WYKŁAD- EGZAMIN

1. RYS HISTORYCZNY PSYCHOLOGII KLINICZNEJ

Psychologia kliniczna to jedna z gałęzi psychologii stosowanej. W swoim dorobku korzystać musi z psychologii ogólnej i rozwojowej, wychowawczej, rehabilitacyjnej. Zwykle wymienia się kilka źródeł powstania psychologii klinicznej, wśród których jednym z ważniejszych były początki rehabilitacji dzieci upośledzonych umysłowo, głuchych, dzieci sprawiających trudności wychowawcze, a w związku z tym potrzeba psychologicznej pomocy w zakresie diagnozy i terapii tych dzieci.

Nazwa i data powstania psychologii klinicznej wiąże się z założeniem w 1896 roku Kliniki Psychologicznej, czyli pierwszej na świecie poradni psychologicznej dla dzieci. Powstała ona z inicjatywy Lightnera Witmera w USA. W tej pierwszej poradni, założonej przy Uniwersytecie Stanu Pensylwania, zaczęto zajmować się dzieckiem jako jednostką, ale nie w aspekcie badań naukowych i ustalania ogólnych prawidłowości dotyczących psychiki, lecz udzielenia pomocy dziecku. Każdym przypadkiem zajmował się zespół specjalistów, a polegało to na dokładnej i wszechstronnej analizie przypadku dziecka i jego środowiska. Tak wszechstronna diagnoza stwarzała podstawę do ukierunkowania oddziaływań terapeutycznych. Metoda kliniczna w ujęciu Witmera polegała na wykorzystania wiedzy i metod psychologii ogólnej do wyjaśniania problemów jednostki, np. dziecka niedostosowanego społecznie.

Praktyczne zajmowania się problematyką upośledzenia umysłowego wymagało stworzenia narzędzi pomiaru sprawności intelektualnej. Francuski psycholog Alfred Binet i jego współpracownik Teofil Simon opracowali pierwszą skalę inteligencji. Umożliwiała ona rozpoznawanie przypadków upośledzenia umysłowego u dzieci i określania kierunku ich kształcenia.

Psychologia kliniczna stanowi najbardziej rozwinięty dział psychologii stosowanej. W Polsce jej początki wiążą się z nazwiskami Jana Ochorowicza, Edwarda Abramowskiego i Stefana Błachowskiego, którzy współ[pracując z lekarzami podejmowali badania psychologiczne nad zjawiskami z zakresu psychopatologii. Na początku tak 60- tych zaczęły pojawiać się w Polsce coraz liczniejsze publikacje z psychologii klinicznej dziecka. Do najważniejszych prac w tej dziedzinie należą publikacje Haliny Spionek, Marii Susułowskiej, Marii Tyszkowej, Hanny Nartowskiej, Ireny Obuchowskiej, Janusza Kostrzewskiego, Małgorzaty Kościelskiej, T. Gałkowskiego, M. Chłopkiewicz, H. Olechnowicz.

Psychologia kliniczna przyjmuje za przedmiot badań zaburzenia zachowania, inaczej zaburzenia czynności ludzkich. O zaburzeniach zachowania można mówić wtedy, gdy czynności te tracą ukierunkowania na cel lub ulegają dezorganizacji w swym przebiegu. Zaburzenia czynności uniemożliwiają regulowania stosunków człowieka z otoczeniem. Takie ujęcie psychologii klinicznej nawiązuje do rozumienia psychologii jako nauki o regulacji wzajemnych stosunków człowieka z otoczeniem.

Przedmiotem zainteresowań psychologii klinicznej są nie tylko zaburzenia zachowania, ale także ich przyczyny i skutki. W ten sposób dochodzimy do sformułowania problemów, którymi zajmuje się psychologia kliniczna, są to: diagnoza (rozpoznawanie istniejących odchyleń w zachowaniu człowieka, wyjaśnianie ich przyczyn i patomechanizmów ich powstawania), terapia (formułowania i realizacja programu postępowania korekcyjnego wobec zaburzeń stwierdzonych w badaniu diagnostycznym) i profilaktyka zaburzeń (określenie optymalnych warunków życia i działania ludzi, które umożliwiają realizowanie potencjalnych możliwości każdego człowieka a jednocześnie ochraniają go przed tym, co zagraża jego zdrowiu psychicznemu). Te trzy podstawowe problemy wytyczają praktyczne zadania psychologii klinicznej. Zadania w zakresie profilaktyki nawiązują do pojęć zdrowia psychicznego i higieny psychicznej (nauka, która zajmuje się zdrowiem psychicznym jednostki i grupy społecznej i warunkami zachowania tego zdrowia). W polskim ruchu higieny psychicznej przyjmuje się za Kazimierzem Dąbrowskim, że kryterium zdrowia psychicznego jest zdolność do prawidłowego rozwoju jednostki aż do ideału osobowości wszechstronnie rozwiniętej.

Kamienie węgielne psychologii klinicznej:

1. Działalność Witmera- twórca nazwy psychologii klinicznej, nazwa powstała z języka greckiego (łóżko), publikował czasopismo „Psychologia kliniczna”, w którym umieszczał najnowsze wiadomości z psychologii klinicznej. Organizował kursy. Błędem Witmera było to, że nie doceniał znaczenia testów psychologicznych

2. Testy psychologiczne- pierwszy test powstał w latach 90- tych XIX wieku, były to testy Celta, służyły do badania inteligencji studentów. Testy Bineta Simona określały iloraz inteligencji (IQ), wyraża się on stosunkiem wieku umysłowego do wieku życia. Posługiwał się terminologią: idiotyzm (niedorozwój umysłowe głębokie) debilizm (lekkie), imbecylizm (umiarkowany), ociężałość (nieznaczny) umysłowa. Wyrażenia te stały się obraźliwe, dlatego też wprowadzono zmiany w ich stosowaniu. W Polsce posługiwano się nim do lat 60- tych XX wieku. Miał nieocenione zasługi w szkolnictwie- posługiwano się nim do stwierdzenia niedorozwoju umysłowego (imbecylizm). Na początku XX wieku w Pensylwanii powstał ośrodek, który zajmował się publikacją testów oraz zbieraniem uwag krytycznych. Test był „metodą” dla psychologii, jego rozwój zwrócił uwagę wielu psychologów.

3. Rozwój higieny psychicznej- w 1905 pierwszym lekarzem był Beers, były pacjent szpitala psychiatrycznego, po roku opisał warunki życia szpitalnego w książce „Umysł, który odnalazłem sam siebie”. Książka ta była bestsellerem, zwróciła uwagę na warunki życia w szpitalu psychiatrycznym, wywołała ruch higieny psychicznej. Początkowo był to ruch charytatywny, później miał ambicje naukowe. Postawił sobie trzy cele:

- profilaktyka- zapobieganie chorobom psychicznym

- rehabilitacja- praca, by przywrócić jednostce normalne życie

- poszanowanie zdrowia psychicznego.

Ruch naukowy dotyczący higieny psychicznej rozprzestrzenił się po całym świecie, powstawały instytuty, w Polsce w 1932 roku w Warszawie, twórcą był Kazimierz Dąbrowski- lekarz i psycholog. Po wojnie ruch ten rozwijał się także pisemnie (czasopisma, zjazdy)

4. Obie wojny światowe- podczas pierwszej wojny okazało się, że nie wszyscy nadają się na wojnę, odsyłano ich za duże pieniądze do domu, stworzono kwestionariusze, w których sprawdzano czy żołnierz się nadaje. Kwestionariusze te zwróciły uwagę psychologów, gdyż miały one pomagać w rehabilitacji. Kwestionariusz różnił się od ankiety gdyż wymagał trafności i rzetelności. Druga wojna światowa również spowodowała rozwój psychologii klinicznej, gdyż wiele osób doznało uszkodzeń głowy, wtedy w oparciu o konieczność diagnozy i terapii powstaje neuropsychologia- diagnoza i rewalidacja tych osób. Po II wojnie światowej rozwinął się nowy kierunek w ramach psychologii- terapia psychologii egzystencjalnej. Został on zainspirowany tym, że po II wojnie wiele osób miało problemy z poczuciem sensu życia- zadawano sobie pytanie:, „po co żyć”.

5.Psychoanaliza- twórcą był Zygmunt Freud, urodził się w 1856 roku w Monachii austrio- węgierskiej na Morawach, zmarł w 1939 w Londynie, całe życie spędził w Wiedniu z rodzicami. Był lekarzem, sławnym terapeutą i twórcą nowej pełnej osobowości oraz metod leczenie, które nazwał psychoanalizą, uważano go za geniusza. Freuda wymienia się obok Kopernika i Darwina, gdyż dzięki nim mamy inne patrzenie na świat. Freud- „nie jesteśmy panami siebie, mamy instynkt”. Darwin- połączenie ze światem zwierząt. Kopernik- ziemia jest okrągła.

2. PSYCHOANALIZA

→Teoria osobowości i metoda lecznicza, stosowano do dziś. Teoria to logiczne narzędzie za pomocą, którego porządkuje się fakty empiryczne, czyli czerpane z doświadczeń ludzkich, sposób porządkowania doświadczeń ludzi. W psychologii wyodrębnia się dwa rodzaje teorii- dotycząca wąskiego zakresu np. teorii przystosowania; oraz obejmującą całość funkcjonowanie człowieka.

Freud zaczął od badania hipnozy, czyli tzw. sztucznego somnambulizmu. Za główny czynnik motywujący zachowanie Freud uważał zasadę przyjemności, przy czym pierwotną energią popędową jest według niego libido. Podstawowym komponentem libido jest seks, popęd erotyczny (Eros- Id). Oprócz niego Freud wyodrębnił inny popęd- Thanatos- instynkt niszczenia, śmierci, destrukcji, któremu nie przypisywał jednak tak dużego znaczenia jak libido. Libido jest zamkniętym systemem energii, która musi się jakoś ujawnić. Jeżeli pragnienia zawarte w libido pozostają w konflikcie z normami moralnymi lub towarzyskimi i nie mogą się uzewnętrznić w swojej właściwej postaci, następuje ich zahamowanie, ale ładunek energii pozostaje w podświadomości, której znaczenie Freud nadmiernie podkreślał i przeceniał. Stłumienie jest według niego mechanizmem odpowiedzialnym za usuwanie ze świadomości takich treści, które są sprzeczne z przyjętymi wymaganiami, normami lub ideałami (Superego). Treści te przesuwają się z obszaru świadomości w podświadomość. Działaniem tego mechanizmu Freud wyjaśnił także niewłaściwe postępowanie lub „doskonałe” zapominanie, uważał je, bowiem za następstwo niedostatecznego stłumienia. Zdaniem Freuda prawdziwej przyczyny zapominania, przejęzyczeń, i innych czynności pomyłkowych należy szukać w podświadomych tendencjach jednostki.

Kolejnym ważnym mechanizmem według Freuda jest sublimacja. Jeżeli bezpośredniemu ujawnieniu pragnień (np. seksualnych) staje na przeszkodzie cenzura, wracają one do świadomości w zmienionej postaci, przekształcając się w cele możliwe do zaakceptowania przez opinię społeczną, a czasem nawet bardzo pożyteczne.

Powstawanie zaburzeń nerwicowych Freud tłumaczył nieuświadamianiem sobie przez jednostkę konfliktów, które SA wynikiem stłumionych wspomnień i pragnień, zwłaszcza o treści erotycznej. Główna rolę przypisuje przy tym konfliktom, kompleksom i stłumionym wspomnieniom pochodzących z wczesnego dzieciństwa.

Konflikty powstają wtedy, gdy silny popęd nie może się ujawnić, tzn., gdy istnieje sprzeczność między popędem a moralnym „ja”. Popęd stłumiony pojawia się w jakimś „przebraniu”, w przeniesionej lub symbolicznej postaci, bądź w formie symptomu. Aby ujawnić konflikty nieuświadamiane sobie przez człowieka, konieczne jest zastosowanie specjalnej metody psychoanalitycznej.

Oprócz konfliktów przedmiotem zainteresowań Freuda były także tzw. kompleksy, wśród których najbardziej znany jest kompleks Edypa. Hipotezę o kompleksie Edypa Freud sformułował łącznie z hipotezą o stadiach rozwoju seksualności dziecięcej.

Psychoanaliza rozróżnia tzw. nerwice aktualne (neurastenia, nerwica lękowa) i psychonerwice (histerie, fobie, obsesje). Za bardzo ważny mechanizm psychogenetyczny uważa się tu konwersje. Konwersja dotyczy problemów emocjonalnych przejawiających się w zakresie somatyki. Najczęściej dotyczy sensoryki lub ruchów dowolnych.

Celem psychoterapii psychoanalitycznej jest wprowadzenie do świadomości i jednocześnie przybliżenie pacjentowi jego nieuświadomionych konfliktów i kompleksów. Dlatego też należy wyjaśniać mu jego sytuację. Zasadniczym celem leczenia jest właśnie odreagowanie problemów emocjonalnych.

→Podstawowym założeniem psychoanalizy jest życie psychiczne, które toczy się w podświadomości- „świadomość jest wierzchołkiem góry lodowej”. Freud wyróżnia z świadomości przedświadomość- człowiek sam może do niej dotrzeć, w podświadomości działają dwa ważne instynkty- Eros i Thanatos. Celem każdego człowieka jest śmierć, życie to droga do śmierci. Z thanatos wypływa agresja. Freud jako pierwszy wskazał, że agresja jest instynktem. Każdy człowiek rodzi się z instynktem agresji- słabszym lub mocniejszym. Każdy jest potencjalnym zabójcom. Według Freuda każdy w sytuacji ekstremalnej zje ciało innego człowieka (np. Oświęcim). Każdy jest tez potencjalnym samobójcą, głęboko w nas są ukryte tendencje autodestrukcyjne, ujawnienie ich zależy od sytuacji życia.

Freud jako pierwszy odkrył negatywne konsekwencje tłumienia agresji. Agresja musi być wyzwolona zgodnie z normami społecznymi. Swobodne wyładowanie agresji może prowadzić do zniszczenia drugiej istoty. Agresja tłumiona jest zarzewiem, pożywką dla autodestrukcji.

Agresja→ depresja→ autodestrukcja

Społecznie akceptowanym sposobem SA treningi asertywności- koncepcja asertywności powstała w latach 60-tych XXw. Agresja tłumiona może wybuchnąć w sposób niespodziewany w formie zabójstwa lub samobójstwa. Człowiek, bowiem traci kontrolę nad agresją, którą tłumi. Życie wymaga, aby była zachowana psychologiczna równowaga między Eros a Thanatos.

Miłość i nienawiść jako psychologiczne instynkty życia i śmierci przeplatają się stąd toteż żadna miłość nie jest wolna od negatywnych uczuć. Wolna od tej domieszki może być miłość matki do syna.

Według psychoanalizy rodzice kochają bardziej dzieci przeciwnej płci.

Freud nazwał człowieka najagresywniejszym stworzeniem na ziemi. Zwierzęta nie niszczą swoich w odrąbie swojego gatunku, człowiek wymyślił broń masowego rażenia niszcząc życie na ziemi.

→STRUKTURA OSOBOWOŚCI

Osobowość składa się z trzech systemów:

1. Id- ciemna i negatywna strona osobowości człowieka, jest to siedlisko prymitywnych instynktów, rezerwa energii psychicznych, główna rolę odgrywa instynkt libido jak i seksualny. Różnią się siłą instynktu agresji i seksualności. Id kieruje się tylko i wyłącznie zasadą przyjemności. Id jest odziedziczony, z nim przychodzimy na świat, z id związany jest prymitywny sposób myślenia

2. Ego—ja- kształtuje się w trzecim miesiącu życia, gdy dziecko odróżnia siebie od innych, tworzy się pojęcie „ja”, musi zaspakajać instynkty płynące z Id zgodnie z wymaganiami społecznymi jak i wymaganiami płynącymi ze strony superego. Kieruje się zasadą realizmu.

3. Superego- rodzi się z zasada doskonałości. To system wartości etycznej, który został ukształtowany pod wpływem naśladowania rodziców. Aby w dziecku rozwinął się ten system to dziecko musi być kochane, musi przyswoić sobie normy i wartości moralne. Superego wymaga dobrej sumiennej pracy w poprawie postaw w stosunku do innych. Superego może być okrutne, żądać pracy ponad siły, może stać się przyczyną nerwic, człowiek stawia sobie wymagania, których nie może pokonać.

Osobowość rozwija się w pierwszych latach życia. Freud w szczególności zwraca uwagą na rozwój w okresie dzieciństwa. Gdyby porównać go do drzewa, to w okresie dzieciństwa powstaje korzeń, pień i gałęzie, możemy przycinać gałęzie, zmieniają się liście. Najważniejszymi osobami są rodzice. Jeżeli do 3-go roku życia nikt nie pokocha dziecka to zdolność do miłości wygasa nieodwracalnie- nie rozwija się superego, nie rozwija się system wartości etycznej. Takie osoby są bez sumienia- superego jest pojazdem dla sumienia.

Do 5 r. ż. rozwój osobowości jest zakończony, później mogą nastąpić zmiany z powodu frustracji oraz zagrożeń, osobowość zmienia się (napięcia, konflikty). Człowiek w swoim rozwoju przechodzi przez fazy.

Kompleks Edypa i Elektry- pomiędzy 3 a 5 r. ż w dziecku, głownie u chłopców rozwija się uczucie o zabarwieniu erotycznym (chcą się żenić z matką, spać z nią), matka jest pierwszym obiektem identyfikacji, gdyż zaspakaja potrzeby. Dziewczynka identyfikuje się dalej z matką, natomiast chłopak musi oderwać się od matki (pierwsza rana w sercu) i zacząć identyfikować się z mężczyzną (ojciec, brat itp.).

Miłość syna do matki między 3 a 5 r. ż. ma wszelkie cechy namiętności (posiadanie na wyłączność, zazdrość). Drugi raz odchodzi od matki za jej akceptacją- kiedy jest mężczyzną odchodzi do żony.

Rozwiązanie konfliktu Edypa zapobiega homoseksualizmowi, czyli zainteresowaniem osobom tej samej płci. Natomiast dziewczęta według psychoanalizy- wiele jest kobiet niezwykle przywiązanych do matek.

Freud twierdził, że mózg człowieka jest bombardowany trzema typami żądań. Żądania:

1. Płyną z ciała- potrzeby biologiczne, domagają się zaspokojenia (potrzeba pragnienia, snu, jedzenia itp.)

2.Płynące ze strony innych ludzi- praca, dom, znajomi, stale coś ktoś od nas chce

3. Płynące ze strony naszego superego- stosownie do jego siły.

Te typy żądań są konfliktowe, mogą ze sobą kolidować z własnym systemem wartości.

Freud wyodrębnił strach od niepokoju. Strach w tej sytuacji- należy uciekać od zagrożenia. Niepokój- nieproporcjonalne zagrożenia, jest wewnętrzny, ucieczka nie jest rozwiązaniem.

Poczucie sensu życia- Freud twierdził, że pytanie o sens życia jest zbyt trudne dla człowieka, lepiej nie zadawać sobie takich pytań i zastanowić się, do czego ludzie dążą. Na drodze do szczęścia stoi:

- nasze ciało, które stale czegoś się domaga, które może się zbuntować np. zachorować

- inni ludzie- stoją na drodze z powodu rozstania np. śmierć, porzucenie, wyjazd dziecka za granicę

- katastrofy, kataklizmy- grożą utratę własnego ciała lub ciała bliskich.

Co to jest szczęście? Z obserwacji ludzi tzn. kochać i być kochanym, dbać o ludzi i otrzymywać to w zamian.

Freud jest twórcą mechanizmów obronnych, po jego śmierci koncepcję rozwinęła jego córka Anna.

3. MECHANIZMY OBRONNE

→ADAPTACJA- obejmuje złożone formy współdziałania organizmu i środowiska zewnętrznego, proces przystosowania się organizmu do zmiennych warunków środowiska, względnie do różnorodnych sytuacji życiowych. Poziom przystosowania może być bardziej biologiczny niż psychologiczny albo społeczny.

Do najważniejszych mechanizmów adaptacyjnych należy według Seley system przysadkowo- nadnerczy. Seley mówi o niespecyficznej reakcji na stres w formie ogólnego zespołu przystosowania (GAS), który ma trzy stadia:

1. Stadium alarmowe- stadium mobilizowania sił obronnych

2. Stadium rezystencji- odporności,, pełnego przystosowania do stresu

3. Stadium wyczerpania

Najpierw występuje obniżenie odporności organizmu, potem podwyższenie, które wyraża się mobilizacją obronnych mechanizmów organizmu; gdy mechanizmy te zawodzą lub, gdy nie zdołają zlikwidować wpływu stresu, następuje spadek odporności organizmu, wyczerpanie sił obronnych, adaptacja zawodzi..

Niekiedy rozróżniamy adaptację aktywną (człowiek przystosowuje sobie warunki i zewnętrzną sytuację tak, by odpowiadały jego potrzebom i chroniły go ,przed niebezpieczeństwem) i pasywną (człowiek sam przystosowuje się do warunków, które bądź nie można zmienić, bądź ich zmiana wymagałaby zbyt wielkich wysiłków). Właściwa adaptacja nie oznacza tylko pozytywnego zaspokojenia swoich potrzeb i uczuć, ale implikuje również dobrowolne przyjęte ograniczenia, zdolność znoszenia przykrości itp.

Trudności w przystosowaniu i niewłaściwą adaptację nazywamy maladaptacją (dysadaptacją). Występuje ona wtedy, kiedy nie udaje się osiągnąć harmonii między potrzebami jednostki i warunkami środowiska, wskutek czego cierpi sam osobnik, bądź jego otoczenie.

→MECHANIZMY WŁAŚCIWEJ I NIEWŁAŚCIWEJ ADAPTACJI- MECHANIZMY OBRONNE (KOMPENSACYJNE)

Mechanizmy obronne z jednej strony pomagają człowiekowi dawać sobie radę z trudnymi sytuacjami, ale z drugiej mogą wywołać powstanie niewłaściwych objawów. Mają one w zasadzie chronić jednostkę i utrzymywać równowagę między jej sprzecznymi tendencjami, zaspakajać jej emocjonalne potrzeby, redukować napięcie i niepokój, wspomagać uczycie pewności siebie, względnie modyfikować rzeczywistość tak, by była łatwiejsza do zaakceptowania. Mechanizmy obronne operują podświadomością, są uniwersalne, stosują je wszyscy ludzie na ziemi bez względu na wiek czy wykształcenie. Osłabiają lęk i niepokój, ale nie likwidują problemu. Mechanizmy obronne nie są ani dobre ani złe, zależy od tego jak je ktoś wykorzystuje. Nadmierne stosowanie mechanizmów obronnych prowadzi do nerwicy. Mechanizmy obronne dzielą się na silne i słabe.

»kompensacja- to szerokie pojęcie określające dążenie do pogodzenia się z rzeczywistością czy domniemanymi brakami lub defektami. Realizuje się ją np. przez wzmożone trenowanie czynności i funkcji zastępujących funkcje i czynności niedostatecznie rozwinięte czy wadliwe. Kompensacje może być właściwa, może sprzyjać adaptacji, gdy podstawą jej realizacji jest uświadamianie sobie swoich ograniczonych możliwości.

»egocentryzm- bywa on próbą kompensacji niższości. Wypływa często z rzeczywistego braku zainteresowania otoczeniem, z niedoceniania jednostki przez jej środowisko społeczne, ale i z przecenienia czynów danej osoby zwłaszcza w dzieciństwie. Egocentryzm wiąże się zawsze z problemem adekwatnej samooceny przy jednoczesnej wrażliwości na oceny innych ludzi. Jest to mechanizm prowadzący do niewłaściwej adaptacji.

»racjonalizacja- to proces nieświadomego albo niezupełnie uświadomionego usprawiedliwiania własnego postępowania logicznie zrozumiałymi argumentami, chociaż początkowa motywacja postępowania była inna. W konsekwencji racjonalizacji człowiek nie ocenia siebie i swojego postępowania realistycznie. Ma charakter jakieś psychologicznej samoobrony, jest mechanizmem obronnym przed negatywną oceną innych, ale i przed obniżeniem szacunku dla samego siebie i pewności siebie.

Z racjonalizacja wiąże się sumienie jako jedna z funkcji naszej krytycznej świadomości, która określa stopień zadowolenia lub niezadowolenia z własnego postępowania. Sumienie kształtuje się pod wpływem tradycji społecznej, wychowania i własnej refleksji. Racjonalizacja nie jest opracowana przez Freuda, ale przez jego ucznia Jones. Są różne formy racjonalizmu:

- kwaśne winogrona- dewaluacja celów nieosiągalnych

- słodka cytryna- przesadne podkreślenie rzeczy posiadanych (np. mój syn to Einstein)

- powoływanie się na innych np. wszyscy tak robią, powoływanie się na autorytety, na wielkie idee

- zmiana światopoglądu dla usprawiedliwienia swojego postępowania

- alkoholowa racjonalizacja- wynajdywanie powodów do picia alkoholu.

»fantazja- pomaga zmieniać nieprzyjemne przeżycia, ale i uciekać z przykrej rzeczywistości do marzeń na jawie. Może być źródłem pocieszenia, co ułatwia jednostce dawanie sobie rady z problemami emocjonalnymi. Może też pomagać w rozwiązywaniu konfliktów przez dopuszczanie niezwykłych sposobów ich rozwikłania.

»regresja (unikanie, ucieczka)- ma za cel ominięcie trudnej sytuacji, a jednocześnie osiągnięcie celu zastępczego- kompromisu. Szczególną formą mechanizmu unikowego jest kłamstwo jako narzędzie ucieczki przed karą. Przewaga reakcji unikowych powoduje złe przystosowanie, niekiedy nawet nieprzystosowanie patologiczne. Niedojrzały mechanizm obronny może przybierać różne formy:

- ucieczka w jedzenie

- ucieczka w sen

- ucieczka w chorobę na wywołanie opiekuńczości, zainteresowania otoczeniem

- ucieczka w przeszłość

- przemieszczenie agresji- człowiek boi się jakieś regresji i wyładowuje się na słabszej osobie

- infantylne wyładowanie agresji poprzez krzyk, tupanie nogami, rzucanie się na ziemię

- zachowanie dziecka w trudnych sytuacjach- krzyk, płacz

- negatywizm- odrzucanie wszelkich propozycji, odrzucanie wszystkiego, nic się człowiekowi nie podoba.

»zaprzeczenie jakieś przykrej rzeczywistości, którą się po prostu ignoruje, nie przyjmując jej do wiadomości (np. ciężka choroba- nie jestem chory).

»projekcja- oznacza przenoszenie własnych pragnień i uczuć, ale i wad, na innych ludzi, którym się wprost przypisuje winę za własne niepowodzenia. Jest to również chęć osądzania innych według siebie (tzw. autoprojekcja). Człowiek rzutuje na świat otaczający to co ma w środku.

»identyfikacja- ma związek z tendencją do uczenia się przez naśladownictwo, kiedy najpierw kogoś imitujemy, a następnie upodabniamy się do niego i zaczynamy się z nim utożsamiać.

»mechanizm represji (represja= wyparcie)- polega na wpychaniu w podświadomość myśli, potrzeb, motywów działania, przyświecą temu myśl, żeby jak najszybciej tym zapomnieć. Zaparciu ulega treść danego doświadczenia, a stan emocjonalny zostaje. Prawa represji:

1. Siła, z jaka tłumione są treści jest tym większa im te treści są ważniejsze z subiektywnego punktu widzenia, im coś dla nas jest ważniejsze tym bardziej boli, tym bardziej staramy się zapomnieć

2. Silna frustracja prowadzi do agresji, tylko słaba do represji- jeżeli wydarzenie jest dużej wagi to nie da się go zepchnąć w podświadomość. Freud twierdził, że spychanie treści w podświadomość prowadzi do nerwicy, a wydobywanie ich ma charakter leczniczy. Najważniejsze represje miały miejsce w okresie dzieciństwa, każdy z nas miał negatywne doświadczenie w okresie dzieciństwa, o których chce zapomnieć.

Metody dochodzenie do treści ukrytych w podświadomości:

- psychoanaliza klasyczna- psychoanalitycy

- hipnoza- dochodzi się do treści ukrytych w podświadomości, jak też można dołączyć jakieś treści (np. w leczeniu nałogów)

-narkoanaliza- podaje się leki, które wyzwalają podświadomość, dociera się do niej (np. wywiad)

- testy projekcyjne- docierają do podświadomości, do innych myśli projekcyjnych

- analiza pomyłek językowych, zagubień, zgodnie z zasadą determinizmu psychicznego nic w psychice nie dzieje się przypadkowo

- analiza wytworów literackich i analiza braków osobowości- polega na tym, że ktoś bez przerwy opowiada żarty seksualne.

» mechanizm tworzenia reakcji przeciwnych- człowiek postępuje wbrew swoim największym pragnieniom. Zachowanie jest sztuczne, podejmowana jest każda nadmierna troska, jest płaszczem dla uczuć przeciwstawnych.

Ebstremdny- atak na popierane poglądy, oznacza podzielność tych poglądów

»konwersja- jest synonimem nerwicy histerycznej, czyli jest to jedyny mechanizm, który nie występuje u ludzi zdrowych, ale chorych na nerwicę. Człowiek ucieka od problemów w chorobę. Problem psychologiczny jest rozwiązywany poprzez dolegliwości psychiczne, ból psychiczny jest zamieniany na ból fizyczny, z którym łatwiej sobie poradzić. Np.:

Histeryczna głuchota- nagle człowiek traci słuch

Niemota- nagle traci głos

Omdlenia- niedowłady i porażenia

Zmiany skórne- może to być gwóźdź histeryczny, niemożność przełykania, szczebiot histeryczny, ciąż histeryczna. Może wystąpić objaw każdej choroby- ciało jest zdrowe tylko przedstawia do złudzenia objawy choroby.

Istnieje duża możliwość pomyłek, na co wskazuje Freud:

1. Objawy prawdziwej choroby bierze się za objawy konwersji

2. Występują równocześnie objawy konwersyjne i objawy choroby

3. Objawy konwersji biorą się z objawów prawdziwej choroby.

Hipochondria- nadmierne zainteresowanie funkcjonowaniem własnego ciała- objawy fizyczne rozwiązują wszystkie problemy.

»sublimacja- jedyny mechanizm wymagający dojrzałej osobowości człowieka, zaspakaja potrzebę niższą nad wyższą (nie dostaje biletu do cyrku idzie do filharmonii). Możliwa jest sublimacja popędu seksualnego

»mechanizm restytucji- człowiek pragnie wynagrodzić komuś drugiemu prawdziwe bądź urojone krzywdy, zasada nigdy dość oznacza to, że im więcej człowiek się stara tym większy ma niedosyt.

Mechanizmy obronne zniekształcają obraz świata, rzeczywistości i własnej osoby, zazwyczaj opóźniają rozwiązywanie problemów. Stosowane prowadza do nerwicy, lepiej stanąć twarzą w twarz z problemem i próbować go rozwiązać.

Im zdrowsza psychicznie osoba tym zdrowsze Ego, tym mniejsza potrzeba represji. Osoba zdrowa psychicznie staje na wprost z bolesnym doświadczeniem i wyciąga lekcje dla siebie. Lepiej świadomie odrzucić społecznie nieakceptowane motywy postępowania niż grzebać je w swym umyśle. Zdrowy psychicznie człowiek stara wczuć się w sytuację innego człowieka, analizować jego motywy postępowania. Zdrowa psychicznie osoba ma dobre poczucie własnej wartości. Każdy system terapeutyczny zmierza do podniesienia własnej wartości. Zdrowy psychicznie człowiek nie ma poczucia niższości. Poczucie własnej wartości wynosi się z dzieciństwa.

Relacje interpersonalne i zdrowie psychiczne-człowiek zdrowy psychicznie nie musi mieć wielu przyjaciół, ale powinien potrafić nawiązać kontakty pozytywne. Kontakty społeczne człowieka zdrowego psychicznie nie są destrukcyjne, nie są nasycona zazdrością

Podejmowanie decyzji-zdrowa psychicznie osoba świadomie podejmuje decyzje, musi umieć uświadomić sobie konsekwencje wyboru. O zdrowiu psychicznym świadczy zdrowe podejmowanie decyzji, świadome podejmowanie decyzji, rozpatrzone potrzeby i ewentualne konsekwencje. Zdrowie psychiczne oznacza się tym, że gdy człowiek znajdzie się w trudnej sytuacji to potrafi się dostosować.

→WSKAZANIA WYCHOWAWCZE FREUDA

Rodzice nie powinni zasłaniać przed dzieckiem roli, jaką popęd seksualny i agresja odgrywają w życiu człowieka, musza wypośrodkować pomiędzy nadmierna ingerencją a pozostawieniem mu swobody. Trzeba znaleźć złoty środek pomiędzy nadmiernym a za słabym zainteresowaniem. Ponadto rodzice powinni powiedzieć dziecku, że człowiek dobry przynosi szczęście sobie i innym, ale mało takich ludzi spotyka w swoim życiu.

4. ALFRED ADLER (1870- 1937)

Był lekarzem, całe życie spędził w Wiedniu, należał do Międzynarodowego Towarzystwa Psychoanalitycznego utworzonego w 1910 roku przez Freuda, później jednak odszedł od Freuda i stworzył własną szkołę. Teorię swoją nazwał psychologią indywidualną.

→Psychologia indywidualna- w 1911 roku założył własne Międzynarodowe Stowarzyszenie Psychologii Indywidualnej. Podkreśla ona unikatowość każdej istoty ludzkiej. Nie ma identycznych ludzi, każdy jest unikatowym zestawem cech psychofizycznych. Psychologia indywidualna nie uznaje freudowskiego pojmowania libido i za najważniejsze uważa samopotwierdzenie, tzn. motyw- ego, popęd mocny, pragnienie by być silnym, ważnym. Jeśli jednostka nie osiąga samopotwierdzenia, jeśli potrzeba mocy wywołuje frustrację, powstaje poczucie małej wartości własnej. Poczucie małowartościowości jest głównym czynnikiem powodującym powstawanie zaburzeń równowagi psychicznej i zakłócenia neurotyczne. Osobnik początkowo usiłuje kompensować poczucie małej wartości, jednakże, gdy kompensacja nie jest skuteczna lub, gdy przybiera niewłaściwe wymiary czy kierunki, powstaje nerwica. Nerwica zdaniem Adlera ma chronić jednostkę przed przeżywaniem własnej małowartościowości i bezsilności. Nadmierne stosowanie zachowań kompensujących może prowadzić do nadkompensacji, co z kolei również staje się źródłem zaburzeń psychicznych i odchyleń w zachowaniu.

Potrzeba samopotwierdzenia jest zdaniem Adlera wrodzona. Śledzi on szczególnie przeżycia traumatyczne i frustrujące jednostki poczynając od wieku dziecięcego i podejmuje próby ustalenia momentu wystąpienia neurotycznego stylu życia. Podkreśla przy tym rolę społecznego, a zwłaszcza rodzinnego otoczenia jednostki, jej relacji z rodzicami.. Cele psychoterapii według Adlera jest zmiana stylu życia jednostki, określenie celów życiowych, właściwe samopotwierdzenie zgodne z odczuciami społecznymi. Adlera wprowadził pojęcie przeciwprzeniesienia, a w psychoterapii stosował głównie technikę perswazji. Pod pojęciem kompensacji rozumiał wrodzoną tendencję do równoważenia kompleksu małej wartości. Jego zdaniem, chorobliwa jest dopiero hiperkompensacja, wywołująca przesadną ambicję i zupełny brak dystansu wobec własnej osoby.

Adlera podobnie jak Freud przywiązywał ogromna wagę do dzieciństwa; jednak nie najważniejsza jest przeszłość, ale również cele, które stawia sobie jednostka na przyszłość. Teleologia oznacza, że cele, które sobie stawiamy są ważne. Fikcyjny finalizm oznacza, że nawet cele nieprawdziwe, które się nigdy nie spełnią nadają kształt naszemu życiu.

Adlera twierdził, że ogromne znaczenie w życiu człowieka ma poczucie własnej wartości, zwrócił uwagę na negatywne skutki, które mogą doprowadzić do kompleksu niższości. Wyodrębnił dwa rodzaje poczucia niższości:

1. Uczucia niższości są udziałem każdego dziecka potrzebuje pomocy dorosłych, bez których sobie nie poradzi, na ich podstawie wytwarza styl życia, plany osiągnięcia. Jest to indywidualny plan osiągania wyższości, przezwyciężania uczuć niższości. Zgodnie z terminologią Adlera człowiek może sobie wybrać cel po użytecznej i bezużytecznej stronie życia. (Bezużyteczna np. zakłada, że będzie gangsterem).

Na skutek błędnych postaw rodziców, uczucia niższości mogą przejść w kompleks niższości

2. Patologiczne poczucie niższości, które charakteryzuje się zahamowaniem rozwoju osobowości.

Adlera zasadniczo wyodrębnił trzy przyczyny poczucia niższości:

- rozpieszczanie dziecka

- odrzucenie dziecka

- niepełnosprawność- niższość jednego organu.

Przyczyny poczucia niższej wartości zmodyfikowane, przez Koetza:

• Odrzucenie dziecka, dano mu do zrozumienia, że jest niechciane w rodzinie, niekochane. Kompleks niższości rozwija się od 2 do 6 roku życia, ale skutki trwają całe życie oznacza, że dziecko jest ciężarem dla rodziny, przeszkadza, jest niepotrzebne. Adler uważał, że u dziecka odrzuconego powstaje sąd, że świat jest złym miejscem, ludzie są źli.

• Otoczenie dziecka nadmierną troską i uwagą, co sprawia, że dziecko staje się niezaradne. Ta nadmierna troska jest wyrazem wrogości. Zabijanie w nim inicjatywy, samodzielności

• Adler wymieniał rozpieszczenie dziecka, które powoduje, że świat będzie spełniać jego życzenia. Dziecko rozsieczone może rozwijać się harmonicznie dopóki nie wejdzie w świat, bo inni nie będą zaspokajać jego pragnień.

• Nadawanie dziecku szyderczych przezwisk, które są odzwierciedleniem niechęci i braków np. szkaradek, ciapka.

• Stawianie wymagań niewspółmiernych do możliwości dziecka.

• Niekorzystne porównania dziecka z rówieśnikami lub rodzeństwem

• Stosowanie brutalnych i upokarzających kar. Kara jest niezbędna w wychowaniu, ale nie może godzić w godność dziecka, musi być proporcjonalna do wydarzenia i konsekwentna.

Według Adlera do poczucia niższej wartości mogą być różne przyczyny, defekty fizyczne, ale ważna jest postawa rodziców w stosunku do tych defektów. Adlera twierdził, że do tego może przyczyniać się także pozycja dziecka w rodzinie.

→OBJAWY POCZUCIA NIŻSZEJ WARTOŚCI

- niepodejmowanie działań, które osoba mogłaby wykonać

- agresja do słabszych i młodszych

- przyjmowanie do siebie słów negatywnych wypowiadanych ogólnie

- nadmierna wrażliwość na krytykę otoczenia

Człowiek, który ma poczucie niższej wartości, albo wycofuje się z działań, które mógłby podjąć albo jest agresywny najczęściej wycofuje się i jest agresywny.

→MECHANIZM KOMPENSACJI OPISYWANY PRZEZ Adlera- wyrównywanie braków w jednej dziedzinie osiągnięciami w innych. Nadkompensacji to nadmierne dążenie do osiągnięć. Dodatkowe formy kompensacji to:

- konfabulacje- snucie fikcyjnych opowiadań o sobie, mające na celu podniesienie własnej wartości

- donżuanizm- ktoś z sukcesami (rzeczywistymi) w jednej dziedzinie zasłania niedociągnięcia w innej dziedzinie, mogą zastępować braki w innej dziedzinie.

Wg Adlera poczucie niższej wartości pokrywa poczucie wyższości. To tak jakby ktoś niski chodził na palcach udając kogoś wyższego.

→POZYCJA DZIECKA W RODZINIE

Adlera uważa, że to, w jakiej kolejności się rodziny ma również istotne znaczenie.

Pierwsze dziecko- zdeterminowany książę. Psychoanaliza podkreśla, że pierwsze nasze uczucia na widok rodziców to miłość, a na rodzeństwo to nienawiść. Najstarsze dzieci są konserwatywne z pośród niech najwięcej jest neurotyków i przestępców. Dziecko najmłodsze pada ofiarą nadmiernej opiekuńczości rodziców i rodzeństwa, wyrasta na osobę niezaradną, wybierająca własną drogę. Dziecko średnie według Adlera ma najlepsza sytuację, jest w cieniu najstarszego dziecka, nieraz ma najlepsze życie, stosuje kompensacje.

Jedynak to dziecko, które oczekuje, że cały świat będzie spełniał jego zachcianki jak i rodzice. Pierwsze niepowodzenia spychają go na drogę autodestrukcji (nie zawsze).

Wyniki badań nie są stałe wskazują jedynie, że istnieje pewna tendencja, nie można ich traktować automatycznie. Adlera postulowałby przerwa miedzy dziećmi nie trwała mniej niż 3 lata, gdyż dziecko trzeba dobrze przygotować.

Badania Adlera dotyczące pozycji dziecka w rodzinie wywołały lawinę badań, szczególnie zajęto się badaniami w kontekście homoseksualizmu. Statystycznie częściej homoseksualizmem jest trzeci syn najmłodszy, który ma dwóch starszych braci.

Przyczyny- stawianie dziecku wymagań ponad jego możliwości; delegacja- polega na tym, że rodzice poprzez dziecko chcą zrealizować swoje niespełnione zadania.

5. KONCEPCJA NORMY

Na ogół za normalne uważa się to, co zwyczajne, częste, optymalne lub dodrze przystosowane. Są to jednak pojęcia wieloznaczne. Problem normalności próbuje się rozwiązać ustanawiając kryteria anormalności. Wśród symptomów charakteryzujących brak normy wymienia się przede wszystkim depresję, odchylenie w zachowaniu, zaburzenia percepcji lub myślenia oraz niewydolność umysłową. Rozpatruje się przy tym ich zasięg i stopień. Sposób pojmowania normalności łączy się z przyjętą koncepcją zdrowia psychicznego i modelem normalnej osobowości.

» pojęcie zdrowia psychicznego i zaburzeń psychicznych

Zdrowie to stan całkowitej równowagi psychicznej, fizycznej i społecznej. To stan, kiedy wszystkie funkcje psychiczne przebiegają w optymalny sposób, harmonijnie, umożliwiają prawidłowe odbieranie zewnętrznej rzeczywistości, adekwatne i szybkie reagowanie na wszystkie bodźce, a także rozwiązywanie zadań, stałe doskonalenie się i uzyskiwanie satysfakcji ze swoich czynów. Zdrowie psychiczne rozpatruje się w wymiarach:

- optymizm (np. wypadki potoczą się dobrze), pesymizm - pozwalają na tolerowanie bądź nie trudnych sytuacji

- zależność i niezależność- zdrowie psychiczne umożliwia funkcjonowanie w obu rolach

- umiejętność opiekowania się innymi, bądź umiejętność poddania się czyjeś opiece; jest najlepszym wskaźnikiem adaptacji, należy odróżnić prawdziwe, niezależne zachowanie od mechanizmów zależnych

- organizacja systematyczności- służy dobremu przystosowaniu, ale mogą świadczyć o zaburzeniach osobowości- kiedy są nadmierne

- współzawodnictwo, współpraca, kompromis- oznacza, że człowiek potrafi pracować z innymi, sam, lub też w razie rywalizacji walczyć

- stosunek do autorytetu- człowiek w normie psychicznej potrafi brać przykład bądź tez może się przeciwstawiać

- emocjonalna ekspresja i emocjonalna kontrola- człowiek zdrowy psychicznie nie unika sytuacji, które mogą wywołać emocje, stara się wszystko przeżywać „do dna”, kontroluje zachowanie, emocje są żywe

- umiejętność nawiązywania bliskich i długotrwałych kontaktów z osobnikami obu płci

- umiejętność relaksu- są, bowiem osoby, które nigdy nie odpoczywają.

Zaburzenie psychiczne jest definiowane jako wyraźne zaburzenie czynności psychicznej na tyle specyficzne w objawach klinicznych, że jest rozpoznawalne na podstawie przyjętych oznak i na tyle poważne, iż powoduje utratę zdolności do pracy czy ograniczenie praw.

» KONCEPCJA ZDROWIA PSYCHICZNEGO

Freud jako pierwszy stwierdził, że pomiędzy normą a patologią różnica m charakter ilościowy (tylko stopień nasilenia bólu psychicznego niepokoi). Człowiek zdrowy to człowiek, który [potrafi kochać i pracować.

Zasługi Freuda- bez niego nie byłoby psychologii klinicznej

1. Różnica między normą a patologia jest ilościowa. W człowieku chorym psychicznie dostrzega człowieka takiego jak my tylko bardziej cierpiącego. Przyczynił się do poprawy życia chorych psychicznie.

2. Jako pierwszy wskazał rolę dzieciństwa w życiu człowieka, wywołał lawinę badań tego okresu

3. Jako pierwszy zwrócił uwagę, że dziecko nie jest niewinne i pozbawione popędu seksualnego

4. Opracował koncepcje mechanizmów obronnych, rozbudowane później przez córkę Annę

5. Agresja jest instynktem- lawina badań w tym kierunku, wskazał, że tłumienie agresji prowadzi do depresji a w konsekwencji do tendencji autodestruktywnych

6. Jest twórcą metody psychoanalitycznej aktualnej do dziś

7. Przedstawił człowieka z krwi i kości, wskazując, że każdy z nas może być zabójcą, samobójcą, kanibalem i kazirodcom.

» W koncepcji normy uwzględnia się czynnik czasu, gdyż wraz z biegiem lat zmieniają się sposoby określania tego, co normą a patologią. Możemy wyróżnić takie znaczenie normy:

→ statystyczne znaczenie normy- w tym znaczeniu norma to średnia lub przeciętna. O stwierdzeniu normy decyduje uzyskanie wyniku zbliżonego do średniej. Wyniki wykraczające poza granice uznawane są za odchylenia od przeciętnej tj. normy. Statystyczna koncepcja normalności dotyczy zmienności interindywidualnej, tj. przynależności osobnika do określonej grupy lub populacji. Podstawą koncepcji jest analiza krzywej Gaussa rozkładu normalnego, symetrycznego. Krzywa rozkładu normalnego Gaussa jest używana przy ustalaniu norm psychologicznych. Określenie wyniku jako normalnego w znaczeniu statystycznym nie upoważnia jednak do oceniania go jako wyniku pożądanego. Zbyt pochopnie gotowi jesteśmy uznawać za normalne to, co występuje często, a co rzadko występuje- za nienormalne, czyli patologiczne. Statystyczna ocena częstotliwości występowania danego zachowania pozwoliła ustalić, tzw. normy rozwojowe, tj. wskaźniki określające poziom rozwoju czynności psychicznych i ruchowych spotykanych najczęściej w danej grupie wiekowej. O zaburzeniach mówimy wówczas, gdy dziecko nie spełnia wymagań adekwatnych do jego wieku.

Pojęcie normy w znaczeniu statystycznym nie może być stosowane samodzielnie, choć jest bardzo przydatne. Pozwala ono na drodze obliczeń statystycznych określić np. liczbę dzieci, które mogą mieć trudności z opanowaniem programu i liczbę dzieci, dla których ten program będzie za łatwy. To ujęcie normy wykorzystujemy dla określenia rozmiaru i głębokości stwierdzonych zaburzeń.

→społeczno- kliniczne znaczenie normy- w tym znaczeniu norma oznacza brak symptomów sygnalizujących stan patologiczny. Symptomy patologiczne są dwojakiego rodzaju: subiektywne i obiektywne. Symptomy obiektywne to obserwowane w zachowaniu objawy nieprzystosowania np. dziecko pozostawione w przedszkolu nie uczestniczy w zabawie, płacze. Do symptomów subiektywnych zaliczyć można przykre uczucia przeżywane przez dziecko, lecz nieujawniane na zewnątrz. Symptomy subiektywne mogą towarzyszyć symptomom obiektywnym lub występować w sposób izolowany. W przypadkach upośledzenia umysłowego licznym symptomom obiektywnym mogą towarzyszyć symptomu subiektywne tj. poczucie mniejszej wartości. Wykrywanie symptomów zaburzenia wymaga zawsze ich odniesienia do aktualnej sytuacji życiowej badanego dziecka i do norm społecznych. Zastrzeżeniem wobec tego sposobu rozumienia normy jest negatywny charakter tego ujęcia (norma= brak zaburzeń). Nie mówi ono nic o pozytywnych cechach badanego, zaś symptomy zaburzeń mają charakter względny. Tym znaczeniem normy posługujemy się opisując symptomy zaburzeń u badanego dziecka.

→teoretyczne znaczenie pojęcia normy- warunkiem uznania jednostki za normalną jest w tym znaczeniu posiadanie cech pozytywnych, które składają się na idealny wzorzec osobowości. Sporządzono, w oparciu o różne koncepcje teoretyczne, listy cech, które maja określić wzorzec dojrzałej osobowości. W procesie terapeutycznym odwołujemy się do teoretycznego wzorca normy, wskazując cele terapii oraz oceniając jej efekty.

» KRYTERIA NORMALNOŚCI- integracja osobowości i jej dynamiczna równowaga są uważane za najważniejsze kryterium zdrowia psychicznego i normalnej czynności psychicznej. Możemy wymienić takie kryteria:

- subiektywne poczucie zadowolenia, wiara we własne siły

- zdolność adekwatnej samooceny

- poczucie własnej tożsamości

- zdolność do samorealizacji

- autonomia, niezależność, samookreślenie, uświadomienie sobie rzeczywistości

- integracja struktury procesów, czynności i cech psychicznych

- wewnętrzna równowaga i integralność osobowości

- adekwatna percepcja rzeczywistości, zgodna z doświadczeniami innych ludzi

- zdolność utrzymywania się przy życiu

- zgodność indywidualnych potrzeb i form zachowania z wymaganiami i normami społecznymi

- aktywne przystosowanie do otaczającej rzeczywistości

6. OSOBOWOŚĆ

→ZABURZENIA OSOBOWOŚCI

To trwałe wzory nieprzystosowania. Charakterystyczne jest to, że trwają przez całe życie oraz to, że osoba dotknięta zaburzeniem osobowości nie zdaje sobie sprawy z tego, że posiada zaburzoną osobowość. Przyczyny są zróżnicowane ze względu na rodzaj, ale do najpoważniejszych należą:

- dziedziczność- rola dziedziczności psychicznych jest trudna do ustalenia gdyż niezwykle trudno jest oddzielić wpływ podświadomego mechanizmu identyfikacji, następnie rodzicu od wpływu dziedziczności. Z badań amerykańskich prowadzonych na kilku tysiącach grup dotyczących dzieci adoptowanych wynika, że co drugie dziecko adoptowane, którego ojciec biologiczny był przestępcą zostaje przestępcą. W przypadkach, gdy ojciec biologiczny i ojciec przybrany są przestępcami to wówczas każde dziecko zostaje przestępcą. Przemawia to za silnym wpływem dziedziczności.

- czynnik biologiczny związany np. z uszkodzeniem tkanki mózgowej

- błędy wychowawcze rodziców - wiele błędów, nagradzanie dziecka za zachowania patologiczne (dziecko nic nie wskóra, gdy jest grzeczne, więc musi kopać i bić by cos osiągnąć).

- maltretowanie fizyczne i seksualne wykorzystanie dziecka- maltretowanie fizyczne w okresie dzieciństwa przoduje w zaburzeniach osobowości.

→OSOBOWOŚĆ ANTYSPOŁECZNA (psychopatyczna)

Z literatury amerykańskiej uwzględnia się trzy grupy przyczyn:

1. Odrzucenie dziecka przez matkę, całkowita utrata więzi emocjonalnej z matką- matka odrzuca dziecko. Już Freud mówił, że dziecko może przyswoić sobie normy moralne tylko w atmosferze miłości i akceptacji

2. Lekkie odrzucenie dziecka przez matkę, czyli zmniejszone zainteresowanie dzieckiem, jego potrzebami; połączone z niewielkimi uszkodzeniami tkanki mózgowej (wynik porodu, uderzenia, dziecko nie rozwija się prawidłowo) oraz negatywny wpływ środowiska domowego.

3. Niemożliwy związek emocjonalny z partnerem.

Rozwój osobowości antyspołecznej rozpatruje się także w kontekstach różnych atmosfer domowych:

• Ciepła restryktywna- dziecko jest kochane, ale jednocześnie ograniczone jest pewnymi zakazami, nakazami, wie, co mu wolno a co nie, dziecko musi przestrzegać zakazów.

• Ciepła permisywne- dziecko czuje, że jest kochane, nie ma żadnych nakazów i zakazów, ma wolność

• Zimna restryktywna- dziecko nie czuje, że jest akceptowane przez rodziców, ale jednocześnie dziecko obarczone jest pewnymi zakazami, nakazami, którym musi podlegać. Poprzez dziecko rodzice chcą zaspokoić swoje niespełnione oczekiwania. Z tego typu atmosfery wywodzą się samobójcy.

• Zimna permisywne- dziecko nie czuje się kochane, nie ma żadnych nakazów i zakazów, zakazy sprzyjają rozwojowi przestępstw.

Z badań B. Zawadzkiego, że do rozwoju osobowości antyspołecznej prowadzi również brak cyklu wina- kara- przebaczenie. Psychopaci wywodzą się z rodzin, w których matki nie karały ojcem, a także nie pozwalały karać. Kara nie może być brutalna, musi być konsekwentnie stosowana, nie może łamać dziecka.

W literaturze polskiej funkcjonuje także charakteropatia. Bardzo często takie zachowania są wynikiem zmian tkanki mózgowej wywołane np. guzem mózgu, zapaleniem opon mózgowych itp.

OBJAWY zaburzeń osobowości antyspołecznej:

1. Inteligencja w normie tzn. nie występuje tu brak zdolności logicznego myślenia, nie ma zniekształceń procesów myślowych; należy jednak dodać, że z badań amerykańskich wynika, że popełnianie przestępstw koreluje z niższym poziomem inteligencji, czyli częściej przestępcy są o inteligencji przeciętnej niż bardzo wysokiej;

2. Brak poczucia winy, niektórzy badacze twierdzą, że brak poczucia winy najsilniej różnicuje osoby o osobowości antyspołecznej od innych zaburzeń osobowości; psychopaci nie czują się winni nawet po popełnieniu najbardziej krwawych zbrodni, w ich pojęciu zawsze są winni inni ludzie lub okoliczności

3. Brak empatii, psychopaci nie maja umiejętności wczucia się w wewnętrzny świat drugiego człowieka; brak empatii powoduje, że są zdolni do zabijania innych bez przyjemności i bez przykrości.

4. Niemożność emocjonalnego związania się z drugim człowiekiem; psychopata może kogoś lubić lub nie, ale związek monogamiczny trwa tylko jeden rok, dłużej nie wytrzymują, psychopata nie jest zdolny do miłości nawet do własnych dzieci, nie jest zdolny do obdarzania innych prawdziwą troską o ich dobro

5. Agresja- wiąże się ściśle z dzieciństwem psychopaty, osoba ta nie raz była w dzieciństwie upokarzana, poniżana, agresja była sposobem do zwrócenia na siebie uwagi

6. Koncentracja na własnych problemach- już prawidłowo rozwijające się dziecka uczy się dostosować swoje pragnienia do matki ok. 2 r. ż.; psychopata nie naucz się nigdy rezygnować z własnych pragnień czy potrzeb, nie potrafi tego.

7. Pragnienie natychmiastowej realizacji potrzeb, niektórzy badacze twierdzą, że w psychopatii w najsilniejszym stopniu występuje tendencja do popełniania przez nich przestępstw, (dlatego, że psychopata, co chce to musi mieć)

8. Duży urok osobisty- bardzo często osoby z osobowością antyspołeczną obdarzone są dużym urokiem osobistym, który ułatwia im manipulowanie innymi

9. Brak wdzięczności- nigdy nie odczuwają wdzięczności za popełnione dobro

10. Tendencja do nagłej zmiany zachowania- nawet, gdy wszystko układa się dobrze, nagle wszystko rzuca

11. Popełnianie przestępstw obarczonym dużym ryzykiem długoletniego wyroku nawet dla małego zysku

12. Doznawanie przyjemności, gdy życie jest zagrażające wskutek tego mogą rozwijać nadmierną szybkość samochodem czy tez prowadzić pod wpływem alkoholu

13. Życie seksualne przypomina dewiacje seksualne, nie zdarza się częściej niż u osób normalnych, nie jest możliwy związek emocjonalny z partnerem seksualnym

14. Tendencja do mówienia kłamstw- kłamstwa zawierają elementy psychologicznej prawdy, w kłamstwach możemy rozpoznać potrzeby

15. Wstręt do pracy- nie podejmuje pracy, do której ma wstręt. Według. Horrney zadowolenie z pracy jest tylko wtedy możliwe, gdy ma poczucie bezpieczeństwa. Psychopata nigdy nie czuje się bezpiecznie

16. Ubogie życie emocjonalne- psychopaci antyspołeczni nie są zdolni do przezywania głębokich i trwałych emocji, nie są zdolni do przeżywania rozpaczy

17. Przeszłość- psychopata nie potrafi wyciągnąć wniosków ze swojej przeszłości, wciąż popełnia te same błędy

18. Przyszłość- akceptacja planów dotyczących przyszłości jednak nie możliwa jest ich realizacja, postępowanie w kierunku celu jest tylko wówczas możliwe, gdy jest wyrazem krótkotrwałego wybuchu energii.

Wilson i Hepster porównywali psychopatie do antyspołecznych zaburzeń osobowości, do choroby krwi, do białaczki. Twierdzą, że każdy z nas w jakimś stopniu ma te cechy, ale u psychopaty są w pełnym rozkwicie. Leczenie w przypadkach psychopatii nie przynosi efektów, można złagodzić agresję za pomocą leczenia farmakologicznego, nadzieja leży w praktyce.

Osobowość antyspołeczna charakteryzuje się konfliktami z normami społecznymi. Przyczyna naruszenia norm prawnych i moralnych bywa niepohamowanie, impulsywność, nieodpowiedzialność i egocentryzm. Osoby tego typu mają niską tolerancję na frustrację (psychopatia anetyczna).

W przypadku do młodzieży, u której osobowość jeszcze się kształtuje i nie jest utrwalona, zamiast pojęcia psychopatii, które oznacza ustabilizowany defekt osobowości, stosujemy pojęcie psychopatycznego rozwoju osobowości, a jeszcze częściej mówimy o nieharmonijnym rozwoju osobowości.

»Kryteria diagnostyczne antyspołeczności w okresie dzieciństwa- po 18 r. ż. jest to:

- samowolne opuszczanie szkoły

- wstrzymanie bójek i użycie ostrych narzędzi

- ucieczki z domu- jedna dłuższa, dwie krótsze

- znęcanie się nad zwierzętami

- kradzieże

- niszczenie cudzych własności

- zmuszanie do stosunków seksualnych.

W życiu zabójcy występuje trójkąt Mc Donalda- moczenie nocne, znęcanie się na zwierzętach, skłonność do podpalania

→OSOBOWOŚĆ TYPU BORDEN LINE (Z POGRANICZA)

»przyczyny:

- maltretowanie fizyczne lub seksualne wykorzystanie dziecka

- nadopiekuńczość matki

- dziedziczność lub identyfikacja

- lekkie zmiany w tkance mózgowej

»kryteria, różnice, cechy:

- trudności związane z tożsamością, osoba ma duże trudności z wyborem zawodu, orientacją seksualną, z wyborem swojej drogi życia

- uczucie pustki i nudy

- zmienność w relacjach interpersonalnych, widzenie osób w dwóch barwach biały lub czarny

- łatwe przechodzenie z miłości do nienawiści

- nienawiść do siebie

- impulsywność- przejawia się tym, że osoba bez pohamowania zaspakaja swoje potrzeby w jednej dziedzinie np. dziedzinie seksualnej

- okres dysforii, czyli co jakiś czas trwające od kilku godzin do kilku dni okresy wzmożonego niepokoju, agresji

- rozdrażnienie

W osobowości typu, Borden Line statystycznie częściej dokonują zamachu samobójcy odbierając sobie życie.

U dzieci, z Borden Line nie da się rozpoznać zaburzeń osobowości przed 18 r. ż. Przed 5 r. ż. jest wynikiem ciężkiego rozstania, zaburzeń rozwojowych, głuchotą, ślepotą, maltretowaniem dziecka, zaniedbywaniem go.

W 1950 po raz pierwszy zaczęto opisywać Borden Line. U dzieci ujawniły się pewne zaburzenia ego, wszechorganiczne, dzieci podatne były na niepokój, posługiwały się mechanizmem regresji. U dzieci z Borden Line częściej występuje magiczne myślenie, traktowanie własnych fantazji jako normalnych. W 1918 roku Freud opisuje dziecko z Borden Line, a w 1983 Vela opisał ten zespół wyodrębniając następujące objawy:

- zaburzenie relacji interpersonalnych

- zaburzenie poczucia rzeczywistości

- zachowanie impulsywne

- objawy przypominające neurotyczne

- zniekształcona rozmowa

→OSOBOWOŚĆ SCHIZOIDALNA- W zakres Borden Line wchodzi także osobowość schizoidalna. Opisał ją Asperberg. Określił ją jako autystyczna psychopatia dzieciństwa. Dzieci cechuje ubóstwo gestów. Podobnie jak dzieci autystyczne miały one poważne trudności adaptacyjne w stosunku do wymagań społecznych, nie potrafiły dostosować się do norm społecznych. Cechy osobowości schizoidalnej to emocjonalny dystans, trudności adaptacyjne, złożona nieufność, podejrzliwość. Osobowość schizoidalną cechuje brak rezonansu uczuciowego i empatii oraz skłonność do izolacji społecznej. Jednostki o takiej osobowości bywają chłodne, pełne rezerwy, ale jednocześnie hipersenytywne, nie są jednak zdolne do przejawiania wrogości na zewnątrz. Mają nierealistyczny stosunek do życia, silna skłonność do życia na jawie, wysokie ambicje i na ogół dziwaczne zainteresowania i zwyczaje. Człowiek zamknięty w sobie ma trudności w ujawnieniu własnych emocji, z otwarciem się na innych.

Korelaty biologiczne- nie ma jednoznacznych korelacji między osobowością typu Borden Line u dzieci a zmianami w tkance mózgowej.

Etiologia-analitycy podkreślają zaburzenia wczesnych więzi, zaburzenia rozwoju ego, separacje z matką, rozstanie z matką, organiczne uszkodzenia umysłu, maltretowanie fizyczne lub wykorzystanie seksualne.

→OSOBOWOŚĆ MNOGA (WIELORAKA)

»Przyczyną tego typu zaburzenia są traumatyczne przeżycia (4-6 r. ż.). To dysocjacyjna reakcja na lęk i ból z traumatycznymi doświadczeniami. Jeśli wystąpi specyficzny rodzaj adaptacji odnośnie maltretowania to może on się pojawiać w ciągu całego życia. Osobowość ta dzieli się na kilka części. Każda z tych części ma jasny i precyzyjny sposób myślenia i spostrzegania.

»Kryteria diagnostyczne osobowości mnogiej- według kryteriów diagnostycznych DSM muszą być przynajmniej dwie osobowości, jedna z tych osobowości przejmuje kontrolę. Osobowość tego stopnia nie jest rzadka tylko zazwyczaj jest dobrze ukryta. To specyficzny rodzaj adaptacji do niebezpiecznego i stwarzającego zagrożenie dzieciństwa. Interesującym zjawiskiem jest to, że liczba alternatywnych osobowości może być duża i podkreśla się, że ludzie z tego typu osobowością np. dorastali doświadczając maltretowania fizycznego.

»inne formy dysocjacji:

- fuga- cały dotychczasowy okres życia zostaje zapomniany, okryty niepamięcią, rozpoczyna nowe życie

- amnezja-przebyte doświadczenia powodują braki pamięci, czyli pokrycie niepamięcią doświadczonych wydarzeń

- somabulizm- człowiek w nocy wstaje i wyrzuca wszystkie swoje problemy, wyraża tłumione uczucia, w ciągu dnia jest podporządkowany,

→OSOBOWOŚĆ PASYWNA (agresywna)

Charakteryzuje się trudnościami kontrolowania nad agresją. Osoba ta tłumi agresją, nie umie powiedzieć nie, agresja często wybucha w nieoczekiwanym momencie, może być również tak, że ktoś jest w domu pasywny a w pracy jest agresywny

→OSOBOWOŚĆ EKSPLOZYWNA- tzw. psychopatia epileptoidalna odznacza się podwyższoną drażliwością, pobudliwością oraz wybuchami gniewu i agresywnością. Wybuchy te są nieproporcjonalne do wywołujących je bodźców i kontrastują ze spokojnym zachowaniem się charakterystycznym dla tych osobników. Odmianą tej formy psychopatii jest osobowość impulsywna, którą oprócz afektywnych wybuchów charakteryzuje ustawiczny niepokój. Często podłożem tej osobowości są zaburzenia w tkance mózgowej.

→OSOBOWOŚĆ PARANOIDALNA- (tzw. kwerulant) charakteryzuje się zamknięciem w sobie, nieufnością, przewrażliwieniem, podejrzliwością wobec innych oraz zazdrością. Osoby o takiej osobowości mają tendencję przypisywania innym negatywnych motywów postępowania, przy tym jednak starają się utrzymać dobre stosunki międzyludzkie. Cechą charakterystyczną jest poczucie, iż otoczenie krzywdzi ich i że muszą domagać się sprawiedliwości na drodze sądowej. Od psychozy różni ją brak urojeń i to ani prześladowczych ani wielkościowych. Psychoanaliza mówi, że jest to projekcja własnej wrogości.

→OSOBOWOŚĆ CYLKOFRENICZNA- charakteryzuje się cyklicznymi, okresowymi nawrotami pesymizmu i depresji, którym towarzyszą różne trudności i spadek energii na przemian z okresami podwyższonego nastroju, entuzjazmu i optymizmu. Jeżeli oba cykle- depresji i wzmożonego nastroju- nie występują na przemian, a dominują cechy tylko jednego z nich, używa się pojęcia osobowości hipotymicznej (depresyjnej) oraz hipertymicznej lub hipomaniakalnej. W niektórych pracach określa się je wspólnym pojęciem tymopatii. Charakteryzuje się nagłymi zmianami nastroju, człowiek nie ma sił do żadnej aktywności, przeplatane euforią.

→OSOBOWOŚĆ ANANKASTYCZNA- to forma psychopatii charakteryzująca się natręctwami i kompulsywnością. Człowiek o takiej osobowości jest konformistą i zależy mu bardzo na zgodzie jego zachowania i poglądów z normami i standardami. Osoby te mają przesadne poczucie obowiązku, są ogromnie sumienne, pedantyczne, sztywne i skrępowane, niezdolne do odprężenia. W przypadku dominacji uczucia niepokoju, niepewności i niezdecydowania używa się niekiedy pojęcia psychopatia psychasteniczna.

→OSOBOWOŚĆ HISTERYCZNA- oznacza się niestałością i niedojrzałością uczuciową, niekiedy nawet infantylizmem, wzmożoną podatnością na sugestie i egocentryzmem przy jednoczesnej zależności od innych. Histerycy maja skłonność do dramatyzowania zwykłych wydarzeń. Bywają hiperaktywni, uczuciowo niestali i często w swoich uczuciach nieszczerzy. Cechą charakterystyczną jest zmienność nastroju, przechodzenie od miłości do nienawiści, występuje tendencja do sprowadzania na siebie uwagi np. przez strój, występuje skłonność do kokietowania, oziębłość seksualna. Od nerwic różni ją brak konwersji.

→OSOBOWOŚĆ OBSESYJNO- KOMPULSYWNA

Obsesja- zespół myśli natrętnych; myśl natrętna to myśl, która wkrada się mimowolnie w człowieka.

Kompulsja- czynności przymusowe, której celem jest rozwianie, uśmierzenie niepokoju związanego z myślami natrętnymi.

Myśl natrętna to, np. zostawiłam w domu załączone żelazko; a myśl przymusowa- wracam do domu i sprawdzam.

Cechą osoby obsesyjno- kompulsywnej jest nadmierny nacisk na czystość, porządek, osoby takie nie osiągną sukcesu w życiu, zbyt duży nacisk kładą na drobiazgi, po poradę zwracają się po 40 r. ż.. jedną odmianą jest syndrom idealnej pani domu- nieustannie sprząta.

→OSOBOWOŚĆ ASTENICZNA- cechuje męczliwość, wrażliwość na wszelkie obciążenia przy na ogół niskim poziomie energii. Są to ludzi wrażliwi uczuciowo, ale brak im entuzjazmu i nie umieją cieszyć się z sukcesów. Odnoszą wrażenie, że ludzie ich nie rozumieją i ich nie cenią. Cierpią na bóle głowy i zaburzenia snu.

→Leczenie zaburzeń osobowości

Leczenie jest bardzo trudne. Cała nadzieja leży w profilaktyce. Szczególnie trudne przypadki to osobowości antyspołeczne, bo manipulują ludźmi, nie uczęszczają systematycznie na terapię. Tylko leczeniem farmakologicznym można obniżyć u nich poziom agresji.

7. WYKORZYSTANIE SEKSUALNE

→MITY DOTYCZĄCE WYKORZYSTANIA SEKSUALNEGO- profilaktyka jak i terapia według Wakters`a

• Mit1- Uważa się, że w każdej kulturze zabronione jest wykorzystanie seksualne

Fakt- różne są granice wieku, które określają czy jest to wykorzystanie; w Polsce poniżej 15 r. ż. są karane; w Starożytnej Grecji poniżej 12 r. ż; w starożytnym Egipcie było aprobowane kazirodztwo

• Mit 2- dzieci zrodzone z kazirodztwa są statystycznie częściej nienormalne, gdyż każdy z nas jest nosicielem 18 do 20 genów recesywnych z zalążkami poważnych chorób grożących potomstwu, ale by choroba powstała ojciec musi być nosicielem tego genu (najczęściej zdarza się to w rodzinie).

• Mit 3- zazwyczaj matka nie wie, że jej dziecko jest wykorzystywane seksualnie, co wynika ze słabej więzi emocjonalnej z matką. Fakt- zazwyczaj matka ma dobre podstawy, by przypuszczać, że dziecko jest wykorzystywane seksualnie

• Mit 4-sprawcą wykorzystania seksualnego jest zwykle obcy człowiek. Fakt- sprawca jest ktoś bliski z rodziny lub sąsiad

• Mit 5- mężczyźni wykorzystują seksualnie dziewczynki, a kobiety chłopców z równą częstotliwością. Fakt- sprawcą wykorzystania seksualnego są mężczyźni, którzy wykorzystują najczęściej dziewczynki. Kobiety wykorzystują dzieci sporadycznie, zdarza się, że kobiety do wykorzystania seksualnego wykorzystują swoje funkcje np. opiekunki, nauczycielki.

• Mit 6- ojciec, który wykorzystuje seksualnie córkę poprzestaje na jednym dziecku. Fakt- zazwyczaj mężczyzna wykorzystuje córki po kolei w miarę dorastania

• Mit 7- dziecko wykorzystywane seksualnie pragnie, aby ojciec opuścił dom, lub samo pragnie opuścić dom. Fakt- najczęściej dziecko pragnie pozostać w domu i by dano mu święty spokój

• Mit 8- sprawca wykorzystania seksualnego jest szybko oskarżony i uwolniony. Fakt- w większości przypadków, gdy wykorzystanie seksualne miło miejsce w rodzinie sprawca nie jest ani ukarany ani zgłoszony, ponadto dziecko nie e jest dobrym świadkiem, często oskarża się go o prowokację sprawcy

• Mit 9- Dzieci wykorzystywane pochodzą z rodzin bardzo biednych lub bardzo bogatych. Fakt- wykorzystywanie zdarza się w każdej rodzinie

• Mit 10- piętno wykorzystania seksualnego spada na sprawcę a nie na dziecko. Fakt- rzeczywistość jest inna to dziecko jest oskarżane o prowokację

• Mit 11- wina wykorzystania seksualnego nie zawsze tkwi w związku pomiędzy dzieckiem a dorosłym. Fakt- zawsze winny jest dorosły

• Mit 12- każdy ojciec wykorzystujący seksualnie jest chory psychicznie. Fakt- ojcowie wykorzystujący seksualnie są szanowanymi obywatelami

• Mit 13- dziecko wykorzystywane seksualnie jest łatwym przypadkiem do leczenia. Fakt- piętno wykorzystania ciągnie się przez całe życie, w leczeniu mamy doczynienia najczęściej z trzema osobami, leczenie jest szczególnie trudne gdyż dziewczynki w okresie dorastania traktują ojca jako swojego partnera

→spektrum zachowań objętych wykorzystaniem seksualnym według amerykańskich psychologów (STOPNIE WYKORZYSTANIA):

1⁰ chodzenie nago przed dzieckiem

2⁰ wskazywanie na swoje części płciowe, pokazywanie dzieciom swoich narządów

3⁰ żądanie, aby dziecko dotykało narządów płciowych rodziców

4⁰ seks oralny

5⁰ stosunek seksualny

6⁰ penetracje za pomocą palca

→SPOSOBY ROZPOZNAWANIA-

Rozpoznanie jest trudne. Niekiedy wykorzystanie seksualne przejawia się w rysunkach (rys. figury z zaznaczonymi częściami płciowymi). Nie jest to jednak jedyny dowód, należy je analizować z faktami z życia dziecka i obserwować.

- chodzenie dziecka podczas kąpieli- trzymanie dziecka pod ochroną, dziecko wykorzystywane seksualnie jest nadmiernie uległe, w każdej czesi życia jest kontrolowane, nikomu nie zgłaszają, żę stały się obiektem wykorzystania seksualnego

- acting aut- rozładowanie swoich wewnętrznych konfliktów na zewnątrz poprzez agresywne zachowanie zgłaszają, że są wykorzystywane seksualnie

- wczesne wychodzenie do szkoły i późne wracania

- duża znajomość życia seksualnego i jej intymnych szczegółów

- gdy i zabawy dziecka mające pewne elementy seksualności

- trudności w nawiązywaniu kontaktów z innymi dziećmi, dziecko nie umie zniżyć się do dziecka ma, bowiem bardzo poważne i tragiczne dylematy życiowe

- depresja

- pseudo dojrzałe zachowanie- uwodzenie mężczyzn.

Trzeba podkreślić, że niektóre oskarżenia są fałszywe np. walka o prawa nad opieką dziecka. Ważną wskazówką jest słownik dziecka tzn. dziecko wykorzystywane seksualnie posługuje się terminologią dorosłych. Z badań przeprowadzonych w Stanach Zjednoczonych w Los Angeles wynika, że ⅓ kobiet była wykorzystywane seksualnie, przez ocjów, niektóre dzieci doznają orgazmu. Dziecko wykorzystywane seksualnie ma poważne problemy, nie potrafi przejmować się drobnymi problemami.

-Nieuczestnictwo w zajęciach szkolnych - poważne problemy przytłaczają dzieci

-Niemożność koncentracji uwagi w szkole - wyzwolone trauma. Przeżyciem.

-Niezwykły lęk przed mężczyznami przypadku dziewczynek.

-Brak zaufania do innych osób znaczących.

-Uwodzenie mężczyzn tak jak dorosłe kobiety, kokietowane.

-Ucieczki z domu (rzadko)

-Zaburzenia snu

-Zachowania regresywne - mechanizm ucieczkowy, polegający na cofaniu się

→SKUTKI WYKORZYSTANIA SEKSUALNEGO- są dramatyczne.

- Osoby wykorzystywane seksualnie w dzieciństwie są obarczone większym ryzykiem zachowań samobójczych, statystycznie częściej odbierają sobie życie

- wykorzystanie seksualne dzieci jest przyczyną zaburzeń osobowości typu Borden Line, czy tez wielorakiego

- osoby wykorzystywane seksualnie w dzieciństwie statystycznie częstej wykorzystują dzieci, powtarzają sytuacje z dzieciństwa, ale teraz już w roli kata a nie ofiary. Według badań Rusella statystycznie częściej padają ofiarą gwałty, dlatego związane jest to z syndromem wyuczonej bezradności (koncepcja Selingmana- człowiek najpierw pragnie coś zmienić, następnie widzi swoją bezradność)

- piętno- osoba czuje się naznaczona przez całe życie

- kobiety wykorzystywane seksualnie w dzieciństwie stale dokonują jakiś operacji plastycznych

- osoba wykorzystywane nie wie, komu może zaufać- nawet już w dzieciństwie

- seks kojarzy mu się z brutalnością, z użyciem przemocy

- osoby wykorzystywane seksualnie znacznie częściej w życiu dorosłym chorują na depresję.

→ Według Freuda wykorzystanie seksualne dzieci dzieli się na grupy:

Pierwsza grupa: 1. Sytuacyjne- dziecko przypadkowo znalazło się w danej sytuacji

2. Pedofile

Druga grupa- można tutaj podzielić wykorzystujących seksualnie dzieci, którzy wykorzystują dzieci z własnych rodzin oraz na takich, którzy wykorzystują dzieci obce

Trzecia grupa: czy chłopców czy dziewczynki

- chłopców

- dziewczynki

- chłopców i dziewczynki

Przestępcy seksualni maja zaburzenia w sferze poznawczej i sądzą, że seks jest właściwym sposobem przygotowania ich do życia, nauczenia, jaką rolę seks pełni wżyciu.

Marzenie pedofilii- widzą się z dziećmi, patrzą na seks, który stale skierowany jest na dzieci.

→KATEGORIE MĘŻCZYZN WYKORZYSTUJĄCYCH WŁASNE CÓRKI

• Kazirodcy- od pierwszych chwil życia córki są nią zafascynowani, niektórych pociąga już jako niemowlę

• Hebefile- ojcowie wykorzystują córki w okresie dorastania

• Agresywni, którym córka przypomina żonę, czują do żony wściekłość- stanowi to rodzaj zemsty

• Mężczyźni, którzy córko traktują jako swoją szczególną przyjaciółkę, są od niej zależni emocjonalnie, do kontaktów seksualnych dochodzi na stopie koleżeństwa

• Najpierw w roli ofiary potem oprawcy - sam był wykorzystywany

• Instrumentalny dążący do samozadowolenia - nie interesuje się córką posłużył się tylko jej ciałem do zaspokojenia własnych pragnień. Do nadużycia dochodziło sporadycznie i sprawcy czuli się winni

→Kryteria nieprawdziwych oskarżeń:

1. Dziecko b. łatwo wypowiada oskarżenia i nie towarzyszą temu emocje; dziecko wykorzystywane nie potrafi mówić bez namiętnie o traumatycznych przejściach.

2. Dziecko nie potrafi szczegółowo opisać aktywności seksualnej.

3. Jest rozbieżność między zeznaniami dziecka a jego samopoczuciem.

4. Sprawia wrażenie, że dziecko zostało zachęcone do składania skargi na jednego z rodziców.

5. Dziecko z dużą dokładnością opisuje swoje przeżycia seksualne, używając przy tym wyrazów dorosłych.

6. Rodzice walczą między sobą o prawo do wychowywania dziecka, wzajemnie się nienawidzą

7. Dorosły nie potrafi precyzyjnie określić, od kiedy miał podejrzenia wykorzystywania seksualnego dziecka

8. Dorosły sprawia wrażenie, że poszukuje zemsty - w małżeństwie są poważne konflikty.

→ Kazirodztwo

(S. Bloom) Badanie w grupie 930 kobiet - 1/3 była wykorzystana seksualnie. Dziecko nie wie, na czym polega prawidłowa aktywność seksualna. Dramat dzieci wykorzystywanych seks. Wykorzystywanych rodzinie jest większy niż dzieci wykorzystywanych seksualnie poza rodziną, bo kto pada ofiarą wykorzystywania seksualnego poza rodziną może się skierować do rodziny. Pewien procent osób wykorzystywania seksualnego dostaje orgazmu podczas stosunku. Jest mocno związane z agresorem, który pokazuje czułość, zainteresowanie, kupuje prezenty. Tego typu reakcje są patogenne na zawsze mogą zaburzyć kontakt.

→Taksonomia ( podział) wykorzystywania seksualnego:

1. Przestępcy seksualni nie stanowią jednorodnej populacji. Dzielą się na:

- wykorzystywanie seksualne dziewczynki (więcej)

- wykorzystywanie seksualne chłopców

- wykorzystywanie seksualne dziewczynki i chłopcy

Ci, którzy nawiązują kontakty seksualne ( wykorzystywanie seksualne) dzieci tej samej płci są homoseksualistami.

2. Czy kontakt seksualny ma charakter kazirodczy, czy też nie. Gdyż niektórzy przestępcy seksualni wykorzystują seksualnie dzieci w rodzinie, inni dzieci z otoczenia ( własnych dzieci nie ruszają)

- wykazują stały popęd seksualny do dzieci, w swoich marzeniach widzą się z dziećmi →pedofil

- sporadycznie nawiązuje kontakty seksualne z dziećmi ( znaleźli się w tym miejscu w nieodpowiednim czasie).

3. Mokr i współpracownicy podzielili przestępców seksualnych ze względu na wiek:

- dorastający, opóźnieni pod względem rozwoju społecznego, też intelektualnego ( 12-18 lat)

- przestępcy w wieku średnim, których znamionuje regresję, czyli powrót na skutek niepowodzeń nie powodzeń życiu społecznym i seksualnym ( ok.30 lat)

- przestępcy w wieku 50 lat, osamotnieni, izolowani, ich czyny traktowane są jako reakcja na społeczną izolację.

4. West opisał grupę ludzi i stwierdził, że byli zahamowani i nie potrafili rywalizować z rówieśnikami ( nastolatkami)

- grupa badanych ( średni wiek), popełniają wykorzystywanie seksualne, gdy mają ku temu okazję.

5. U niektórych patologiczne zainteresowanie dziećmi pojawia się na drodze przypadku.

Powody:

- rozpad małżeństwa

-utrata dziecka, żony (np. z powodu pracy zawodowej)
- stres

-nadużywanie alkoholu

Dziecko z „braku laku” służy jako substytut żony. Podkreśla się również powiązanie pomierzy czynnikami sytuacyjnymi, np. wyjazd żony na wczasy, a różnymi typami osobowości. Może to być alkoholizm, zaburzenia świadomości. Połączenie sytuacyjnych stresów infantylne zaburzenia osobowości powodują nieadekwatny wybór partnera seksualnego.

6. Podział Grot`a:

- przestępca zafiksowany - całe życie interesuje się dziećmi ( pedofil), unika kontaktów seksualnych z dorosłymi, w kontaktach społecznych odczuwa niepokój nie pokój i poczucie niższości: mogą zawierać związki małżeńskie dla „zasłony dymnej”.

- przestępca regresyjny - pod wpływem ciężkiej sytuacji wraca się do niedojrzałych form zachowania; dotyczy osób dorosłych, ale konflikty w związkach z dorosłymi ( stresy) powodują zwracanie się w stronę dzieci.

Podsumowanie - podział pod względem

- kierunku orientacji seksualnej

- wieku

- stałe zainteresowania

Konieczne jest określenie, do jakiej grupy należy przestępca; ma ogromne znaczenie dla diagnozy i terapii.

→Profilaktyczne i terapeutyczne wskazania w stosunku do rodziny:

- należy oceniać, w jakim stopniu rodzina przyczyniła się do wykorzystanie seksualne

Najczęściej sprawca jest znany, a większości można było zapobiec.

- gdy słaba więź matki, to większe prawdopodobieństwo wykorzystania seksualnego

- gdy rodzice nie zwracają uwagi, z kim bawią się ich dzieci (należy zachować dyskretną kontrolę)

- zły wybór opiekunek do dziecka, opieka ojczymów oraz nieodpowiednich opiekunów (zwraca się uwagę na opiekunki w okresie dorastania)

- Nieodpowiednio zorganizowane miejsce do spania - często rodzice kładą razem dzieci odmiennej płci ( dochodzi do „eksperymentów”)

- zamazanie ról - rodzice ustalają nieprawidłowe reguły w domu ( chodzenie nago, kąpiel, WC)

- pośrednictwo pomiędzy dzieckiem a obcym. Który je wykorzystał- zawsze ktoś z rodziny ułatwił te kontakty.

W przypadku wykorzystania seksualnego przez ojca, prawie zawsze winę ponosi matka.

→Maltretowanie fizyczne

- również wywołuje tragiczne następstwa

- ofiara→ kat - maltretowanie fizyczne staje się przyczyną stosowania tego samego sposobu wobec swoich dzieci

- może prowadzić do powstania osobowości borden- line

→Przyczyny;

1. Powielanie postaw własnych rodziców wynikające z braku kompetencji społecznej i rodzicielskich. Rodzice stosują te same metody wychowawcze do swoich dzieci, które były aplikowane im w okresie dzieciństwa.

Terapia: uświadamianie

2. Przemieszczenie agresji- frustracja, które doznają w miejscu pracy, wyładowują na swoich dzieciach. Czasami, gdy rodzic jest uświadomiony, że przemieszcza agresję na dziecko, zaczyna ją przenosić na współmałżonka → konflikt małżeński

3. Sytuacyjne znęcanie się nad dziećmi - powiązanie zarówno sytuacji jak i osobowości. Wynika, np. z nieobecności, a potem wraca do domu, dziecko zaczyna się buntować → agresja rodzica; Zawarcie ponownego małżeństwa ( ojczym/macocha zaprowadzają własny porządek)

Terapia oparta na starannej analizie przyczyn. Prognozy dla sytuacyjnego molestowania dzieci są dobre.

4. Maltretowanie przez zaniechanie-dziecku nie zapewnia się należytej opieki, może to doprowadzić do śmierci dziecka. Rodzice są infantylni, nieodpowiedzialni, niewykształceni, zależni, biedni.

5. Przypadkowy lub nieznany oprawca - rodzice nie zdają sobie sprawy, że maltretowanie dzieci, może być związane z niskim ilorazem inteligencji, brakiem wiedzy. Po profesjonalnej interwencji zaniechanie.

6. Maltretowanie wywołane przez dziecko - ( fizyczne, prowokacje ze strony dziecka) należy nauczyć dzieci nagradzania za prawidłowe zachowanie.

7. Subkulturowy prześladowca- niezwykle trudne do terapii. Ludzie wierzą, że postępują słusznie, że efekty przynosi bicie i maltretowanie

Terapia: zmiana hierarchii wartości; prześladowcy przywiązują dużą wagę do dzieci. Inaczej trudniej jest, gdy maltretowanie jest na gruncie religijnym.

8. Maltretowanie dzieci spowodowane chorobą psychiczną oprawcy

Terapia: trudne; zalecenie- ważniejsze jest dobro dzieci nie matki; należy natychmiast odebrać dzieci z domu.

8. HOMOSEKSUALIZM

To erotyczne zainteresowanie osobami tej samej płci. Historia homoseksualizmu jest długa, a postawy wobec homoseksualizmu są różne. W starożytnej Grecji homoseksualizm uchodził za wyższą formę miłości niż miłość heteroseksualna, w 12 r. ż rodzice decydowali, który mężczyzna jest odpowiedni dla syna, ten go z kolei gwałci, miały one przygotować do życia małżeńskiego. W starożytnym Rzymie stosunek homoseksualny uchodził za równorzędny ze stosunkiem heteroseksualnym. Z kolei chrześcijaństwo wprowadziło radykalne zmiany. W różnych epoka były różne koncepcje na temat homoseksualizmu.

Homoseksualizm został wprowadzony w 1896 roku przez węgierskiego psychiatry. Według psychoanalizy homoseksualizm wyrasta z nierozwinięciem kompleksu Edypa. Freud uważał, że homoseksualizm nie jest żadną korzyścią, ale też nie jest powodem do hańby, uważał, że homoseksualizm jest nieuleczalny. Wg Jung przyczyną homoseksualizmu jest nadmierny związek matki z synem, w ich związku jest nadmierna adoracja. Napięcie erotyczne jest rozładowane przez kontakt z innymi mężczyznami. Matkę smuci homoseksualizm syna, ale pochlebia jej jego adoracja. Z badań klinicznych wynika ze taki związek matki z synem jest częsty u homoseksualistów.

Kolebką wyzwolenia homoseksualizmu są Niemcy. Homoseksualizm to trzecia płeć, ciało mają mężczyzn a duszę kobiet. Homoseksualiści statystycznie częstej popełniają samobójstwa. Hitler zsyłał homoseksualistów do obozów koncentracyjnych i poddawał ich przymusowej terapii tj. cyganka itp. Już w 1934 gestapo sporządziło listy homoseksualistów a w 1935 listy te rozszerzono o paragraf o tych, którzy myślą o homoseksualizmie Hitler w czasie drugiej wojny świtowej obiecał homoseksualistom, że jak zgodzą się na kastrację to zwolni ich z obozu. W czasie II wojny światowej zmieniło się życie homoseksualistów, gdyż wielu z nich zgłosiło się na ochotnika do armii, w tym czasie używano słowa gej. W latach 50- tych stała się bardzo ważna rzecz, ukazała się książka Kinseyn „Seksualne zachowanie mężczyzn”. Z badań amerykańskich wynika, że 32 % mężczyzn raz w życiu miało kontakt seksualny z innym mężczyzną. Kinseyn uważa, że nieznana jest przyczyna homoseksualizmu.

Kinseyn wyodrębnił cztery typu ludzi tj. ze względu na ich zainteresowanie seksualnością

- zawsze i bez względnie nawiązują kontakty seksualne z osobą tej samej płci (homoseksualizm)

- ludzie, którzy wolą kontakty z tą samą płcią, ale gdy nie mają wyboru nawiązują kontakty z osobą płci przeciwnej ( biseksualizm)

- osoby, które preferują, wolą kontakty seksualne z osobą płci przeciwnej, ale gdy są pozbawieni wyboru partnera to nawiązują kontakty z osobami tej samej płci np. w więzieniu

- zawsze i bez względu nawiązują kontakty seksualne z osobą płci przeciwnej

→PRZYCZYNY HOMOSEKSUALIZMU: według Katz

- biologiczne wpływy w okresie płodowym np. nieprawidłowa gospodarka hormonalna

- psychologiczne:

- erotyczne zabawy w okresie dzieciństwa tej samej płci

- izolacja dziecka w okresie dorastania od osobników płci przeciwnej np. internat

- negatywne a nawet sadystyczne traktowanie dziecka przez rodziców płci przeciwnej.

Zawadzki twierdzi, że znęcanie się nad chłopcem może wywołać u niego agresją do kontaktów z osobami płci przeciwnej

- zbyt silne związanie z rodzicami taj samej płci tj. zbyt silna identyfikacja z tą samą płcią, co powoduje, że wybiera tę samą płeć

- obserwacja drastycznych kontaktów pomiędzy rodzicami

- wychowanie dziecka niezgodnie z oczekiwaną płcią, co powoduje trudności w identyfikacji z własną płcią

- wyjątkowo brutalne odrzucanie przez osoby przeciwnej płci w okresie dorastania

- wczesne uwiedzenie imprinting

- nieodpowiednie uświadomienie seksualne, zbytnie straszenie możliwością ciąży, bycia złapanym prze kobietę.

Z badań Brebera przeprowadzonych w Nowym Jorku wynika, że statystycznie częściej niż okrutna matka, homoseksualiści mają matki, które traktują ich jako własnych mężczyzn, nie dopuszczając do kontaktów seksualnych, obawiają się, że syn odejdzie do innej kobiety, obrzydzają im kontakty z innym człowiekiem, zaszczepiają niechęć.

Caunig aut- to proces ujawniania własnej orientacji seksualnej, okazuje się, bowiem, że wiele ludzi ukrywa swoją orientację seksualną, co źle wpływ na ich psychikę, inni boją się utraty pracy, wiele z nich zawiera związki małżeńskie, ale odkrycie przez żony ich tendencji homoseksualnych nieodwołalnie prowadzi do rozwodu.

Ruch wyzwolenia homoseksualizmu rozpoczął się w latach 60- tych w USA z ruchem wyzwolenia kobiet jak i z ruchem wyzwolenia murzynów. Zakończył się sukcesem, gdyż w 1974 z ogólnej edycji DSM usunięto homoseksualizm jako zboczenie, od tego roku homoseksualizm nie uważa się za zboczeństwo tylko jako mniejszość narodową. W Holandii homoseksualiści adoptują dzieci, najbardziej rozpowszechnione jest sztuczne zapłodnienie, albo wynajęcie kobiety. W latach 60- tych zmieniała się postawa amerykanów wobec homoseksualistów, gdyż powstała choroba AIDS, której homoseksualiści byli głównymi nosicielami. Każdy gej stracił przynajmniej 10 przyjaciół. Wielu mężczyzn- gejów uważa, że wolą chorować na AIDS niż wyrzec się bujnego życia seksualnego. Z badań Fanden wynika, że ilość partnerów seksualnych w ciągu całego życia waha się od 101 do, 500 z czego wynika, że mężczyźni są niewierni.

Z badań światowej organizacji zdrowia wynika, że homoseksualizm jest grupą podwyższonego ryzyka samobójstw, dzieje się tak przede wszystkim z powodu:

- przemocy- homoseksualiści są najczęściej ofiarami nienawiśći, są mordowani

- zniewagi werbalnej- geje, lesbijki często wyzywani od najgorszych, obrzucani różnymi epitetami

- bezdomność- często rodzice negatywnie reagują na wieś, że ich dziecko jest gejem, wolą wyrzucić go z domu niż zaakceptować jego odmienność

- uzależnienie od narkotyków, silne stresy związane z preferencjami seksualnymi, powoduje to, że młodzi szukają zapomnienia, ucieczki od bólu

- samobójstwo w okresie dorastania

- wysoki poziom porzucenia szkół- 28% porzuca szkołę, aby uniknąć prześladowania.

→Homofobia - lęk przed kontaktami z homoseksualistami.

Lęk ten działa na zasadzie mechanizmu obronnego, bycia przeciwko. Podświadomie mają takie same możliwości seksualne.

→ Zaburzenia identyfikacji seksualnej.

Transseksualizm - pragnienie bycia i uzyskania akceptacji jako osoba płci przeciwnej. Wyrażą się w rozbieżności między psychicznym poczuciem płci a budową ciała (morfologiczno-biologiczną oraz socjalna). Człowiek nie zgadza się w własnym ciałem. Ujawnia się obraza do własnego ciała należąc do ich zdaniem innej płci i pragnienie ciała odmiennej płci oraz akceptacji woli zgodnie z tą płcią.

Zabiegi chirurgiczne- Decyzja o operacji poprzedzona jest badaniami i leczeniem hormonalnych od 1-3 lat. Program ten sprawdza czy pacjent nadaje się do zabiegu i jest tez formą terapii. W jego ramach pacjent musi się wykazać funkcjonalnością w roli zawodowej i społecznej wybranej płci, przechodzi modyfikację ciała za pomocą hormonów.

Transseksualizm w kontekście historycznym.

1869 - pierwsza naukowa praca o przypadkach rozbieżności miedzy bodowa ciała a poczuciem płci

1949r - z tego roku pochodzi nazwa

Do spopularyzowania nazwy przyczynił się h> Beniamin, w latach 53-66 ogłosił wiele prac.

1930 0 pierwsza operacja płci opisana w czasopiśmie naukowym

Występowanie transseksualizmu nie jest dokładne, w Niemczech podają 5 tys., w krajach zachodnich więcej jest mężczyzn, w Polsce więcej kobiet.

Geneza transseksualizmu- Istota nie została wyjaśniona. Z badań wynika ze zaburzenie powstaje

• W łonie matki, w skutek wpływu hormonów.

• Wpływ środowiska

Różnicowanie płciowe płodu zaczyna się we wczesnym okresie życia łonowego, natomiast psychologiczne poczucie płci wraz z kształtowaniem się mowy.

Wskazówki diagnostyczne- Tożsamość transseksualistów, aby można ją było rozpoznać powinna trwać, co najmniej 2 lata i nie może być przejawem innych zaburzeń psychicznych np. schizofrenii.

Transseksualizm odróżnia się od tranwestycyzmu

Tranwestycyzm to ubieranie się w stroje płci przeciwnej, aby uzyskać zadowolenie z chwilowych doświadczeń bycia płcią przeciwną, ale bez pragnienia trwałej zmiany płci. Nie towarzyszy temu seksualne podniecenie (istnieje to tylko w tedy, gdy połączone jest z fetyszyzmem).

Zaburzenia identyfikacji płciowej w dzieciństwie- Takie zaburzenia występują przed okresem dorastania. Niezadowolenie z własnej płci powiązana jest z chęcią bycia lub uzyskania zapewnienie ze się jest osobą płci przeciwnej. Rozpoznanie zaburzenia w dzieciństwie wymaga stwierdzenia zaburzeń w odczuciu męskości i kobiecości. Cechy zaburzenia:

• Pragnienie, aby być inną płcią

• Odrzucenie zachowania, ubiorów itp.

Ujawnia się to w okresie przedszkolnym.

Transseksualiści należą do grupy ryzyka samobójczego. Cierpią oni i ludzie z nimi związani.

9. CZYNNIKI MASLOWA

Maslow- jego teoria oparta jest na założeniu, że są w nas zarówno siły dążące do rozwoju, jak i siły opierające się rozwojowi. Teoria hierarchii potrzeb Maslowa pomaga w zrozumieniu jak zaspakajane są potrzeby. Sądzi, że niektóre potrzeby są bardziej podstawowe od innych, i że niektóre niższe potrzeby muszą zostać zaspokojone zanim jednostka może przejść do potrzeb wyższych.

Potrzeby wzrostu: ich zaspokojenie zależy bardziej od własnego Ja

Potrzeba samorealizacji

Potrzeby estetyczne

Potrzeba wiedzy i zrozumienia

Potrzeby wynikające z niedoboru: ich zaspokojenie zależy od innych ludzi

Potrzeba szacunku

Przynależności i miłości

Bezpieczeństwa

Fizjologiczne

Według Maslowa potrzeby fizjologiczne najbardziej wymagają zaspokojenia. Gdy to nastąpi pojawiają się potrzeby wyższego rzędu, a więc bezpieczeństwa. Po ich zaspokojeniu pojawia się motywacja do przynależności i miłości.

Według Maslowa, jeżeli jednostka okazała się zdolna do zaspokojenia tych potrzeb, jej motywacja zostaje ukierunkowana na samorealizację- potrzebę rozwoju własnego potencjału, stania się tym, kim może się stać.

Motywacja jednostek przemieszcza się ku samorealizacji czy samospełnieniu. Uważa on, że dopiero po zaspokojeniu swoich potrzeb niższego rzędu, pojawia się motywacja do rozwoju indywidualności czy realizowania swojego potencjału.

MASLOW był psychologiem (urodził się na początku XX w. W rodzinie emigrantów rosyjskich, w New Yorku w jednej z ubogich dzielnic).

- W 1941 r był świadkiem ataku na Pearlharbour. Prawdopodobnie chciał wskazać, że natura ludzka jest dobra. (Biorąc pod uwagę to, co widział).

- Psychoanaliza - nikt nie jest aniołem.

- Wrodzone potrzeby człowieka są dobre, ale dobro raczej szepcze niż krzyczy.

- Stał się też współtwórcą psychologii humanistycznej (człowiek jest dobry).

- Twórca koncepcji motywacji hierarchicznej w kształcie piramidy.

Podstawę tworzą potrzeby biologiczne (głód, pragnienie, seksualne, snu itp.) Te proste potrzeby dzielimy ze zwierzętami. Niezaspokojenie potrzeb biologicznych może prowadzić do przestępczości. Np., gdy człowiek jest głodny to kradnie, bo chce coś zjeść. Dopiero zaspokojenie potrzeb biologicznych sprawia, że pojawia się potrzeba bezpieczeństwa (uporządkowanego środowiska). PB ma pozytywną i negatywną stronę. Z jednej strony człowiek pragnie powrotu do piersi i łona matki, z drugiej, zdobycia czegoś nowego. Każdy człowiek musi wybrać, czy woli radość bezpieczeństwa, czy radość rozwoju. Gdyby człowiek kierował się tylko PS, to nie rozwijałby się. Potem, jako siła motywująca pojawia się potrzeba miłości. Maslow wyróżnia 2 typy miłości:

a) typu B (being być). Jest oparta na dawaniu, nie ma charakteru zaborczego, szanuje godność i wolność drugiej osoby.

b) typu D (deficytowa) potrzeba braku oparta jest na braniu, jest niezbędnym warunkiem dobrego rozwoju.

Jako siła motywacyjna pojawia się potrzeba własnej wartości. Człowiek pragnie, aby inni go akceptowali. Znajduje inny wyraz w różnych społeczeństwach. Na szczycie piramidy znajduje się potrzeba samorealizacji - spełnienia własnych możliwości potencjalnych: uzdolnień, z którymi przyszliśmy na świat, są często dziedziczone. Najważniejsza jest praca nad swoim charakterem, nad rozwojem osobowości. Niektórzy ludzie mają KOMPLEKS JONASZA człowiek ucieka przed swoim rozwojem, zaniedbuje swój rozwój. Pojawienie się potrzeby samorealizacji świadczy o zdrowiu psychicznym. Mało ludzi realizuje tą potrzebę. 75% na zaspokojenie potrzeby, 25% na potrzebę samorealizacji. Niezaspokojenie potrzeb psychicznych prowadzi do psychopatologicznych zmian osobowości. Tym głębsza patologia, im mniej potrzeb jest zaspokojonych. Mniej zaburzony jest ten, który nie ma zaspokojonych wyższych potrzeb, niż ten, który nie ma zaspokojonych podstawowych potrzeb. Maslow dostrzegł, że ważne determinanty zaburzeń zachowania tkwią również w relacjach interpersonalnych. Każdy człowiek, który jest brutalny, rani innych, przyczynia się do psychopatologicznych zmian w osobowości. Człowiek łagodny i cierpliwy niesie ze sobą właściwości terapeutyczne. Zdrowie bliźnich jest w naszych rękach.

Skutki poczucia niższej wartości wg Katza

1. WYCOFANIE SIĘ - jednostka dotknięta poczuciem niższości nie wykonuje działań, które mogłyby wykonać z powodzeniem. Nie podejmuje działań porażka.

2. AGRESJA szczególnie do młodszych i słabszych.

3. Posługiwanie się MECHANIZMEM PROJEKCJI - moje wady widzę u innych.

4. PRZYJMOWANIE DO SIEBIE uwag krytycznych kierowanych do ogółu.

5. NADMIERNA WRAŻLIWOŚĆ na krytykę z otoczenia.

Jednostka wycofuje się z otoczenia, ale najczęściej pkt 1 i 2.

Maslow w oparciu o 200 osób stworzył idealny model człowieka w pełni normy psychicznej. Stworzył drogowskaz, który sugeruje, w jakim kierunku podążać, aby być normalnym.

Cechy osobowości w pełni zdrowia psychicznego:

1. Znajomość siebie

Znajomość swoich mechanizmów obronnych

Znajomość swoich+ i - cech.

Już Adler powiedział, że najważniejszą rzeczą jest „znać i rozumieć siebie”. Człowiek, który jest w normie psychicznej zna siebie, swoje negatywne cechy osobowości, gdyż jest to bodźcem do pracy nad sobą, a nie do załamania.

2. Akceptacja siebie i innych. („Kochaj innego jak…”)

3. Demokratyczna struktura charakteru - człowiek w normie psychicznej nawiązuje przyjaźnie z osobami z różnych sfer etnicznych itp.

4. Wewnątrzsterowność - koncepcja - Maslow nawiązał do książki Riesman „samotny tłum”, wyróżnił 2 typy ludzi:

1. wewnątrzsterowni: kierują się własnymi wartościami, nie ulegają reklamie, propagandzie ani grupie społecznej, do której należą.

2. zewnątrzsterowni

5. Misje - ludzie na topie normy psychicznej mają jedną wielką misję w życiu, misję, dla której poświęcają czas i energię np. pomoc biednym: Owsiak, M. Teresa.

6. Tolerancyjne postawy wobec innych; brak myślenia osądzającego („Nie sądźcie, abyście nie byli osądzeni”).

7. Niezwykła świeżość doznań emocjonalnych. Ci w normie są świeżsi emocjonalnie. Maslow: „każdy zachód słońca jest dla nich jak pierwszy”.

8. Patriotyzm: odpowiedzialność za własne czyny, opór przed wszczepianiem obcej kultury.

9. Doznania szczytowe polegają na chwilach zachwytu, uniesienia. Te chwile uniesienia mogą być wywołane np.:

1. Miłością do 2 człowieka

2. Muzyką

3. W kościele

4. Pod wpływem życia seksualnego

10. Poczucie humoru - rzadka umiejętność śmiania się z siebie

Dla ludzi w normie występuje więcej plusów niż u mniej normalnych.

Maslow - wewnątrzsterowność

Meninger - posiadanie misji są to najważniejsze kryteria normy psychicznej!

• Miłość do kilku osób, do większości osób postawa życzliwa

• Niechętny, nieżyczliwy nienormalny.

Maslow: „jesteśmy odpowiedzialni za zdrowie psychiczne innych”. Maslow zauważył, że u wybitnych ludzi występowały też chwile załamań. Aby uchodzić za osoby normalne z psychologicznego punktu widzenia, należy tez tego doświadczyć.

Koncepcja Alport'a (nie jestem pewna czy nazwisko jest dobrze napisane)

- człowiek w pełni normy psychicznej „nie daje pić innym ze swojej brudnej wody”

Zrównoważony emocjonalnie

Nie przenosi na innych agresji, nie wyładowuje agresji na ludziach, traktuje osoby jednakowo niezależnie od stanu psychicznego. Normy psychologiczne są trudne do spełnienia. Dojrzały lub niedojrzały psychicznie.

1

---