobycia i sprawowania władzy (w odróżnieniu od partii)

• Grupy interesu chcą wywierać wpływ na decyzje polityczne (np. związki zawodowe)

KLAZYFIKACJA GRUP INTERESU

1. Grupy autonomiczne: nie mają formalnej organizacji, działają spontanicznie, np. blokady dróg

2. Grupy nieposiadające charakteru stowarzyszeń, Grupy komunalne np. Grupy etniczne

3. Stowarzyszenia maja formalną organizację, są rejestrowane, członkostwo dobrowolne

4. Grupy instytucjonalne, posiadają własne, statutowe działania

KULTURA POLITYCZNA

To całokształt wartości, norm i reguł zachowania utrwalonych w świadomości podmiotów biorących udział w działaniach politycznych

TYPY KULTURY POLITYCZNEJ

1. Kultura parafialna (zaściankowa), rzeczywistym jej odpowiednikiem byłyby kultury polityczne prymitywnych plemion afrykańskich. Społeczeństwo nie wykazuje zainteresowania systemem politycznym

2. Kultura poddańcza, w której jednostki świadome są złożoności systemu politycznego, wykazują pewne zainteresowanie i pewną wiedzę na temat mechanizmów sprawowania władzy politycznej. Przeważa postawa podporządkowania się decyzjom politycznym

3. Kultura uczestnicząca - obywatele czynnie uczestniczą w życiu politycznym, tzw. społeczeństwo obywatelskie

KONFLIKTY POLITYCZNE

Konflikt określany jest jako przeciwstawne działanie dwóch lub więcej podmiotów polityki wynikające z ich wzajemnie sprzecznych interesów

GENEZA KONFLIKTU (4 obszary)

1. Sprawowanie władzy i wywieranie wpływu w systemie politycznym

2. Partycypacja w tworzeniu i dystrybucji dóbr materialnych

3. Status poszczególnych podmiotów w strukturze politycznej

4. Szanse kształtowania, upowszechniania i realizacji wartości związanych ze sferami politycznymi, etycznymi, religijnymi

FAZY KONFLIKTU

1. Pojawienie się sprzeczności i frustracji społecznych

2. Realna „walka” pomiędzy podmiotami charakteryzująca się zmiennym poziomem jej natężenia

3. Próba rozwiązania konfliktu poprzez ostateczne usunięcie jej przyczyn i zawarcie porozumienia

Przykładowe pytania:

1. Typy definicji władzy

2. Klasyfikacja form państwa- czyli podział ze względu na formę, ustrój terytorialny i reżim polityczny; wyjaśnić federacje dokładnie

3. W jaki sposób popiera się władze nie pamiętam jak to dokładnie brzmiało ale chodziło o manifestacje, popieranie indywidualne oraz debaty przed wyborcze

4. Typy definicji państwa,

5. Typy kultury i

6. Co to jest działalność polityczna

---