Choroby wirusowe
grupa opryszczek
enterovirusy (Coxackie, ECHO)
6 chorób przebiegających z wysypką
parwovirus B19
pokswirusy
grupa brodawek (HPV)
Wirus zapalenia wątroby typu B i C
Najcześciej:
grupa opryszczek (opryszczka zwykła, półpasiec, ospa wietrzna)
brodawki skórne i płciowe
mięczak zakaźny
Rzadziej:
grupa ospy (guzy dojarek,krowianka przeszczepiona)
pryszczyca
niesztowica zakaźna owiec
zespół skarpetkowo-ręczkawiczkowy
Wirusy grupy opryszczki:
Herpes simplex virus (HSV 1)
Herpes simplex virus (HSV 2)
Varicella-zoster virus (VZV)
Cytomegalovirus (CMV)
Epsteina-Barr virus (EBV) = Human herpes virus 4 (HHV4) - mononukleoza zakaźna
Human herpes virus 6 (HHV6) - rumień nagły
Human herpes virus 7 (HHV7) - rumień nagły, łupież różowy Giberta ?HSV7
Human herpes virus 8 (HHV8) - mięsak Kaposiego? HSV8
Opryszczka zwykła (herpes simplex)
- zmiany drobnopęcherzykowe, umiejscowione głownie na granicy błon śluzowych i skóry, ze skłonnością do nawrotów
Etiopatogeneza: Herpes simplex virus (HSV 1), Herpes simplex virus (HSV 2)- kokancerogen
Epidemiologia: stomatitis herpetica - objaw pierwszego zakażenia wirusem, głownie u dzieci; pierwotne zakażenie narządów płciowych - młode osoby
Wygląd zmian
a. lokalizacja:
HSV 1 : błony sluzowe jamy ustnej(stomatitis herpetica)
wargi(herpes labialis)
rogówka (keratitis dendritica)
twarz
tułów
zanokcica opryszczkowa (paronychia herpetica)
HSV 2,VSV 1 : błony śluzowe narządów płciowych i pośladki
♂: błona śluzowa żołędzi i napletka,skóra prącia,okolicy odbytu
♀: błona śluzowa pochwy i warg sromowych
c. wykwit:
HSV 1: szybki rozwój grupy pęcherzyków na zapalnym podłożu
pieczenie i świąd poprzedzają wykwity
pęcherzyki - przezroczysta treść, dobrze napięta pokrywa, kilka mm, na rumieniowej podstawie
przerwanie→płytkie nadżerki→strupy(impetiginisatio)
HSV 2, VSV 1: stan zapalny i obrzęk
poronne, dobrze wykształcone pęcherzyki, nadżerki
wybitnie nasilony ból i pieczenie
możliwe: objawy ogólne, podwyższona temperatura, powiększenie regionalnych węzłów chłonnych
d. cechy charakterystyczne:
stomatitis herpetica - objaw pierwszego zakażenia wirusem,
głownie u dzieci(<10 r.ż)
objawy nieznaczne lub burzliwe
wysoka gorączka, ból głowy
po 24h - obrzęk i zaczerwienienie dziąseł oraz żółtawe owrzodzenia otoczone czerwona obwódką na dziąsłach, języku, błonie śluzowej policzków, wargach i podniebieniu (zmiany bolesne)
krwawienia, pęcherzyki
obfite ślinienie, zaburzenia połykania, nieprzyjemna woń oddechu, dreszcze
powiększenie okolicznych węzłów
utrzymują się 7-14 dni
zakażenie u noworodków bez specyficznych przeciwciał
opryszczka kanału rodnego lub zewnętrznych narządów płciowych u kobiet u ciaży stwarza ryzyko zakażenia płodu
wewnątrzmaciczne
I,II trymestr - ryzyko poronienia lub nieprawidłowego rozwoju płodu
III trymestr - ryzyko niewczesnego lub przedwczesnego porodu
groźne dla życia płodu
okołoporodowe
najczęstsze
poporodowe
opiekun z aktywną opryszczką
rozważnie cięcia cesarskiego przy dużym zagrożeniu
eczema herpeticum (zgrupowane pecherzyki na skórze owłosionej głowy i pośladkach), zakażenie rogówki, zapalenie jamy ustnej i dziąseł(stomatitis aphtosa), zapalenie mózgu i opon m-rdz(meningocephalitis), sepsis
zmiany rozsiane: wiremia ogólna, atakując najczęściej OUN, wątrobę, płuca, szpik
leczenie: acyklowir dożylnie
przeciwciała pojawiaja się, ich stężenie wzrasta w trakcie zakażenia
opryszczkowa zanokcica:
choroba stomatologów i pielęgniarek
czynniki ryzyka: nie używanie rękawiczek
kontakt z HSV1 przez ślinę
Przebieg: krótkotrwały 6-10 dni;często nawrotowy ;wirusy lokalizują się w zwojach czuciowych (HSV1 - trójdzielny;HSV2 - krzyżowy); nawroty: bodzce: gorączka, przeziębienia, UV, miesiączka, pewne pokarmy i stres; nawroty mimo wysokiego niekiedy miana swoistych przeciwciał
Powikłania:
wtórne zakażenia bakteryjne ( impetiginisatio) - szczególnie opryszczka wargowa
wtórna słoniowacizna (elephantiasis) - przy nawotach
chorzy z atopowym zapaleniem skóry z licznymi nadżerkami+nadważenie HSV - uogólniony wysiew pęcherzyków = wysiew ospopodobny Kaposiego ( eruptio varicelliformis Kaposi, eczema herpeticatum)
Badania dodatkowe:
cytologiczne z dna nadżerek: barwienie metodą Giemzy(test Tzancka): komórki Tzancka - olbrzymie komórki wielojadrzaste (2-5 razy większe od normalnych), wewnątrzjądrowe ciałka wtrętowe
mikroskop elektronowy
hodowla - u kobiet z opryszczka w wywiadzie lub ze zmianami na narządach w ciąży; namnaza się szybko w różnych liniach komórkowych (embrionalne komórki nerkowe królicze lub ludzkie), w których tworzy tzw.plaques
efekt cytopatyczny zależy od liczby komórek wirusa (zwykle po 24-48h)
badania serologiczne - testy serologiczne wykrywające Ig M (przeciwciała neutralizujące - 4 krotny wzrost miana przeciwciał potwierdza infekcję pierwotna i wiążące dopelniacz)
wykrywanie antygenów HSV: biopsja i test immunofluorescencji bezpośredniej(przeciwciała monoklonalne dla HSV1 lub HSV2) lub badanie immunoperoksydazą lub metoda immunoenzymatyczna(ELISA) - najszybszy i najczulszy test
Różnicowanie:
liszajec pęcherzowy(impetigo bullosa)( łatwe przeszczepianie się na skóre otoczenia, brak objawów podmiotowych, obecność bakterii w wykwitach)
półpasiec(zoster)(wieksza bolesność, wyraźnie jednostronne umiejscowienie, trwała odporność)
afty(aphthosis) (brak pęcherzyków, sadlowate dno)
pęcherzyca błon śluzowych ( pemphigus vulgaris mucosae)(mniejsza bolesność, badanie immunologiczne)
nadżerkowe zapalenie żołędzi(balanitis erosiva)(nadżerki nie sa poprzedzone pęcherzykami, bardziej przewlekły przebieg)
Leczenie:
niepowikłane przypadki leczą się same, a leczenie nie ma wpływu na przebieg
miejscowe: 5% acyklowir, pasta cynkowa, vratizolin
acyklowir - hamuje polimerazę DNA wirusa, najlepszy podczas
zakażenie pierwotne - p.o. 5 x 200mg przez 7-10dni
nawrót - p.o. 3 x 400mg przez 5 dni
w immunosupresji - i.v. 3 x 5mg/kg przez 7-14dni
postać nawrotowa - 2 x 400mg przez wiele miesiecy
pochodne acyklowiru: walacyklowir, famcyklowir, pencyklowir
izoprynozyna, Wit.B1, Wit. B12
Wyprysk opryszczkowy (Eczema herpeticum) = wysiew ospopodobny Kaposiego( eruptio varicelliformis Kaposi)
- rozległe wykwity pęcherzowe w miejscach uprzednio dotkniętych wypryskiem(zapaleniem)
Etiopatogeneza: wirusy , najczęściej herpes; okres wylęgania: kilka-kilkanaście dni
Epidemiologia: dzieci z chorobami alergicznymi skóry, które nie zetknęły się jeszcze z wirusem HSV, dorośli z atopowym zapaleniem skóry
Wygląd zmian
a. lokalizacja: w miejscach uprzednio dotkniętych wypryskiem(zapaleniem)
b. symetria
c. wykwit: zmiany pęcherzowo-ropne z pępkowatym wgłębieniem w części środkowej
skłonność do grupowania się
d. cechy charakterystyczne: objawy ogólne (gorączka - dzieci), u dorosłych czasem brak
Przebieg: gwałtowny; nagły początek, ciężki przebieg
Różnicowanie:
piodermia
zliszajcowacenie zmian alergicznych (mniej gwałtowny, niegorączkowy przebieg; brak pęcherzy z pępkowatym wgłebieniem)
Leczenie
miejscowe: przeciwzakaźne ( aerozole/kremy z antybiotykami/środkami odkażającymi)
ogólne: acyklowir i.v.;
antybiotyki o szerokim zakresie działania (przeciwzakaźnie)
i.v. gamma-globulina , Wit grupy B i C
Półpasiec(Zoster)
- zmiany pęcherzowe i pęcherzykowe o jednostronnym układzie, z nasilonymi objawami bólowymi
Etiopatogeneza: Herpes virus varicellae = Varicella-zoster virus (VZV); okres wylęgania:1-2 tyg, powinowactwo do układu nerwowego, atakuje:
zwoje międzykręgowe
zwoje czuciowe nn.czaskowych
nerwy układu obwodowego
Epidemiologia: zetknięcie się z osobą chorą na ospę wietrzną lub reaktywacja wirusa w późniejszym wieku, pozostającego w utajeniu w zwojach czuciowych osób, które przebyły ospę wietrzna; bodźce - nieznane, często u osob z nowotworem, przyjmujących leki immunosupresyjne, po urazach; może się wiązać z obniżeniem odporności w starszym wieku
Wygląd zmian
a. lokalizacja: zmiany skórne dotyczą miejsc odpowiadających unerwieniu jednego lub kilku korzeni tylnych (segmentów)
twarz - głownie cześć unerwiana przez V1
V2 - zmiany śluzówkowe (podniebienie)
V3 - zmiany śluzówkowe(wargi,policzki,
tułów - klatka piersiowa w obrębie dermatomów
b. symetria: jednostronna
c. wykwit: drobne surowicze pęcherzyki na rumieniowym podłożu;
grupują się w skupienia i układają segmentarnie
miedzy nimi - możliwe fragmenty skóry niezmienionej
sa twarde, napięte i bolesne (trwała pokrywa)
pępkowate wgłębienia
po odpadnięciu strupów mogą pozostać niewielkie, powierzchowne blizny
d. cechy charakterystyczne:
nerwoból poprzedzający wystąpienie zmiany ( utrzymuje się w trakcie 2-3tyg, u starszych - wiele miesięcy, czaem charakter nawrotowy)
Przebieg: utrzymuja się 3 tyg.; pozostawia trwałą odporność; nawroty,zmiany rozsiane-podejrzenie złośliwych chłoniaków, innych nowotworów, zaburzeń immunologicznych
Odmiany kliniczne:
oczny (z. ophthalmicus)
zajmuje narząd wzroku (rogówka,oczodół)
powikłania oczne, czasem zniszczenie gałki ocznej
uogólniony,rozsiany (z.generalisatus s.disseminatus)
zmiany pęcherzykowe typu ospy wietrznej także poza ogniskiem pierwotnym( cała powierzchnia skóry)
przy chłoniakach, przerzutach raka
krwotoczny(z.haemorrhagicus)
pęcherzyki o treści surowiczo-krwistej
cięzki przebieg
zgorzelinowy(z. gangraenosus)
rozpad, zgorzelinowe owrzodzenia
ciężki przebieg
poronny (z. abortivus)
rzadko
pojedyncze skupienie pęcherzyków
czaszkowy
bóle głowy
sztywność karku
może przekraczać linię pośrodkową ciała
uszny
ból, szum, zawroty głowy
Powikłania:
zajecie rogówki (keratitis), owrzodzenie rogówki (ulcus corneae)
zniszczenie galki ocznej
porażenie nn.okoruchowych
porażenie n. słuchowego - częściowa utrata słuchu
porażenie n. VII lub V
nerwobóle (przewlekłe, po wyleczeniu zmian skórnych)
wtórne zakażenie bakteryjne (impetiginisatio)
Różnicowanie:
herpes simplex
róża pęcherzowa (erysipelas bullosum) (gwałtowny,gorączkowy przebieg, bardziej nasilony,zlewny rumień; brak układu segmentarnego i nerwobólów)
neuralgia innego pochodzenia(zmiany skórne)
zapalenie kontaktowe skóry
Leczenie:
miejscowe: odkażające, wysuszające (płyny, aerozole, kremy z antybiotykami, pożniej z dodatkiem kortkosteroidów)
ogólne: acyklowir - p.o. lub i.v. 4-5 x 800mg przez 7dni
(zmiany b. rozległe, powikłane, uogólnione, współistnienie ch. układowych, nowotworów - wlewy)
walacyklowir - p.o 3 x 1g przez 7 dni
karbamazepina(Amizepin 2-3 x 200mg) - lek p-bólowe
kortykosteroidy (prednison od 60mg w dawce zmniejszającej się przez 3 tyg) - małe dawki, cel: zapobieżenie neuralgii, kontrowersyjne
naświetlania laserem stymulującym/ kapsaicyna(unieczynnia substancję P) - w ciężkich neuralgiach u starszych osób
Wit. B1 i Wit. B12
Ospa wietrzna ( Varicella)
Etiopatogeneza: Herpes virus varicellae; okres wylegania 2tyg
Epidemiologia: znaczna zakaźność(1-2 dni przed wysypka do 5 dnia jej trwania), zakażenie droga kropelkową (90-95% populacji); zwłaszcza u dzieci w 2-6 r.ż;
Wygląd zmian
a. lokalizacja:
twarz
skóra owłosiona głowy
tułów
kończyny
błony sluzowe (podniebienia twardego i policzków)
dłonie, stopy(rzadko)
b. symetria:
c. wykwit: grudkowo-rumieniowe→pecherzykowo-krostkowe wykwity, zagłębione w części środkowej→nadżerki →strup -odpadniecie po kilku tyg
d. cechy charakterystyczne:
rozsiany charakter zmian;
złe samopoczucie;
zmiany w różnym stadium rozwoju
drobne owrzodzenie na czerwonej podstawie (błony śluzowe)
Przebieg: 2-4 tygodnie; u dzieci - łagodny;u dorosłych - czasem ciężki, gorączkowy; rozwój odporności
Powikłania:
zliszajcowacenie (impetiginisatio)→blizenki
wirusowe zapalenie płuc (u osób o upośledzonej odporności)
wirusowe zapalenie opon mozgowych o łagodnym przebiegu
Różnicowanie:
półpasiec uogólniony(z. generalisatus) (typowe ognisko o układzie segmentowym, osoby ze złamaną odpornością, w przebiegu nowotworów; bolesność)
rozsiane ukąszenia przez owady
infekcje enterowirusowe(mniej rozległe zmiany, ujemny test Tzanka)
Leczenie:
acyklowir w ciężkich przypadkach : 4 x 20mg/kg( do 800mg) przez 5dni;
osoby z immunosupresją: 3 x 10mg/kg i.v. przez 7 dni
miejscowe:aerozole z antybiotykami, środki osuszające ( tlenek cynku)
ogólne:antybiotyki - zapobieganie zakażeniom
Profilaktyka:
żywa atenuowana szczepionka, izolacja osób immunosupresja
Mononukleoza zakaźna(
Etiopatogeneza: Epsteina-Barr virus (EBV)
Epidemiologia: zakażenie drogą kropelkową (prawie wszyscy w populacji przebyli zakażenie, często bezobjawowo)
Wygląd zmian
a. lokalizacja:
błony śluzowe jamy ustnej, gruczoły ślinowe, limfocyty B (poliklonalna aktywacja)
zmiany skórne (3-15%)
b. symetria
c. wykwit:
wysypka plamisto-grudkowa(u 100% leczonych ampicyliną/amoksycyliną)
obrzęk twarzy
wybroczyny na podniebieniu
nadżerki narządów płciowych
d. cechy charakterystyczne:
gardło - „angina”
powiekszenie węzłów chłonnych (szyjne tylne)
hepatosplenomegalia
gorączka
limfocytoza
↑transaminazy
Leukoplakia włochata
Etiopatogeneza: Epsteina-Barr virus (EBV)
Epidemiologia: wskazuje na zakażenie HIV
Wygląd zmian
a. lokalizacja:
b. symetria: obustronna
c. wykwit: białe pionowe fałdy (mogą się zlewać) na bocznych powierzchniach języka
d. cechy charakterystyczne:
zmian nie można zetrzeć
często współistnieje infekcja C. albicans
Enterovirusy
Coxackie
ECHO
Infekcje enterowirusowe
Choroba rąk, stóp i jamy ustnej
Etiopatogeneza: wirusy Coxackie gr A i B
Epidemiologia: łagodna choroba infekcyjna; głownie dzieci
Wygląd zmian
a. lokalizacja: ręce, stopy i jama ustna
b. symetria
c. wykwit: pęcherzyki, nadżerki z rumieniowym ”halo” w jamie ustnej (podniebienie), zmiany rumieniowe i pęcherzykowe dłoni i stóp
d. cechy charakterystyczne: ból, podwyższona temperatura ciała
Przebieg: 10 dni
Opryszczkowe zapalenie gardła
gorączka 40C
nudności
bóle mięśni
pęcherzyki na łukach podniebiennych
Choroby przebiegające z wysypkami (miesiące letnie, dzieci)
odropodobną
różyczkopodobną (pojawia się po ustąpieniu gorączki)
6 chorób przebiegających z wysypką
odra
różyczka
rumień zakaźny
rumień nagły
Odra(morbilli)
Etiopatogeneza: Measles virus (virus RNA)
Epidemiologia:dzieci, bardzo duża zaraźliwość drogą kropelkową
Wygląd zmian
a. lokalizacja: twarz, za uszami→szyja, tułów, kończyny
b. symetria
c. wykwit: wysypka grudkowo-plamista skórna (po 14 dniach od zakażenia w 3 dniu choroby)
plamki bladoczerwone→ciemniejsze
powiększają się, mogą się zlewać
ustępują ze złuszczaniem
maja tendencje do tworzenia skupisk zwanych girlandami
rumień może przybierać postać zlewną, natomiast grudki zawsze zachowują postać zmian odosobnionych;
pobliże uszu, kata żuchwy,twarz, klatka piersiowa→obwód,
zanika w tej samej kolejności co się pojawiła( najdłużej jest na kończynach)do 5 dni
d. cechy charakterystyczne:
gorączka (do 40C)
nieżyt nosa
zapalenie gardła, kaszel
zapalenie spojówek
światłowstręt;
obniżenie odporności komórkowej
plamki Koplika - patognomiczne zmiany na błonach śluzowych; małe białe grudki otoczone czerwoną obwódką
rumieniowa wysypka na błonach śluzowych
Zapobieganie:
szczepienia profilaktyczne(występowanie choroby sporadyczne lub w zmienionej, łagodnej formie)
Różyczka(rubella)
Etiopatogeneza: Rubella virus
Epidemiologia: zakaźność na drodze kropelkowej; zakażenie w ciązy - liczne wady rozwojowe
Wygląd zmian
a. lokalizacja:
b. symetria
c. wykwit: wysypka
małe czerwone grudki, blade na obwodzie
nagle, przez 3 dni
policzki→okolica zauszna, tułów, kończyny
d. cechy charakterystyczne:
ogólne złe samopoczucie
goraczka
powiększenie węzłów chłonnych szyjnych i potylicznych
bóle stawow
Przebieg: zwykle łagodny, 20% - bezobjawowy
Zapobieganie:
zalecane szczepienie dzieci
Rumień zakaźny
Etiopatogeneza: Parwowirus B19
Epidemiologia
Wygląd zmian
a. lokalizacja: twarz, kończyny górne
b. symetria
c. wykwit: zmiany rumieniowe
na twarzy: girlandowaty/ w kształcie motyla rumień
może się krótko utrzymywać
na kończynach górnych: girlandowaty rumień, w kształcie koronek
utrzymuje się ok.7 dni
d. cechy charakterystyczne:
Przebieg: łagodny
Rumień nagły (gorączka trzydniowa)
Etiopatogeneza: Human herpes virus 6
Epidemiologia: małe dzieci
Wygląd zmian
a. lokalizacja:
b. symetria
c. wykwit: wysypka różyczkopodobna
tułów→kończyny
twarz wolna
trwa 1-2 dni
d. cechy charakterystyczne:
gorączka 40 C przez 3 dni→potem wysypka
Różnicowanie:HHV-7 i enterowirusy
Parwowirus B19
Zespół krwotocznej wysypki grudkowej o typie „skarpetek i rękawiczek”(petechial glove and socks syndrome)= zespół grudkowo-krwotoczny rękawiczkowo-skarpetkowy (papular purpuric gloves and socks syndrome)
Etiopatogeneza: Parwowirus B19(może także wywołać: ostre bóle stawowe, przełom plastyczny u chorych na anemię sierpowatą, zaburzenia płodu), czasem HBV
Epidemiologia
Wygląd zmian
a. lokalizacja: stopy , dłonie
łokcie, pośladki, bł. śluzowa jamy ustnej - nadżerki
b. symetria
c. wykwit: zmiany grudkowe i krwotoczne
dodatkowo: rumienie o rozmaitym umiejscowieniu
możliwe: rumienie i wynaczynienia na twarzy, jak po pobiciu
d. cechy charakterystyczne:
gorączka
złe samopoczucie
bóle stawowe
czasem: wrzodziejące zapalenie jamy ustnej
Przebieg: kilkudniowy
Leczenie:
nie wymaga, samoistnie ustępuje w 2 tyg
Pokswirusy
ospa prawdziwa
krowianka
guzki dojarek
mięczak zakaźny
Guzki dojarek( noduli mulgentium) niem.Melkerknoten
Etiopatogeneza: Wirus z grupy ospy (paravaccinia), zbliżony do wirusa orf
Epidemiologia: osoby mające kontakt z zakażonymi zwierzetami, dojarki
Wygląd zmian
a. lokalizacja: palce rąk
b. symetria
c. wykwit: pojedyncze sinoczerwone guzki z wgłobieniem w części środkowej
powstaja w miejscu kontaktu z zakażonym wymieniem
twarde, kopulaste guzki
1-2 cm
bardzo wczesne wykwity: pęcherze
niebolesne
pożniej - pokryte strupem
d. cechy charakterystyczne: brak objawów ogólnych
Przebieg: 4-6 tyg, ustępuja samoistnie
Różnicowanie:
ziarniniak naczyniowy ( granuloma teleangiectodes) (bardziej miękka konsystencja, większe unaczynienie)
ecthyma contagiosum(orf) (zakażenie pochodzi gł. od owiec, bardziej zapalne i bolesne)
Leczenie: zbędne; konieczne zbadanie bydła przez weterynarzy
Niesztowica zakaźna (ecthyma contagiosum,orf)
Etiopatogeneza: wirus ospy owczej wirus,niesztowicy (Orf virus)
Epidemiologia: kontakt z zakażonymi zwierzętami
Wygląd zmian: jak guzki dojarek
a. lokalizacja:
b. symetria
c. wykwit: pojedyncze, zapalne guzki z treścią ropną z wgłobieniem w części środkowej
bolesne
d. cechy charakterystyczne:
Przebieg: ustępują samoistnie po kilku tygodniach
Mięczak zakaźny (Molluscum contagiosum)
Etiopatogeneza: wirus z grupy ospy (Poxvirus)
Molluscum contagiosum virus (MCV) typ I i II
brak róznic klinicznych
okres wylegania: 2-7 tyg
Epidemiologia: dzieci(zwłaszcza z objawami atopii), osoby z ↓odpornością; bardzo znaczna zakaźność, dochodzi do samozaszczepień
Wygląd zmian
a. lokalizacja: ręce, twarz, okolica narządów płciowych
mogą występować wszędzie ( nawet na błonach)
b. symetria
c. wykwit: guzki z zagłębieniem w części środkowej
po nakłuciu i ucisku wydobywa się kaszkowata treść z zagłębienia
niezapalne
2-6mm
kształt: kopulasty/okragły
barwa: woskowobiała (półprzezroczyste, perłowe)
konsystencja: twarde
liczne, czasem pojedyncze(wtedy wieksze)
d. cechy charakterystyczne:
zazwyczaj brak objawów podmiotowych
Przebieg: kilka miesięcy; ustępowanie bez blizn, samoistnie
Badania dodatkowe:
cytologiczne: obecność w rozmazie ciałek molluscum
histologiczne: obraz jest diagnostyczny
pośrednia metoda immunofluorescencyjna: Ig przeciw Ag wirusa
Różnicowanie:
prosaki(milia) (mniejsze wymiary, brak zagłębienia, masa łojowo-rogowa)
pojedyncze guzki większych rozmiarów u dorosłych
rogowiak kolczystokomórkowy (keratocanthoma)
rak podstawnokomórkowy (basilioma) -brak wydobywania treści kaszkowatej
kępki żółte ( xanthoma) (żółte zabarwienie, brak zagłębienia, brak wydobywania treści kaszkowatej)
Leczenie:
miejscowe: krioterapia, łyżeczkowanie,mechaniczne wyciskanie treści
nalewka jodowa po zabiegach
imiquimod (5%imikwimod w kremie) - liczne zmiany ,osoby z z ↓odpornością; powoduje pełna regresję wykwitów w 4-12 tyg
Wirusy grupy brodawek
brodawki zwykłe (verrucae vulgares)
brodawki płaskie (verrucae planae)
brodawki stóp (verrucae plantares) - myrmecia i mozaikowe
brodawki weneryczne(verrucae genitales) = kłykciny kończyste(condylomata acuminata)
Wirus brodawczaka ludzkiego (human paplillomavirus - HPV)
DNA wirus
grupa PAPOVA ( papilloma, polyoma, vacuolating virus)
niemożliwa hodowla na sztucznych podłożach ani przeszczepienie na zwierzęta doświadczalne
namanża się tylko w komórkach proliferujących
120 genotypów
czynniki usposabiające:
podatność osobnicza
młody wiek
upośledzenie odporności komórkowej
czynniki drażniące-wzrost proliferacji nabłonka(ułatwienie infekcji i namnażania HPV)
wywołują:
brodawki skórne
zmiany błon śluzowych
nowotwory błon śluzowych ,najczęściej narządów płciowych (potencjalnie onkogenne: 16,18,31,33)
swoistość tkankowa poszczególnych HPV nie jest całkowita
technika nested PCR - wykrycie wielu nowych typów i wykazanie ich w 70% przypadków raków skóry
brak dowodu na ich role jako czynnika etiologicznego nowotworów skóry w normalnej populacji
Brodawki zwykłe (verrucae vulgares)
Etiopatogeneza: HPV 2,rzadziej 1,4,7; okres wylegania: kilka tyg - kilka miesięcy
Epidemiologia: głównie dzieci i młodzież;osoby z zaburzeniami odporności
Wygląd zmian
a. lokalizacja: palce rąk
wały paznokciowe(verrucae periunguales)
pod płytką paznokciową(verrucae subunguales)
twarz
podudzia
b. symetria
c. wykwit: grudka
niezapalne
barwa:szarobrunatna
Ø kilka-kilkanaście mm
szeroka podstawa
powierzchnia: szorstka, wyniosła, hiperkeratotyczna
liczne, czasem pojedyncze
niekiedy: skłonność do grupowania i zlewania
d. cechy charakterystyczne:
zazwyczaj brak objawów podmiotowych
okołopaznokciowe - bolesne
nowe zmiany - w obrębie macierzystej/ w miejscach odległych przez samowszczepianie
Przebieg: przewlekły, wielomiesięczny→wieloletni; mogą ustępować samoistnie, często w przypadku usunięcia jednej/kilku z nich(przypuszczalnie: usunięcie - uwonienie wirionów do krwi - wytworzenie swoistej odporności )
Odmiany kliniczne:
przerosłe, przypominające brodawczaki(papilloma), u rzeźników - HPV 7 (nie odzwierzęcy, ale jego wzrost pobudzany czynnikiem w surowicy bydła)
Badania dodatkowe:
histologiczne: charakterystyczny efekt cytopatyczny
techniki molekularne: określenie typu wirusa
Różnicowanie:
gruźlica brodawkująca (tuberculosis verrucosa) (naciek podstawy, znacznie dłuższy przebieg, obwodowe szerzenie, ogniska pojedyncze lub nieliczne)
brodawczak (papilloma) (wiekszy, uszypułowania podstawa)
brodawka łojotokowa (verruca seborrhoica) - | | -
rak brodawkujący ( carcinoma verrucosum) (twarda podstawa, obwodowy wał, pojedyncza zmiana, głęboko drążąca, gł. stopy) - ca. cuniculatum
Leczenie:
krioterapia=zamrażanie płynnym azotem,
chirurgiczne: łyżeczkowanie, elektrokoagulacja,
laser CO2
terapia fotodynamiczna
środki keratolityczne: kwas salicylowy w kolodionie(15-20%), kw. mlekowy, TCA (kw. trójchlorooctowy 20-50%)
środki cytostatyczne:Verrumal (10%kw.salicylowy, 10%DMSO, 0,5% 5-fluorouracyl),
doogniskowe wstrzykiwanie 0,1% r-r bleomycyny - bolesne, powiklania
immunomodulujące:
DCP ( diphenylcyclopropenone)
antagoniści receptora histaminy H2:
cimetidina
zanitidine
5% imiquimod - brodawki około i podpaznokciowe; powoduje ↑ekspresji pozapalnych cytokin(TNF ,IFN , , ,IL-8,IL-12), wzmaga aktywnośc cytotoksycznych komórek TCD8
Brodawki stóp (verrucae plantares)
Etiopatogeneza: HPV 1 - brodawki typu myrmecia, HPV 2 - brodawki mozaikowe
Epidemiologia: HPV 1- bardzo duża zakaźność, dużo wirionów, zakażenie nie! związane z ↓odporności, często u: dzieci, młodzież( zakażenia basenowe)
Wygląd zmian
a. lokalizacja:
b. symetria
c. wykwit:
brodawki typu myrmecia:
pojedyncze/nieliczne,
głęboko wnikaja do skóry;
stopy, ręce w otoczeniu paznokci
wywołuja odczyn zapalny
bolesność
odporność, rzadkie reinfekcje
brodawki mozaikowe
rozległe, częściowo zlewające sie
powierzchniowe
stopy
niebolesne
długotrwale
często nawracające
d. cechy charakterystyczne:
ustepowanie brodawki typu myrmecia:
wszystkie wykwity równocześnie czarne, podłoże silnie zaczerwienione
ściemnienie zależy od:
zmian krwotocznych typu zjawiska Artusa
odkladania się barwnika krwi w warstwie rogowej
Odmiany kliniczne:
brodawki typu myrmecia:
brodawki mozaikowe(`mosaic warts”):
brodawki stóp olbrzymie - różnicowanie z rakiem brodawkowatym
Badania dodatkowe:
techniki molekularrne
histologiczne: diagnostyczne dla HPV 1
efekt cytopatyczny charakterystyczny dla HPV 2
Różnicowanie:
brodawki typu myrmecia:
nagniotki (clavi)( czop rogowy, bardziej głoadka powierzchnia, wystepowanie w miejscach ucisku)
brodawki mozaikowe
mymercia ( powierzchowny, zlewny charakter, brak bolesności, znacznie bardziej przewlekły przebieg, obraz histologiczny)
Leczenie:
jak zwykłych
przed zabiegiem: maść salicylowa (10-20%), czasem z dodatkiem kw.mlekowego (5-10%)
Brodawki płaskie ( verrucae planae) = młodocianych (juveniles)
Etiopatogeneza: HPV 3, 10,27,28
Epidemiologia: długotrwałe; często w immunosupresji;młody wiek
Wygląd zmian
a. lokalizacja: grzbiety rąk, dłonie, ramiona
dolne części twarzy (broda)
czoło
b. symetria: objaw Koebnera - układanie się linijnie w miejscu zadrapań
c. wykwit: grudki
małe
gładkie, płaskie
niezapalne
powierzchnia: nieco błyszcząca/nieznacznie chropowate
niewiele wyniosłe nad skóre (jakby nałożona na nia)
barwa: brunatnawe
liczne, rozsiane
d. cechy charakterystyczne:
brak objawów podmiotowych
ustepowanie :wszystkie wykwity równocześnie zaczerwienione i obrzęknięte→samoistne cofanie się do kilku tyg
Przebieg: roznie dlugi; zazwyczaj samoistne ustępowanie, osoby o↓odporności - wiele lat,
Badania dodatkowe:
metody molekularne
obraz histologiczny
Różnicowanie:
liszaj płaski(lichen planus) ( błyszczące grudki, zlewające się , świąd i błony śluzowe)
Leczenie:
0,05%-0,1% kwas witaminy A w płynie lub maści
środki złuszczające z rezorcyną (5-10%) i siarka
powierzchowny masaż płynnym azotem
imikwimod
Brodawki przejściowe
Etiopatogeneza: HPV 10,27,28
Epidemiologia: osoby z obniżona odpornścią
Wygląd zmian
a. lokalizacja:
b. symetria
c. wykwit: wyniosłe, hiperkeratotyczna powierzchnia, liczne, układ linijny
d. cechy charakterystyczne:
Przebieg: ustępują jednocześnie wśród objawów zapalnych
Badania dodatkowe:
obraz histologiczny : zbliżony do brodawek zwykłych
efekt cytopatyczny: zbliżony do brodawek płaskich
Brodawki narządów płciowych:
kłykciny kończyste
kłykciny płaskie
brodawki olbrzymie narządów płciowych (Buschke, Lowenstein)
Genitalne typy HPV
zmiany u ponad 1% aktywnych seksualnie,
ryzyko zakażenia wzrasta z liczbą partnerów seksulnych, młodym wiekem inicjacji seksualnej
chorzy z immunosupresją (biorczy przeszczepów, leczeni cytostatykami), kobiety w ciąży (wzmożona wydzielina dróg rodnych, wspolistniejąca drożdzyca)
typy nieonkogenne( HPV 6,11,42,43,44)
kłykciny kończyste
brodawczaki krtani
kłykciny olbrzymie Buschkego-Loewensteina
typy onkogenne (HPV 16,18,31,33,66)
rak szyjki macicy
rak okolicy ano-genitalnej
część raków głowy i szyi
onkogenne: u 15% zdrowych kobiet i 5% zdrowych mężczyzn→inne czynniki mogą odgrywać ważna rolę (zakażenie HPV 2, stan odporności ustroju, czynniki hormonalne, palenie tytoniu)
głównie - łagodne zmiany brodawczakowate
transmisja:
kontakty seksualne
wewnątrzmaciczna (wertykalna) - przez łożysko
okołoporodowa
palce rąk, niektóre przedmioty (b.rzadko)
diagnostyka:
kolposkopia (optyczny układ powiększający z torem sztucznego światła - możliwość wykrycia zmian subklinicznych))
próba z 5% kwasem octowym (zmleczenie zakażonego miejsca na błonach śluzowych po 1-2 min)
cytologia (rak szyjki macicy - obecność koilocytów, tzw. komórek nabłonka z rąbkiem przejaśnienia cytoplazmy wokół jądra lub komórek dyskeratotycznych)
hybrydyzacja wirusowego DNA (ilościowe określenie DNA typów HPV)
PCR - metoda amplifikacji wirusowego DNA(określenie konkretnego typu HPV)
badania wirusologiczne sa uzupełniające i muszą być interpretowane z wynikami innych badań
w typowych przypadkach klykcin: b.w - nie jest wskazane
Kłykciny kończyste (condylomata acuminata) = brodawki weneryczne(verrucae genitales)
Etiopatogeneza: HPV 6,11,16,18
Epidemiologia: droga płciowa lub autoinokulacja;okres wylegania: kilka tyg-12miesięcy(3-6mc)
Wygląd zmian
a. lokalizacja: okolice narządów płciowych, odbytu
♂: brzeg żołędzi, okolica wedzidełka, wewnetrzna blaszka napletka
rzadziej: cewka,skóra moszny, pachwiny,trzon prącia(mogą być płaskie)
okolica odbytu: cześciej u ♂ niż u ♀
♀: wargi sromowe, okolica odbytu
błona śłuzowa pochwy, cewka, szyjka macicy (mogą być płaskie)
często w przebiegu ciązy,immunosupresji
dzieci: do 5r.ż, głównie ♀; odbyt (autoinokulacja, pielęgnacja dziecka, molestowanie)
b. symetria
c. wykwit: liczne, małe, skupiska uszypułowanych, przyrosłych, brodawkowatych grudek
konsystencja: miękkie
szeroka podstawa
powierzchnia kalafiorowata/ (możliwa gładka)
z maceracja (skutek zwiekszonej wilgotnośći)
barwa: różowa/brudnoszara/bialawe
d. cechy charakterystyczne:
u 50% kobiet z brodawkami zewnętrznymi - kłykciny szyjki macicy ( bialaworóżowe ogniska pograbiałego nabłonka)
Przebieg: nawrotowy
Odmiany kliniczne:
Powikłania:
zakażenie bakteryjne
zakażenia drożdzakowe
♂: stulejka(phimosis), załupek (paraphimosis), rozpad martwiczy z przebiciem skóry napletka
♀: możliwość dysplazji nowotworowej szyjki macicy
Rokowanie
Badania dodatkowe:
mikroskopowe
Różnicowanie:
rak kolczystokomórkowy (ca. spinocellulare)
ca.verrucosum
kłykciny kilowe(condylomata lata)
mięczak zakaźny (molluscum contagiosum)
włókniak miękki (fibroma molle)
perliste grudki prącia (pearly penie papuls) ( zmiany niechorobowe, występuja w warunkach prawidłowych; bardzo drobne grudki o perlistym odcieniu, dookoła korony żołędzi)
Leczenie:
środki cytostatyczne :
podofilina(10-20% r-r spirytusowy) 2 x tyg , na 2-6h /2-3 tyg kuracja
podofilotoksyna (0,5%r-r lub krem,właściwości amitotyczne) 2 x dz, przez 3 kolejne dni/2-3 tyg kuracja
immunoterapia:
imikwimod 5% (wzmaga miejscową produkcję INF i infiltracje przez k. immunokompetentne CD4+) (55-70% wyleczeń, ↓liczba nawrotów, ↓ilość wirionów w nabłonku) 3 x w tyg na noc, 8-12 tyg
krioterapia (ciekłym azotem lub śniegiem CO2)
laseroterapia, chirurgia, elektrokoagulacja, kw. trojchlorooctowy
Brodawki krtaniowe:
Etiopatogeneza HPV 6,11
Epidemiologia: rzadko;dzieci poniżej 5 r.ż ; skutek zakażenia okołoporodowego, gdy u ciężarnej występują rozległe zmiany (kłykciny) na narządach płciowych
Wykwity: po kilku miesiącach lub latach rozwijają się brodawki strun głosowych
Leczenie: duży problem terapeutyczny; chirurgiczne(uniemożliwieni mówienia i oddychania)
Kłykciny olbrzymie Buschkego-Loewensteina
- odmiana raka brodawkujacego
Etiopatogeneza: HPV 6,11
Epidemiologia: przekształcone , długo utrzymujące się kłykciny kończyste u osob z immunosupresją
Wygląd zmian : kłykciny
bardzo duże
zdolność do miejscowego niszczenia podścieliska
Przerzuty: tylko przy naświetlaniu promieniami jonizującymi
Bowenoid papulosis
Etiopatogeneza: HPV 16, 18, 31,33, 34
Epidemiologia: wiek 25-35 lat; młodzi, aktywni seksualnie
Wygląd zmian
a. lokalizacja: narządy płciowe
♂: żołądź, napletek, skóra prącia
♀: wargi sromowe, odbyt,pachwina
b. symetria
c. wykwit: zmiany palmisto-grudkowe/ płaskie gudki
barwa: brązowa/różowa/szara ( u ♀:przebarwione)
Ø: kilka mm (drobne)
zwykle dużo, grupują się(u ♀ głównie)
czasem pojedyncze
d. cechy charakterystyczne:
zmiany neoplastyczne śródnaskórkowe / możliwość metaplazji nowotworowej(do raka kolczystokomórkowego)
u 75% ♀: zmiany dysplastyczne szyjki macicy
Rokowanie; mogą ustąpić samoistnie lub utrzymywac się przez lata z pojawianiem się nowych grudek
Badania dodatkowe:
hist.pat : proliferacja naskórka z licznymi figurami podziału, nienormalnymi mitozami, atypowymi pleomorficznymi komórkami z dużym hiperchromatycznym jądrem; dyskeratoza (obraz podobny do obrazu choroby Bowena)
Różnicowanie:
kłykciny płaskie
liszaj płaski
brodawki zwykłe
łuszczyca
znamiona barwnikowe płaskie
mieczak zakaźny
przebarwione brodawczaki
Leczenie:
imikwimod 5% : 3 x w tyg na noc, 8-12 tyg
miejscowe: krioterapia, laseroterapie, usuniecie chirurgiczne
elektrokoagulacja
terapia fotodynamiczna
Choroba Bowena
- rak kolczystokomórkowy in situ
Etiopatogeneza: HPV 16, 18, 31,33, 35
Epidemiologia
Wygląd zmian
a. lokalizacja:
b. symetria
c. wykwit: pojedyncze, dobrze odgraniczone ognisko
płaskie
czerwone, czasem nieco przebarwione
d. cechy charakterystyczne:
Przebieg:
Odmiany kliniczne:
Powikłania:
Rokowanie
Badania dodatkowe:
Różnicowanie:
Leczenie:
usuniecie chirurgiczne
laseroterapie,
terapia fotodynamiczna
Erytroplazja Queyrata(Choroba Bowena błon śluzowych)
Etiopatogeneza: HPV 16, 18, 31,33, 35
Epidemiologia: u kobiet rzadko
Wygląd zmian
a. lokalizacja: błony śluzowe, na żołędzi prącia;
b. symetria
c. wykwit:
ostro odgraniczona
czerwona
lśniąca(jakby polakierowana)
d. cechy charakterystyczne:
Przebieg: powolny, wieloletni wzrost
Odmiany kliniczne:
Powikłania:
rak inwazyjny (gdy stwardnieje podstawa, pojawią się nadżerki, krwawienia,)
Rokowanie: nie ustępuje samoistnie
Badania dodatkowe:
histologicznie: przypomina chorobę Bowena
Różnicowanie:
zapalenie plazmokomórkowe żołędzi (Zoon)
balanopostytis (drożdzakowe,bakteryjne)(duży stan zapalny, świąd, pieczenie, zmiany ustępuja po leczeniu p-bakteryjnym,p-grzybiczym)
Leczenie:
usuniecie chirurgiczne
laseroterapie,
terapia fotodynamiczna
Rak kolczystokomórkowy narządów płciowych
Etiopatogeneza: onkogenne typy HPV
Epidemiologia:
Wygląd zmian
a. lokalizacja: szyjka macicy( 95% HPV 16), zewnętrzne narządy płciowe, odbyt
Leczenie:
usuniecie chirurgiczne
laseroterapie,
terapia fotodynamiczna
Dysplazja brodawkowa naskórka (epidermodysplasia verruciformis, EV)
Etiopatogeneza: HPV 5, 8,14 (istneije 20typow);
Epidemiologia: początek w dzieciństwie; rzadkie schorzenie o podlożu genetycznym (AR); zmiany skórne wywolane EV-HPV - punkt wyjścia raków; praktycznie niezakaźne dla otoczenia; chorują tylko osoby o predyspozycji genetycznej; 2 mutacje sąsiadujacych genów EVER1 i EVER2 są odpowiedzialne za restrykcję w stosunku do zakażeń EV-HPV w normalnej populacji; mutacje te- u wszystkich chorych z EV; defekt immunogenetyczny - immunotolerancja,tj. anergia w stosunku do własnych wirusów
Wygląd zmian
a. lokalizacja:
twarz(czoło)
grzbiety rąk
przedramiona
podudzia
uogólnia się stopniowo
b. symetria
c. wykwit: utrzymuja się i nasilają przez cale życie
czerwone/brunatne plamy leżące na poziomie skóry, szerokie, płaskie, pokryte łuskami na twarzy i tułowiu; przebarwienia i odbarwienia - mogą przypominac łupież pstry
przypominające brodawki płaskie na dosiebnych cz. kończyn
d. cechy charakterystyczne:
rozwój nowotworu - po wielu latach(okolice odsłonięte- promienie słoneczne - kokarcynogen)
raki - bez przerzutów, duze zniszczenie miejscowe,
przerzuty- stosowanie promieniowanie X,
Przebieg: możliwa transformacja nowotworowa
Odmiany kliniczne:
Powikłania:
Rokowanie
Badania dodatkowe:
histologiczne:bardzo charakterystyczny obraz
wirusologiczne
Różnicowanie:
brodawki płaskie( verrucae planae)(skłonność do samoistnego ustępowania, mniejsza rozległość zmian, brak plam czerwonych i brunatnych)
liszaj płaski (lichen planus)(mniej przewlekły przebieg, większa skłonność do zlewania się zmian, zajęcie błon)
łupież pstry (pityriasis versicolor)(mniej przewlekły przebieg, brak brodawek)
Leczenie:
nieskuteczne
retinoidy(gł. izotretinoina+ IFNα) przejściowa poprawa
kontrolne badania kliniczne
krioterapia, chirurgiczne, laseroterapia
Zapobieganie:
środki chroniące przed światłem słonecznym
Zmiany skórne mogące towarzyszyć infekcjom wirusem HBV i HCV
choroba Gianottiego-Crostiego
choroba posurowicza
pokrzywka
guzkowe zapalenie tętnic
krioglogulinemia
liszaj płaski
porfiria skórna późna
zespół Sjőgrena
Choroba Gianottiego-Crostiego (Acrodermatitis papulosa eruptiva infantilis Gianotti-Crosti)
Etiopatogeneza: HBV, także EBV,enterowirusy, parainfluenzy
Epidemiologia: dzieci 2-6 r.ż., głównie♂
Wygląd zmian
a. lokalizacja: policzki, pośladki, ramiona, podudzia, powierzchnie wyprostne
b. symetria
c. wykwit: grudki
monomorficzne
liczne
żywoczerwone
liszajowate o powierzchni błyszczącej/ krwotoczne
nie maja tendencji do zlewania się
nieswędzące
d. cechy charakterystyczne:
objawy ogólne wywołana aktywna infekcją wirusową
powiekszone węzły chłonne
niewielka gorączka
powiekszenie wątroby(niezawsze)
zmiany skórne: kilka tygodni, rzadko nawracają
brak świądu
Przebieg: łagodny, 2-8tyg; zmiany samoistnie ustępują
Badania dodatkowe:
Ag HBV w surowicy
Odmiany:
papulo-vesicular acrolocated syndrome:
polimorfizm zmian(grudki, pęcherzyki, wykwity krwotoczne)
skłonność do zlewania się
częściej u dziewczynek
policzki, pośladki, ramiona, podudzia, powierzchnie wyprostne, dłonie, stopy, zgięcia łokciowe, zgięcia podkolanowe
swędzące zmiany
brak: powiekszenia wątroby,
brak: Ag HBV w surowicy
ustapienie osutki 1-2 tyg
etiologia: Cocxackie A16, EBV,
Choroba Hecka ( Hyperplasia epithelialis mucosae oris)
Etiopatogeneza: HPV 13, 32-swoiste dla tej jednostki
Epidemiologia: endemicznie u Eskimosów; niektóre kraje Afryki i obu Ameryk,b. rzadko Europa
Wygląd zmian
a. lokalizacja: błona śluzowa jamy ustnej (policzków, warg,języka)
b. symetria
c. wykwit: grudkowe zmiany
duże
niezapalne
płasko-wyniosłe
d. cechy charakterystyczne:
nie powoduja objawów podmiotowych
Przebieg: przewlekły, wieloletni; mogą ustępować samoistnie
Badania dodatkowe:
wirusologiczne
Różnicowanie:
brodawki zwykłe
kłykciny kończyste (bardzo rzadko w obrebie jamy ustnej, inny obraz morfologiczny, krótszy przebieg, inny wirus)
Leczenie: chirurgiczne usunięcie pojedynczych zmian
Pryszczyca. Zaraza pyska i racic ( Foot and mouth disease. Aphthous fever)
Etiopatogeneza: Coxsackie virus
Epidemiologia: bydło,świnie, owce(znaczna zakaźność-możliwa epidemia); ludzie - przetwory mleczne, bezpośrednio od zwierząt; okres wylęgania: 2-4dni
Wygląd zmian
a. lokalizacja:jama ustna
dłonie i stopy
b. symetria
c. wykwit: pęcherzyk surowiczo-ropny
zapalna podstawa
jama ustna
niewielkie pęcherze
stopy i dłonie
d. cechy charakterystyczne:
bolesność
ślinotok
podniesiona temperatura
Przebieg: szybki - kilkanaście dni
Rokowanie:dobre, zmiany ustępują samoistnie
Badania dodatkowe:
wirusologiczne
metoda wiązania dopełniacza: wykrycie Ig przeciw Ag wirusa, po 3 tyg, tj w okresie rekonwalescencji
Różnicowanie:
afty (aphtosis) (przewlekły, nawrotowy przebieg; brak objawów ogólnych; brak pęcherzy)
zespół Stevensa-Johnsona(brak ślinotoku, obecność zmian typu erytema multiforme, wysoka gorączka)
Leczenie:
miejscowe: odkażające ( 10%boraks w glicerynie, 2%zawiesina natamycyny(Pimafucin); płukanie r-rem nadmanganianu potasu)
ogólne: antybiotyki/sulfonamidy - zapobieżenie wtórnym zakażeniom bakteryjnym
Wit. z gr B
20