Aktywność ABW podlega kontroli i nadzorowi ze strony organów władzy ustawodawczej oraz wykonawczej oraz wymiaru sprawiedliwości i kontroli państwowej

1. Prezes Rady Ministrów - określa kierunki działania Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego w drodze wytycznych

Szef Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego przedstawia Prezesowi Rady Ministrów:

1. roczny plan działania na rok następny, najpóźniej na 3 miesiące przed końcem roku kalendarzowego,

2. sprawozdania z działalności Agencji za poprzedni rok kalendarzowy, corocznie do dnia 31 stycznia.

Szef Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, przekazuje niezwłocznie Prezesowi Rady Ministrów informacje mogące mieć istotne znaczenie dla bezpieczeństwa
i międzynarodowej pozycji Rzeczypospolitej Polskiej. Jeśli uzyskane informacje dotyczą spraw objętych zakresem działania właściwego ministra, Szef Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego przekazuje je temu ministrowi, chyba że Prezes Rady Ministrów zdecyduje inaczej.

Rozporządzenie PRM w sprawie szczegółowego zakresu działania Jacka Cichockiego — Ministra Spraw Wewnętrznych — w zakresie koordynacji służb specjalnych z dn. 24 listopada 2011 r., przekazuje koordynację działalności Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego i Centralnego Biura Antykorupcyjnego i nadzoru nad tą aktywnością w ręce aktualnego Ministra SW.

Zgodnie z rozporządzeniem, minister m.in. wykonuje w imieniu Prezesa Rady Ministrów i z jego upoważnienia następujące zadania:

• przygotowuje, uzgadnia i wnosi do rozpatrzenia przez Radę Ministrów projekty: założeń projektów ustaw, ustaw, rozporządzeń i innych aktów prawnych oraz dokumentów rządowych dotyczących służb specjalnych;

• może żądać od szefów służb specjalnych informacji związanych z planowaniem i wykonywaniem powierzonych im zadań;

• zapewnia współdziałanie służb specjalnych w celu realizacji ich ustawowych zadań;

• wyraża zgodę na współdziałanie z właściwymi organami i służbami innych państw przez Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencję Wywiadu, a w przypadku Centralnego Biura Antykorupcyjnego także z organizacjami międzynarodowymi.

Obsługę Ministra SW w zakresie wykonywania zadań zapewnia Kancelaria Prezesa Rady Ministrów.

2. Kancelaria Prezesa Rady Ministrów - z upoważnienia Prezesa Rady Ministrów, kontroluje realizację zadań wskazanych przez Radę Ministrów i Prezesa Rady Ministrów oraz przedstawia wnioski z przeprowadzonych kontroli. Działalność tą Kancelaria Prezesa Rady Ministrów wykonuje w trybie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu przeprowadzania kontroli przez Kancelarię Prezesa Rady Ministrów.

Przeprowadzenie kontroli np. w ABW ma na celu ustalenie stanu faktycznego realizacji zadań wskazanych przez Radę Ministrów lub Prezesa Rady Ministrów w kontrolowanym zakresie, pod względem legalności, gospodarności, celowości i rzetelności, jego udokumentowanie, dokonanie oceny kontrolowanych zadań, wskazanie osób odpowiedzialnych za stwierdzone nieprawidłowości oraz sformułowanie wniosków i zaleceń pokontrolnych.

3. Kolegium do Spraw Służb Specjalnych - działa przy Radzie Ministrów - jako organ opiniodawczo-doradczy w sprawach programowania, nadzorowania i koordynowania działalności ABW, AW, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego i Centralnego Biura Antykorupcyjnego oraz podejmowanych dla ochrony bezpieczeństwa państwa działań Policji, Straży Granicznej, Żandarmerii Wojskowej, Służby Więziennej, Biura Ochrony Rządu, Służby Celnej, urzędów skarbowych, izb skarbowych, organów kontroli skarbowej, organów informacji finansowej oraz służb rozpoznania Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.

Do zadań Kolegium należy formułowanie ocen lub wyrażanie opinii w sprawach:

• powoływania i odwoływania Szefa ABW, Szefa AW, Szefa Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Szefa Służby Wywiadu Wojskowego oraz Szefa Centralnego Biura Antykorupcyjnego,

• kierunków i planów działania służb specjalnych,

• szczegółowych projektów budżetów służb specjalnych, przed rozpatrzeniem ich przez Radę Ministrów,

• projektów aktów normatywnych i innych dokumentów rządowych dotyczących działalności służb specjalnych,

• wykonywania przez służby specjalne powierzonych im zadań zgodnie
  z kierunkami i planami działania tych służb,

• rocznych sprawozdań przedstawianych przez Szefów z działalności podległych im służb specjalnych,

• koordynowania działalności ABW, AW, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego i Centralnego Biura Antykorupcyjnego, a także działalności służb specjalnych z Policją, Strażą Graniczną, Żandarmerią Wojskową, Biurem Ochrony Rządu, Służbą Celną, urzędami skarbowymi, izbami skarbowymi, organami kontroli skarbowej, organami informacji finansowej i służbami rozpoznania Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej oraz ich współdziałania w dziedzinie ochrony bezpieczeństwa państwa,

• współdziałania podmiotów, o których mowa w art. 10 - (organy administracji rządowej, organy samorządu terytorialnego, instytucje państwowe oraz przedsiębiorcy prowadzący działalność w zakresie użyteczności publiczne), ze służbami specjalnymi,

• współdziałania służb specjalnych z właściwymi organami i służbami innych państw,

• organizacji wymiany informacji istotnych dla bezpieczeństwa
  i międzynarodowej pozycji Rzeczypospolitej Polskiej pomiędzy organami administracji rządowej,

• ochrony informacji niejawnych dotyczących:

1. zagrożeń o zasięgu ogólnokrajowym w zakresie ochrony informacji niejawnych stanowiących tajemnicę państwową,

2. sposobów postępowania w sytuacji zagrożenia o zasięgu ogólnokrajowym, powstałej wskutek ujawnienia informacji niejawnych stanowiących tajemnicę państwową, oraz dokonywanie oceny skutków ujawnienia takich informacji,

3. projektów aktów normatywnych i innych dokumentów rządowych dotyczących ochrony informacji niejawnych,

4. innych spraw zlecanych przez Radę Ministrów lub Prezesa Rady Ministrów oraz wnoszonych przez ministrów w zakresie realizacji zadań związanych z ochroną informacji niejawnych.

Szczegółowy tryb i zasady funkcjonowania Kolegium do Spraw Służb Specjalnych oraz zakresu czynności sekretarza tego Kolegium reguluje rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 lipca 2002 r. (Dz.U.02.103.929)

W skład Kolegium wchodzą:

1) przewodniczący - Prezes Rady Ministrów,

2) sekretarz Kolegium,

3) członkowie:

a) minister właściwy do spraw wewnętrznych,
b) minister właściwy do spraw zagranicznych,
c) Minister Obrony Narodowej,
d) minister właściwy do spraw finansów publicznych,
e) Szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego,

4) minister-członek Rady Ministrów właściwy do spraw koordynowania działalności służb specjalnych, jeśli został wyznaczony przez Prezesa Rady Ministrów.

W posiedzeniach Kolegium uczestniczą także:

• Szef ABW,

• Szef AW,

• Szef Centralnego Biura Antykorpcyjnego,

• Szef Służby Kontrwywiadu Wojskowego,

• Szef Służby Wywiadu Wojskowego,

• Przewodniczący Sejmowej Komisji do Spraw Służb Specjalnych.

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej może delegować swojego przedstawiciela do udziału w posiedzeniach Kolegium, spełniającego wymagania określone w przepisach o ochronie informacji niejawnych w zakresie dostępu do informacji stanowiących tajemnicę państwową, oznaczonych klauzulą "ściśle tajne".

Przewodniczący Kolegium może zapraszać do udziału w posiedzeniach Kolegium przewodniczących właściwych komisji sejmowych, przedstawicieli organów państwowych oraz inne osoby, których uczestnictwo jest niezbędne ze względu na tematykę obrad.

4. Trybunał Konstytucyjny - orzeka w sprawach:

1. zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,

2. zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,

3. zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami.

5. Sejm i Senat

1. Sejmowa Komisji ds. Służb Specjalnych - zakres działania KSS reguluje załącznik do uchwały Sejmu RP z dnia 30 lipca 1992 r. - Regulamin Sejmu RP (MP 1998 Nr 44, poz. 618 z późniejszymi zmianami)

Do zadań Komisji należy:

• opiniowanie projektów ustaw i rozporządzeń dotyczących służb specjalnych;

• ocena aktów normatywnych o charakterze ogólnym w sprawach działalności tych służb;

• opiniowanie kierunków pracy służb specjalnych w oparciu o informacje przedstawiane przez szefów tych służb;

• rozpatrywanie corocznych sprawozdań szefów tych służb;

• opiniowanie wniosków w sprawie powołania poszczególnych osób na stanowiska szefów i zastępców szefów służb specjalnych;

• opiniowanie projektu budżetu w zakresie dotyczącym służb specjalnych oraz sprawozdania z jego wykonania;

• ocena współdziałania służb specjalnych podległych Ministrowi Spraw Wewnętrznych oraz Ministrowi Obrony Narodowej oraz działania tych służb z innymi służbami i jednostkami wojskowymi nadzorowanymi przez Ministra Spraw Wewnętrznych;

• ocena współdziałania służb specjalnych z organami administracji państwowej i organami ścigania oraz badania skarg dotyczących działalności służb specjalnych.

Rozdział 12 Regulaminu Sejmu RP - KOMISJA DO SPRAW SŁUŻB SPECJALNYCH POSTĘPOWANIE W KOMISJI

Art. 137

1. W skład Komisji do Spraw Służb Specjalnych wchodzi nie więcej niż 9 posłów.
   2. Sejm, na wniosek Prezydium Sejmu, w drodze uchwały, ustala liczbę członków Komisji do Spraw Służb Specjalnych.
   3. Zgłoszenia kandydatów na członków Komisji dokonują przewodniczący klubów poselskich lub grupy co najmniej 35 posłów. Zgłoszenie składa się Marszałkowi Sejmu.
   4. Sejm, na wniosek Prezydium Sejmu zgłoszony po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów, wybiera skład osobowy Komisji w głosowaniu łącznym.
   
   Art. 138

1. Pierwsze posiedzenie Komisji do Spraw Służb Specjalnych zwołuje i prowadzi Marszałek Sejmu. Na posiedzeniu tym Komisja wybiera ze swego grona prezydium komisji w składzie: przewodniczący i do dwóch zastępców.
2. Uchwały Komisji zapadają bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy liczby członków Komisji.
3. Komisja ustala szczegółowo tryb swojej pracy i podejmowania rozstrzygnięć.
4. Dostęp członków Komisji do wiadomości stanowiących tajemnicę państwową o szczególnie ważnym znaczeniu dla obronności Państwa, Sił Zbrojnych i bezpieczeństwa Państwa określają przepisy o tajemnicy państwowej i służbowej; o upoważnienie członków Komisji do dostępu do tych wiadomości występuje Marszałek Sejmu do Ministra Obrony Narodowej lub Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Art. 139

1. Posiedzenia Komisji do Spraw Służb Specjalnych są zamknięte. Przepisu art. 154 ust. 1 nie stosuje się.
2. Posiedzenia wspólne odbywane z innymi komisjami mogą być jawne.
3. Przewodniczący Komisji zaprasza osoby inne niż określone w art. 153 ust. 1 do wzięcia udziału w pracach Komisji za pośrednictwem lub po powiadomieniu Marszałka Sejmu oraz Ministra Obrony Narodowej lub Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Osoby zaproszone składają przewodniczącemu Komisji pisemne zobowiązanie zachowania tajemnicy w zakresie udostępnionych im wiadomości stanowiących tajemnicę państwową i służbową.

Art. 140

Komisja uczestniczy, w sprawach dotyczących służb specjalnych, w postępowaniu z projektami ustaw budżetowych i innymi planami finansowymi państwa oraz w rozpatrywaniu sprawozdań z ich wykonania, przedstawiając opinię właściwym komisjom.

Art. 141

2. Protokół z posiedzenia Komisji do Spraw Służb Specjalnych oraz sprawozdania, o których mowa w art. 164 ust. 1 i art. 168 ust. 1, stanowią tajemnicę państwową, z wyjątkiem protokołów oraz sprawozdań z jawnych posiedzeń wspólnych odbywanych z innymi komisjami. Komisja przedkłada protokoły oraz sprawozdania Marszałkowi Sejmu.
   2. Z przebiegu posiedzenia Komisji do Spraw Służb Specjalnych nie sporządza się biuletynu, jednakże z jawnych posiedzeń wspólnych odbywanych z udziałem Komisji do Spraw Służb Specjalnych sporządza się biuletyn, o którym mowa w art. 166 ust. 1 i 3.
   3. Komisja może ustalić dla prasy, radia i telewizji komunikat z posiedzenia Komisji, w miarę potrzeby konsultując jego treść z Ministrem Obrony Narodowej lub Ministrem Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Art. 142

Z uwzględnieniem zmian wynikających z przepisów niniejszego rozdziału, do Komisji do Spraw Służb Specjalnych i posłów wybranych do tej Komisji stosuje się odpowiednio przepisy Regulaminu Sejmu. Służbami specjalnymi w rozumieniu niniejszego regulaminu są: Urząd Ochrony Państwa oraz Wojskowe Służby Informacyjne.

2. Posłowie RP - w sprawach dotyczących Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego mogą kierować do Prezesa Rady Ministrów: interpelacje (za pośrednictwem Marszałka Sejmu), wnioski o przedstawienie informacji bieżących, zapytania poselskie i pytania w sprawach bieżących.

W sprawach dotyczących Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego posłowie mogą uzyskiwać od Prezesa Rady Ministrów oraz Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego informacje i wyjaśnienia w sprawach wynikających z wykonywania obowiązków poselskich.

Klubowi poselskiemu oraz grupie, co najmniej 15 posłów przysługuje prawo złożenia wniosku o przedstawienie na posiedzeniu Sejmu przez członka Rady Ministrów informacji i bieżącej. Rozpatrzenie informacji na posiedzeniu Sejmu obejmuje przedstawienie uzasadnienia wniosku przez posła wyznaczonego przez podmiot uprawniony do jego złożenia oraz udzielenie odpowiedzi przez przedstawiciela Rady Ministrów. Prezes Rady Ministrów oraz Szef Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego są obowiązani przedstawiać informacje i wyjaśnienia na żądanie stałych i nadzwyczajnych komisji sejmowych, w sprawach będących przedmiotem ich zakresu działania.

3. Senatorowie RP - w sprawach dotyczących Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego senatorowie mogą uzyskiwać od Prezesa Rady Ministrów oraz Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego informacje i wyjaśnienia w sprawach wynikających z wykonywania obowiązków senatorskich.

Prezes Rady Ministrów oraz Szef Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego są obowiązani przedstawiać informacje i wyjaśnienia na żądanie stałych i nadzwyczajnych komisji senackich, w sprawach będących przedmiotem ich zakresu działania.

6. Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO) jest w swojej działalności niezawisły, niezależny od innych organów państwowych i odpowiada jedynie przed Sejmem na zasadach określonych w ustawie. Rzecznik Praw Obywatelskich podejmuje czynności przewidziane w ustawie, jeżeli poweźmie wiadomość wskazującą na naruszenie wolności, praw człowieka i obywatela, w tym także osób nie będących obywatelami polskimi, znajdujących się pod władzą Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie przysługujących im wolności i praw.

W sprawach objętych tajemnicą państwową udzielanie informacji lub umożliwianie Rzecznikowi Praw Obywatelskich wglądu do akt następuje na zasadach i w trybie określonych w przepisach o ochronie informacji niejawnych. Rzecznik Praw Obywatelskich jest uprawniony do odmowy ujawnienia nazwiska i innych danych osobowych skarżącego, w tym także wobec Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, jeżeli uzna to za niezbędne dla ochrony wolności, praw i interesów jednostki.

7. Prokurator Generalny i Sądu Okręgowy w Warszawie (kontrola operacyjna)

1. Prokurator Generalny (PG) ma prawo kontroli nad niektórymi czynnościami operacyjno-rozpoznawczymi, w sprawach o przestępstwa:

1) szpiegostwa, terroryzmu, naruszenia tajemnicy państwowej i innych przestępstw godzących w bezpieczeństwo państwa,

2) godzących w podstawy ekonomiczne państwa, oraz ścigania ich sprawców, czynności operacyjno-rozpoznawcze zmierzające do sprawdzenia uzyskanych wcześniej wiarygodnych informacji o przestępstwie oraz wykrycia sprawców
i uzyskania dowodów mogą polegać na dokonaniu w sposób niejawny nabycia lub przejęcia przedmiotów pochodzących z przestępstwa, ulegających przepadkowi albo, których wytwarzanie, posiadanie, przewożenie lub, którymi obrót są zabronione, a także przyjęciu lub wręczeniu korzyści majątkowej.

Szef Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego może zarządzić, na czas określony, wyżej wymienione czynności, po uzyskaniu pisemnej zgody Prokuratora Generalnego, którego bieżąco informuje o przebiegu tych czynności i ich wyniku.

2. Kontrola rozstrzygnięć administracyjnych Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego
   
   a. ochrona informacji niejawnych - Prezes Rady Ministrów, to również organ odwoławczy od decyzji krajowej władzy bezpieczeństwa w zakresie:

• odmowy wydania poświadczenia bezpieczeństwa lub cofnięcia poświadczenia bezpieczeństwa osobie sprawdzanej.

Odwołanie nie wymaga uzasadnienia.

ABW jest obowiązana przesłać odwołanie wraz z aktami postępowania sprawdzającego Prezesowi Rady Ministrów w terminie 14 dni od dnia, w którym otrzymała odwołanie. Rozpatrzenie odwołania powinno nastąpić nie później niż w ciągu 3 miesięcy od dnia otrzymania odwołania.

Kontrola sądowa orzeczeń zapadłych w postępowaniu sprawdzającym

Osobie sprawdzanej przysługuje skarga do sądu administracyjnego na:

• decyzję utrzymującą w mocy decyzję o odmowie wydania poświadczenia bezpieczeństwa (wydają odpowiednio: Prezes Rady Ministrów albo Szef Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego lub Szef Służby Kontrwywiadu Wojskowego),

• decyzję o cofnięciu poświadczenia bezpieczeństwa (wydają odpowiednio: Prezes Rady Ministrów albo Szef Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego lub Szef Służby Kontrwywiadu Wojskowego),

• na postanowienie Prezesa Rady Ministrów stwierdzające niedopuszczalność odwołania oraz uchybienie terminu do wniesienia odwołania.

b. kontrola sądowa opinii Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, wyrażanych w postępowaniu administracyjnym prowadzonym przez inne organy administracji państwowej

Sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej,
a w szczególności kontrolę postanowień wydanych przez organ administracji
w postępowaniu administracji.

Szef Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego wydaje opinię w sprawach dotyczących:

• udzielenia, cofnięcia lub zmiany zezwolenia indywidualnego lub globalnego na obrót z zagranicą towarami, technologiami i usługami o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa,

• udzielenia, odmowy udzielenia, zmiany, cofnięcia lub ograniczenia zakresu koncesji na wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania
  i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz wyrobami
  i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym,

• wydania i cofnięcia zezwolenia na wykonywanie działalności pocztowej
  w zakresie przyjmowania, przemieszczania i doręczania w obrocie krajowym
  i zagranicznym określonego rodzaju przesyłek,

• udzielenia, zmiany lub cofnięcia rezerwacji częstotliwości oraz wydania lub cofnięcie pozwolenia radiowego, a także zakazu wykonywania działalności telekomunikacyjnej lub cofnięcia zasobów.

8. Najwyższa Izba Kontroli (NIK) - ma możliwość kontroli z zakresu prawidłowości realizacji budżetu przez ABW.

Kontrola operacyjna prowadzona jest niejawnie i polega na: kontrolowaniu treści korespondencji, kontrolowaniu zawartości przesyłek, stosowaniu środków technicznych umożliwiających uzyskiwanie w sposób niejawny informacji i dowodów oraz ich utrwalanie, a w szczególności treści rozmów telefonicznych i innych informacji przekazywanych za pomocą sieci telekomunikacyjnych.

NADZÓR i KONTROLA NAD ABW

1

---