Grzeczność nie jest nauką łatwą ani małą.
Test dla klasy pierwszej gimnazjum
Przeczytaj uważnie zamieszczony poniżej fragment „Pana Tadeusza”, następnie wykonaj zadania.
„Sędzia, z boku rzuciwszy wzrok na Tadeusza
I poprawiwszy nieco wylotów kontusza,
Nalał węgrzyna i rzekł:
„ Dziś nowym zwyczajem,
My na naukę młodzież do stolicy dajem,
I nie przeczym, że nasi synowie i wnuki
Mają od starszych więcej książkowej nauki,
Ale co dzień postrzegam, jak młódź cierpi na tem,
Że nie ma szkół uczących żyć z ludźmi i światem.
Dawniej na dwory pańskie jechał szlachcic młody;
Ja sam lat dziesięć byłem dworskim Wojewody,
Ojca Podkomorzego, Mościwego Pana
(Mówiąc, Podkomorzemu ścisnął za kolana);
On mnie radą do usług publicznych sposobił,
Z opieki nie wypuścił, aż człowiekiem zrobił.
W mym domu wiecznie będzie jego pamięć droga,
Co dzień za duszę jego proszę Pana Boga.
Jeślim tyle na jego nie korzystał dworze
Jak drudzy i wróciwszy w domu ziemię orzę,
Gdy inni, więcej godni Wojewody względów,
Doszli potem najwyższych urzędów,
Przynajmniej tom skorzystał, że mi w moim domu
Nikt nie zarzuci, bym uchybił komu
W uczciwości, w grzeczności; a ja powiem śmiało:
Grzeczność nie jest nauką łatwą ani małą.
Niełatwą, bo nie na tem kończy się, jak nogą
Zręcznie wierzgnąć, z uśmiechem witać lada kogo;
Bo taka grzeczność modna zda mi się kupiecka,
Ale nie staropolska ani też szlachecka.
Grzeczność wszystkim należy, lecz każdemu inna;
Bo nie jest bez grzeczności i miłość dziecinna,
I wzgląd męża dla żony przy ludziach, i pana
Dla sług swoich, w każdej jest pewna odmiana.
Trzeba się długo uczyć, ażeby nie zbłądzić
I każdemu powinną uczciwość wyrządzić.
I starzy się uczyli; u panów rozmowa
Była to historyja żyjąca krajowa,
A między szlachtą dzieje domowe powiatu:
Dawano przez to poznać szlachcicowi bratu,
Że wszyscy o nim wiedzą, lekce go nie ważą;
Więc szlachcic obyczaje swe trzymał pod strażą.”
Adam Mickiewicz, „Pan Tadeusz” (fragment „Księgi pierwszej”)
1. Sędzia zdecydował się przemówić podczas uczty, ponieważ:
był niezbyt zadowolony z zachowania młodych szlachciców.
lubił wtrącać się w nie swoje sprawy.
po prostu się nudził i postanowił powiedzieć cokolwiek.
upił się węgrzynem.
2. Forma wypowiedzi wybrana przez Sędziego to:
polemika.
kazanie.
przemowa.
przenośnia.
3. Myśl przewodnia przytoczonej wypowiedzi Sędziego dotyczy:
religii staropolskiej.
wychowania młodzieży w czasach minionych i w wieku XIX.
zasług Wojewody dla Polaków żyjących na Litwie.
żadna z odpowiedzi nie jest poprawna.
4. Według Sędziego osiągnięcie najwyższych urzędów w dawnej Rzeczpospolitej zależy od:
religijności.
uczciwości i kompetencji.
poziomu intelektualnego.
protekcji i względów magnackich.
5. Określenie „historyja żyjąca krajowa” dotyczy:
tradycji baśniowej.
tradycji europejskiej.
tradycji rodowej szlachty.
tradycji parlamentarnej i politycznej.
6. Wymienione w tekście ściśnięcie za kolana w obyczajowości szlacheckiej było wyrazem:
poufałości, zażyłości.
żartu, zaproszenia do zabawy.
szczególnego uszanowania.
wezwaniem do dyskrecji w jakiejś sprawie.
7. Sposób bycia szlachcica, zdaniem Sędziego, powinien opierać się na:
prostocie, nonszalancji.
wykwintnych manierach, orientalnych wzorach.
uprzejmości, poszanowaniu rodzinnej tradycji.
etykiecie dworskiej, zasadach grzeczności obowiązujących na Zachodzie.
8. Nauka szkolna w opinii Sędziego jest:
pozbawiona wiedzy o nowych odkryciach.
zbyt trudna, nieciekawa.
nie przygotowuje do życia w społeczeństwie.
zbyt łatwa, zajmuje za mało czasu.
9. Poglądy Sędziego na temat grzeczności najtrafniej określa zdanie:
„każdemu powinną uczciwość wyrządzić”.
”nogą zręcznie wierzgnąć, z uśmiechem witać lada kogo”.
żadna z odpowiedzi nie jest poprawna.
obie odpowiedzi są poprawne.
10. Zdaniem Sędziego grzeczność polega na:
wyróżnianiu w towarzystwie własnej żony.
przyjmowaniu gości według hierarchii społecznej.
jednakowym traktowaniu wszystkich gości.
brataniu się ze służbą.
11. Poglądy Sędziego należy określić jako:
tradycyjne.
reformatorskie.
nowatorskie.
żadne z wymienionych określeń nie jest poprawne.
12. Wyraz „dworski” w podanym tekście („byłem dworskim Wojewody”) nazywa:
sposób zachowania.
sposób ubierania się.
szlachcica dworzanina.
rekwizyty używane podczas audiencji u króla.
13. Zestaw trzech wyrazów sprzecznych z pojmowaniem przez Sędziego grzeczności zawiera punkt:
niegościnność, arogancja, cudzoziemszczyzna.
nietakt, bezczelność, rozmowność.
uczciwość, odwaga,
zuchwalstwo, tupet, dystynkcja.
14. Rzeczowniki Wojewoda, Podkomorzy Mickiewicz pisał wielką literą, ponieważ:
jako przydomki postaci zastępują one nazwiska.
za czasów dominacji szlacheckiej tytuły były ważniejsze od nazwiska.
okazał szacunek swym postaciom.
wszystkie odpowiedzi są poprawne.
15. rzuciło\ służyło, Tadeusza\ kontusza, zwyczajem\ dajem, wnuki\ nauki
Układ przedstawionych rymów jest:
a) parzysty; b) okalający; c) przeplatany.
16. Wypisz z fragment „Księgi pierwszej” „Pana Tadeusza” po jednym przykładzie:
a) epitetu, b) porównania, c) przenośni.
17. Z cytowanego fragmentu „Pana Tadeusza” wypisz po jednym przykładzie następujących części mowy: a) rzeczownik, b) przymiotnik, c) zaimek rzeczowny, d) liczebnik.
18. „(… )Dziś nowym zwyczajem,
My na naukę młodzież do stolicy dajem (…”.)
Określ formy rzeczownika podkreślonego w powyższy fragmencie.
19. Zredaguj zaproszenie:
W imieniu Sędziego zaproś wybranego przez siebie gościa na ucztę w zamku.
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
20. Napisz list do przyjaciela, w którym uzasadnisz, że warto przeczytać „Pana Tadeusza”.
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
3