POLITYKA GOSPODARCZA - PYTANIA NA EGZAMIN

1. CEL PEŁNEGO ZATRUDNIENIA - KIEDY JEST OSIĄGNIĘTY

Cel pełnego zatrudnienia w GNR jest osiągnięty, gdy liczba wolnych miejsc pracy jest większa od liczby osób poszukujących pracy lub co najmniej jej równa. Natomiast w GR przyjmuje się, że cel pełnego zatrudnienia jest osiągnięty gdy stopa bezrobocia nie przekracza pewnego określonego poziomu 3 - 4 %

2. CELE I ZASADY PAŃSTWA

Cele: zapewnienie i dbanie o dobrobyt obywateli, państwo powinno chronić i pomagać tym obywatelom, którzy nie mogą nie z własnej winy zaspokoić własnych potrzeb Zasady: państwo nie powinno naruszać należytej wolności swych obywateli i słusznej swobody ich działalności, państwo powinno przestrzegać ustalonego prze siebie porządku prawnego

3. CO JEST CELEM PROCESOWEJ POLITYKI GOSPODARCZEJ?

Celem procesowej polityki gospodarczej jest: pełne zatrudnienie, stabilizacja wartości pieniądza, zewnętrzna równowaga gospodarcza, sprawiedliwy podział dochodów i majątków, wzrost gospodarczy.

4. CO JEST CELEM SYSTEMOWEJ POLITYKI GOSPODARCZEJ?

Celem systemowej polityki gospodarczej jest utrzymanie lub zmiana systemu i porządku gospodarczego.

5. DEFINICJE POLITYKI GOSPODARCZEJ

1. ( prof. Kruszczyński) Polityka gospodarcza polega na bezpośrednim kierowaniu gospodarką narodową przez państwo i pośrednim oddziaływaniu na funkcjonowanie tej gospodarki,

2. ( prof Sulmicki) Polityka gospodarcza jest to czynność kierownicza szczebla centralnego, na którą składa się planowanie i zarządzanie przy czym przez zarządzanie rozumieć należy organizowanie, sterowanie i zasilanie gospodarki narodowej. Zasilanie - zasilanie w pieniądz, czyli emisję pieniądza i kreację pieniądza bankowego.

3. Polityka gospodarcza polega na wyborze celów i środków ich realizacji.

4. Polityka gospodarcza jest to działalność państwa i instytucji spełniających funkcje powierzone przez państwo, która kształtuje system i porządek gospodarczy oraz procesy gospodarowania.

6. DLACZEGO DĄŻY SIĘ ABY WŁADZE SAMORZĄDOWE BYŁY PODMIOTAMI POLITYKI GOSPODARCZEJ

Są dwie przyczyny:

a) o charakterze społeczno - politycznym - polegają na upodmiotowieniu społeczności regionalnych i lokalnych

b) o charakterze ekonomicznym

• efektywne wykorzystanie środków publicznych

efektywna alokacja środków publicznych ( im niższy szczebel władz samorządowych decyduje o wydatkowaniu środków publicznych tym większa możliwość prawdopodobnego dopasowania kierunków wydatkowania do potrzeb) kontrola wykorzystania środków publicznych ( im niższy szczebel władz samorządowych tym skuteczniejsza kontrola nad wykorzystaniem tych środków

• efektywność gospodarowania w skali kraju -jeśli władze samorządowe są podmiotami polityki gospodarczej to wpływa to pozytywnie na efektywność gospodarowania w skali kraju i skuteczność polityki makroekonomicznej

7. FORMY WŁASNOŚCI

własność prywatna - spółki, przedsiębiorstwa (jednoosobowe, rodzinne )

własność państwowa - przedsiębiorstwa państwowe, spółki Skarbu Państwa

własność komunalna - przedsiębiorstwa użyteczności publicznej ( gazownie,oczyszczalnie)

własność spółdzielcza - członków spółdzielni

własność mieszana - spółki prywatno - państwowe

8. INSTRUMENTY POLITYKI PROCESOWEJ

a) instrumenty o charakterze władczym - użycie instrumentu jest możliwe tylko dlatego, że podmiot polityki jest podmiotem władzy i dlatego ma prawo użyć określony instrument

instrumenty oddziaływania pośredniego ( na jego użycie układ może zareagować jeśli uzna,że leży to w jego interesie - parametry ekonomiczne)

• instrumenty monetarne ( poziom rezerw)

• instrumenty fiskalne (publiczne dochody i wydatki)

instrumenty oddziaływania bezpośredniego - na ich użycie układ musi zareagować jeśli nie chce się narazić na sankcje

• adresowane w sposób grupowy ( a więc do wszystkich układów lub do wszystkich układów mających wspólną cechę )

• adresowane w sposób indywidualny ( a więc do każdego układu z osobna wymienionego z nazwy, adresu itp.; mają one charakter nakazowy

9. INSTRUMENTY POLITYKI SYSTEMOWEJ

a) powszechnie obowiązujące normy postępowania ( normy regulujące współdziałanie układów, korzystanie z zasobów, dostęp do rynku i konkurencję )

b) normy organizujące gospodarkę ( normy organizujące sferę produkcji, publiczną gospodarkę finansową, działalność emisyjno - kredytową, normy określające uprawnienia władz państwowych w zakresie kształtowania i kontroli cen )

10. INSTRUMENTY REGULUJĄCE KONKURENCJĘ

Obowiązkiem państwa jest ochrona konkurencji. Państwo chroni ją przy pomocy dwóch grup norm prawnych:

normy zakazujące nieuczciwej konkurencji np. posługiwanie się cudzymi znakami

towarowymi

ustawodawstwo antymonopolowe np. zakazuje zawierania między producentami umów na temat wielkości produkcji, wysokości ceny, podziału rynku zbytu, wprowadza zakaz posiadania nadmiernego udziału w rynku jednego producenta, wprowadza obowiązek uzyskania zgody Urzędu Antymonopolowego na łączenie się przedsiębiorstw

1L KAPITAŁOWE KRYTERIUM PODZIAŁU DOCHODÓW - UZASADNIENIE SPRAWIEDLIWOŚCI

Podział zysku według kryterium kapitałowego to np. podział zysków w spółkach kapitałowych. Zastosowanie ma tam gdzie uzyskany dochód jest uzależniony od wielkości wniesionego kapitału. Czy jest to podział sprawiedliwy? W gospodarce rynkowej uważa się go za sprawiedliwy, bo zakłada, że jeżeli jakiś zasób uczestniczy w procesie produkcji to tworzy on nową wartość, W każdym procesie produkcji uczestniczy ziemia, kapitał, praca - tworzy on nową wartość i właścicielowi każdego zasobu uczestniczącego w procesie wytwórczym należy się część tego dochodu. Natomiast w gospodarce nakazowo - rozdzielczej traktuje się taki podział za niesprawiedliwy, gdyż najważniejszą tezą była teza mówiąca, że jedynym źródłem nowej wartości jest praca. Jeżeli część dochodów otrzymują właściciele to jest to przejaw niesprawiedliwości.

12. KIEDY UZADSADNIONE JEST OSIĄGANIE DODATNIEGO SALDA Z OTOCZENIEM?

- gdy zachodzi potrzeba spłaty zadłużenia zagranicznego

- w przypadku gromadzenia rezerw walutowych - bezpieczny poziom rezerw to rezerwy równoważne wartości 6 - miesięcznego importu

13. MODEL EKONOMETRYCZNY W POLITYCE GOSPODARCZEJ

Zadaniem ekonometrii jest budowa modeli ekonometrycznych gospodarki rynkowej. Mogą być modele: całościowe ( dotyczące całej gospodarki narodowej ), cząstkowe ( dotyczące branż, regionów). Struktura logiczna modeli jest taka jak funkcja C= f ( W, Ś ). Cel polityki C jest to zmienna zależna, zmienne niezależne to W, S. Najważniejszą czynnością w modelu tym jest ustalenie zależności funkcyjnych między zmiennymi niezależnymi i zależnymi. Budując model ekonometryczny wykorzystujemy wiedzę ekonomiczną i statystykę matematyczną. W modelu tym z przyczyn ekonomicznych uwzględnia się tylko zmienne najistotniejsze. Modele ekonometryczne są bardziej przydatne przy przewidywaniu skutków zastosowania środków ilościowych.

14. MODELE PAŃSTWA - PODSTAWOWE

a) modele takich państw, które nie funkcjonowały w gospodarce ( teoretycznie): skrajnie zdecentralizowane - model idealnej gospodarki rynkowej, doskonale scentralizowane -motywem działania jednostki jest dobro publiczne, społeczne, dba się o dobro ogółu, o wszystkim decyduje władza centralna

b) modele rozwiązań systemów, które funkcjonowały w praktyce (realne): system kierowania bez centralnego planu operatywnego — istnieje plan centralny, system kierowania z centralnym planem operatywnym - plan krótkookresowy z precyzyjnym ustaleniem celów, środków, podmiotów, które mają osiągać cele

c) współcześnie: scentralizowane - Polska, Francja, zdecentralizowane( federalne ) Niemcy, USA

15. NORMY REGULUJĄCE DOSTĘP DO RYNKU

Dla producenta:

Otwarty dostęp: aby podjąć działalność wystarczy tylko ten fakt zarejestrować

Ograniczony dostęp:

- o charakterze przedmiotowym - działalność w danej dziedzinie może prowadzić ten, kto uzyskał zezwolenie, koncesję do jej prowadzenia

- o charakterze przedmiotowo - podmiotowym - daną działalność można podjąć bez koncesji, legalnie po spełnieniu określonych warunków: wykształcenie, doświadczenie zawodowe, zdanie egzaminu państwowego, wymagania etyczne np. niekaralność

- o charakterze podmiotowo — kapitałowym - warunkiem podjęcia działalności w danej dziedzinie jest zgromadzenie minimalnego kapitału

Zamknięty dostęp:

- prawo zakazuje wytwarzania pewnych produktów lub świadczenia usług

- państwo ustanawia monopol w pewnej dziedzinie Dla konsumenta:

Otwarty dostęp: do dokonania zakupu wystarczy posiadanie pieniędzy Ograniczony dostęp:

- o charakterze przedmiotowym - trzeba posiadać zezwolenie na zakup produktu ( np. recepta lekarska)

- o charakterze przedmiotowo - podmiotowym - zakup zostanie dokonany po spełnieniu pewnych warunków np. wiek, obywatelstwo

Dla pracobiorcy: otwarty, jest jednak jedno ograniczenie dotyczące cudzoziemców-wymaganie jest pozwolenie na podjęcie pracy

W GNR dostęp był ograniczony lub zamknięty np, wprowadzanie kartek żywnościowych.

16. PODZIAŁ DOCHODÓW

Kryteria podziału dochodów mogą być bardzo różne, ale w praktyce stosowane są 3 kryteria:

• kryterium pracy -dochód dzielony jest w postaci płacy

• kryterium potrzeb -dochód jest dzielony w postaci rent, zasiłków, stypendia

• kryterium kapitałowe - np, podział zysku w spółkach kapitałowych

17. PRZEDSIĘWZIĘCIE JAKO INSTRUMENT POLITYKI GOSPODARCZEJ -WYKORZYSTANIE

Mamy cel polityki gospodarczej, podjęte jest przedsięwzięcie ( np. roboty publiczne ), które realizuje nam cel ( np. zmniejszenie bezrobocia ). Jedną z zasad polityki gospodarczej jest zasada nakazująca władzy publicznej wyrównanie przestrzennych różnic pod względem poziomu rozwoju gospodarczego, warunków bytu, poziomu dochodów itp. Jeżeli środkiem do likwidacji bezrobocia są roboty publiczne i chcemy zmniejszyć zróżnicowanie międzyregionalne pod względem stopy bezrobocia to roboty publiczne nie mogą być rozmieszczone równomiernie w przestrzeni tylko powinny zostać skoncentrowane w tych regionach, w których stopa bezrobocia jest największa. Robotami publicznymi są najczęściej inwestycje infrastrukturalne np. energetyka. Poziom infrastrukturalnego wyposażenia danego obszaru jest jednym z najważniejszych czynników określających jego atrakcyjność z punktu widzenia inwestorów, którzy kierują swoje inwestycje tam gdzie wyposażenie jest wysokie. Nakłady infrastrukturalne skierowane są tam gdzie jest wysoki poziom bezrobocia wobec czego szybko wzrasta atrakcyjność tych regionów z punktu widzenia prywatnych inwestorów. Dostrzegają oni fakt, że regiony są atrakcyjne pod względem inwestycji. Inwestorzy podejmują inwestycje prywatne tam gdzie najpierw były skoncentrowane roboty publiczne. Powstają miejsca pracy i osiągany jest cel zmniejszenia bezrobocia.

18. UMOWA JAKO INSTRUMENT POLITYKI GOSPODARCZEJ

W każdym państwie znajduje się instytucja badająca atrakcyjność inwestycji w różnych państwach. Przyjmijmy iż umowa została podpisana z Bankiem Światowym. W ten sposób dane państwo jest postrzegane jako wiarygodne, że inwestowanie w tym państwie nie wiąże się z nadmiernym ryzykiem - państwo staje się atrakcyjne w oczach inwestorów. Na skutek wzrostu atrakcyjności kraju inwestorzy zaczynają inwestować tworząc tym samym nowe miejsca pracy i wpłynie na osiągniecie celu.

19. OPISZ MECHANIZM DZIAŁANIA INSTRUMENTU NA CEL

C-cel

I - instrument

U - układ

Z - zachowanie

Cechą instrumentu jest to, że przy jego pomocy podmiot polityki wpływa na zachowanie innych układów. Instrument wpływa na jakiś układ, układ reaguje i przyczynia się do powstania celu. Instrumentem jest wszystko to, co wpływa na kształtowanie układu.

20. WYSTĘPOWANIE SALDA DODATNIEGO

Dodatnie saldo występuje w momencie gdy import jest mniejszy od eksportu, a popyt jest większy od podaży. Jeśli tak jest to zagrożeniem jest inflacja. Inflacja nie wystąpi pomimo dodatniego salda gdy nadwyżka dochodów wynikająca z nadwyżki eksportu zostanie zaoszczędzona, czyli nie przekształci się w efektywny popyt oraz gdy nadwyżka ta zostanie wyeksportowana za granicę w postaci inwestycji zagranicznych.

21. KIEDY JEST OSIĄGNIĘTA STABILIZACJA WARTOŚCI PIENIĄDZA

Stabilizacja wartości pieniądza osiągnięta jest wtedy jeśli jest stały poziom cen, towarów i usług konsumpcyjnych mierzony indeksem kosztów utrzymania. Specyfiką tego celu jest fakt, że należy go rozpatrywać na poziomie dwóch płaszczyzn:

płaszczyzna wewnętrzna - wewnątrz kraju - jest on osiągnięty gdy stopa inflacji w kraju

mierzona wskaźnikiem cen nie przekracza 1 - 2 % w ciągu roku

płaszczyzna zewnętrzna - w relacji z otoczeniem - znajduje wyraz w stałym kursie walutowym,

przy którym dopuszcza się pewne wahania kursu

22. ZEWNĘTRZNA RÓWNOWAGA GOSPODARCZA

Cel ten dotyczy salda wymiany z zagranicą. Pogląd, że celem polityko jest dodatnie saldo funkcjonował bardzo długo. Obecnie uważa się iż saldo wymiany powinno być zrównoważone ( eksport = import). Przyczyna zewnętrzna - gdy jedno państwo ma saldo dodatnie a drugie ujemne -to drugie musi wprowadzić restrykcje importowe; wówczas drugi z partnerów musi uczynić to sarno i wymiana międzynarodowa będzie maleć, zmniejszą się tym samym korzyści obu partnerów. Aby uniknąć tego typu przypadków obstaje się za tym aby saldo wymiany było zrównoważone. Przyczyna zewnętrzna: dodatnie saldo wymiany z zagranicą stwarza zagrożenie inflacją.

23. PLANOWANIE I KOORDYNACJA W SYSTEMIE GN I GNR (EX POST I EX ANTE )

W każdym systemie planuje się, jednak systemy planowania są bardzo różne. Cechy planowania w gospodarce rynkowej:

nie ma prawnego obowiązku sporządzania planów układy jeśli planują to tylko z własnej inicjatywy, dla własnych potrzeb nie mają prawnego obowiązku przekazywania tych planów komukolwiek, planują dla siebie; wyjątek mogą stanowić przedsiębiorstwa powiązane kapitałowo Jeżeli mamy przedsiębiorstwo matka i córka to przedsiębiorstwo matka może narzucić przedsiębiorstwo córkom obowiązek sporządzania planu według określonego wzorca Cechy planowania w gospodarce nakazowo - rozdzielczej:

jest prawny obowiązek sporządzania planów, obowiązek ten mają wszystkie jednostki gospodarki uspołecznionej( przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie) układy gospodarcze były zobowiązane przekazywać projekty planów szczeblom wyższym a w konsekwencji władzy centralnej; oznacza to, że władza centralna znała plany układów gospodarczych; plan centralny był sumą arytmetyczną planów układów gospodarczych KOORDYNACJA - w GR mamy do czynienia z koordynacją decyzji EX - post, czyli najpierw podejmowane są decyzje produkcyjne a potem następuje ich koordynacja na rynku. Brak koordynacji w warunkach GR przejawia się nadwyżką podaży do popytu. Właśnie dlatego, że w GR

system koordynacji ex - post nie dawał pożądanych efektów wprowadzono system GNR. Zmieniono system koordynacji z ex - post na ex - ante, czyli z góry, przed podjęciem decyzji produkcyjnych. Najpierw buduje się plan, według którego podaż byłaby zrównoważona z popytem zarówno na rynku produktów i zasobów. Gdy mamy plan to przystępujemy do jego realizacji, czyli najpierw koordynacja planów potem produkcja. Żaden jednak system nie jest idealny.

24. CELE I ŚRODKI POLITYKI GOSPODARCZEJ Cele:

a) cele odnoszące się do systemu gospodarczego, inaczej cele o charakterze systemowym; można sformułować jeden ogólny cel systemowy - celem polityki gospodarczej jest utrzymanie lub zmiana istniejącego systemu i porządku gospodarczego np. celem jest utrzymanie lub zmiana konkurencji, utrzymanie lub zmiana systemu podatkowego

b) cele odnoszące się do procesów gospodarczych, czyli cele o charakterze procesowym

• pełne zatrudnienie

• stabilizacja wartości pieniądza

• wzrost gospodarczy

• sprawiedliwy podział dochodów i majątków

• zewnętrzna równowaga gospodarcza

25. CECHY CHARAKTERYZUJĄCE SYSTEM GOSPODARCZY

• liczba szczebli kierowniczych - realne systemy gospodarcze to systemy wieloszczeblowe, w których liczba szczebli kierowniczych jest większa niż 2; wraz z rozwojem społeczno -gospodarczym i postępem technicznym występuje tendencja do rozwoju wieloszczeblowej hierarchii zarządzania

• liczba niezależnych szczebli kierowniczych

• rozkład uprawnień decyzyjnych między szczeblami - decyzje na temat alokacji zasobów i decyzje na temat ich eksploatacji

26. EFEKTYWNOŚĆ W GNR W PORÓWNANIU Z GR W OPARCIU O DEFINICJĘ 1

Według prof. Kruszczyńskiego wyróżnia się dwie metody prowadzenia polityki gospodarczej:

1) metoda bezpośrednia - polega na tym, że polityka gospodarcza odbywa się głównie przy pomocy instrumentów o charakterze nakazowym, które są adresowane do konkretnego podmiotu - charakterystyczna dla GNR

2) metoda pośrednia - pośrednie kierowanie przy pomocy parametrów ekonomicznych, norm prawnych, ale nie ma tu konkretnych nakazów do konkretnych adresatów

W GNR efektywność była niska z powodu iż układy gospodarcze nie miały możliwości racjonalnego gospodarowania, gdyż zasada racjonalnego gospodarowania mówi, że należy maksymalizować efekty przy założonych nakładach oraz należy minimalizować nakłady przy założonych efektach także fakt, iż tylko taki układ ma szansę racjonalnie gospodarować, który ma prawo do podejmowania decyzji na temat skali działania. Ponadto układy działające racjonalnie ze swego punktu widzenia działały nieracjonalnie w sensie ekonomicznym. Koszt funkcjonowania tego systemu był bardzo wysoki oraz bardzo wysokie koszty zarządzania gospodarką i wysokie koszty kontroli. W GR układy gospodarcze charakteryzują się pełną swobodą racjonalnego działania w sferze mikroekonomicznej.

27. INSTYTUCJE SPEŁNIAJĄCE FUNKCJE POWIERZONE PRZEZ PAŃSTWO

Bank Centralny

Samorządy terytorialne

Instytucje para fiskalne ( ZUS, PFRON, fundusze celowe )

28. METODY OSIĄGANIA CELÓW WZROSTU GOSPODARCZEGO

a) intensywna - wzrost gospodarczy osiągany jest dzięki rosnącej wydajności czynników produkcji np. dzięki wzrostowi wydajności pracy. Oznacza to, że przy wzroście

intensywnym produkcja rośnie szybciej niż zasoby zaangażowane w procesie wytwórczym

b) ekstensywna - wzrost gospodarczy osiągany jest przy stałej lub malejącej wydajności czynników produkcji. Wówczas produkcja rośnie wolniej lub co najwyżej w tym samym tempie co zasoby zaangażowane w procesie wytwórczym

29. DZIĘKI JAKIM PROCESOM MOŻLIWY JEST WZROST INTENSYWNY

postęp techniczno - organizacyjny

zmiany strukturalne w gospodarce - polegające na przesunięciu zasobów z tych

dziedzin w których efektywność ich wykorzystania jest relatywnie niska do tych

zastosowań, w których jest ona wyższa

Gospodarka rynkowa na ogół rozwija się w sposób intensywny, natomiast system nakazowo -rozdzielczy zawsze rozwija się w sposób ekstensywny.

30. PODMIOTY POLITYKI GOSPODARCZEJ

- podmiotem polityki gospodarczej jest wyłącznie władza państwowa ( prof. Sulmicki)

- podmiotem polityki gospodarczej jest cała władza państwowa ( prof Kruszczyński)

- podmiotem polityki gospodarczej jest cała władza państwowa: publiczna i samorządowa

31. FAZY POLITYKI PROCESOWEJ

formułowanie alternatyw - zwana też fazą planistyczną

faza decyzyjna - następuje wybór jednego spośród alternatywnych programów

faza realizacyjna - następuje uruchomienie środków przewidzianych w programie.

Uruchomienie środków to proces rozciągnięty w czasie, bo nawet jeśli nimi dysponujemy

to nie oznacza to , że możemy ich użyć

faza oceny i kontroli - następuje porównanie stanu lub stanów, które były planowane ze

stanami, które osiągnięto w rzeczywistości; należy podkreślić iż tego rodzaju porównania

nie powinny być dokonywane dopiero po zakończeniu realizacji planu lecz powinny być

dokonywane systematycznie w trakcie wykonywania planu

32. CO TO SĄ DZIAŁANIA INTERWENYJNE

Działania interwencyjne polegają na zmianie stosowanych środków w trakcie realizacji programu spowodowane odchyleniem standardowym między planem a realizacją programu. Działania interwencyjne powinny być dokonywane zarówno w odchyleniu pozytywnym jak i negatywnym planu.

33. PODSYSTEM KONTROLI I MOTYWACJI

W GNR - podstawowy motyw działania to dobro społeczne. Układy gospodarcze oceniane były według tego, w jakim stopniu wykonały narzucone im plany - powinny go co najmniej wykonać, a najlepiej żeby go przekroczyć. Jeśli nakłady były motywowane do przekroczenia planów to należy kontrolować czy sprawozdania układów gospodarczych z wykonania są prawdziwe - przestrzeganie BHP, wykonywanie planów i poleceń władzy centralnej. W GR podstawowy motyw działania to własny interes - zysk. Ponadto:

motywy o charakterze społecznym - w wymiarze ekonomicznym

motywy religijne - np. darowizny na cele religijne

Każdy układ działa według własnych planów wobec tego nie trzeba kontrolować wykonania planu. Kontroli podlega:

a) wywiązywanie się ze zobowiązań publiczne - prawnych np. ZUS

b) respektowanie powszechnie obowiązujących norm prawnych Wyróżnia się 2 typy instytucji kontrolnych:

instytucje, których jedyną i podstawową funkcją jest kontrola; mają one w nazwie słowo kontrola lub inne słowo bliskoznaczne instytucje, których funkcja podstawowa jest inna niż kontrola, natomiast prawidłowe spełnienie funkcji podstawowych wymaga aby te instytucje spełniały również funkcje kontrolne np. Urząd Skarbowy

34. PORZĄDEK GOSPODARCZY I SYSTEM GOSPODARCZY

Porządek gospodarczy - w znaczeniu szerokim -jest to zbiór norm prawnych, etycznych, zwyczajowych regulujących zachowanie układów gospodarczych i podmiotów polityki gospodarczej, tylko częściowo kontrolowany przez władzę publiczną, bo normy zwyczajowe i etyczne wymykają się spod jej ochrony; w znaczeniu wąskim - to wyłącznie normy prawne w całości kontrolowane przez państwo.

System gospodarczy - to sieć powiązań między układami a podmiotami polityki. W ramach systemu gospodarczego występują 2 rodzaje podsystemów: L planowania i 2. motywacji i kontroli.

35. PROCES PODZIAŁU DOCHODÓW

Istnieją dwie fazy podziału dochodów:

a) faza pierwotna - podział dochodów między czynniki uczestniczące w procesie wytwórczym (praca, renta, zysk)

b) faza wtórna - do procesu podziału włącza się budżet i instytucje parafiskalne, następuje podział dochodu na tę część, którą właściciel może sobie zatrzymać i tę część, którą musi odprowadzić do budżetu w postaci podatków lub do instytucji parafiskalnych w postaci składek, wpłat

Na czym polega sprawiedliwy podział?

- cel zagwarantowania wszystkim członkom społeczeństwa minimum egzystencji - osiąga się w ten sposób, że państwo ustala najniższą płacę, rentę, zasiłek

- zmniejszenie zróżnicowania społeczeństwa pod względem osiąganych dochodów i posiadanego majątku - ten cel osiąga się przy pomocy systemu podatkowego w pewnej mierze przy pomocy ubezpieczeń społecznych. Służą mu podatki dochodowe od osób fizycznych, podatki majątkowe.

36. PRZYCZYNY PRZEMAWIAJĄCE ZA DOKONANIEM PODZIAŁU NA POLITYKĘ PROCESOWĄ I SYSTEMOWĄ

1) każda z tych dwóch polityk stawia sobie cele innego rodzaju

2) każda z tych dwóch polityk będzie posługiwać się innymi środkami

r

Środki polityki systemowej -typowe środki polityki systemowej to powszechnie obowiązujące względnie trwałe normy prawne ( normy w randze ustaw )

Środki polityki procesowej -mają zróżnicowany charakter i cechują się dużą zmiennością. Do środków polityki procesowej zalicza się normy prawne, ale na ogół nie są to ustawy a

r

rozporządzenia wykonawcze. Środkami polityki procesowej będą parametry ekonomiczne, instrumenty nakazowe ( nakazy, zakazy, limity ), roboty publiczne, instrumenty informacyjne. 3) zróżnicowanie poglądów na temat roli państwa w gospodarce - zróżnicowanie to nie dotyczy całej polityki, ale dotyczy wyłącznie polityki procesowej. Mianowicie powszechnie akceptowany pogląd, że obowiązkiem państwa jest ustanowienie porządku prawnego a następnie wymuszanie jego przestrzegania. Państwo ma obowiązek prowadzić politykę systemową natomiast różnice w poglądach czy i w jakim zakresie państwo powinno prowadzić politykę procesową. W państwach komunistycznych istniał pogląd, że procesy gospodarcze powinny być całkowicie kontrolowane przez państwo. W państwach GR przebieg procesów gospodarczych jest na ogół jednocześnie regulowany przez rynek i państwo.

37. RACJONALNE GOSPODAROWANIE W GR I GNR

Zasada racjonalnego gospodarowania mówi, że należy:

maksymalizować efekty przy założonych nakładach

minimalizować nakłady przy założonych efektach

Tylko taki układ gospodarczy może racjonalnie gospodarować, który może podejmować decyzje na temat skali produkcji i struktury produkcji, koncentracji zasobów i technik wytwarzania. W GNR decyzje podejmowane są na szczeblu centralnym, nie ma możliwości racjonalnego gospodarowania w skali mikroekonomicznej, są natomiast możliwości racjonalnego gospodarowania w skali makroekonomicznej - władza centralna ma prawo podejmowania decyzji. W gospodarce wolnorynkowej układy gospodarcze miały możliwość racjonalnego gospodarowania w skali mikroekonomicznej, brak natomiast możliwości racjonalnego gospodarowania w skali makroekonomicznej - władza centralna nie ma możliwości oddziaływania na gospodarkę. Nastąpiła ewolucja gospodarki wolnorynkowej w tym kierunku aby zachowując możliwość racjonalnego gospodarowania w mikroskali stworzyć jednocześnie możliwość racjonalnego gospodarowania w skali makroekonomicznej.

38. RÓŻNICA MIĘDZY SYSTEMEM GR I GNR

System gospodarki rynkowej jest systemem naturalnym tzn. nie został przez nikogo wymyślony, powstał w procesie rozwoju historycznego. Jest on zgodny z ludzką naturą, ma zdolność adaptowania się do zmieniających się warunków.

System gospodarki nakazowo - rozdzielczej jest systemem sztucznym, wymyślonym; cechąjest brak lub bardzo mała zdolność adaptacyjna, jeżeli próbuje się w nich coś radykalnie zmieniać prowadzi to do ich rozpadu.

39. RÓŻNICA MIĘDZY STOSOWANIEM UMÓW A INSTRUMENTÓW

Jeżeli władza posługuje się instrumentem to występuje wtedy z pozycji władzy -jako podmiot

władzy ma prawo użyć danego instrumentu bez niczyjej zgody; sam podejmuje decyzje o użyciu

instrumentu.

Jeżeli posługuje się umowa to mamy wówczas układ partnerski, czyli istnieje równość stron

bądź dwustronność świadczeń.

40. SYTUACJA KONFLIKTOWA - PRZYCZYNY POWSTANIA

1) o charakterze obiektywnym

ograniczoność środków publicznych - konflikt o środki państwa, które są ograniczone a potrzeby każdego resortu nieograniczone

do osiągnięcia celów stosuje się też instrumenty - użycie niektórych powoduje wzrost stopnia realizacji jednego celu a równocześnie obniżenie stopnia realizacji innych celów. Sytuacje konfliktowe najczęściej występują między Bankiem Centralnym, ministerstwem Finansów i ministerstwem Gospodarki

2) o charakterze subiektywnym

różnica w wyznawanych poglądach, wyznawanie odmiennych doktryn społeczno

- ekonomicznych

za określonymi partiami politycznymi stoją określone grupy nacisku

41. ZMIANY STRUKTURALNE W GNR

Decyzje inwestycyjne w GNR podejmuje głównie władza centralna kierując się przede wszystkim kryterium politycznym, społecznym. W związku z tym w systemie GNR nie działa mechanizm powodujący przepływ zasobów do sektorów o wysokiej efektywności. W systemie tym działa jedno niepisane prawo „wszystko musiało się rozwijać, produkcja musiała rosnąć".

W takiej sytuacji zmiany strukturalne zachodziły bardzo powoli, tylko na skutek zróżnicowania tempa wzrostu,

42. ZMIANY STRUKTURALNE W GR

W systemie tym zmiany strukturalne zachodzą pod wpływem inwestycji. Podstawowym motywem, którym kieruj się inwestor jest motyw zysku. Inwestor będzie alokował swoje zasoby tam, gdzie relacja między zyskiem a zaangażowanym kapitałem będzie najkorzystniejsza. W związku z tym w gospodarce rynkowej mamy do czynienia z przepływem zasobów z tych dziedzin, gdzie efektywność wykorzystania jest niska do tych gdzie ich efektywność ich wykorzystania jest wysoka tj. mamy do czynienia ze stałym procesem zmian strukturalnych, stałym procesem przesuwania zasobów zmierzających do poprawy efektywności.

43. DIAGNOZA - PRZEDMIOT, NA CZYM POLEGA

Przedmiotem diagnozy jest opis wycinka rzeczywistości, który ma podlegać sterowaniu, oddziaływaniu państwa. Dokonując takiego opisu należy dążyć do tego by określić różnicę między stanem istniejącym i stanem pożądanym - czuli pokazać jak jest a jak powinno być. Diagnoza dotyczy stanu istniejącego i przeszłości. Diagnoza powinna również odpowiadać na pytanie: jakimi środkami dysponuje podmiot polityki gospodarczej w konkretnych uwarunkowaniach?

Chodzi tu o wskazanie środków, które podmiot polityki rzeczywiście w konkretnej sytuacji może użyć. W fazie diagnozy nie dokonuje się żadnych wyborów -jest tylko opis. Zadaniem diagnozy jest określenie występowania pewnych zjawisk czy procesów.

44. KRYTERIUM PROCESU WERYFIKACJI ŚRODKÓW

- formalno - prawne - sprawdzamy czy podmiot polityki ma prawo zastosować dany środek

- doktrynalne - sprawdzamy czy użycie danego środka jest zgodne z wyznawaną doktryną ekonomiczną

- funkcjonalne - na ile rozważany środek będzie skuteczny w konkretnych warunkach ( w danym miejscu i czasie ) w kontekście stosowania też innych środków polityki

45. MAKSYMALIZACJA EFEKTÓW

Maksymalizację efektów umożliwia koncentracja zasobów, zgodnie z zasadą racjonalnego gospodarowania. Należy tak długo powiększać skalę działania ( koncentrację zasobów ) dopóki tempo wzrostu efektów będzie wyższe od tempa wzrostu nakładów, dopiero wtedy gdy się zrównają dalsze-zwiększanie skali działania przestaje mieć sens. Jeśli efekty rosną szybciej od nakładów to wzrasta efekt w przeliczeniu na jednostkę nakładu.

46. MINIMALIZACJA NAKŁADÓW

Minimalizację nakładów można osiągnąć przez substytucję czynników produkcji tzn. ten sam produkt możemy wytworzyć stosując różne techniki wytwarzania. Każda z nich cechuje się innym doborem czynników produkcji. Ten sam produkt możemy wytwarzać stosując technikę kapitałochłonną lub pracochłonną.

47. PLANOWANIE - RELACJE MIĘDZY PLANOWANIEM A POLITYKĄ GOSPODARCZĄ

I. Planowanie - przewidywanie przyszłego układu, warunków i środków działania oraz ustalenie uwzględniających te warunki środków.

II. Planowanie - czynność aparatu planistycznego polegająca na zbieraniu i przetwarzaniu informacji, opracowywaniu alternatywnych planów raz obserwowaniu skutków planu realizowanego.

Różnica między tymi dwiema definicjami polega na tym, że w II nie ma elementu decyzyjnego. Planowanie w I jest czynnością kierowniczą bo kierownik podejmuje decyzje, w II nie jest czynnością kierowniczą (jest czynnością o charakterze sztabowym, polegająca na przygotowaniu przesłanek do podjęcia decyzji przez kogoś innego ). Jeśli planowanie rozumiemy w I znaczeniu to

planowanie jest elementem polityki gospodarczej. Jeśli rozumiemy w II znaczeniu to jest ono poza polityką gospodarczą o wtedy można mówić: planowanie i polityka gospodarcza.

48. KRYTERIUM OCENY UKŁADÓW

GR - podstawowe kryterium oceny to ZYSK ( różnica przychodu i kosztu uzyskania przychodu zaangażowanego kapitału) i wskaźniki oparte o zysk. Ocenia się efektywność wykorzystania zasobu a jednocześnie efektywność całego układu,

GNR — układy kierowane są przy pomocy nakazów wobec czego te układy i ich decyzje nie wywierają wpływu na wynik finansowy. Układy można było oceniać na podstawie stopnia wykonania planu. Najważniejszym wskaźnikiem była wielkość produkcji, czyli porównanie produkcji narzuconej z wielkością produkcji jaką wykonano.

49. SPOSÓB USTALANIA CEN

GR - cena ustalana jest na rynku w wyniku przetargu

GNR - cena była norma administracyjną ustalaną przez państwo. Był do tego odpowiedni organ np.

w Polsce Państwowa komisja Cen

Cena = koszt jednostkowy + planowana marża zysku ustalana w procentach

Im większy koszt tym większy zysk

50. NORMY KSZTAŁTUJĄCE SYSTEM I PORZĄDEK GOSPODARCZY

• normy regulujące prowadzenie działalności gospodarczej

• normy regulujące współdziałanie układów - działają na podstawie umów cywilno - prawnych

• normy o ochronie konkurencji - ustawodawstwo regulujące konkurencję

51. OD CZEGO ZALEŻY PRZEBIEG TRANSFORMACJI SYSTEMOWEJ

Przebieg transformacji systemowej zależy nie tylko od postawy państwa. Zależy również od postawy całego społeczeństwa, od jego zdolności do zmiany oraz zmian tych norm o charakterze zwyczajowym,

52. ROLA MAŁYCH PRZEDSIĘBIORSTW

W GR władza państwowa zawsze popiera rozwój małych i średnich przedsiębiorstw, Z różnych przyczyn:

- o charakterze systemowym - ochrona konkurencji dla gospodarki rynkowej. Im większe rozproszenie podaży (im mniejsze przedsiębiorstwa ) tym lepiej funkcjonuje mechanizm konkurencji

- o charakterze procesowym - podstawowym instrumentem polityki procesowej są parametry ekonomiczne w tym systemie. Doświadczenie praktyczne wskazuje na to, że instrumenty są bardziej skuteczne w odniesieniu do małych i średnich przedsiębiorstw aniżeli do dużych. Łatwiej kierować w gospodarce rynkowej gospodarką wtedy gdy jest więcej małych i średnich przedsiębiorstw; kierowanie dużymi przedsiębiorstwami jest trudne

W GNR sytuacja jest odwrotna. Tam mechanizm konkurencji jest zbędny. Łatwiej kierować niewielką liczbą dużych przedsiębiorstw niż dużą ilością małych. Duża liczba przedsiębiorstw oznacza dużą rozpiętość kierowania.

53. CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA WYBÓR SYSTEMU GOSPODARCZEGO

własność środków produkcji

poziom rozwoju gospodarczego - znajduje między innymi wyraz w stosowanych technikach

wytwarzania, w kwalifikacjach pracowników, w poziomie infrastrukturalnym, w stopniu

podziału pracy

uwarunkowania o charakterze kulturowym - dominująca w państwie religia, pewien

charakterystyczny dla społeczeństwa zbiór cech, który często określa się mianem charakteru

narodowego

wyznawana doktryna społeczno - ekonomiczna lub społeczna

54. ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WŁASNOŚCIĄ ŚRODKÓW PRODUKCJI A SYSTEMEM GOSPODARCZYM

W gospodarce rynkowej dominuje własność prywatna, wynikająca z prawa własności. Tylko właściciel środków produkcji ma prawo podejmować decyzje jak je wykorzysta. Jeśli występuje własność prywatna to władza państwowa nie może podejmować decyzji na temat alokacji i eksploatacji więc nie ma systemu nakazowo - rozdzielczego. W gospodarce dominuje własność państwowa - państwo ma prawo podejmować decyzje o alokacji i eksploatacji zasobów jako właściciel środków produkcji i jeśli z tego prawa korzysta mamy system nakazowo - rozdzielczy. Ale państwo jako właściciel środków może z tych uprawnień właściciela zrezygnować i przekazać je przedsiębiorstwom i wtedy występuje system gospodarki narodowej.

55. INSTRUMENTY POLITYKI GOSPODARCZEJ

normy prawne parametry ekonomiczne nakazy, zakazy, limity informacje

56. POLITYKA I PODZIAŁ

Polityka - każda świadoma, konsekwentnie zmierzająca do celu działalność. Podmiotem polityki może być każdy jeżeli przypiszemy mu powyższe określenia. Dwa podejścia do pojęcia polityka: pojęciem kluczowym jest pojęcie władzy - można powiedzieć, że polityka jest to ta część stosunków między ludzkich, których treściąjest panowanie, rządzenie, władza, narzucanie decyzji jednego człowieka lub grupy ludzi innym ( szersze znaczenie ). W tym znaczeniu polityka polega na sprawowaniu władzy lub walkę o władzę.

pojęciem kluczowym jest pojęcie dobra wspólnego - możemy rzec, że polityka jest to zestaw działań mających na celu dobro wspólne członków wspólnoty Podział polityki:

polityka deklarowana - znajduje wyraz w programach działania partii politycznych,

rządu

polityka faktycznie realizowana - znajduje wyraz w faktycznie podejmowanych

działaniach przez podmioty polityki

57. INSTRUMENTY INFORMACYJNE

Jeśli jakiś układ chce podjąć decyzję to musi dysponować przesłankami potrzebnymi do jej podjęcia -musi posiadać informacje. Informacje te mogą dotyczyć:

samego układu - jego otoczenia

• otoczenie bliskie np. dostawcy, odbiorcy

• otoczenie dalsze np. otoczenie w skali regionalnej

58. AKTYWNA POLITYKA INFORMACYJNA

Aktywna polityka polega na manipulowaniu informacją po to aby wywołać pożądane przez władzę państwową zachowania układów np, celowe zniekształcenie wagi informacji, zróżnicowanie szybkości podawania pewnych informacji. Teoria polityki gospodarczej wskazuje jednak na sytuacje prowadzenia aktywnej polityki informacyjnej. Jest to zalecane gdy w gospodarce na masową skaie występują nieracjonalne zachowania np. pęd do zakupu akcji na giełdzie.

59. PASYWNA POLITYKA INFORMACYJNA

Polega na podawaniu informacji w dobrej wierze. Jeśli podmiot prowadzi pasywną politykę informacyjną to kształtuje zachowania układów i zwiększa stopień realizacji celów polityki. Nie stara się w żaden sposób zniekształcić ani samej informacji ani też jej odbioru. Podmiot polityki stawia sobie jeden cel tzn. poprawić wiedzę układów gospodarczych na temat stanu i przyszłości ich

otoczenia. Wychodzi bowiem z założenia, że im lepsza będzie wiedza układów gospodarczych w tym zakresie tym trafniejsze będą decyzje ekonomiczne a to oznacza większą efektywność wykorzystania zasobów.

60. POSTĘP TECHNICZNY W GNR

Nie ma tutaj motywu zysku, jest motyw wykonania planu narzuconego przez władze zwierzchnie. Wprowadzenie motywu zysku nie jest warunkiem przetrwania, układy gospodarcze w tym systemie nie są zainteresowane postępem technicznym, sa temu postępowi wręcz niechętne, gdyż wprowadzeniu nowych rozwiązań towarzyszą pewne zagrożenia. W systemie tym postępem technicznym zainteresowana jest władza centralna ze względów militarnych, strategicznych ( państwo musi bowiem utrzymywać poziom technologiczny porównywalny z krajami GR, z punktu widzenia politycznego - groźny jest tu efekt demonstracji, społeczeństwo widzi rozwiązania techniczne krajów wysoko rozwiniętych.

61. POSTĘP TECHNICZNY W GR

Motywem postępowania w gospodarce rynkowej jest zysk. Zysk można zwiększać albo poprzez podniesienie cen albo poprzez obniżenie kosztów. W warunkach GR korzyść w postaci dodatkowego zysku uzyskują te układy, które postęp techniczny wprowadzają jako pierwsze. Wprowadzenie postępu technicznego jest warunkiem przetrwania. Wprowadza się go z dwóch powodów: by osiągnąć dodatkowe korzyści, zysk oraz by utrzymać się na rynku.

62. PRZYCZYNA ODCHYLEŃ MIĘDZY PLANEM I REALIZACJĄ - ŹRÓDŁA NIEPEWNOŚCI

Przyczyna odchyleń spowodowana jest tym, że nie potrafimy precyzyjnie przewidzieć zmian; głównymi przyczynami ( źródłami niepewności )są:

• natura - znaczenie jest wprost proporcjonalne do udziału sektora w strukturze gospodarczej a odwrotnie proporcjonalne do rozwoju gospodarczego

• zagranica - znaczenie jest wprost proporcjonalne do stopnia otwartości gospodarki na wymianę międzynarodową; im większy udział handlu zagranicznego tym większe znaczenie tego źródła; znaczenie jest odwrotnie proporcjonalne do wielkości kraju mierzonej potencjałem gospodarczym, politycznym, militarnym

• gospodarstwa domowe - mają swobodę wybory w wielu sferach np. przyrostu naturalnego, wykształcenia

63. ZWIĄZEK POLITYKI GOSPODARCZEJ Z TEORIĄ EKONOMII

Polityka gospodarcza polega na wykorzystaniu praw ekonomicznych do osiągnięcia założonego celu. Inaczej polega na wprowadzaniu do rzeczywistości pewnych przyczyn po to aby wywołać zamierzone skutki. Nie da się prowadzić polityki gospodarczej bez znajomości praw ekonomicznych.

64. CECHY PRAW EKONOMICZNYCH

Ze względu na charakter praw ekonomicznych:

a) historyczny - oznacza, że prawa nie są stałe, zmieniają się w czasie, działają w określonych warunkach a warunki się zmieniają, mogą pojawiać się nowe prawa

b) stochastyczny - prawa te uwzględniają tylko najistotniejsze związki między zjawiskami a pomijają związki przypadkowe, jednorazowe, uboczne, które mogą w istotny sposób wpływać na przebieg procesów gospodarczych

Ze względu na sposób wnioskowania stosowany w ekonomii:

c) dedukcyjny - polega na tym, że z jednego zdania wyprowadza się zdanie kolejne, które z tego pierwszego logicznie wynika; cechą tego jest subiektywna pewność tzn, stopień pewności z jakim uznaliśmy wniosek jest równy stopniowi pewności z jakim uznaliśmy przesłanki

d) indukcyjny - wyprowadza się wniosek ogólny z przesłanek stanowiących poszczególne przypadki tego wniosku; rozumowanie indukcyjne jest rozumowaniem subiektywnie niepewnym; w tym rozumowaniu prawdziwość przesłanki nie gwarantuje nam prawdziwości wniosku

65. ZWIĄZEK POLITYKI GOSPODARCZEJ Z PRAWEM

1. w państwie praworządnym wszelkie działania gospodarcze powinny mieć prawne podstawy

2. najważniejsze środki gospodarcze to normy prawne, które są tworzone po to aby wywoływać określone skutki gospodarcze

3. błędy norm prawnych; norma prawna jest ustalana nieprecyzyjnie, luki prawne

66. PRZEDMIOT POLITYKI GOSPODARCZEJ

Pole zainteresowań polityką gospodarczą odnosi się do:

- problemu ustalania celów i doboru środków do ich realizacji

- analizy systemów gospodarczych

- rozwiązywania praktycznych problemów przy użyciu teorii np. doradztwo, konsultacje, opinia. Zagrożeniem teorii są praktycy, którzy często są skłonni do instrumentalnego wykorzystywania nauki,

67. RELACJE MIĘDZY CELAMI POLITYKI GOSPODARCZEJ

relacja zgodności - gdy wzrostowi stopnia realizacji jednego celu towarzyszy wzrost

stopnia realizacji celu drugiego

relacja obojętności - gdy wzrostowi stopnia realizacji jednego celu nie towarzyszy

zmiana stopnia realizacji celu drugiego

relacja niezgodności ( konkurencji) - gdy wzrostowi stopnia realizacji jednego celu

towarzyszy zmniejszenie stopnia realizacji celu drugiego

68. DLACZEGO GNR NIE JEST EFEKTYWNA?

Gdyż posługiwanie się nakazami oparte jest o aparat przymusu, a instrumenty parametryczne mają charakter zachęty. Kierowanie gospodarką za pomocą instrumentów parametrycznych jest bardzo trudne., poza tym instrumenty mają swoją słabość. Dość łatwo jest zakazać lub nakazać, ale nie można zmuszać do efektywnego działania, a nawet jest to sprzeczne. Układ gospodarczy kierowany nakazowo ocenia się nie za pomocą efektu (zysku ) tylko za pomocą tego, w jakim stopniu wykonał plan, koszt jest kategorią drugorzędną. Wykonanie planu w sposób ścisły, dokładny, ale efekty są często odwrotne do tych, których się oczekiwało, bo dążono do najmniejszego wysiłku. Władzy chodziło o maksymalizację produkcja układy wykonujące ten rozkaz maksymalizowały koszty. Układ nie jest w stanie działać racjonalnie w tym systemie , bo działanie to maksymalizacja zysku lub minimalizacja strat.

69. POWODY PRZEKAZYWANIA WŁADZY GRUPOM TECHNOKRATYCZNYM

Nowoczesność, sprawność, efektywność

• fachowcy, którzy pełnią swoje funkcje bez względu na partie - wysocy urzędnicy państwowi

• doradcy, którzy posiadają wysokie kwalifikacje i stanowiska

70. CZYM SIĘ CHARAKTERYZUJE UKŁAD GOSPODARCZY DZIAŁAJĄCY RACJONALNIE

Układ gospodarczy działający racjonalnie charakteryzuje się posiadaniem swobody wyboru w zakresie wyboru wielkości produkcji i zastosowanej techniki produkcji. W gospodarce rynkowej -przełom XIX i XX wieku:

podmioty miały swobodę wyboru ( makro )

władza centralna nie miała swobody racjonalnego gospodarowania makro. Stad racjonalność mikro nie oznacza racjonalności makro, czego dowodem były kryzysy koniunkturalne

7L SOCJALNE PAŃSTWO PRAWNE

Państwo sprawiedliwości społecznej = społecznej gospodarki rynkowej. Podstawowe wartości to prawo i sprawiedliwość. Cechy: respektuje prawo

aktywnie działa w sferze podziału dochodów, realizując cel sprawiedliwości, a więc: zapewnienie wszystkim członkom społeczeństwa minimum egzystencji, zmniejszenie zróżnicowania społecznego pod względem majątkowym i dochodowym wykazuje dużą neutralność wobec obyczajów, etyki, poglądów

Zadania państwa to: tworzenie porządku społecznego, tendencja do wycofywania się z roli właściciela środków produkcji, zakłada się równoprawne traktowanie wszystkich sektorów własnościowych, potrzeba prowadzenia przez państwo polityki nastawionej na:

a) wzrost tzw. Klasy średniej

b) wpływanie na przebieg zmian struktury i procesów prywatyzacji

c) aktywne zwalczanie bezrobocia

72. RODZAJE PROGNOZ I ICH PRZEDMIOT

- prognoza wartości danych -tych wartości na które polityk ma mały wpływ lub go nie ma, a które mają istotne znaczenie dla prowadzenia polityki gospodarczej

• prognoza demograficzna

• prognoza kształtowania się koniunktury gospodarczej

• prognoza sytuacji politycznej w krajach sąsiednich

• prognoza rozwoju nauki i techniki

• prognoza bazy surowcowej

- prognoza położenia - informuje o tym, jaki wpływ ma przyszły stan gospodarki na realizację celów w przyszłości

- prognoza możliwości prowadzenia polityki gospodarczej

- prognoza następstw - przewidywanie skutków nowej polityki gospodarczej

73. WYMIAR PRZESTRZENNY W POLITYCE GOSPODARCZEJ

Ma duże znaczenie, bo każdy układ gospodarczy musi być gdzieś zlokalizowany i od tego zależy efektywność gospodarki narodowej

a) z punktu widzenia układów gospodarczych - poszukują takiej lokalizacji dla siebie gdzie stosunek nakładów do efektów jest najkorzystniejszy

Czynniki lokalizacji układów gospodarczych:

koszt transportu

zróżnicowanie w przestrzeni cech i cen zasobów ( naturalnych i pracy ) Korzyści zewnętrzne:

- korzyści aglomeracji - gdy na danym obszarze występuje skupisko wielu układów gospodarczych tej samej branży

- korzyści urbanizacji - gdy na danym obszarze występują skupiska wielu układów gospodarczych różnych branż

- warunki ekologiczne

b) z punktu widzenia układów publicznych - czynniki lokalizacji układów gospodarczych możliwości utworzenia się gospodarki dualnej, gdzie jedne regiony są mocno rozwinięte ( biegun wzrostu ) a inne regiony są zacofane ( biegun zacofania ), czynnik ten skłania do rozproszenia lokalizacji układów gospodarczych

czynnik militarny — skłaniający do rozproszenia

czynnik ekonomiczny-po przekroczeniu pewnego stopnia koncentracji koszty jej towarzyszące

zaczynają przewyższać korzyści

czynnik społeczny - nadmierna koncentracja oznacza wzrost przestępczości i zagrożenie

chorobami

czynnik ekologiczny - wzrost zanieczyszczeń

74. CO TO JEST POLITYKA INTERWENCYJNA I JAKIE SĄ PRZYCZYNY JEJ STOSOWANIA

Podstawą do podjęcia działań o charakterze interwencyjnym może być brak zgodności między celami a wynikami realizowanego programu. Dwa znaczenia polityki interwencyjnej:

węższe - działania interwencyjne wyłącznie zmiana instrumentów lub przedsięwzięć polityki gospodarczej w trakcie realizacji jakiegoś programu, wywołana niezadowoleniem z dotychczasowej polityki i jej wyników szersze - interwencjonizm państwowy - oddziaływanie państwa na gospodarkę ( utożsamia się z całą polityką procesową)

75. JAKIE WARUNKI MUSZĄ BYĆ SPEŁNIONE ABY DOTYCHCZASOWA POLITYKA MOGŁA BYĆ KONTYNUOWANA

stopień realizacji celów zawarty w prognozie położenia musi nas satysfakcjonować władza publiczna musi mieć instrumentalne i materialne możliwości prowadzenia dotychczasowej polityki

76. PODZIAŁ KOORDYNACJI

a. wewnętrzna - ze względu na złożoność problematyki, różnorodność celów, złożoność instrumentów i przedsięwzięć, podmiot polityki musi zapewnić koordynację tych elementów w ramach własnych kompetencji

b. zewnętrzna - koordynacja działań różnych podmiotów: weryfikalna (zachodzi pomiędzy podmiotami różnych szczebli), horyzontalna ( szczeble równorzędne )

Ze względu na stopień sformalizowania:

c. formalna - nakazana przez prawo

d. nieformalna - gdy podział decyzyjny jest z własnej woli spontanicznie oraz nieregularnie koordynuje swe działania z innymi podmiotami

77. EFEKTY OPÓŹNIEŃ

a) zmniejszenie stopnia realizacji celów polityki gospodarczej, co może objawiać się zmniejszeniem stopy życiowej, poziomu otrzymywanych dochodów, a w konsekwencji może stać się przyczyną konfliktów społecznych

b) kumulowanie się pewnych zakłóceń; może wystąpić zjawisko negatywnych sprzężeń zwrotnych spychających gospodarkę w dół

c) sytuacja gdy podmiot reaguje w momencie opóźnionym; opóźniona reakcja może być przyczyną tego, że stosowane środki będą nieadekwatne do czasu

d) utrata wiarygodności polityki gospodarczej

78. REZERWY W POLITYCE INTERWENCYJNEJ - WYKORZYSTANIE

Rezerwa - celowo, czasowo niewykorzystany zasób, który przeznaczony jest do wykorzystania wówczas gdy wystąpią przewidziane okoliczności. Posiadanie rezerw jest na każdym szczeblu kierowniczym potrzebne, a nawet konieczne. Sulmicki napisał.nawet, że posiadanie rezerw jest atrybutem kierownika każdego szczebla. Użycie rezerw wiąże się z występowaniem pewnych założeń np. klęska żywiołowa czy załamanie się eksportu, wtedy wykorzystuje się rezerwy warunkowe. Posiadanie rezerwy jest niezbędne kiedy chcemy skorzystać z szans oferowanych przez otoczenie. Z niektórych szans możemy skorzystać jeżeli mamy rezerwy np. gdy rosną ceny jakiegoś produktu na świecie, to posiadając rezerwy tego produktu możemy zająć się jego eksportem. Politykę interwencyjną można prowadzić przy pomocy instrumentów i rezerw.

79. DLACZEGO PRZY STOSOWANIU INSTRUMENTÓW NALEŻY BRAĆ POD UWAGĘ WYMIAR PRZESTRZENNY?

1) cele polityki gospodarczej są przestrzennie zróżnicowane, a więc należy również różnicować środki ich realizacji np.

wprowadzenie ulg podatkowych w pewnych regionach ( strfefy ekonomiczne ) kredyty preferencyjne dla regiony

2) stosowany na danym terenie instrument daje różne skutki w różnych regionach; dlatego należy albo różnicować instrument w przestrzeni, a gdy jest to niemożliwe użyć innych instrumentów o charakterze osłonowym albo zniwelować różnice

3) władze publiczne różnicują instrumenty przestrzenie tak, aby minimalnym nakładem osiągnąć maksymalny cel

80. KRYTERIA WYRÓŻNIANIA INSTRUMENTÓW POLITYKI GOSPODARCZEJ Z CAŁEGO INSTRUMENTARIUM POLITYKI

a) kryterium charakteru instrumentów- instrumenty o charakterze ekonomicznym: parametry ekonomiczne ( zawężone pojecie )

b) kryterium podmiotowe - instrumenty polityki gospodarczej - instrumenty, którymi posługują się różne podmioty polityki gospodarczej

c) kryterium skutku użycia instrumentów - instrumenty wywołujące skutki ( nadmierne rozszerzenie zakresu znaczeniowego)

d) kryterium celu użycia instrumentu - instrumenty, które są stosowane z zamiarem osiągnięcia celów polityki ( kryterium najlepsze, choć nie bez wad )

81 CECHY INFRASTRUKTURY MATERIALNEJ

1) zaspokajanie przez infrastrukturę codziennych i podstawowych potrzeb ludności i gospodarki narodowej

2) długi czas trwania inwestycji infrastrukturalnych ( długi cykl inwestycji) oraz długi okres ich trwania (długi okres zwrotu poniesionych nakładów inwestycyjnych )

3) wyprzedzający charakter nakładów na infrastrukturę w porównaniu z innymi nakładami

4) monopolistyczny charakter infrastruktury - zwłaszcza gospodarczej

5) wysoka kapitałochłonność i ograniczona podzielność w znaczeniu techniczno - ekonomicznym

6) występowanie korzyści skali (im większy system tym niższy koszt jednostkowy )

7) infrastruktura jest źródłem korzyści zewnętrznych ( korzyści jakie dany układ bezpłatnie czerpie ze swego otocznia )

8) powszechna dostępność - krąg odbiorców otwarty, wyklucza to odpłatność

9) niemożność magazynowania świadczeń infrastrukturalnych - pełne zaspokojenie popytu

10) występowanie dużych wahań w czasie i wielkości popytu ma świadczenia infrastrukturalne

82. EFEKTY INFRASTRUKTURALNYCH INWESTYCJI

A) efekty powstające w sferze inwestowania w infrastrukturę:

efekt o charakterze produkcyjnym: bezpośredni i pośredni efekt dochodowy efekt dystrybucyjny

B) efekty powstające w fazie eksploatacji obiektów infrastrukturalnych

efekty powstające w infrastrukturze

• efekt wzrostu potencjału infrastrukturalnego

• poprawa jakości świadczeń infrastrukturalnych efekty powstające w użytkowaniu infrastruktury:

• poprawa jakości życia

• efekt oszczędności

2

---