ORGANIZACJA OCHOTNICZYCH STRAŻY POŻARNYCH.

Związek Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej działa na podstawie ustawy z dnia 7.04.1989 r. - „Prawo o stowarzyszeniach", ustawy z dnia 24.08.1991 r. o ochronie przeciwpożarowej oraz statutu Związku. Związek zrzesza ochotnicze straże pożarne i inne osoby prawne w celu reprezentowania ich interesów w zakresie działalności na rzecz ochrony p.poż., propagowania i realizacji zadań statutowych.

OSP działa na podstawie wyżej wymienionych przepisów oraz własnego statutu. Statut OSP określa: siedzibę, teren działania, cele i sposoby działania, prawa i obowiązki członków, władze (walne zebranie, zarząd) komisja rewizyjna), majątek i fundusze OSP oraz zmiany statutu i rozwiązanie OSP.

 Członkami OSP mogą być:

-  osoby fizyczne, mające pełną zdolność do czynności prawnych i nie pozbawione praw publicznych,

-  małoletni za zgodą przedstawicieli ustawowych,                     

-  osoby prawne.

Przyjęcie w poczet członków następuje na podstawie uchwały zarządu OSP po złożeniu przez osobę zainteresowaną pisemnej deklaracji.

Członkowie OSP dzielą się na:

- czynnych,                                          - młodzieżowych drużyn pożarniczych,             

- wspierających,                                   - honorowych.

Członkiem czynnym może być osoba, która aktywnie uczestniczy w wykonywaniu postanowień statutu, opłaca składkę członkowską i złożyła przyrzeczenie.

Członkiem młodzieżowej drożyny pożarniczej może zostać osoba, która ukończyła 12 lat, uzyskała zgodę opiekunów ustawowych i złożyła przyrzeczenie. Członkowie MDP w wieku 16 - 18 lat mogą być wybierani do władz OSP. MDP mogą być środowiskowe oraz tworzone w szkołach i placówkach wychowawczych oraz miejscu zamieszkania. Zasady organizacji MDP określa regulamin organizacyjny MDP zatwierdzony przez Zarząd Główny ZOSP RP.

Członkiem wspierającym może być osoba fizyczna lub prawna współdziałająca w rozwoju OSP, wspomagająca finansowo bądź w innej formie jej działalność. Członek wspierający-osoba fizyczna, a w przypadku osoby prawnej jej przedstawiciel ma prawo:

- uczestniczyć w walnym zebraniu członków OSP i być wybieranym do władz OSP,

- korzystać z urządzeń i sprzętu będącego własnością OSP.

Członkiem honorowym może zostać członek OSP szczególnie zasłużony dla ochrony przeciwpożarowej. Godność członka honorowego nadaje walne zebranie. Nie opłacają oni składek członkowskich.

Członkowie czynni i honorowi mają prawo:

- wybierać i być wybierani do władz OSP,                                  - uczestniczyć w walnym zebraniu z prawem głosu,

- wysuwać postulaty i wnioski wobec władz OSP,                       - używać munduru i odznak,

- korzystać z urządzeń i sprzętu będącego własnością OSP.

Do obowiązków członka czynnego należy:

- aktywnie uczestniczyć w działalności OSP,

- przestrzegać postanowień statutu OSP, jak też regulaminów i uchwał władz OSP,

- podnosić poziom wiedzy pożarniczej poprzez udział w szkoleniu fachowym,

- dbać o mienie OSP,                                       - regularnie opłacać składki członkowskie.

Zarząd OSP spośród członków czynnych tworzy jednostkę operacyjno - techniczną.

Członkowstwo ustaje na skutek:

- dobrowolnego wystąpienia z OSP,

- wykluczenia przez władze OSP z powodu prowadzenia działalności sprzecznej z postanowieniami statutu,

- skreślenia z powodu nie usprawiedliwionego zalegania z opłatą składek członkowskich powyżej  1 roku,

- likwidacji OSP,           - śmierci,                      - likwidacji osoby prawnej będącej członkiem wspierającym.

Władzami OSP są:

-          walne zebranie - najwyższa władza OSP,             

-          zarząd - 5 do 9 członków wybranych przez walne zebranie,

-          komisja rewizyjna - 3 członków wybranych przez walne zebranie.

Do kompetencji walnego zebrania należy:

- podejmowanie uchwal o zmianach i rozwiązaniu OSP,

- rozpatrywanie i zatwierdzanie sprawozdania zarządu i komisji rewizyjnej z ich działalności,

- uchwalanie rocznego planu działalności i budżetu OSP,

- ustalanie wysokości składki członkowskiej oraz podejmowanie decyzji o jej zmianie,

- podejmowanie uchwał w sprawie udzielania absolutorium dla ustępującego zarządu,

- rozpatrywanie odwołań od decyzji zarządu oraz innych spraw i wniosków zgłoszonych przez członków,

- podjęcie uchwały o wystąpieniu ze Związku OSP RP,

- podejmowanie uchwał w prawach nabycia i zbycia nieruchomości oraz ich obciążeniu, a także o nabyciu i zbyciu środków trwałych,

- podejmowanie uchwał w sprawie przyjęcia zapisów i darowizn,

- wybieranie i delegowanie członka OSP w skład władz ZOSP RP.

Zarząd wybiera ze swego grona prezesa, naczelnika straży, dwóch wiceprezesów, sekretarza i skarbnika a może wybrać gospodarza, kronikarza i zastępcę naczelnika straży. Naczelnik sprawuje funkcję wiceprezesa.

Do zadań zarządu należy:

- reprezentowanie interesów OSP,                     - realizowanie uchwał i wytycznych walnego zebrania,

- zwoływanie walnego zebrania,                         - zaciąganie w imieniu OSP zobowiązań finansowych,

- niezwłoczne zawiadamianie sądu rejestrowego i organu nadzorującego o zmianie statutu,

- informowanie sądu rejestrowego i organu nadzorującego o swoim składzie, miejscu zamieszkania członków, a także o adresie siedziby OSP,

- udzielanie wyjaśnień organowi nadzorującemu oraz udostępnianie do przejrzenia w lokalu OSP dokumentów związanych z jej działalnością,

- opracowywanie projektów rocznego planu działalności i budżetu OSP oraz składanie sprawozdań z ich wykonaniu,

- przyjmowanie i skreślanie z listy członków OSP,

- przyznawanie wyróżniającym się członkom dyplomów i nagród oraz występowanie z wnioskami o przyznanie odznaczeń i odznak,

- organizowanie MDP i kobiecych drużyn OSP, zespołów kulturalno-oświatowych i sportowych,

- rozstrzyganie sporów między członkami, wynikających z ich przynależności do OSP,

- wykonywanie innych zadań nie przypisanych kompetencjom walnego zebrania.

Prezes zarządu reprezentuje OSP na zewnątrz i kieruje całokształtem prac zarządu.

Naczelnik straży kieruje jednostką operacyjno-taktyczną jednoosobowo w formie rozkazów i poleceń.

Do naczelnika straży należy:

- wnioskowanie do zarządu o wyznaczenie członków do wykonania zadań operacyjno - technicznych,

- organizowanie i prowadzenie podstawowego szkolenia pożarniczego członków OSP, drużyn młodzieżowych i kobiecych

- czuwanie nad przestrzeganiem dyscypliny organizacyjnej przez członków OSP,

- kierowanie przeciwpożarową działalnością zapobiegawczą,

- kierowanie OSP w przeprowadzanych akcjach ratowniczo - gaśniczych,

- dysponowanie sprzętem i urządzeniami pożarniczymi oraz nadzorowanie ich prawidłowej eksploatacji i konserwacji,

- opracowywanie opinii i wniosków w sprawie stanu ochrony p.poż. miejscowości oraz wyposażenia OSP w sprzęt techniczny i inne środki.

Komisja rewizyjna jest organem kontrolnym OSP i do jej zadań należy:

- przeprowadzanie co najmniej raz w roku kontroli całokształtu działalności statutowej OSP ze szczególnym uwzględnieniem gospodarki finansowej i opłacania składek członkowskich,

- składanie na walnym zebraniu sprawozdania z przeprowadzonych kontroli wraz z oceną działalności OSP,

- przedstawianie zarządowi uwag i wniosków dotyczących jego działalności,

- wnioskowanie o udzielenie absolutorium ustępującemu zarządowi.

PROFILAKTYKA POŻAROWA.

Profilaktyka pożarowa to działania stosowane w celu zapobiegania powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożarów. Działania te odnoszą się głównie do:

• odpowiedniego zachowania ludzi,                    • tworzenia odpowiednich przepisów przeciwpożarowych,

• stosowania technicznych środków zabezpieczenia przeciwpożarowego.

Działalność profilaktyczna ma na celu ograniczenie możliwości powstania i rozprzestrzeniania się pożaru. Większość pożarów powstaje na skutek niewłaściwego zachowania się człowieka lub zaniechania wymaganych działań.

Przyczyny powstawania pożarów są różne, do najczęściej spotykanych zalicza się:

1. Nieostrożność osób dorosłych  jak i dzieci przy posługiwaniu się ogniem otwartym np. płomieniem, zapałkami, itp. np.:

• porzucanie nie wygaszonych papierosów i zapałek w otoczeniu materiałów parnych,

• palenie tytoniu w miejscach podatnych na zapalenie i wybuch,

• stosowanie ognia w otoczeniu par cieczy i gazów palnych,

• palenie ogniska bez zachowania wymaganych zasad bezpieczeństwa p.poż,

• wypalanie traw i pozostałości po uprawach rolnych,

• nieostrożne obchodzenie się ze świecami, lampami naftowymi itp.

2. Nieostrożność osób dorosłych jak i dzieci przy posługiwaniu się substancjami łatwopalnymi np.:

• stosowanie płynów łatwo zapalnych do zmywania różnego rodzaju nieczystości,

• pranie odzieży w benzynie lub innym rozpuszczalniku,

• rozpalanie pieców przy użyciu cieczy łatwo zapalnej,

• nieostrożne przelewanie cieczy łatwo zapalnej np. w pobliżu źródła ognia i promieniowania cieplnego,

• niewłaściwe posługiwanie się substancjami pirotechnicznymi (sztuczne ognie).

3. Nieostrożność osób dorosłych przy prowadzeniu prac pożarowe niebezpiecznych:

• niewłaściwe przygotowanie stanowiska pracy do prowadzenia prac spawalniczych, a w tym nieprzestrzeganie reżimu przewidzianego w instrukcji,

• brak właściwego nadzoru nad procesem spawalniczym,

• prowadzenie prac remontowo - budowlanych z użyciem ognia w pobliżu materiałów palnych.

4. Wady urządzeń i instalacji elektrycznych oraz ich nieprawidłowa eksploatacja. Np.:

• nieprawidłowo dobrana lub wykonana instalacja elektryczna,

• przeciążenie instalacji elektrycznej,

• wady i uszkodzenia instalacji jak i urządzeń,

• nie usuwanie wad mających wpływ na awarie w instalacji elektrycznej,

• eksploatacja prowizorycznych urządzeń elektrycznych,

• eksploatacja punktów świetlnych (żarówek) w bliskiej odległości od materiału palnego,

• samowolna, niefachowa naprawa instalacji i urządzeń,

• naprawa bezpieczników drutem,

• stosowanie palnych osłon na punkty świetlne,

• zewnętrzne mechaniczne uszkodzenia instalacji.

5. Wady elektrycznych urządzeń ogrzewczych oraz ich nieprawidłowa eksploatacja np.:

- eksploatacja elektrycznych urządzeń grzewczych niesprawnych technicznie lub wykonanych prowizorycznie samodzielnie, pozostawienie bez dozom przenośnych urządzeń grzejnych, itp.

- eksploatacja urządzenia grzejnego bez zabezpieczenia na palnym podłożu lub w pobliżu materiału palnego.

6. Wady oraz nieprawidłowa eksploatacja urządzeń ogrzewczych na paliwo. Przykłady:

- niewłaściwy dobór oraz stan techniczny urządzenia ogrzewczego (pęknięcia, nieszczelności),

- nie zachowanie wymaganej odległości urządzenia ogrzewczego od materiału palnego,

- wysypywanie żaru piecowego (szlaki) w miejscu narażonym na zapalenie,

- uszkodzenia kominów, palenisk, przewodów dymowych i spalinowych,

- występowanie (wbudowanie) palnych elementów konstrukcyjnych (drewnianych) w kominie,

- niewłaściwa obsługa urządzeń i instalacji na gaz propan - butan w butlach,

- suszenie lub przechowywanie materiałów palnych jak odzież, paliwo w bliskim sąsiedztwie źródeł ognia i ciepła,

- zbyt intensywne palenie powodujące wydobywanie się iskier z komina lub zapalenie sadzy,

- brak nadzoru nad piecami w czasie palenia w nich.

7. Wady urządzeń mechanicznych oraz nieprawidłowa ich eksploatacja np.:

- nieprawidłowy dobór konstrukcyjny urządzenia mechanicznego np. powodującego stałe tarcie,

- brak konserwacji urządzeń np. łożysk powodujących nagrzanie materiał przyległego,

- pozostawienie maszyn i urządzeń lub aparatur w czasie pracy bez opieki i nadzoru,

- brak konserwacji instalacji wentylacyjnej i klimatyzacyjnej.

8. Wady procesów oraz nieprzestrzeganie reżimów technologicznych. Przykłady:

- niewłaściwy dobór urządzeń i instalacji (wytrzymałość, średnica, ciśnienie itp.),

- niewłaściwe dozowanie cieczy łatwo zapalnej w urządzeniu,

- nadmierne podgrzewanie pojemników z płynami łatwo zapalnymi,

- pozostawienie bez dozoru pracujących urządzeń technologicznych,

- przekraczanie reżimu technologicznego takich jak temperatura, ciśnienie, itp.,

- nieszczelności aparatury i urządzeń powodujących wyciek cieczy itp.,

- samodzielne usuwanie automatyki sterowania i kontroli urządzenia.

9. Nieprawidłowe magazynowanie substancji niebezpiecznych np.:

• niewłaściwe składowanie materiałów i surowców mogących wchodzić z sobą w reakcje chemiczne, bądź też reagujących na ciepło, światło, wilgoć itp.,

• przechowywanie materiałów palnych w nieszczelnych naczyniach lub podatnych na stłuczenia.

10. Samozapalenie się materiałów.

Samozapalenie powstaje na skutek zachodzących procesów biochemicznych w materiale podatnym na takie czynniki. Proces ten powoduje samoogrzewanie i w konsekwencji często prowadzi do samozapalenia, któremu ulegają materiały zaolejone np. zbite w skrzyni czyściwo, materiały wilgotne takie jak węgiel, siano, pasza, nawozy sztuczne niewłaściwie składowane.

11. Wyładowania elektryczności - dzielą się na:

- wyładowania atmosferyczne (pioruny),              - wyładowania elektryczności statycznej.

Powstałym wskutek wyładowań atmosferycznych pożarom można zapobiegać tylko zakładając właściwie wykonane instalacje odgromowe czyli piorunochronne. Elektryczność statyczna polega na powstawaniu ładunków elektrycznych na częściach maszyn, instalacjach, pasach transmisyjnych itp., miejscach, gdzie następuje stykanie się i rozdzielanie różnych ciał, tarcie, przelewanie, przewijanie, chodzenie w gumowym obuwiu itp. co powoduje powstawanie iskier. Zapobiegać temu można poprzez uziemianie różnego rodzaju maszyn, zbiorników i instalacji.

12. Podpalenia. Najczęściej podpalenia powstają na tle:

- zazdrości lub konkurencji,                               - chęci ukrycia nadużyć finansowych,

- zatarcia śladów po przestępstwie,                    - otrzymania zysku z tytułu odszkodowania,

- choroby psychicznej itp.

13. Inne przyczyny pożarów, między innymi:

• iskry wydobywające się z parowozu lub urządzenia szlifierskiego,

• magazynowanie materiałów palnych w pobliżu budynków,

• stosowanie iskrzących urządzeń i obuwia w pomieszczeniach zawierających stężenia gazów lub płynów wybuchowych,

• otwieranie beczek z rozpuszczalnikiem przy użyciu iskrzących narzędzi,

• nie oczyszczanie w przewidzianych terminach przewodów dymowych i spalinowych.

Miejsca powstawania pożarów.

1.       W rolnictwie: budynki gospodarcze (szopy, komórki, garaże: wiaty, kotłownie), budynki inwentarskie i magazynowe, sterty i stogi, budynki i instalacje przerobu produktów rolnych (młyny, paszarnie itp.), maszyny rolnicze, środki transportu rolnicze, uprawy rolne, łąki, nieużytkowane powierzchnie rolnicze.

2.       Obiekty zamieszkania: budynki jedno- i wielorodzinne, hotele, internaty, domy wczasowe itp.

3.       Lasy: uprawy leśne, młodniki oraz różne drzewostany.

4.       Środki transportu: środki komunikacji drogowej, kolejowej - szynowej, lotniczej i śródlądowej.

5.       Obiekty produkcyjne: pomieszczenia socjalne, instalacje technologiczne, rurociągi oraz magazyny i urządzenia.

6.       Obiekty użyteczności publicznej: obiekty administracyjno - biurowe, oświaty i nauki, służby zdrowia, handlowo-usługowe, widowiskowe, sakralne, muzea, biblioteki itp.

7.       Na siódmym miejscu pod względem ilości pożarów uplasowały się budynki magazynowe: magazyny, place składowe, zbiorniki oraz place budowy.

8.       Inne grupy niż ww.: śmietniki, drzewa, obiekty specjalne, trawy na terenach nierolniczych itp.

Przyczyneprozprzestrzeniania się pożarów. Warunki sprzyjające rozprzestrzenianiu się pożaru:

-    Zwarta zabudowa oraz występowanie palnych elementów w budynku lub instalacji.

-    Brak wymaganych oddzieleń przeciwpożarowych umożliwia łatwiejsze rozprzestrzenianie się pożaru.

-    Niewłaściwe składowanie materiałów oraz brak porządku i czystości - dotyczy zagęszczenia magazynowego materiałów w obiekcie, a w tym składowanie go na drogach komunikacyjnych, itp.

- Brak urządzeń przeciwpożarowych - dotyczy stałych samoczynnych urządzeń gaśniczych, urządzeń wczesnego wykrywania pożarów, urządzeń oddymiających.

-    Brak sprzętu i środków gaśniczych - pomimo chęci uniemożliwia prowadzenie działań.

-    Nieumiejętność użycia podręcznego sprzętu gaśniczego - sprzyja dalszemu rozwojowi pożaru.

-    Brak środków alarmowania i łączności - uniemożliwia wezwanie większej pomocy.

-    Niewłaściwe prowadzenie akcji gaśniczej - brak współpracy, podporządkowania, panika itp.

-    Niesprzyjające warunki atmosferyczne, susza, wiatr, mróz itp.

Przyczyny powstawania miejscowych zagrożeń.

Przez miejscowe zagrożenia rozumie się inne niż pożar i klęskę żywiołową zdarzenie, wynikające z rozwoju cywilizacyjnego i naturalnych praw przyrody, katastrofy techniczne, chemiczne, ekologiczne) a stanowiące zagrożenie dla życia, zdrowia i mienia. Przyczyny powstawania miejscowych zagrożeń to:

- wady oraz nieprawidłowa eksploatacja urządzeń i instalacji elektrycznych,

- wady oraz nieprawidłowa eksploatacja elektrycznych urządzeń ogrzewczych,

- wady oraz nieprawidłowa eksploatacja urządzeń mechanicznych,

- wady oraz nieprawidłowa eksploatacja urządzeń ogrzewczych,

- wady oraz nieprzestrzeganie procesów - reżimów technologicznych,

- nieprawidłowa technologia składowania materiałów,

- wady oraz nieprawidłowa eksploatacja środków transportu,

- niezachowanie zasad bezpieczeństwa ruchu środków transportu,

- wady oraz nieprawidłowa eksploatacja konstrukcji budowlanych,

- nieprawidłowe wykonywanie prac remontowo - budowlanych,

- nieprawidłowe zabezpieczenie wykopów, studni, włazów itp.,

- osunięcia się gruntów, miałów, innych materiałów sypkich,

- wady oraz nieprawidłowa eksploatacja zbiorników ciśnieniowych,          - huragany, silne wiatry,

- gwałtowne przybory wód, zatory lodowe,                                              - wyładowania atmosferyczne,

- uszkodzenia, zaniedbania w utrzymaniu szlaków komunikacyjnych,

- niewłaściwe zabezpieczenie hodowlanych zwierząt, owadów, gadów i ptaków.

- nietypowe zachowanie się zwierząt, owadów stwarzających zagrożenie,

- inne miejscowe zagrożenia powstałe w wyniku pożarów.

Podstawowe obowiązki właścicieli, zarządców i użytkowników obiektów w zakresie ochrony przeciwpożarowej.

1. przestrzegać przeciwpożarowych wymagań budowlanych, instalacyjnych i technologicznych,

2. wyposażyć budynek, obiekt lub teren w sprzęt pożarniczy i ratowniczy oraz środki gaśnicze zgodnie z zasadami określonymi w odrębnych przepisach,

3. zapewnić osobom przebywającym w budynku, obiekcie bezpieczeństwo i możliwość ewakuacji,

4. przygotować budynek, obiekt lub teren do prowadzenia akcji ratowniczej,

5. ustalić sposób postępowania na wypadek powstania pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia.

Powyższe zapisy stanowią istotne zobowiązanie mające na celu zminimalizowanie stopnia zagrożenia pożarowego, ograniczenie rozprzestrzeniania się ewentualnego pożaru, zminimalizowania skutków klęski żywiołowej jak i innego miejscowego zagrożenia. Niezależnie od powyższego, w jednym z aktów wykonawczych do ustawy jw. (rozp. MSW z 1992r.) - właścicieli, zarządców lub użytkowników z wyjątkiem budynków mieszkalnych jednorodzinnych zobowiązano do:

1. Umieszczania w miejscach widocznych wykazu telefonów alarmowych i instrukcji postępowania na wypadek pożaru.

2. Oznakowania, zgodnie z Polskimi Normami:,

- dróg, wyjść i kierunków ewakuacji (za wyjątkiem budynków mieszkalnych),

- miejsc usytuowania urządzeń przeciwpożarowych,

- elementów sterujących urządzeniami przeciwpożarowymi,

- lokalizacji przeciwpożarowych wyłączników prądu, głównych zaworów gazu oraz materiałów niebezpiecznych pożarowo

- pomieszczeń, w których występują materiały niebezpieczne pożarowe.

Podstawowe wiadomości z zakresu bezpieczeństwa pod względem pożarowym w budynkach mieszkalnych i zabudowaniach gospodarczych.

Wymagania w tym zakresie są rozwinięciem podtematu jak wyżej, dotyczącego obowiązków właścicieli, zarządców i użytkowników obiektów. Zasady dotyczące budynków mieszkalnych jak i zabudowań gospodarczych w zakresie zabezpieczenia przeciwpożarowego. Między innymi:

- Budynki za wyjątkiem mieszkalnych należy wyposażać w podręczny sprzęt gaśniczy (gaśnice). Ilość oraz rodzaj sprzętu zależy od rodzaju chronionego mienia oraz od powierzchni. Najczęściej - jedna gaśnica na 300 m² powierzchni, dotyczy głównie różnego rodzaju warsztatów, magazynów oraz pomieszczeń handlowo- usługowych.

- Przewody dymowe oraz spalinowe powinny być w pełni sprawne i poddawane okresowemu czyszczeniu. Przewody dymowe od palenisk opalanych paliwem stałym (węgiel, drewno itp.) powinny być czyszczone co najmniej 4 razy w roku (co kwartał), od palenisk opalanych paliwem płynnym (olejem opałowym) i gazowym co najmniej dwa razy w roku.

- Przewody wentylacyjne powinny być czyszczone co najmniej raz w roku. W otoczeniu miejsc, w których przechowuje się materiały łatwo zapalne, palenie tytoniu oraz używanie otwartego ognia jest zabronione.

- Jeżeli garażuje się pojazd silnikowy w innym pomieszczeniu niż garaż - zbiornik paliwa należy opróżnić oraz odłączyć od pojazdu akumulator.

- Smołę można rozgrzewać w odległości większej niż 5 m od budynku lub od innych składowisk z materiałem palnym, nie można jej rozgrzewać na dachu za wyjątkiem obiektów o konstrukcji i pokryciu dachu niepalnym.

- Wysypywanie gorącego popiołu, żużlu lub spalanie śmieci w miejscu oraz okolicznościach umożliwiających zapalenie się sąsiednich obiektów lub materiałów palnych jest zabronione.

- Materiały palne należy przechowywać w odległości większej niż 0,5 m od urządzeń grzewczych, których temperatura jest wyższa niż 100°C.

- Nie można eksploatować elektrycznych urządzeń grzejnych ustawianych bezpośrednio na materiale palnym, za wyjątkiem urządzeń odpowiednio skonstruowanych i dopuszczonych do takiej eksploatacji przez producenta.

- Zabrania się składowania materiałów palnych pod ścianami obiektu, nie związanymi z jego funkcją.

- Zabrania się przechowywania materiałów niebezpiecznych pożarowe w pomieszczeniach piwnicznych, na poddaszach i strychach, w obrębie klatek schodowych i korytarzy, na tarasach, balkonach itp.

- Zabrania się przechowywania cieczy łatwo zapalnej w pojemnikach z materiałów łatwo zapalnych oraz w innych pojemnikach nie przystosowanych do tego celu.

- Pomieszczenie w którym stosuje się ciecz łatwo zapalną o temperaturze zapłonu do 21 °C (benzyna, rozpuszczalnik) należy skutecznie wentylować.

- Ilość paliwa przechowywana w garażu powinna być ograniczona do minimum. W garażu zabrania się przelewania paliwa a w tym napełniania zbiornika paliwa w pojeździe.

- Prace spawalnicze może wykonywać tylko osoba posiadająca uprawnienia i przestrzegająca podstawowe wymagania bezpieczeństwa pożarowego.

- W miejscach wydobywania się palnych par i gazów stosowanie otwartego ognia jest zabronione.

- Butle z gazami technicznymi są niebezpieczne z uwagi na stosunkowo wysokie w nich ciśnienie oraz częste występowanie w nich gazów o właściwościach wybuchowych i trujących, należy obchodzić się z nimi ostrożnie.

- Instalacje oraz urządzenia ogrzewcze należy tak eksploatować, aby ich stan techniczny nie przyczynił się do powstania pożaru. Powinny być prowadzone okresowe badania.

- Szczególną ostrożność należy zachować podczas prowadzenia prac omłotowych, między innymi:

- silniki o odpowiednim stopniu ochrony,

-silniki spalinowe w odległości większej niż 10 m od stert, parnych budynków,

-zabezpieczenia wydechów silników przed iskrami,

-zapewnienie ewakuacji ludzi i sprzętu,

-palenie tytoniu w odległości większej niż 10 m od punktu omłotowego,

-zabezpieczenie punktu omłotowego w podręczny sprzęt gaśniczy (beczka z wodą, wiadra, itp.).

- Sterty lub stogi nie powinny zajmować powierzchni większej niż 1000 m² lub kubatury 5000 m³. Przy ustawieniu stert, stogów i brogów należy zachować co najmniej następujące odległości:

- od budynków wykonanych z materiałów:

palnych - 30 m    a niepalnych i pokryciu co najmniej trudno zapalnym - 20 m,

- od dróg publicznych i terenów kolejowych - 30 m

- od urządzeń i przewodów linii elektrycznych wysokiego napięcia -30 m;

- od lasów i terenów zadrzewionych - 100 m

- miedzy stertami (stogami) stanowiącymi odrębne strefy pożarowe -30 m.

- Wokół stert i stogów należy wykonać i utrzymać powierzchnię o szerokości co najmniej 2 m w odległości 3 m od ich obrysu, pozbawiając materiałów palnych.

- Produkty roślinne należy składować w sposób uniemożliwiający ich samozapalenie.

- Wypalanie słomy i pozostałości roślinnych na polach jest dopuszczalne w odległości co najmniej 100 m od zabudowań, stert i stogów, lasów oraz zboża na pniu, przy zapewnieniu stałego nadzoru miejsca wypalania oraz w sposób nie powodujący zakłóceń w ruchu drogowym.

SZKOLENIE MEDYCZNE

l. Postępowanie z poszkodowanymi przy omdleniu.

Omdlenie to krótkotrwała utrata przytomności, spowodowana niedostatecznym dotlenieniem mózgu. Niedotlenienie może powstać z różnych przyczyn, np. braku tlenu w powietrzu, zaburzenia oddychania, zwężania naczyń krwionośnych w obrębie mózgu, zbyt niski poziom cukru we krwi.

Omdlenia mogą poprzedzać:

- zawroty głowy,            - zaburzenia widzenia,               - kołatanie serca,          - nudności,        - wymioty,

oraz dodatkowo:

- przyśpieszony oddech,            - bladość powłok skórnych,        - pocenie się,   

- człowiek przewraca się, kontrolując to ostatkiem świadomości.

Nie wolno:

- zostawiać ratowanego samego,                       - podawać niczego doustnie,

- polewać twarzy wodą,                         - podkładać pod głowę np. poduszki.

Należy:

- ułożyć ratowanego na wznak z uniesieniem wszystkich kończyn pod kątem 90 ° do tułowia,

- pozostawić w tej pozycji przez 20 sekund, następnie opuścić je na około 10-15 sekund i ponownie unieść. Powtarzać to przez około 2-3 minuty.

- jeżeli świadomość nie powróci, to ułożyć ratowanego w pozycji bocznej bezpiecznej i wezwać Pogotowie Ratunkowe,

- spróbować ustalić przyczynę omdlenia; sprawdzić czy ratowany doznał urazu i czy krwawi,

- jeżeli objawy ustępują, po kilku minutach pomóc wstać; pozostać przy ratowanym, gdyż omdlenie może się powtórzyć,

- sprawdzać, czy u ratowanego pojawiły się następujące objawy: nierówność źrenic, zaburzenie mowy, widzenia, osłabienie siły mięśniowej prawej lub lewej części ciała, opadanie prawego lub lewego kącika ust (udar mózgu).

- obserwować ratowanego. Jeżeli ponownie zemdleje, ułożyć go w pozycji bocznej bezpiecznej.

2. Pozycja boczna bezpieczna.

Ułożenie to stosujemy wówczas, gdy znajdziemy poszkodowanego nieprzytomnego, który oddycha i ma zachowaną pracę serca a także po prawidłowo przeprowadzonej resuscytacji lub nieskutecznej pomocy w przypadku omdlenia.

Ułożenie:

- należy oczyścić jamę ustną ratowanego z wszelkich zanieczyszczeń, usuwając też sztuczną szczękę,

- ręce ułożyć wzdłuż tułowia ratowanego,

- zgiąć nogę bliższą ratownika w kolanie i stopę podsunąć pod staw kolanowy nogi wyprostowanej,

- nogę zgiętą odepchnąć od siebie wykorzystując zasadę dźwigni tak, aby pośladki poszkodowanego uniosły się, wówczas włożyć pod pośladek rękę bliższą ratownikowi, pamiętając o wyprostowanych palcach ręki,

- ciągnąć nogę zgiętą do siebie - ratownik powoduje przetoczenie się poszkodowanego na bok ( obserwując głowę),

- łapiąc za nadgarstek i staw barkowy rękę, na której leży ratowany wyciągamy od ratownika,

- odginamy głowę do tylu, aby udrożnić drogi oddechowe,

- rękę, która spoczywa za ratowanym zginamy w łokciu i przesuwamy jej dłoń do twarzy ratowanego,

- dłoń przy głowie układamy tak, aby głowa nie spoczywała na dłoni, a mianowicie kciuk powinien trafić pod brodę, a reszta palców przy policzku. Ułożenie to powoduje nie zmienną pozycję głowy.

- nogę, która jest wyprostowana należy zgiąć w kolanie i ułożyć ją przy już zgiętej,

- należy sprawdzać co 2 - 3 minuty tętno i oddech.

3. Postępowanie z poszkodowanym przy utracie przytomności.

Na skutek zaburzeń świadomości człowiek może stracić orientację. Na ogół nie można nawiązać logicznego kontaktu słownego z ratowanym, nie reaguje on na bodźce zewnętrzne np. uciśnięcie ręki.

Objawy:

- zaburzenia orientacji,                          - brak reakcji na ból,                  - brak reakcji na bodźce zewnętrzne,

- brak logicznego kontaktu słownego z ratowanym,                                 - śpiączka.

Nie wolno:

- zostawiać ratowanego samego,           - podawać niczego doustnie,      - pozostawiać w pozycji na wznak,

- podkładać niczego pod głowę (można spowodować zwężenie lub zamknięcie dróg oddechowych),

Należy:

- wezwać Pogotowie Ratunkowe,

- odgiąć głowę ratowanego do tyłu, tak aby broda skierowana była do góry,

- sprawdzić, czy ratowany oddycha. Jeśli nie - natychmiast rozpocząć sztuczne oddychanie,

- sprawdzić, czy ma wyczuwalne tętno i czy oddycha. Jeśli nie - rozpocząć resuscytację,

- jeżeli ratowany jest nieprzytomny, ale ma wyczuwalne tętno i oddycha - ułożyć go w pozycji bocznej bezpiecznej.

4. Postępowanie z poszkodowanymi przy zaburzeniach oddychania.

Niezbędny do życia tlen wdychany jest przez nos i (lub) usta, a następnie drogami oddechowymi, czyli przez krtań, tchawicę, oskrzela dociera do płuc, skąd przedostaje się do krwi, a z krwią do wszystkich narządów. W oddychaniu biorą również udział mięśnie klatki piersiowej i żebra. Oddychanie jest kontrolowane przez centralny układ nerwowy. Uraz lub niewydolność któregokolwiek z elementów biorących udział w oddychaniu prowadzi do zaburzeń. Wszelkie sytuacje powodujące zaburzenia w oddychaniu wymagaj ą natychmiastowej pomocy.

Objawy:

- przyśpieszony, płytki oddech,              - kaszel, niekiedy z wykrztuszeniem,

- świsty, rzężenie słyszalne w czasie wdychania i wydychania powietrza,            - sinica warg i paznokci,           

- zaburzenia świadomości,                    - zatrzymanie oddechu,                         - utrata przytomności.

Nie wolno:

- zostawiać ratowanego samego,                       - podawać niczego doustnie,

- podkładać niczego pod głowę,  - układać ratowanego w pozycji, która jest dla niego niewygodna.

Należy:

- wezwać Pogotowie Ratunkowe,

- sprawdzić, czy zaburzenia oddychania nie polegają jedynie na przyśpieszonym oddechu ( od zdenerwowania). Uspokoić ratowanego i postarać się, aby zwolnił tempo oddychania. Spowodować, aby oddychał z taką częstotliwością jak ratownik,

- sprawdzić, czy przyczyną zaburzeń jest ciało obce, które dostało się do dróg oddechowych,

- dowiedzieć się od ratowanego, czy zaburzeniom towarzyszy ból w klatce piersiowej (piekący, gniotący za mostkiem),

- dowiedzieć się od ratowanego, czy przyczyną zaburzeń może być spożycie substancji trujących, alkoholu, przedawkowania leków. Sprawdzić, czy ratowany ma poszerzone lub zwężone źrenice, czy ma nudności i wymioty,

- dowiedzieć się od ratowanego, czy doznał urazów np. klatki piersiowej, szyi,

- sprawdzić czy ratowany oddycha - jeśli nie - natychmiast rozpocząć sztuczne oddychanie,

- sprawdzić, czy ratowany ma wyczuwalne tętno i czy oddycha - jeśli nie - rozpocząć resuscytację.

5. Postępowanie z poszkodowanymi przy zaburzeniach oddychania spowodowanych tonięciem.

Zaburzenia oddychania u tonącego spowodowane są dostaniem się wody do płuc, a także odruchowym zwężeniem dróg oddechowych, zwłaszcza krtani.

Objawy:

- trudności w oddychaniu,            - zaburzenia świadomości,                  - utrata przytomności.

Nie wolno:

-          podejmować prób wylania wody z dróg oddechowych i żołądka.

Należy:

- wezwać Pogotowie Ratunkowe,

- natychmiast rozpocząć akcję ratunkową. Po dopłynięciu do brzegu oczyścić jamę ustną ratowanego, wyjmując z niej resztki jedzenia, wodorosty, sztuczną szczękę,

-jak najszybciej rozpocząć sztuczne oddychanie,

- sprawdzić, czy ma wyczuwalne tętno i czy oddycha - jeśli nie - rozpocząć resuscytację,

- zdjąć z ratowanego mokre ubranie, zabezpieczyć przed przechłodzeniem okrywając go np. kocem,

- odwieźć ratowanego do szpitala.

6. Postępowanie z poszkodowanymi przy zatrzymaniu krążenia.

Zatrzymanie krążenia i oddychania oznacza zaburzenia czynności serca i oddychania. Zatrzymanie krążenia prowadzi do śmierci. W wyniku zatrzymania krążenia tlen przestaje być dostarczany do narządów i tkanek. Najmniej odporny na brak tlenu jest mózg. Po 3 - 5 minutach dochodzi do obumierania komórek mózgu, potem kolejno innych narządów. W razie zatrzymania krążenia ratujący musi jak najszybciej rozpocząć resuscytację, czyli masaż serca i sztuczne oddychanie. Resuscytację, czyli ożywianie, stosuje się po to, by organizm ratowanego sam mógł podjąć czynności serca i oddychania.

Objawy:

- utrata przytomności,               - brak wyczuwalnego tętna na dużych tętnicach, - zatrzymanie oddechu.

Nie wolno:

- opóźniać resuscytacji,             - zostawiać ratowanego samego,

- przerywać resuscytacji, jeśli tętno jest nadal niewyczuwalne lub ratowany nie oddycha.

Należy:

- wezwać Pogotowie Ratunkowe i zawiadomić dyspozytora o rozpoczęciu resuscytacji,

- rozpocząć resuscytację,                     - zapewnić udział innych osób w resuscytacji,

- ułożyć ratowanego na wznak na twardym podłożu,

-    sprawdzić, czy ratowany ma wyczuwalne tętno - najlepiej robić to na tętnicy szyjnej lub na tętnicy udowej (w pachwinie). Tętno można mierzyć dwoma palcami lub trzema (wskazującym , środkowym i serdecznym),

- sprawdzić czy ratowany oddycha,        - uklęknąć przy ratowanym,

- udrożnić drogi oddechowe ratowanego. Usunąć palcem zabezpieczonym rękawiczką lub owiniętym np. torebką foliową z jego ust sztuczną szczękę, resztki jedzenia, wymiociny, ciała obce,

- odgiąć głowę do tyłu, tak by broda skierowana była ku górze,

-    rozpocząć resuscytację od sztucznego oddychania metodą usta - usta. Nabrać powietrze i wdmuchnąć je do ust zaciskając palcami nos ratowanego. Po dwóch wdmuchnięciach powietrza przerwać sztuczne oddychanie,

-    rozpocząć masaż serca. Ułożyć lewą dłoń na dolnej części mostka, prawą na lewej i ucisnąć mostek nie zginając rąk w łokciach. Ucisnąć 15 razy. Ponownie 2 razy wdmuchnąć powietrze i znowu 15 razy ucisnąć mostek. Uciskać mostek w temperaturze około 100-120 razy w ciągu minuty.

- po około minucie resuscytacji sprawdzić, czy ratowany ma wyczuwalne tętno i czy oddycha.

- jeśli sztuczne oddychanie wykonywane jest skutecznie to klatka piersiowa powinna po każdym wdechu unosić się, a następnie opadać. Jeśli ruchy klatki piersiowej są niewidoczne, poprawić ułożenie głowy i sprawdzić czy drogi oddechowe są drożne.

- jeżeli resuscytują dwie osoby, jedna wykonuje masaż serca, a druga sztuczne oddychanie. Należy wdmuchiwać powietrze w stosunku l : 5, to znaczy po jednym wdmuchnięciu powietrza drugi ratownik pięć razy uciska mostek.

- sprawdzić, czy ratowany ma wyczuwalne tętno i czy oddycha - jeśli nie - prowadzić resuscytację. Jeśli ma wyczuwalne tętno, ale nie oddycha - prowadzić sztuczne oddychanie. Jeśli ratowany ma wyczuwalne tętno i oddycha - kontrolować jego stan do przyjazdu Pogotowia.

7. Postępowanie z poszkodowanym przy wstrząsach.

Wstrząs jest to groźny dla życia stan spowodowany zmniejszeniem przepływu krwi. Przyczyną wstrząsu może być zakłócenie pracy serca lub reakcja na ciężkie urazy, operacje, oparzenia, zakażenia. Wstrząs może wystąpić również po przegrzaniu, obniżeniu poziomu cukru we krwi lub po ukąszeniu. Łatwiej jest zapobiegać wstrząsowi, niż go leczyć. Niekiedy silny ból lub strach mogą wywołać objawy przypominające wstrząs.

Objawy:

- osłabienie, niepokój,                - zimna, wilgotna skóra,             - przyśpieszone nieregularne tętno,

- przyśpieszony płytki oddech,   - nudności, wymioty,                 - wzmożone pragnienie,

- zaburzenia świadomości.                    - zmiany psychologiczne poszkodowanego (3 fazy)

- I - poszkodowany pobudzony (nie odpowiada logicznie na pytania ratownika, a sam zadaje pytania)

- II faza - poszkodowany przechodzi do normalności (odpowiada logicznie na pytania),

- III faza - poszkodowany staje-się apatyczny, senny - spadek ciśnienia krwi.

Nie wolno:

- zostawiać ratowanego samego,           - przykładać ciepłych okładów,              - podawać niczego doustnie,

- ruszać niepotrzebnie ratowanego, jeśli znajduje się w bezpiecznym miejscu,

-    przewozić ratowanego niespecjalistycznymi środkami transportu.

Należy:

- wezwać Pogotowie Ratunkowe,                       - postarać się ustalić przyczynę wstrząsu,

- sprawdzić, czy przyczyną wstrząsu jest uraz kręgosłupa. Jeżeli nie - ułożyć go na płaskim podłożu z uniesionymi nogami (20 - 30 cm) i okryć kocem,

- sprawdzić, czy ratowany oddycha - jeśli nie - rozpocząć sztuczne oddychanie,

- sprawdzić, czy ma wyczuwalne tętno i czy oddycha - jeśli nie - rozpocząć resuscytację,

- jeśli ratowany wymiotuje lub krwawi z jamy ustnej, ułożyć go w pozycji bocznej bezpiecznej,

- jeśli ratowany ma pragnienie, zwilżyć tylko jego usta wodą. Nie podawać niczego doustnie.

- sprawdzać co l-2 minuty oddech i tętno. Jeśli brak, natychmiast rozpocząć resuscytację,

- okryć ratowanego czymkolwiek i w każdej temperaturze otoczenia.

8. Postępowanie z poszkodowanymi przy krwotokach.

Dorosły człowiek ma około 5-6 litrów krwi. Krew płynie naczyniami krwionośnymi: tętnicami - bogata w tlen i żyłami - odtleniona. Z uszkodzonej tętnicy krew wypływa pod dużym ciśnieniem i jest jasnoczerwona. Podczas krwotoku żylnego krew jest ciemniejsza i wypływa pod mniejszym ciśnieniem. Krwotok, w wynika którego krew wydostaje się na zewnątrz, nazywa się zewnętrznym, krwotok do jam ciała - wewnętrznym. W organizmie zdrowego człowieka działają mechanizmy, które powodują krzepnięcie krwi i powstawanie skrzepu. Im wolniej krew wypływa, tym łatwiej powstaje skrzep i zasklepiają się naczynia. Krwotok może stanowić zagrożenie życia.

Objawy:

- krwawienie z rany w wyniku przerwania ciągłości skóry,

- krwawienie z nosa, jamy ustnej, oka, ucha, z dróg rodnych u kobiet poza okresem miesiączki,

- pojawienie się krwi w wymiocinach,                  - wystąpienie krwi w moczu,

- oddawanie czarnego, smolistego stolca oraz pojawienie się krwi w trakcie wypróżniania,

- bladość śluzówek oczu, ust,                           - przyśpieszenie słabo wyczuwalnego tętna,

- osłabienie,                  - zaburzenia świadomości,                    - utrata przytomności.

Nie wolno:

- myć rozległych ran,                 - usuwać z ran ciał obcych,             - używać wąskich opasek uciskowych (np. sznurka),

- tamować krwotoku przez ucisk w miejscu krwawienia, jeżeli: zraniona jest gałka oczna, w ranie znajduje się ciało obce lub gdy podejrzewa się złamanie kości czaszki,

-    ruszać ratowanego, jeżeli podejrzewa się uraz kręgosłupa lub złamanie kości.

Należy:

- wezwać Pogotowie Ratunkowe w przypadku masywnego krwawienia lub podejrzenia krwotoku wewnętrznego,

- ocenić, czy krwotok jest wewnętrzny czy zewnętrzny, z jednego miejsca czy z kilku, skąpy czy masywny,

- zachować czystość, gdyż otwarta rana jest podatna na zakażenie,

- włożyć sterylne rękawice gumowe, gdyż kontakt z krwią może być niebezpieczny.

- spróbować opanować krwawienie przez uciśnięcie lub założenie powyżej miejsca krwawienia opaski uciskowej,

- sprawdzić tętno na szyi lub w okolicy nadgarstka,

- zabrać z ratowanym dokumenty z wpisem grupy krwi ratowanego.

9. Postępowanie z poszkodowanymi przy skaleczeniach.

Skaleczenie powstaje w wyniku przerwania ciągłości skóry, utrata krwi jest niewielka. U osób zdrowych po chwili w miejscu zranienia tworzy się skrzep. Tylko niektóre skaleczenia wymagają uciśnięcia. Wszystkie natomiast trzeba oczyścić i chronić przed zakażeniem np. tężcem. W razie zranienia i zanieczyszczenia rany decyzję dotyczącą dalszego postępowania trzeba pozostawić lekarzowi.

Objawy:

- pojawienie się niewielkiego krwawienia,            - zaczerwienienie i (lub) obrzęk,           - ból w okolicy zranionego miejsca,

- gorączka.

Nie wolno:

-          używać waty ani ligniny do opatrywania ran.

Należy:

- umyć i zdezynfekować skaleczone miejsce,                 - założyć na małe skaleczenie plaster z opatrunkiem,

- jeśli krwawienie utrzymuje się, ucisnąć skaleczone miejsce i zabandażować,

- zadbać o to, aby skaleczona część ciała była utrzymana w czystości,

- jeśli skaleczenie powstało w wyniku pogryzienia, zawieźć ratowanego do lekarza.

10. Postępowanie z poszkodowanymi przy oparzeniach.

Oparzenie jest następstwem kontaktu skóry z gorącymi przedmiotami, płynami lub powietrzem. Porażenie prądem lub piorunem również może spowodować oparzenia. Oprócz oparzenia zewnętrznego może dojść, w następstwie wypicia bardzo gorących płynów lub szkodliwych substancji chemicznych, do oparzenia jamy ustnej, przełyku, narządów wewnętrznych. Ocenie powinna podlegać wielkość oparzonej powierzchni i głębokość oparzenia.

Objawy:

- zaczerwienienie skóry,            - ból, obrzęk, pęcherze,             - wstrząs,

- utrata przytomności,               - zwęglenie tkanek skóry i głębszych.

Nie wolno:

- podawać niczego doustnie przy oparzeniach wewnętrznych i rozległych oparzeniach zewnętrznych,

- smarować oparzonej skóry maściami, kremami lub tłuszczami spożywczymi,

- przekłuwać pęcherzy,

- zostawiać ratowanego samego, jeśli oparzenie jest rozległe,

- zdejmować ubrania ratowanego, gdy oparzenie spowodowane jest działaniem wysokiej temperatury.

-    postarać się ustalić przyczynę oparzenia, jego rozległość, głębokość i rodzaj. Dowiedzieć się, czy oparzeniu nie uległy drogi oddechowe.

Należy:

- wezwać Pogotowie Ratunkowe, jeśli oparzenie jest rozległe,

- ochłodzić oparzoną część ciała czystą wodą. Jeżeli zanurzenie w wodzie przez co najmniej 10 minut nie jest możliwe, polewać delikatnie wodą oparzoną powierzchnię przez 10-20 minut. Jeśli oparzenie jest rozległe, nie ochładzać oparzonych powierzchni ciała - przechłodzenie może wywołać wstrząs,

- zdjąć delikatnie odzież z oparzonych części ciała. Jeżeli oparzona jest ręka, zdjąć biżuterię, zanim powstanie obrzęk,

- natychmiast zdjąć ubranie, kiedy ratowany oparzył się związkami chemicznymi,

- po ochłodzeniu poczekać aż wyschnie oparzona skóra a następnie osłonić opatrunkiem,

- jeżeli oparzone są palce, rozdzielić je opatrunkiem,

- unieruchomić oparzoną część ciała i ułożyć ratowanego tak, aby oparzona część ciała była uniesiona.

- zawieźć oparzonego do lekarza - najmniejsze oparzenia mogą być leczone w warunkach domowych.

11. Postępowanie z poszkodowanymi przy odmrożeniach.

W następstwie odmrożenia dochodzi do częściowego, a nawet całkowitego ograniczenia przepływu krwi w odmrożonej części ciała. Gwałtowne, powierzchowne i nadmierne ogrzanie odmrożonej skóry może spowodować powstanie oparzeń i nasilenie zmian martwicznych. Oziębione tkanki są podatne na urazy mechaniczne.

Objawy:

- zaczerwienienie skóry,                        - ból,                            - pęcherze,

-    twarda, przemarznięta skóra,              - martwica skóry i mięśni.

Nie wolno:

- rozgrzewać gwałtownie odmrożonych części ciała,       - stosować masażu do rozgrzania odmrożonych części ciała,

-    przekłuwać pęcherzy powstałych po odmrożeniu.

Należy:

- ustalić czy odmrożenie jest powierzchowne, głębokie, czy też doszło już do martwicy tkanek (czarny kolor). Najpierw sprawdzić nos, uszy i palce, ponieważ te części ciała najłatwiej można odmrozić,

- przenieść ratowanego do ciepłego pomieszczenia,

- odmrożone części ciała ratowanego zanurzyć w wodzie (o temperaturze około 28 ° C i po chwili podnosić stopniowo temperaturę wody do 37 °C). Okres podnoszenia temperatury wody powinien wynosić około 20 minut.

- nałożyć opatrunek na uszkodzoną skórę,

- uprzedzić ratowanego, że ból i obrzęk będą narastały. Podać ciepłe napoje.

- zawieźć ratowanego do lekarza.

12. Postępowanie z poszkodowanymi przy zatruciach.

Objawy:

- ból głowy,                               - biegunka,                   - wymioty,                    - bóle brzucha,

- zaburzenia oddychania,           - zaburzenia świadomości,                                - utrata przytomności.

Nie wolno:

- lekceważyć zatruć - nawet jeśli nie wystąpiły jeszcze objawy,

- wywoływać wymiotów po wypiciu benzyny, nafty lub terpentyny,

- wywoływać wymiotów, jeśli upłynęło więcej niż 15 minut od połknięcia substancji żrącej (kwasy, ługi),

- wywoływać wymiotów, jeśli ratowany jest nieprzytomny,

-    zostawiać ratowanego samego.

Należy:

- wezwać Pogotowie Ratunkowe,

- ustalić, ile czasu upłynęło od momentu zatrucia i jakie są objawy zatrucia,

- wynieść ratowanego z pomieszczenia wypełnionego oparami substancji toksycznej,

- sprawdzić czy ratowany oddycha - jeśli nie - rozpocząć sztuczne oddychanie,

- sprawdzić czy tętno jest wyczuwalne i czy oddycha - jeśli nie - rozpocząć resuscytację,

-jeśli ratowany jest nieprzytomny, ale oddycha i ma wyczuwalne tętno, ułożyć w pozycji bocznej bezpiecznej,

- ocenić, czy można usunąć resztę substancji trującej przez spłukanie wodą, zdjęcie ubrania czy umycie części ciała pod bieżącą wodą. Zachować środki ostrożności,

-jeśli ratowany połknął trujące substancje, spróbować (jeśli jest przytomny i nie ma przeciwwskazań) wywołać wymioty. Podać do picia ciepłą wodę z dodatkiem soli (około l litra), a następnie wywołać wymioty podrażniając palcem tylną ścianę gardła.

13. Postępowanie z poszkodowanymi przy złamaniach.

Złamanie kości najczęściej spowodowane jest urazem mechanicznym. Jeśli złamana kość przebije skórę, jest to złamanie otwarte. Jeśli nie dojdzie do przebicia skóry, jest to złamanie zamknięte. Złamaniu najczęściej ulegają kończyny. Rzadziej dochodzi do złamania żeber, obojczyka, miednicy, kręgosłupa, szczęki.

Objawy:

- ból, obrzęk, krwawienie,                      - zmiana zabarwienia skóry,                  - zmiana kształtu,

- trudności w poruszaniu,                       - widoczne w ranie odłamy kostne.

Nie wolno:

- ruszać ratowanego bez wyraźnej potrzeby,       - przemieszczać ratowanego bez unieruchomienia złamanej części ciała,

- poruszać złamaną częścią ciała,                     - samodzielnie nastawiać złamanej kończyny,

- podawać niczego doustnie,                             - zostawiać ratowanego samego.

Należy:

- wezwać Pogotowie Ratunkowe lub zawieźć ratowanego do szpitala,

- zdjąć ze złamanej części ciała biżuterię oraz jeśli to koniecznie, ubranie. Odzież najlepiej rozciąć.

- unieruchomić dwa sąsiednie stawy,

- udzielać pierwszej pomocy bardzo delikatnie, uprzedzając ratowanego o tym co będzie robione.

14. Postępowanie z poszkodowanymi przy udarach mózgu.

Udar mózgu jest następstwem nagłego przerwania dopływu krwi tętniczej do pewnego obszaru mózgu wskutek pęknięcia lub zakrzepu w naczyniach krwionośnych.

Objawy:

- nagły, silny ból głowy,             - nudności,                   - zaburzenia równowagi, zawroty głowy,

- nagłe, niekiedy przemijające osłabienie siły mięśni i czucia skóry jednej połowy ciała,

- drgawki mogące dotyczyć jednej kończyny lub połowy ciała,

- opadnięcie kącika ust po jednej stronie,                       - zaburzenia mowy (bełkot),

- nagłe zaburzenie widzenia,                                         - nierówność źrenic,

- utrata przytomności,                                                   - krwotoki zewnętrzne z nosa i uszu.

Nie wolno:

- zostawiać ratowanego samego,                       - podawać niczego doustnie.

Należy:

- wezwać Pogotowie Ratunkowe,

- ułożyć ratowanego na plecach - to ułożenie zmniejsza ciśnienie krwi,

- sprawdzić czy ratowany oddycha - jeśli nie - natychmiast rozpocząć sztuczne oddychanie,                              

- sprawdzić, czy ma wyczuwalne tętno i czy oddycha - jeśli nie - rozpocząć resuscytację,

- jeśli ratowany jest nieprzytomny, ale ma wyczuwalne tętno i oddycha, ułożyć go w pozycji bocznej bezpiecznej.

15. Postępowanie z poszkodowanymi przy przechłodzeniach.

Wskutek głębokiego oziębienia ciała spowalniają się w organizmie wszystkie procesy fizjologiczne: zmniejsza się częstość oddechów, zwalnia czynność serca, obniża przepływ krwi w naczyniach skóry i mięśni. Mimo oziębienia w organizmie zachowany zostaje przepływ krwi przez ważne dla życia narządy. Nieumiejętne, zbyt gwałtowne ogrzanie ciała może być nie tylko szkodliwe, lecz nawet prowadzić do śmierci ratowanego.

Objawy:

- dreszcze,                               - zaburzenia koordynacji ruchów,           - zaburzenia orientacji,

- obniżona temperatura ciała,     - sztywność mięśni,                              - płytkie i rzadkie oddechy,

- słabo wyczuwalne, rzadkie uderzenia tętna,                 - utrata przytomności,               - brak oznak życia.

Nie wolno:

- uznać za martwą osobę, która uległa przechłodzeniu (hipotermii), przed próbą jej ogrzania,

- podawać alkoholu,                  - ogrzewać zbyt gwałtownie,                  - zostawiać ratowanego samego.

Należy:

- wezwać Pogotowie Ratunkowe,

- jeśli ratowany jest przytomny, powoli ogrzewać jego ciało. Zdjąć przemarznięte ubranie, okryć go kocem, folią aluminiową, ogrzewać własnym ciałem. Przenieść do ciepłego pomieszczenia, podać ciepłe napoje.

- udrożnić drogi oddechowe,

- jeśli ratowany jest nieprzytomny, sprawdzić czy ma zaburzenia oddychania. Sztuczne oddychanie rozpocząć dopiero wtedy, gdy częstość oddechów wynosi mniej niż 6 na minutę. Nie rozpoczynać masażu serca z powodu wolnej czynności serca. Resuscytaję rozpocząć dopiero w razie braku tętna.

- czekając na przyjazd Pogotowia Ratunkowego, powoli podnosić temperaturę ciała,

- pamiętać, że odmrożone części ciała są podatne na urazy mechaniczne.

16. Postępowanie z poszkodowanymi przy przegrzaniach.

Przyczyną przegrzania może być długotrwałe wykonywanie ciężkiej pracy fizycznej lub przebywanie w wysokiej temperaturze. Organizm stara się chronić przed wysoką temperaturą poprzez pocenie się. Jeśli ten mechanizm ochronny nie wystarcza, temperatura tkanek rośnie. Wskutek utraty soli i wody z organizmu dochodzi do przegrzania. Na udar cieplny najbardziej narażone są dzieci i osoby starsze. Jeśli przyczyną przegrzania jest długotrwałe przebywanie na słońcu, należy natychmiast umieścić ratowane go w cieniu lub chłodnym pomieszczeniu. Udar słoneczny może być bardzo niebezpieczny.

Objawy:

- osłabienie, ból, zawroty głowy,             - pragnienie,                             - nudności, wymioty,

- kurcze mięśni,                                               - utrata przytomności.

Nie wolno:

- podawać napojów alkoholowych,                      - podawać napojów zawierających kofeinę (kawa),

-    podawać leków obniżających temperaturę (polopiryna, pyralgina).

Należy:

- ustalić, co było źródłem przegrzania i zlikwidować przyczynę. Ratowanego wyprowadzić na powietrze lub do innego pomieszczenia,

- ułożyć przytomnego ratowanego na plecach z nogami uniesionymi na wysokość 20 - 30 cm. Obniżyć temperaturę ciała okładając ratowanego mokrymi zimnymi tkaninami. Podawać do picia pół szklanki wody z solą co 15 minut (l łyżeczka soli na szklankę wody) lub samą wodę.

- jeśli ratowany jest nieprzytomny, ale oddycha i ma wyczuwalne tętno, ułożyć w pozycji bocznej bezpiecznej,  

- wezwać Pogotowie Ratunkowe. Kontrolować tętno i oddech. Jeżeli nastąpi zanik tętna, rozpocząć resuscytację.

- chronić ratowanego przed urazami w przypadku wystąpienia drgawek.

17. Postępowanie z poszkodowanym przy porażeniach prądem elektrycznym.

Prąd elektryczny przechodząc przez ciało powoduje uszkodzenia zarówno zewnętrzne jak i wewnętrzne. Następstwem porażenia prądem są oparzenia skóry i uszkodzenia narządów wewnętrznych oraz zaburzenia ich funkcji. Może dojść do zaburzeń oddychania oraz nagłego zatrzymania pracy serca.

Objawy:

- ból,                - poparzenia skóry,                   - zaburzenia w oddychaniu,                   - utrata przytomności,

- może występować nierównomierne tętno.

Nie wolno:

- dotykać osoby porażonej prądem, zanim nie odłączy się jej od źródła prądu,

- zostawiać ratowanego samego,                       - zakopywać ratowanego.

Należy:

- odłączyć natychmiast ratowanego od źródła prądu. Wyłączyć bezpieczniki lub wyjąć z gniazdka wtyczkę urządzenia elektrycznego, które spowodowało porażenie,

- wezwać Pogotowie Ratunkowe,

- sprawdzić czy ratowany oddycha - jeśli nie - natychmiast rozpocząć sztuczne oddychanie,

- sprawdzić, czy ma wyczuwalne tętno i czy oddycha - jeśli nie - rozpocząć resuscytację,

- sprawdzić, czy ratowany doznał innych urazów,

- jeśli ratowany jest nieprzytomny, ale ma wyczuwalne tętno i oddycha, ułożyć go w pozycji bocznej bezpiecznej,

- założyć opatrunki na oparzone miejsca.

PODSTAWOWE WYMAGANIA BHP

Bezpieczeństwo i higiena pracy ma na celu ochronę strażaków, ratowników przed zagrożeniami zdrowia i życia występującymi w środowisku służby i w miejscach realizacji zadań służbowych. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy są to nakazy i zakazy określające organizacyjne i techniczne warunki w celu zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy strażakom podczas realizacji zadań statutowych.

Znajomość obowiązujących przepisów i zasad bhp, uzupełnianie wiedzy pożarniczej jest podstawowym i niezbędnym warunkiem zapewnienia bezpieczeństwa własnego, współpracowników i otoczenia. Niezbędnym i jedynym z podstawowych warunków zapewniających bezpieczeństwo strażaków jest ich zdyscyplinowanie. Dyscyplina polega przede wszystkim na doskonałej znajomości swoich obowiązków, przestrzeganiu obowiązujących przepisów i zasad bhp, postanowień regulaminów i instrukcji oraz wypełnianiu poleceń przełożonych. Polega również na zdobyciu prawidłowych umiejętności i nawyków w obsługiwaniu sprzętu i wyposażenia technicznego, na spostrzegawczości, wnikliwej ocenie i szybkiej reakcji na niebezpieczeństwo.

Podstawowe zasady bezpieczeństwa i higieny pracy strażaków podczas ćwiczeń pożarniczych.

1. Nie może być dopuszczony do ćwiczeń strażak, który nie przedstawi aktualnego orzeczenia lekarskiego.

2. Nie wolno dopuścić do ćwiczeń strażaka, który nie posiada dostatecznej znajomości przepisów i zasad bhp oraz potrzebnych umiejętności.

3. Nie może być dopuszczony do ćwiczeń strażak naruszający postanowienia regulaminów, instrukcji, przepisów i zasad bhp, negujący polecenia i wskazówki przełożonych oraz zgłaszający przejściowy zły stan zdrowia.

4. Każde ćwiczenie winno być prowadzone pod nadzorem instruktora i przez taką liczbę osób, która pozwala na sprawowanie nad nimi bezpośredniego nadzoru.

5. Strażak nie może być dopuszczony do wykonywania ćwiczeń, zadań służbowych bez środków ochrony indywidualnej oraz bez przeszkolenia go w ich użyciu.

Uwaga ! Jednostka OSP zobowiązana jest dostarczyć środki ochrony osobistej dopasowane dla ratowników.

Ochrony osobiste stanowią własność jednostki. Obejmują one odzież ochronną, ochrony nóg, rąk, głowy, twarzy, oczu, dróg oddechowych, słuchu, ochrony zabezpieczające przed upadkiem z wysokości. Do obowiązków jednostki należy naprawa, kontrola przydatności, legalizacja, będących w użytkowaniu ochron.

6. Uczestnik ćwiczeń zobowiązany jest niezwłocznie zgłosić odniesione obrażenia.                                                        

7. Zabrania się stosowania kryterium czasowego w sprawdzianach i ćwiczeniach z użyciem:

• linek ratowniczych i linkowych aparatów ratowniczych,

• worów i skokochronów (poduszek ratowniczych),

• sprzętu ochrony dróg oddechowych,

• ubrań izolujących cały organizm,

• drabin i podnośników,

• dźwigania i przenoszenia ciężarów o wartości większej niż połowa dopuszczalnych wartości określonych przez normy ręcznego dźwigania i przenoszenia ciężarów.

UWAGA ! Indywidualna norma dźwigania.

Dźwiganie i przenoszenie przez jednego strażaka przedmiotów, których ciężar przekracza 50 kg jest zabronione. Najwyższa dopuszczalna norma przy podnoszeniu i przenoszeniu ciężarów przez kobiety, jeśli praca jest wykonywana dorywczo, wynosi do 25 kg. Oceny czasowej zabrania się stosować także podczas:

zwijania po drabinach użytego w ćwiczeniu sprzętu,

pomiaru napięcia i obsługi urządzeń elektrycznych pod napięciem,

przecinania, rozłupywania lub rozbijania przedmiotów albo materiałów,

zdejmowania sprzętu z dachu samochodu pożarniczego,

obsługi specjalistycznego sprzętu ratownictwa chemicznego i technicznego.

Warto także pamiętać, ze największym wrogiem bezpieczeństwa i najczęstszą przyczyną nieszczęśliwych wypadków jest lekkomyślność, brawura i niedbalstwo.

Podstawowe zasady bezpieczeństwa i higieny pracy podczas działań ratowniczo-gaśniczych.

Prowadzenie akcji ratowniczych przy jak najmniejszym narażeniu jej uczestników stanowi najtrudniejszą dziedzinę bezpieczeństwa i higieny pracy w pożarnictwie. Wieloletnie i różnorodne doświadczenia wykazały, że istnieją jednak sposoby postępowania i metody pracy, które pozwalają poważnie ograniczyć zagrożenie i zapewnić zarazem prawidłowe wykonanie zadań interwencyjnych.

Zachowanie się strażaka podczas alarmu.

Od momentu ogłoszenia alarmu do wyjazdu samochodu pożarniczego ze strażnicy (remizy), mogą się zdarzyć niebezpieczne wypadki spowodowane często zaniedbaniem lub lekceważeniem przepisów. Wielu niebezpieczeństw można umknąć stosując poniższe zasady:

1. Teren wokół strażnicy, a szczególnie przy bramach wyjazdowych, wejściach powinien być utwardzony, równy i niezatarasowany. W okresie zimowym odśnieżony i posypany piaskiem.

2. Wieczorem i w nocy strażak, który pierwszy przybył na alarm do remizy, powinien włączyć oświetlenie zewnętrzne.

3. Strażak otwierający bramy wyjazdowe powinien je zabezpieczyć przed samoistnym zamknięciem.

4. Nie należy ustawiać się przed lub za samochodem pożarniczym lub innym środkiem transportowym. Strażacy zgłaszając się alarmowo powinni zajmować swoje pozycje wzdłuż boków pojazdu pożarniczego.

5. Odzież ochronna oraz uzbrojenie osobiste (środki ochrony indywidualnej) powinny znajdować się w ustalonych miejscach, np. na wieszakach, regałach lub ułożone w kabinie załogi,

6. Pierwszą czynnością strażaka po przybyciu do strażnicy jest włożenie indywidualnych środków ochrony.

7. W garażu lub pomieszczeniu na sprzęt należy przestrzegać zakazu używania ognia otwartego lub palenia tytoniu.

8. Przed zajęciem miejsca w samochodzie pożarniczym lub przystosowanym do tego celu innym pojeździe, do obowiązków strażaków, pełniących poszczególne funkcje w sekcji, należy sprawdzenie kompletności sprzętu i jego zabezpieczenie w czasie transportu.

9. Sprzęt, nieprzewidziany normatywami, nie może znajdować się w kabinie załogi.

Zajęcie miejsc w środkach transportu.

1. W żadnym wypadku nie można dopuścić do tego, aby w składzie sekcji znaleźli się członkowie młodzieżowych i kobiecych drużyn pożarniczych lub osoby przypadkowe.

2. W kabinie załogi nie może znajdować się więcej osób niż jest w niej miejsc stałych.

3. W kabinie kierowcy może znajdować się wyłącznie kierowca i dowódca sekcji.  

4. Jeżeli warunki lokalowe strażnicy uniemożliwiają bezpieczne zajęcie miejsc w pojazdach, czynność tę należy wykonać poza budynkiem strażnicy.  

5. Zajęcie miejsc odbywa się w kolejności ustalonej regulaminem sekcji, w przypadku jego nieopracowania strażacy zajmujący środkowe miejsca w kabinie wsiadają jako pierwsi, a na końcu ci, którzy mają miejsca przy drzwiach.

6. Dowódca pierwszej roty odpowiedzialny jest za właściwe zachowanie się strażaków w kabinie załogi. Po stwierdzeniu normatywnej ilości strażaków w kabinie i stwierdzeniu zamknięcia drzwi, melduje dowódcy gotowość do odjazdu.

7. Jako ostatni zajmuje miejsce dowódca sekcji, który wydaje rozkaz wyjazdu kierowcy, po upewnieniu się, że wszystkie drzwi pojazdu są zamknięte i otrzyma potwierdzenie dowódcy I roty o gotowości załogi do wyjazdu.

Zachowanie się strażaków w czasie jazdy do zdarzenia.

W czasie jazdy nie wolno:

• wskakiwać lub wyskakiwać z pojazdu,             • stać na stopniach, błotnikach lub na dachu pojazdu (zbiorniku wody),

• otwierać drzwi kabiny,                                    • wychylać się przez okna kabin,

• palić tytoń,                                                    • rozmawiać z kierowcą,

• wychylać się z luku do działka wodnego,         • opuszczać kabinę załogi bez wyraźnego rozkazu dowódcy sekcji.

Kierowca korzysta z uprawnień przysługujących pojazdom uprzywilejowanym z tym, że szybkość pojazdu powinna gwarantować pełne bezpieczeństwo ludzi i sprzętu, niedopuszczalnym jest ponaglanie kierowcy do zwiększenia prędkości jazdy, natomiast zmniejszenie jej w razie lekceważenia niebezpieczeństwa przez kierowcę jest obowiązkiem dowódcy. W drodze powrotnej, z akcji, kierowcę obowiązują wszystkie przepisy wynikające z „Prawa o ruchu drogowym".

Zasady bezpiecznych warunków pracy podczas rozpoznania sytuacji.

Rozpoznanie - działanie dostarczające informacji operacyjnych o zdarzeniu w celu wypracowania prawidłowych decyzji.

Rozpoznanie szczegółowe przeprowadzone jest często w nieznanych warunkach, co związane jest z dodatkowym zagrożeniem jego uczestników. Dowódca, podejmujący decyzję przeprowadzenia szczegółowego rozpoznania, na podstawie uzyskanych wstępnych informacji o zdarzeniu i własnej oceny zewnętrznych jego oznak, powinien zagrożenia te przewidzieć i jak najskuteczniej wyeliminować.

1. W rozpoznaniu uczestniczyć musi minimum dwóch strażaków (rota, patrol).

2. W rozpoznaniu mogą brać udział wytypowani strażacy legitymujący się dobrym przygotowaniem fachowym, doświadczeniem, posiadający predyspozycje psychofizyczne oraz zostali dopuszczeni do pracy w sprzęcie ochrony dróg oddechowych i innym izolacyjnym.

3. Prowadzący rozpoznanie obiektów, pomieszczeń zarówno z zewnątrz jak i wewnątrz, wychodzący na spotkanie z „nieznanym" bezwzględnie powinni być wyposażeni w środki indywidualnych osłon:

• głowy - hełmy,

• oczu - okulary, przyłbice, maska oddechowa,

• dróg oddechowych - aparaty oddechowe, maski z pochłaniaczami,

• rąk - rękawice w odpowiednim wykonaniu i odporności,

• nóg - obuwie ochronne w odpowiednim wykonaniu i odporności,

• osłony całego organizmu - ubrania w wykonaniu specjalnym (kwaso-, ługoodpome, gazoszczelne, żaroodporne). W przypadku braku ubrań żaroodpornych należy stosować asekuracyjne prądy wodne (mgłowe, kropliste).

Niezbędnym, wymaganym podczas rozpoznania wyposażeniem są:

• wszelkiego rodzaju źródła światła,    • sygnalizatory bezruchu,

• uzbrojenie osobiste,

• ustalony system łączności zapewniający komunikację pomiędzy uczestnikami rozpoznania, jak również z asekuracją zewnętrzną (za pomocą linek asekuracyjnych - czuciową itp.),

• podstawowy sprzęt burzący.

4. Strażacy udający się na rozpoznanie zobowiązani są potwierdzić sprawność całego systemu osłon.

5. Niedopuszczanie jest prowadzenie rozpoznania w obiektach, w których może nastąpić skażenie materiałami promieniotwórczymi do czasu uzyskania na to zgody fachowego w tym zakresie organu ochrony radiologicznej.

6. Przy prowadzeniu rozpoznania w pomieszczeniach położonych poniżej terenu (np. piwnice) wchodzić do nich tyłem.

7. Poruszać się rzędem wzdłuż ścian, starając się zapamiętać przebytą drogę oraz charakterystyczne elementy występujące w jej obrębie (okna, wnęki itp.), wzajemnie ostrzegać się o zagrożeniach.

8. W sytuacjach skomplikowanych, trudnych, powinien być przygotowany patrol rezerwowy zdolny do natychmiastowego podjęcia działań lub udzielenia pomocy rozpoznającym.

9. W przypadkach, gdy występuje zagrożenie porażenia prądem, należy wyłączyć dopływ energii.

10. W pomieszczeniach zagrożonych wybuchem bezwzględnie należy stosować sprzęt w wykonaniu Ex.

Podstawowe zasady bezpiecznej pracy strażaków podczas akcji gaśniczej.

W czasie trwania akcji gaśniczej podstawowym zadaniem jest osiągnięcie celu taktycznego przy maksymalnie zachowanym bezpieczeństwie strażaków.

1. Stosować obuwie i sprzęt ochronny oraz wykorzystywać zasłony naturalne i sztuczne w celu zmniejszenia oddziaływania wysokiej temperatury i płomieni.

2. Unikać prowadzenia linii wężowych w sposób utrudniający poruszanie się po drogach, dojściach do stanowisk gaśniczych. Pionowo prowadzone linie wężowe należy zabezpieczyć w sposób uniemożliwiający ich przemieszczanie i zsuwanie się:

• wzdłuż ulic i dróg węże należy układać na ich skraju (przy krawężnikach, poboczu),

• na klatkach schodowych przy ścianie klatek lub pionowo w przestrzeni pomiędzy biegami schodów,

• linia wężowa ułożona w poprzek drogi, ulicy musi być zabezpieczona mostkami przejazdowymi, a użytkownicy drogi muszą być ostrzegani o powstałym zagrożeniu (oznakowanie drogi),

• linię gaśniczą po drabinie należy prowadzić w środku rozstawu bocznic drabiny z jednoczesnym jej zabezpieczeniem przed zsunięciem i odciążeniem rąk prądownika,

• unikać wnoszenia odcinków węży na wyższe kondygnacje, jeżeli istnieje możliwość wciągnięcia linii wężowej przy użyciu linek,

• budowa i prowadzenie linii wężowych winna odbywać się na „sucho",

• połączenia odcinków węży łącznikami z nasadami i armaturą wodno - pianową należy wykonać dokładnie w sposób uniemożliwiający ich rozłączenie

3. Stojaki i klucze hydrantowe oznakować ukośnymi biało - czerwonymi pasami. Nocą użytkowane studzienki hydrantowe należy dodatkowo oznakować pulsującym pomarańczowym światłem.

4. Podstawowe zasady bezpiecznej pracy prądownika:

• nie wolno napełniać linii gaśniczej wodą bez wyraźnego polecenia lub sygnalizacji pracownika,

• zabrania się gwałtownie zamykać i otwierać dopływ wody do linii wężowych,

• zabronione jest gwałtowne zwiększanie ciśnienia wody w liniach wężowych,

• podając środki gaśnicze należy pamiętać o ich właściwościach fizyko- chemicznych, zaletach i przeciwwskazaniach podczas gaszenia różnych materiałów palnych,

• operując prądami wody należy zwracać baczną uwagę na innych uczestników akcji gaśniczej znajdujących się w ich zasięgu,

• kierować prądy wody w ten sposób, aby nie dopuścić do zniszczenia lub zawalenia osłabionych przez ogień elementów konstrukcji budynku.

5. Wykonując zadania ratowniczo - gaśnicze na wysokości należy stosować poniższe zasady:

• prądownik powinien zabezpieczyć się za pomocą zatrzaśnika, a linię gaśniczą przy użyciu podpinki,

• na drabiny, podnośniki nie wolno wchodzić bez uzbrojenia osobistego,

• gdy nie występuje bezpośrednie oddziaływanie temperatury, dymu drabinę należy opierać tak, aby co najmniej dwa szczeble wystawały ponad krawędź, np. dachu, parapetu okna,

• podczas wykonywania zadań w złych warunkach atmosferycznych, w miejscach oblodzonych, mokrych i stromych należy stosować wszelkie dostępne sposoby zabezpieczeń, których podstawowym elementem powinny być szelki ratownicze,

• wszystkie przedmioty i materiały uniemożliwiające wejście, np. przez okno do pomieszczenia, należy wsuwać do jego wnętrza, zachowując szczególną ostrożność przy wybijaniu szyb,

6. Każda osoba pracująca w strefie zadymionej powinna być wyposażona w sprawnie działający sprzęt oświetleniowy.

7. Strażacy, wykonujący zadania w pomieszczeniach zadymionych piwnic, kanałów, studni i innych o skomplikowanym układzie komunikacyjnym powinni mieć zapewnioną gwarancję niezwłocznej pomocy.

8. Przerwanie pracy i wyjście roty (patrolu) ze strefy gazów toksycznych zadymienia poza decyzją dowódcy może nastąpić w szczególności, w razie:

• wystąpienia złego samopoczucia uczestników akcji,

• stwierdzenia uszkodzeń izolacyjnego sprzętu ochrony dróg oddechowych,

• naruszenia rezerwy tlenu lub powietrza niezbędnego na czas powrotu.

9. Gdy sytuacja nie pozwala na zwłokę ze względu na konieczność ratowania ludzi albo możliwość gwałtownego rozprzestrzeniania się pożaru, stężenie dymów, gazów jest nieznaczne, dopuszcza się wprowadzenie do pomieszczeń zadymionych osób niezabezpieczonych izolacyjnym sprzętem ochrony dróg oddechowych. W okolicznościach tych należy:

• oddymić i przewietrzyć pomieszczenia,

• posuwać się w pozycji schylonej ku podłodze, jeśli dym unosi się ku górze.

10.W przypadku, gdy nie udało się wyłączyć dopływu energii elektrycznej, należy przyjąć zasadę, że:

• każde urządzenie i instalacja elektryczna, w tym każdy przewód lub kabel są pod napięciem,

• urządzeń elektrycznych, instalacji nie wolno dotykać, usuwać, zrywać.

Może to nastąpić z zachowaniem przepisów o postępowaniu z urządzeniami elektrycznymi pod napięciem. Należy pamiętać, że niedocenienie lub lekceważenie źródeł zagrożeń, braki w taktycznym i operacyjnym wyszkoleniu, brawura obniżają efektywność działań i zmniejszają bezpieczeństwo ludzi. Podane w niniejszym opracowaniu zasady bezpieczeństwa pracy strażaków nie wyczerpują w całości zagadnienia, które powinno być kontynuowane w sposób ciągły, w oparciu o analizy wypadków, doświadczenie dowódców, przepisy i regulaminy.

PROCES SPALANIA A POŻAR.

1. Istota spalania.

Spalanie jest to proces fizyko-chemiczny, w czasie którego następuje gwałtowne utlenianie materiału palnego, (łączenie się z tlenem lub innymi utleniaczami) połączone z wydzielaniem się ciepła, światła oraz produktów spalania takich jak gazy, dymy itp.

Do rozpoczęcia procesu spalania konieczne są w odpowiednich ilościach:

- materiał parny,         - utleniacz,      - źródło ciepła.

Spalanie się materiału może być bezpłomieniowe - jest to żarzenie się. Najczęściej spalaniu się towarzyszy zjawisko płomienia. Spalanie płomieniowe jest charakterystyczne szczególnie dla materiałów organicznych, co wynika z ich budowy chemicznej i zdolności do rozkładu. Rozkład następuje m.in. pod wpływem dostarczonego źródła ciepła. W wyniku rozkładu powstają produkty gazowe i pary. Spalające się gazy i pary nad palącym się materiałem tworzą płomień.

 

2. Materiały palne.

Wszystkie materiały można podzielić na: - niepalne, -palne.

Materiałem niepalnym nazywamy taki materiał, którego próbki poddane badaniom w określonych warunkach i czasie, nie zapalają się, nie wydzielają palnych gazów mogących zapalić się od płomienia umieszczonego nad powierzchnią próbki, oraz nie wydzielają ciepła w ilościach umożliwiających podniesienie temperatury do określonych wartości.

Materiał palny to materiał, który nie spełnia warunków niepalnego.

Materiały palne można podzielić na:                   • materiały trudno zapalne,                    • materiały łatwo zapalne.

Materiał trudno zapalny to taki, którego znormalizowane próbki, w określonych warunkach badań, poddane działaniu płomienia lub promieniowania cieplnego, palą się w obszarze działania źródła ciepła, natomiast po odjęciu tego źródła - gasną.

Materiał łatwo zapalny, przy badaniu takim jak wyżej, po odjęciu źródła ciepła pali się nadal.

Rozpoczęcie procesu spalania może nastąpić w wyniku zapalenia lub zapłonu. Temperatury, w których zostaje zainicjowane spalanie, nazywamy temperaturą zapalenia i temperaturą zapłonu.

Temperatura zapalenia jest to najniższa temperatura, do której należy ogrzać materiał palny, aby zapalił się bez udziału ognia otwartego.

Temperatura zapłonu jest to najniższa temperatura, przy której ogrzana ciecz tworzy nad swoją powierzchnią mieszaninę palną, w odpowiednim stosunku jej par z powietrzem, zdobią zapalić się na krótką chwilę od płomyka inicjującego, przesuniętego tuż nad powierzchnią cieczy.

Materiały palne stałe pod wpływem ogrzewania rozkładają się wydzielając części lotne w postaci par i gazów. Mieszanina par i gazów z powietrzem ulega zapaleniu. Po wydzieleniu się części lotnych, pozostałość ulega spaleniu powierzchniowemu.

Temperatura zapalenia palnych materiałów stałych zależy od stopnia rozdrobnienia materiału (np. deska a trociny), rodzaju źródła ciepła, czasu jego oddziaływania. Cechą charakterystyczną spalania się materiałów stałych jest spalanie się substancji lotnych, widziane w postaci płomienia, oraz zniszczenia powstające w głąb, powodujące nagrzewanie dalszych warstw materiału.

Spalanie ciekłych materiałów parnych przebiega łatwiej niż materiałów stałych, bo w warstwie parowo-powietrznej. Zapłon następuje w momencie, gdy temperatura cieczy przekroczy temperaturę zapłonu. Zapalenie się par cieczy następuje wówczas, gdy ciecz osiągnie temperaturę zapłonu oraz nad powierzchnią cieczy wytworzy się odpowiednia mieszanka gazowo-powietrzna, zdolna do zapalenia się od bodźca zewnętrznego.

Szybkość spalania cieczy w zbiorniku zależy od:

- lotności cieczy i jej podatności na spalanie,

- średnicy zbiornika (powierzchni zbiornika),

- przebiegu nagrzewania się cieczy w głąb warstwy.

Ciecze spalają się płomieniem i wytwarzają wysokie temperatury. Przy spalaniu się materiałów ropopochodnych wydziela się obfity dym. Gazy z uwagi na stopień niebezpieczeństwa pożarowego, wynikający ze zdolności do wybuchu lub palności, dzielą się na 4 grupy:

- gazy tworzące mieszaniny wybuchowe z powietrzem przy stężeniu do 10% objętości (np. acetylen, wodór),

- gazy tworzące mieszaniny wybuchowe z powietrzem przy stężeniu powyżej 10 % objętości (np. amoniak),

- gazy niepalne, ale podtrzymujące palenie (np. tlen, sprężone powietrze),

- gazy niepalne i nie podtrzymujące palenia (np. dwutlenek węgla, argon, hel),

Wydobywające się z urządzeń, butli lub zbiorników gazy na otwartej przestrzeni przemieszczają się i stwarzają niebezpieczeństwo rozprzestrzeniania się pożaru oraz skażenia otoczenia. W określonych warunkach może zajść wybuchowe spalanie gazów. Wybuch to zjawisko gwałtownego spalania się z wydzieleniem dużych ilości ciepła w krótkim czasie. Przy określaniu stopnia niebezpieczeństwa wybuchowego gazów bardzo ważna jest znajomość dolnej i górnej granicy wybuchowości.

Dolna granica wybuchowości mieszaniny gazów lub par cieczy palnych oraz pyłów z powietrzem, określa najniższe stężenie składnika palnego przy którym zapłon pod wpływem czynnika inicjującego jest już możliwy.

Górna granica wybuchowości mieszaniny gazów lub par cieczy palnych oraz pyłów z powietrzem określa najwyższe stężenie składnika palnego, przy którym zapłon pod wpływem czynnika inicjującego jest jeszcze możliwy. Tak więc wybuch mieszanin palnych może nastąpić przy stężeniach zawartych między dobą a górną granicą wybuchowości.

3. Grupy pożarów.

W zależności od rodzaju palącego się materiału i sposobu jego spalania pożary dzielą się na 4 grupy:

A - pożary ciał stałych pochodzenia organicznego, przy spalaniu których obok innych zjawisk powstaje zjawisko żarzenia, np. drewno, papier, tworzywa sztuczne, tkaniny, stoma,

B - pożary cieczy palnych i substancji stałych topiących się wskutek ciepła wytwarzającego się przy pożarze np. benzyna, alkohole, aceton, eter, oleje, lakiery, tłuszcze, parafina, stearyna, pak, naftalen, smoła,

C - pożary gazów np. metan, acetylen, propan, wodór, gaz miejski,

D - pożary metali, np. magnez, sód, uran.

4. Zjawiska towarzyszące procesowi spalania.

Wynikiem procesu spalania jest:                                   - wydzielanie się gazów palnych,

- wydzielanie się gazów toksycznych,                            - powstawanie dymu.

Rodzaje i ilość powstających przy spalaniu gazów palnych zależy przede wszystkim od rodzaju palącego się materiału oraz od ilości powietrza w strefie spalania. Do gazów palnych powstających przy spalaniu materiałów organicznych zalicza się tlenek węgla, wodór, niektóre węglowodany i inne. Wydzielające się podczas pożaru palne gazy stwarzają poważne zagrożenia. Gromadzące się w płonącym pomieszczeniu gazy pożarowe nagrzewają się do temperatury wyższej od ich temperatury samozapalenia. Nie ulegają one jednak spalaniu w strefie pożaru z uwagi na niedobór tlenu. Jeżeli znajdą ujście np. poprzez przepalone drzwi, wypadnięcie szyb, wówczas na skutek dopływu dostatecznej ilości tlenu zapalają się płomieniem rozprzestrzeniając pożar na sąsiednie materiały palne. Wytwarzanie się palnych gazów w płonącym pomieszczeniu może być powodem powstawania tzw. „ogni żgących", to jest języków płomieni pojawiających się np. w momencie otwarcia drzwi. Gazy toksyczne wydzielające się w czasie pożaru dzielą się na:

- pochodzące z rozkładu różnych substancji chemicznych,

- pochodzące ze spalania samych materiałów.

Najbardziej niebezpieczne dla życia ludzkiego są związki chloru, wydzielające się obficie w czasie rozkładu termicznego polichlorku winylu (PCW). Poważne zagrożenia dla życia stwarza również tlenek węgla. Większość ofiar pożarów stanowią ludzie, którzy wcześniej zatruli się tlenkiem węgla (czadem). Dymy powstają na skutek niepełnego spalania materiałów i składaj się z drobniutkich nie spalonych cząsteczek ciał unoszonych wraz z gazami pożarowymi w powietrzu. Dymy pożarowe stanowią poważne utrudnienie prowadzeniu akcji ratowniczo-gaśniczych oraz stwarzają śmiertelne niebezpieczeństwo dla ludzi w czasie ewakuacji. Przy dużej gęstości dymu niemożliwe jest przebywanie bez sprzętu ochrony dróg oddechowych a widzialność nawet przy najlepszym oświetleniu jest zerowa. Dymy pożarowe mają określony kolor, zapach i smak i są charkterystyczne dla określonych rodzajów materiałów palnych.

Przestrzeń, w której powstał pożar oraz występują towarzyszące mu zjawiska mające wpływ na sytuację pożarową, można podzielić na trzy strefy:

- spalania,                                - oddziaływania cieplnego,                                 - zadymienia.

Strefa spalania to przestrzeń, w której następuje przygotowanie materiałów palnych do spalania oraz ich spalanie. Parametrami charakteryzującymi strefę spalania są:

- temperatura płomieni,              - szybkość spalania się materiałów palnych,                  - wielkość strefy spalania.

W najwyższej temperaturze spalają się gazy, a w najniższej ciała stale. Strefa oddziaływania cieplnego to część przestrzeni wokół strefy spalania, w której wydzielające się ciepło stwarza niebezpieczeństwo zmian w sytuacji pożarowej i zagrożenia dla ludzi. Wielkość strefy oddziaływania cieplnego zależy głównie od:

- rodzaju pożaru (wewnętrzny, zewnętrzny),                    - wielkości strefy spalania,

- ciepła właściwego pożaru,                                           - temperatury spalania,

- sposobów rozchodzenia się ciepła.

Strefa zadymienia to przestrzeń wypełniona dymem. W przypadku pożarów zewnętrznych strefa zadymienia znacznie przekracza objętość strefy oddziaływania cieplnego. Jej rozmiary zależą od wielkości pożaru, ilości dymu oraz warunków meteorologicznych.

5. Przebieg i rozwój pożarów wewnętrznych i zewnętrznych.

Rozwój pożaru to intensyfikacja procesów spalania. Charakteryzuje go szybkość spalania, temperatura oraz intensywność wymiany gazowej. Szybkość spalania to ilość substancji palnej spalającej się w jednostce czasu na powierzchni spalania. W przypadku spalania się cieczy mówimy o szybkości wypalania czyli obniżania się poziomu cieczy w jednostce czasu. Szybkość spalania zależy między innymi od:

- właściwości fizykochemicznych substancji spalających się,

- temperatury,                           - wymiany ciepła,                      - wymiany gazowej,       - warunków meteorologicznych.

Parametrem charakteryzującym rozwój pożaru jest również jego temperatura. Przyjmuje się że:

- temperatura pożaru wewnętrznego jest średnią temperatur w objętości pomieszczenia,

- temperatura pożaru zewnętrznego to temperatura płomieni (strefy spalania).

Temperatura pożaru wewnętrznego zależy od wielu czynników i zmienia się również w czasie trwania pożaru. Pożar wewnętrzny można podzielić na trzy fazy:

I. - od chwili zainicjowania pożaru, spalający się materiał ogrzewa otoczenie, powodując rozprzestrzenianie się ognia. W wyniku spalania powstaje coraz więcej gorących produktów spalania. Kiedy stężenie gazów palnych w mieszaninie z powietrzem, a także temperatura przekraczają pewne graniczne wartości - następuje zjawisko rozgorzenia. Jest to przejście pożaru o określonej powierzchni do sytuacji, w której palą się wszystkie materiały w pomieszczeniu. Rośnie gwałtownie, .temperatura^ na skutek gwałtownego wydzialania się ciepła.

II - w fazie tej spala się materiał palny z niemal jednakową intensywnością. Czas trwania tej fazy zależy od dopływu powietrza do strefy spalania i ilości materiału palnego. Kiedy zostanie ograniczony dopływ powietrza lub wyczerpie się materiał palny, intensywność palenia ulega zmniejszeniu. Pożar przechodzi w fazę III.

III - charakteryzuje się stałym spadkiem temperatury, dopalają się resztki materiału palnego.

Kolejnym parametrem charakteryzującym rozwój pożaru jest wymiana gazowa i jej intensywność. Wymianą gazową nazywamy wywołany paleniem ruch ogrzanych produktów spalania i rozkładu cieplnego od strefy spalania oraz świeżego powietrza z zewnątrz do strefy spalania. Intensywność wymiany gazowej może być opisana ilością dopływającego świeżego powietrza w jednostce czasu do strefy spalania w odniesieniu do po wierzchni pożaru. Wymiana gazowa i jej intensywność jest zdecydowanie większa dla pożarów zewnętrznych niż dla pożarów wewnętrznych. Wyjaśnia to mniejszą szybkość spalania się materiałów wewnątrz pomieszczeń, niż na otwartej przestrzeni. W przypadku pożarów zewnętrznych o dużych powierzchniach (np. pożary lasów) powstają bardzo silne prądy unoszenia, które intensyfikują proces palenia się i utrudniają prowadzenie działań ratowniczo - gaśniczych. Rozprzestrzenianie się pożaru to wzrost jego parametrów geometrycznych takich jak powierzchnia, obwód lub objętość. O szybkości zmiany tych parametrów decyduje liniowa prędkość rozprzestrzeniania się pożaru. Liniowa prędkość rozprzestrzeniania się pożaru jest to stosunek drogi jaką przebył płomień po powierzchni do czasu. Materiały stałe, w zależności od sposobu ułożenia, mają powierzchnie pionowe i poziome, po których pożar rozprzestrzenia się z różną prędkością. Najszybciej płomień przesuwa się po powierzchniach pionowych z dołu do góry, a najwolniej z góry do dołu. Największe liniowe prędkości rozprzestrzeniania się pożaru występują w przypadku cieczy palnych. Wielkość pożaru zależy również od czasu jego swobodnego rozprzestrzeniania się. Natomiast czas swobodnego rozprzestrzeniania się pożaru zależy od sposobu dozoru obiektu, szybkości zaalarmowania straży pożarnej oraz czasu dojazdów jednostek ratowniczych do zdarzenia.

6. Zachowanie się materiałów i konstrukcji w wysokich temperaturach.

Odporność ogniowa elementu konstrukcji budowlanej jest to cecha mierzona czasem, podczas którego element ten w warunkach pożaru nie traci wytrzymałości mechanicznej, szczelności pożarowej i izolacyjności cieplnej.

O zachowaniu się elementów budowlanych w warunkach pożaru decydują następujące czynniki:

- czas trwania pożaru,               - wielkość obciążenia ogniowego,                      - osiągane temperatury.

Ogólnie można stwierdzić, że im dłuższy jest czas trwania pożaru, tym wyższe powstają temperatury i tym większa jest groźba utraty wytrzymałości elementów budowlanych. Na czas trwania pożaru decydujący wpływ wywiera obciążenie ogniowe, czyli ilość materiałów palnych przypadających na 1 m² powierzchni pomieszczenia.

Odporność ogniową elementów budowlanych określa się czasem w godzinach i wyraża się pojęciem klasy odporności ogniowej. Obecnie elementy konstrukcji budowlanych działa się na 5 klas odporności ogniowej, od O do 240 min.

Odporność ogniowa elementów budowlanych zależy od ich obciążenia ogniowego. Odporność ogniowa to nie to samo co palność. Słup lub belka drewniana, mimo wykonania z materiału palnego, mają odporność ogniową na ogół kilkakrotnie większą od nieosłoniętej belki stalowej. Również drzwi drewniane płytowe wykazują większą odporność ogniową niż nieosłonięte drzwi stalowe. O odporności ogniowej budynku decyduje odporność ogniowa jego elementów konstrukcyjnych, a zwłaszcza:

- konstrukcji nośnych i usztywniających, jak: ściany, stropy, filary oraz ściany samonośne,

- przykryć stropowych i dźwigarów.

Odporność ogniowa elementów wykonanych z drewna, betonu i innych jednorodnych materiałów zależy od ich grubości, natomiast odporność elementów żelbetonowych uzależniona jest głównie od grubości otuliny (warstwy osłaniającej pręty zbrojenia głównego). Przy każdym większym pożarze zauważa się poważne uszkodzenia i odkształcenia konstrukcji budowlanych. Szczególnie groźna jest utrata wytrzymałości konstrukcji nośnych, ścian, słupów, filarów i dźwigarów. Powoduje bowiem z reguły częściowe lub całkowite zawalenie się budowli. Spośród elementów konstrukcji budowlanych na szczególną uwagę z punktu widzenia ochrony przeciwpożarowej zasługują ściany. Ściany dzielą się na:

- ściany przeciwpożarowe,                     - ściany działowe,                     - ściany osłonowe (ściany zewnętrzne nienośne).

Ściany spełniają określoną funkcję, utrudniając lub uniemożliwiając przerzut ognia z pomieszczenia na pomieszczenie, z zespołu pomieszczeń na sąsiedni zespół pomieszczeń lub z budynku na sąsiedni budynek.

Ściany przeciwpożarowe powinny wykazywać odporność ogniowa rzędu 4 godzin. Ich zadaniem jest podział obiektu na strefy- pożarowe. Ściana przeciwpożarowa powinna być wyprowadzona od fundamentów przez całą wysokość budynku. Ściany działowe mają z reguły bardzo małą odporność ogniową rzędu kilkunastu minut a czasem nawet mniej. Ściany osłonowe, zwane także kurtynowymi, stosowane są jako wypełnienie zewnętrznych ścian w budynku o konstrukcji szkieletowej. Ściany, w których występują okna lub świetliki szklone szkleni zwykłym, mają znikomą odporność ogniową, gdyż po paru minutach pożaru okna lub świetliki ulegają zniszczeniu i ściana przestaje być przegrodą dla płomieni, gazów i dymu. Natomiast przeszklenia z luksferów, szkła zbrojonego oraz szyby ze szkła ognioodpornego spełniają przez pewien czas rolę przegrody pożarowej. Odporność ogniowa ściany jest często ograniczana odpornością ogniową drzwi. Drzwi stanowią często podstawową drogę rozprzestrzeniania się pożarów na sąsiednie pomieszczenia.

Drzwi przeciwpożarowe stosuje się powszechnie w przemyśle i obiektach handlowych w celu zabezpieczenia otworów w ścianach przeciwpożarowych lub ścianach działowych oddzielających od siebie pewne zespoły pomieszczeń.

Utarło się u nas przekonanie, że drzwi stalowe to drzwi przeciwpożarowe. Tymczasem drzwi stalowe rozgrzewają się bardzo szybko, a po 15 - 20 minutach wichrują się i wypaczają, nie stanowiąc żadnej przeszkody dla płomieni i dymu. Bardziej skuteczną przegrodę stanowią drzwi wykonane z twardego drewna obustronnie wyłożone płytami azbestowymi, a następnie obite blachą. Szczelne obicie drzwi drewnianych samą blachą nie dopuszcza do zapalenia się drewna (brak dostępu powietrza), powstające jednak wskutek suchej destylacji gazy nie znajdując ujścia rozsadzają płaszcz blachy.

Najwyższa odporność ogniowa wymagana jest od słupów i filarów. Przeważnie stosuje się stropy drewniane, stalowe lub z betonu zbrojonego, rzadziej z cegły.  Odporność ogniowa słupów ceglanych jest na ogół zawsze wystarczająca, natomiast słupy stalowe i drewniane stwarzają z reguły w razie pożaru duże zagrożenie dla budowli i ludzi biorących udział w akcji ratowniczej. Z tego względu słupy stalowe i drewniane powinny być dodatkowo chronione okładziną z materiału niepalnego. Odporność ogniowa słupów żelbetonowych jest znaczna, przy czym zależy ona w głównej mierze od grubości otuliny zbrojenia głównego. Najbardziej rozpowszechnione w budownictwie są słupy stalowe z uwagi na ich dużą wytrzymałość mechaniczną oraz łatwość montowania i stosunkowo mały ciężar. Spotyka się następujące rodzaje okładzin słupów stalowych: obetonowanie, omurowanie, obłożenie płytami, nałożenie zaprawy murarskiej, natryski azbestowo - cementowe, azbestowe lub mikowe oraz specjalne farby ognioochronne.

Belki i podciągi jako konstrukcje nośne budynku powinny mieć odporność ogniową równą odporności słupów. Również sposoby podwyższania odporności ogniowej belek i podciągów są podobne do stosowanych dla słupów. Czynnikami decydującymi o utracie wytrzymałości mechanicznej konstrukcji stalowej są temperatury oraz czas oddziaływania ciepła. Krytyczne dla konstrukcji stalowej temperatury 400 - 450 °C osiągane są w warunkach pożaru bardzo szybko, często już przed upływem pierwszych 5 minut (przy dużym obciążeniu ogniowym).

Odporność ogniowa stropów decyduje o możliwości przerzutu ognia na wyższe kondygnacje, co może być bardziej groźne dla budynku niż rozprzestrzenianie się pożaru w poziomic.

Wymagania dotyczące odporności ogniowej stropów zależą od rodzaju budynku, jego wysokości oraz obciążenia ogniowego poszczególnych pomieszczeń obiektu. Stropy powinny być zbudowane z materiałów niepalnych.

Duże zagrożenia pożarowe oraz groźbę szybkiego rozprzestrzeniania się pożaru stwarzają tzw. stropy podwieszone. Problem polega na tym, że pomiędzy stropem podwieszonym a stropem właściwym istnieje wolna, niedostępna dla straży pożarnej, przestrzeń mogąca stanowić dogodną drogę rozszerzania się pożaru.

Szczególnie duże zagrożenie stwarzają stropy podwieszone wykonane z materiałów palnych.

7. Drogi rozprzestrzeniania się pożaru.

Na zewnątrz płonącego pomieszczenia pożar może się rozprzestrzenić przez wszelkiego rodzaju nieszczelności, między innymi poprzez drzwi i okna. Przez otwory okienne przeniesienie ognia może nastąpić:

-          bezpośrednio - na skutek zapalenia sąsiedniego obiektu (pomieszczenia) przez wydobywające się na zewnątrz płomienie,

-          - pośrednio - na skutek promieniowania cieplnego ogniska pożaru.

Poprzez otwory okienne pożar może też przerzucić się na wyższe piętra względnie na palny dach. Powszechnie stosowane w budownictwie oszklone lub wykonane ze sklejki drzwi mają bardzo małą odporność ogniową i stanowią drogę rozprzestrzeniania się pożaru.

Przez ściany ogień może przedostać się w wyniku:

-          przepalenia ścian zbudowanych z materiałów palnych,

-          częściowego zburzenia ścian na skutek działania ciepła i temperatury,

-          - przegrzania się ścian zbudowanych z materiałów o wysokim współczynniku przewodności cieplnej,

Pod działaniem ciepła najszybciej ulegają zniszczeniu okolice spojenia ścian. Wówczas, nawet przez małe szczeliny, do sąsiednich pomieszczeń łatwo mogą przenikać gorące gazy pożarowe doprowadzając do zapalenia znajdujących się tam materiałów palnych. Pożar może przenikać również przez szczelne, niepalne ściany. Jeżeli wskutek długotrwałego pożaru ściana taka rozgrzeje się do temperatury 200 - 300 ° C po stronie przeciwnej od miejsca pożaru, mogą wówczas zapalić się palne wykładziny lub inne materiały przylegające do tej ściany. Nie tracąc swojej wytrzymałości mechanicznej i nie przepuszczając płomieni, przez nadmierną przewodność cieplną, ściana może spowodować przeniesienie pożaru do sąsiedniego pomieszczenia.

Przenikanie ognia przez stropy może występować przy długotrwałych, intensywnych pożarach, przy czym zawsze najbardziej zagrożone są pomieszczenia położone nad ogniskiem pożaru (a nie poniżej). Ogień przechodzi przede wszystkim przez pęknięcia i szczeliny powstałe pomiędzy płytami stropowymi. Odpryski, pęknięcia i zawalenia płyt stropowych następują tym szybciej, im cieńsza jest otulina dolnego zbrojenia płyt i im mniejsza jest ich pojemność cieplna.

VIII. ORGANIZACJA W SEKCJI.

l. Stan osobowy i funkcje w sekcjach, zadania i czynności funkcyjnych w sekcji.

Ochotnicze Straże Pożarne, w zależności od wyposażenia dzielą się na straże typu M i S.

W OSP typu M brak jest stałego środka transportu, a sprzęt gaśniczy umieszczony jest na przyczepie lub ładowany w czasie alarmu na podstawiony środek transportu. Są to jednostki lokalnego działania.

OSP typu S wyposażone są w typowe samochody pożarnicze i przyczepy na sprzęt. Są to jednostki działające w rejonach własnych oraz pomocy wzajemnej, czyli w określonym promieniu od swoich siedzib. Sekcja jest to najmniejsza jednostka taktyczna ratowników, dysponujących odpowiednim sprzętem, zdolnych do podjęcia określonych zadań. Sekcja w OSP stanowi obsadę jednego samochodu gaśniczego lub specjalnego (w Państwowej Straży Pożarnej najmniejszą jednostką taktyczną jest zastęp). W skład sekcji wchodzi od 2 do 10 strażaków:

 

 dowódca sekcji                                               przodownik I roty                                  pomocnik I roty

przodownik II roty                                  pomocnik U roty                                   przodownik III roty

pomocnik III roty                                   łącznik                                               kierowca - mechanik lub mechanik.

W warunkach OSP przydzielenie stałych funkcji strażakom jest niemożliwe. Poszczególne funkcje, z wyjątkiem dowódcy i kierowcy - mechanika (mechanika) przydzielane są członkom OSP w miarę przybywania ich na alarm. Wyznaczenie strażakom konkretnych funkcji w sekcji, czyli tzw. podział bojowy sekcji, jest warunkiem podjęcia przez sekcję działań ratowniczo - gaśniczych. W działaniach tych obowiązuje bowiem ścisły podział zadań i czynności składających się w sumie na rozwinięcie sekcji do akcji i sprawną działalność. Na wyposażeniu OSP znajdują się samochody gaśnicze i specjalne. Samochód gaśniczy to samochód pożarniczy przystosowany do przewożenia ludzi, sprzętu pożarniczego i środków gaśniczych, przeznaczonych do prowadzenia akcji gaśniczej. Samochód specjalny to samochód pożarniczy przystosowany do przewożenia ludzi i sprzętu potrzebnego do wykonania zadań specjalnych podczas akcji gaśniczej lub ratowniczej. Odpowiednio do stanu osobowego i wyposażenia każda sekcja dzieli się na dwie lub trzy dwuosobowe roty (przodownik i pomocnik). W każdej sekcji jest również mechanik obsługujący motopompę lub kierowca mechanik obsługujący samochód pożarniczy i motopompę oraz autopompę. Sekcją dowodzi dowódca sekcji. Dowódca może zlecać strażakom różne zadania bojowe w ramach pełnionej w sekcji funkcji albo też poza nią, w zależności od sytuacji pożarowej i zadania bojowego, jakie otrzyma sekcja.

2. Warianty obsad pojazdów pożarniczych przez sekcie.

W ochotniczych strażach pożarnych w zasadzie występują samochody pożarnicze umożliwiające przewóz załogi 6, 4 lub 3 osobowej.

3. Zasady i sposoby ogłaszania alarmu.

Pod pojęciem „alarm" rozumiemy pośpieszne osiągnięcie stanu gotowości bojowej pododdziału straży pożarnej. Taki alarm nazywany jest alarmem bojowym, dla odróżnienia od alarmu ćwiczebnego, który przeprowadza się dla celów szkoleniowych. Pod pojęciem „gotowość bojowa" rozumiemy zdolność pododdziału straży pożarnej do podjęcia akcji ratowniczej w określonym czasie. Osiągając gotowość bojową strażacy przybywają na ustalony sygnał do wyznaczonego wcześniej rejonu zbiórki.

Najczęściej sygnałem alarmowym jest dźwięk syreny elektrycznej, która może być uruchamiana włącznikiem przy strażnicy lub selektywnie drogą radiową z Rejonowego Stanowiska Kierowania Państwowej Straży Pożarnej. Coraz częściej, szczególnie w dobrze zorganizowanych OSP, do ogłaszania alarmu dla poszczególnych członków OSP, wykorzystywane są przywoływacze indywidualne, uruchamiane drogą radiową ze stanowiska kierowania. Są to „ciche" alarmy dla określonej grupy członków OSP i nie stresujące wszystkich mieszkańców danej miejscowości.

4. Zachowanie się w czasie alarmu i jazdy do pożaru.

Strażak przybywający na alarm powinien przede wszystkim wypełnić obowiązki wiążące się z zajmowaną w sekcji funkcją. Pierwszy przybywający do strażnicy strażak otwiera i zabezpiecza przed zatrzaśnięciem się bramę garażu, a w porze nocnej zapala światła w strażnicy oraz na zewnątrz, po czym wkłada ubranie ochronne i uzbrojenie osobiste. Do czasu przybycia dowódcy kieruje on czynnościami przygotowawczymi do wyjazdu, przydziela funkcje kolejno przybywającym strażakom.

Kierowca uruchamia samochód a dowódca, po przybyciu do strażnicy, odbiera krótki raport od strażaka kierującego przygotowaniami o gotowości ludzi i sprzętu do wyjazdu. Na rozkaz: „Na wóz" strażacy w określonym porządku zajmują miejsca w samochodzie. Dowódca sekcji nawiązuje łączność radiową ze stanowiskiem kierowania w celu otrzymania adresu pożaru. Przodownik roty I po zajęciu przez załogę miejsc podaje dowódcy hasło „GOTOWE", co oznacza zamknięcie drzwi samochodu. Dowódca sekcji podaje kierowcy adres i drogę dojazdu, a następnie hasło „ODJAZD". Dowódca sekcji przez cały czas jazdy utrzymuje łączność radiową ze stanowiskiem kierowania oraz analizuje otrzymywane dane i własne wiadomości o palącym się obiekcie. Załoga w czasie jazdy do pożaru zachowuje bezwzględny spokój, nie prowadząc zbędnych rozmów. Rota I z otrzymanych od dowódcy danych przygotowuje się do prowadzenia rozpoznania ogniowego, rota II analizuje możliwości zaopatrzenia wodnego, wynikające ze znajomości terenu akcji. Po przybyciu na miejsce akcji dowódca określa kierowcy miejsce ustawienia samochodu i podaje komendę „STÓJ", po której następuje zatrzymanie pojazdu. Dowódca zgłasza drogą radiową do stanowiska kierowania przybycie na miejsce akcji.

Zatrzymanie samochodu powinno gwarantować jego bezpieczeństwo, swobodę rozwinięcia sekcji, możliwość korzystania innym użytkownikom z przejezdności dróg i innych miejsc. Na komendę dowódcy „Z WOZU" załoga wysiada z samochodu i ustawia się za wozem twarzą w kierunku pożaru (chyba, że dowódca określi inne miejsce zbiórki).

5. Rozwinięcia z samochodów pożarniczych, czynności do wykonania.

Działania ratowniczo - gaśnicze rozpoczynają się w momencie przyjazdu sekcji do miejsca pożaru. Na podstawie rozpoznania dowódca wydaje rozkaz wstępny, w którym określa:

- miejsce ustawienia samochodu,

- kierunek rozwijania linii głównej i miejsce ustawienia rozdzielacza,

- sposób wykorzystania posiadanych środków gaśniczych i dalsze ich uzupełnianie.

Rozkaz wstępny kończy się hasłem „DO AKCJI GOTUJ".

Na podstawie przeprowadzonego rozpoznania dowódca sekcji dokonuje oceny sytuacji, w której uwzględnia:

- rozmiar pożaru (zdarzenia),

- siły i środki jakimi dysponuje,

- czy potrzebna jest pomoc i w jakiej sile.

Następnie opracowuje plan działania, który powinien zawierać:

- formę działania (natarcie, obrona, osłona), w tym rodzaj prądów gaśniczych,

- miejsce stanowisk gaśniczych,

- sprzęt, który może być użyty dodatkowo.

Opracowany plan działania dowódca przekazuje załodze w formie rozkazu właściwego (bojowego), który powinien zawierać:

- ogólne zadanie dla sekcji,

- zadania poszczególnych rot lub funkcyjnych,

- miejsce stanowisk gaśniczych,

- formę działania,

- rodzaj prądów gaśniczych.

Rozkaz kończy się hasłem „WYKONAĆ".

Po zbudowaniu linii gaśniczych, zajęciu stanowisk i zabezpieczeniu się na stanowiskach pracownicy podają komendę: „PIERWSZA (DRUGA) WODA NAPRZÓD". W tym momencie strażak obsługujący rozdzielacz otwiera odpowiedni zawór rozdzielacza. Jeżeli linie gaśnicze nie są jeszcze sprawione, a tylko linia główna do rozdzielacza, wówczas dowódca podaje kierowcy komendę „LINIA GŁÓWNA - WODA NAPRZÓD" i kierowca podaje pompą wodę do rozdzielacza.

W przypadku konieczności przerwania podawania środka gaśniczego prądownik podaje hasło „PIERWSZA (DRUGA) WODA STÓJ". Wówczas strażak obsługujący rozdzielacz zamyka odpowiedni zawór rozdzielacza. Jeżeli zostanie podana komenda „LINIA GŁÓWNA - WODA STÓJ" wówczas kierowca zamyka zawór na nasadzie tłocznej.

Przykłady rozwinięć:

GBA 2.5/16. GBM 3/8. GBAM 2/8+8

* „jedno stanowisko gaśnicze z zasilaniem z hydrantu"

- czynności załogi po wydaniu rozkazu wstępnego:

udaje się na rozpoznanie,

ustawia rozdzielacz na wskazanym miejscu,

buduje linię główną,

podłącza linię główną do nasady tłocznej auto - lub motopompy, którą obsługuje,

przeprowadza rozpoznanie wodne,

 

• czynności załogi po wydaniu rozkazu właściwego:

buduje linię gaśniczą,

buduje linię zasilającą,

obsługuje auto - lub motopompę,

obsługuje rozdzielacz,

nadzoruje linię główną i zasilającą,

kieruje pracą roty I na stanowisku gaśniczym.

 

* „dwa stanowiska gaśnicze, woda ze zbiornika samochodu".

• czynności załogi po wydaniu rozkazu wstępnego:

udaje się na rozpoznanie,

ustawia rozdzielacz na wskazanym miejscu,

buduje linię główną,

podłącza linię główną do nasady tłocznej auto - lub motopompy, obsługuje auto- lub motopompę.

 

 

 

 

 

• czynności załogi po wydaniu rozkazu właściwego:

buduje pierwszą linię gaśniczą,

buduje drugą linię gaśniczą,

obsługuje rozdzielacz,

obsługuje auto - lub motopompę,

kieruje pracą rot na stanowiskach gaśniczych.

 

* - „dwa stanowiska gaśnicze, woda ze zbiornika samochodu, a po jej wyczerpaniu się. woda ze zbiornika p.poż."

- czynności załogi po wydaniu rozkazu wstępnego:

udaje się na rozpoznanie,

ustawia rozdzielacz na wskazanym miejscu i buduje linię główną,

przeprowadza rozpoznanie wodne, buduje linię główną od samochodu do wybranego punktu czerpania wody oraz buduje linię ssawną,

podłącza linię główną do nasady tłocznej i obsługuje auto - lub motopompę,

 

 

 

• czynności załogi po wydaniu rozkazu właściwego:

buduje pierwszą linię gaśniczą,

buduje drugą linię gaśniczą,

obsługuje rozdzielacz,

obsługuje auto - lub motopompę,

kieruje pracą rot na stanowiskach gaśniczych.

 

- czynności załogi po wyczerpaniu się wody ze zbiornika samochodu:

odłącza linię główną od nasady tłocznej i odjeżdża samochodem do przygotowanego punktu czerpania wody,

złącza odcinki linii głównej,

podłącza linię ssawną do nasady ssawnej ąutopompy i linię główną do nasady tłocznej.

 

GCBA 6/32 Jelcz.

* Jedno stanowisko gaśnicze z zasilaniem z hydrantu"

- czynności załogi po wydaniu rozkazu wstępnego:

udaje się na rozpoznanie,

ustawia rozdzielacz we wskazanym miejscu,

buduje linię główną i przeprowadza rozpoznanie wodne,

podłącza linię główną do nasady tłocznej i obsługuje autopompę.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

- czynności załogi po wydaniu rozkazu właściwego:

buduje linię gaśniczą,

buduje linię zasilającą,

doraźnie obsługuje rozdzielacz oraz kieruje pracą roty na stanowisku gaśniczym.

 

 

* „dwa stanowiska gaśnicze, woda ze zbiornika samochodu".

- czynności załogi po wydaniu rozkazu wstępnego:

udaje się na rozpoznanie,

ustawia rozdzielacz na wskazanym miejscu,

buduje linię główną,

podłącza linię główną do nasady tłocznej i obsługuje pompę

 

 

 

 

 

 

- czynności załogi po wydaniu rozkazu właściwego:

doraźnie obsługuje rozdzielacz,

buduje pierwszą linię gaśniczą,

buduje drugą linię gaśniczą.

 

GCBA 6/32 Tatra (załoga 3-osobowa)

 

* „jedno stanowisko gaśnicze zasilaniem z hydrantu"

- czynności załogi po wydaniu rozkazu wstępnego:

udaje się na rozpoznanie,

ustawia rozdzielacz na wskazanym miejscu,

buduje linię główną od nasady tłocznej autopompy do rozdzielacza oraz linię zasilającą ,

przygotowuje sprzęt do budowy stanowiska gaśniczych

obsługuje autopompę.

 

- czynności załogi po wydaniu rozkazu właściwego:

buduje linię gaśniczą od lewej nasady rozdzielacza i zajmuje stanowisko gaśnicze,

obsługuje doraźnie rozdzielacz,

obsługuje autopompę.

 

 

 

- „jedno stanowisko gaśnicze, woda ze zbiornika p.poż."

- czynności załogi po wydaniu rozkazu wstępnego:

udaje się na rozpoznanie,

ustawia rozdzielacz na wskazanym miejscu,

buduje linię główną od nasady tłocznej autopompy do rozdzielacza oraz linię ssawną,

przygotowuje sprzęt do budowy stanowiska gaśniczego,

obsługuje autopompę.

czynności załogi po wydaniu rozkazu właściwego:

buduje linię gaśniczą od lewej nasady rozdzielacza i zajmuje stanowisko gaśnicze,

obsługuje doraźnie rozdzielacz,

obsługuje autopompę.

 

 

 

 

 

 

ZASADY I SPOSOBY ROZPOZNAWANIA SYTUACJI POŻAROWEJ.

Rozpoznanie jest czynnością zmierzającą do zebrania wyczerpujących i obiektywnych informacji o pożarze, niezbędnych do podjęcia prawidłowej decyzji o gaszeniu i wyborze głównego kierunku natarcia.

Rozpoznanie wstępne przeprowadza się natychmiast po przyjazdu na miejsce pożaru, aby zorientować się z oznak zewnętrznych co i gdzie się pali, w jakim kierunku rozprzestrzenia się pożar, oraz czy zagraża ludziom zwierzętom. Rozpoznanie to ułatwia dowódcy podjęcie wstępnej decyzji kierunku rozwinięcia sił i środków własnych.

Rozpoznanie właściwe prowadzone jest podczas rozwijania sił i środków i powinno określić:

- czy jest zagrożone życie ludzkie, miejsce przebywania ludzi oraz drogi dojścia do zagrożonych,

- miejsce powstania pożaru, jego wielkość, szybkość i główny kierunek rozprzestrzeniania się,

- rodzaj palących się materiałów,

- prawdopodobieństwo wybuchu, gwałtownego rozprzestrzeniania się pożaru, zawalenia konstrukcji,

- lokalizację, wielkość i dostęp do punktów czerpania wody.

Informacje te dowódca może uzyskać w czasie oględzin miejsca pożaru, od personelu inżynieryjno - technicznego zakładu, mieszkańców, osób znających obiekt lub teren. Rozpoznanie właściwe dostarcza dowódcy niezbędnych danych do opracowania planu szybkiego i skutecznego zlikwidowania pożaru. Rozpoznanie to daje wystarczające podstawy do obiektywnej oceny sytuacji i podjęcia prawidłowej decyzji, gdyż dostarcza znacznie więcej informacji niż rozpoznanie wstępne. Rozpoznanie prowadzone jest przez cały czas akcji i przez wszystkich jej uczestników, każdy w swoim zakresie i na swoim odcinku działania. Celem tego rozpoznania jest bieżące śledzenie sytuacji pożarowej i natychmiastowe reagowanie na niekorzystne jej tendencje.

Rozpoznanie wstępne i właściwe dotyczą pewnej początkowej fazy akcji i stanowią punkty wyjścia do rozpoczęcia działań gaśniczych. Rozpoznanie ciągłe dotyczy całej akcji i przyczynia się do skuteczniejszego likwidowania pożaru. Rozpoznanie nie służy tylko dowódcom do podejmowania decyzji, ale każdemu strażakowi, na każdym odcinku bojowym i na każdym stanowisku gaśniczym. Na tych stanowiskach realizowane są decyzje dowódców, tam rozstrzyga się kwestia skuteczności działań i prawidłowości przewidywania rozwoju sytuacji.

W pożarnictwie nie istnieją ścisłe reguły określające przypisanie funkcji w sekcjach do wykonywania ściśle określonych zadań w czasie rozpoznania. Każdorazowo dowódca sekcji decyduje, kto jakie rozpoznanie prowadzi. Najczęściej rozpoznanie ogniowe prowadzi dowódca sekcji i przodownik lub cała rota I. W trudnych sytuacjach rozpoznanie ogniowe prowadzi cała sekcja. Natomiast rozpoznanie wodne najczęściej prowadzi rota II.

Udając się na rozpoznanie ogniowe strażacy zabierają ze sobą: aparaty oddechowe, latarki, sprzęt burzący, hydronetkę lub gaśnicę, linkę asekuracyjną, drabinę słupkową, ubranie żaroodporne lub inny przydatny sprzęt. Na rozpoznanie wodne strażacy zabierają ze sobą najczęściej klucz do hydrantów, łopatę, topór, latarkę - w zależności od warunków terenowych i pory roku. Strażak prowadzący rozpoznanie samodzielnie lub w grupie, przeprowadza je w następującej kolejności:

- ustala, czy pożar nie zagraża życiu ludzi i zwierząt,

- rozpoznaje zasięg strefy zadymienia, stara się ustalić miejsce wydobywania się dymu i kierunek jego rozprzestrzeniania się oraz zapamiętuje cechy charakterystyczne,

- ustala dokładnie miejsce palenia się na podstawie obserwacji płomieni, oraz wyczuwania ciepła promieniowanego lub przewodzonego,

- stwierdza w jakim głównym kierunku rozprzestrzenia się pożar,

- stara się określić, jakie mogą być skutki dalszego rozprzestrzeniania się pożaru.

Podstawowym sposobem rozpoznania jest obserwacja, która dostarcza informacji o pożarze, jego przejawach oraz okolicznościach. Dlatego też umiejętnoś6 prowadzenia obserwacji ma duże znaczenie praktyczne dla strażaków prowadzących rozpoznanie. Posiadanie tej umiejętności jest szczególnie ważne w czasie prowadzenia rozpoznania w strefie zadymionej i w podwyższonej temperaturze. Zewnętrznymi oznakami procesu palenia się są: dym, płomienie i żarzenie. Ich cechy charakterystyczne są zależne od składu chemicznego palącego się materiału. A oto kilka charakterystycznych cech dymu podczas palenia się niektórych materiałów:

- słoma, siano, papier - dym białozielony,

- suche drewno - niewielkie ilości szaroczarnego dymu o zapachu smolistym i smaku kwaskowatym,

- smary, oleje, tłuszcze, parafiny, asfalt - dym brunatnoczarny o zapachu świeżo wydobytego węgla,

- olej napędowy, benzyna, nafta - dym gęsty, czarny, o zapachu nafty,

- celuloid - żółtąwoszary dym o zapachu kamfory, (zawiera silnie trujące związki cyjanowe),

- guma - czarnobrunatny dym pachnący siarką,

- wełna - brunatny dym o zapachu palącego się tłuszczu,

- fosfor - biały dym o zapachu czosnku, bez smaku,

- dym niebieski, biały i żółty o zapachu i smaku słodkawym lub gorzkawym wskazuje zawsze na obecność substancji trujących.

Podczas pożarów rozwiniętych trudno jest rozróżnić rodzaj palącego się materiału po kolorze i zapachu dymu, ponieważ spalają się różne rodzaje materiałów. Dlatego też można wyróżnić tylko cechy najbardziej charakterystyczne materiału występującego w przeważającej ilości.

Płomieniem nazywamy nieregularną płaszczyznę ograniczającą przestrzeń, w której zachodzi proces spalania. Zabarwienie płomieni świadczy o rodzaju palącego się materiału, np.:

- żółtym płomieniem spalają się substancje organiczne bogate w węgiel,

- świecącym płomieniem spalają się materiały zawierające małe ilości tlenu np. metan, celuloza,

- silnie kopcącym płomieniem spalają się materiały zawierające duże ilości węgla np. acetylen, propan, mazut, nafta, oleje, tłuszcze itp.,

- płomieniem prawie bez koloru spala się np. spirytus metylowy, glikol, gliceryna, cukier.

Żarzenie to spalanie bezpłomieniowe, a więc takie, w czasie którego substancje spalane nie przechodzą w stan lotny. Tak spalają się torf, koks, węgiel drzewny. O temperaturze żarzenia może świadczyć jego kolor i tak np.:

- żar o kolorze ledwie widocznej czerwieni          - 500 - 550 °C

- żar ciemnoczerwony                                       - 650 - 750° C

- żar wiśniowoczerwony                                    - 850 - 950 °C

- żar żółtoczerwony                                          -1050 -1150°C

-żar biały                                                         -1250-1350 °C

- żar jaskrawo biały                                           - powyżej 1450 °C

Na podstawie miejsca wydobywania się dymu lub płomieni można określić miejsce pożaru. Obserwując dym i płomienie można wnioskować o intensywności pożaru i szybkości jego rozprzestrzeniania się a także o zagrożeniu obiektów. Dym unosi się zawsze do góry, ponieważ cząsteczki palącego się materiału, pary i gazy porywane są przez ogrzane (a więc lżejsze) powietrze. Ruch dymu w górę jest tym szybszy im większa jest różnica temperatur pomiędzy unoszącą się do góry masą powietrza ogrzanego a otaczającym tę masę powietrzem nieogrzanym. Tak więc szybkość unoszenia się dymu może świadczyć o temperaturze ogniska pożaru oraz o intensywności rozwoju pożaru.

Ruchy (poziome i pionowe) mas powietrza mogą wywierać zasadniczy wpływ na kierunek rozprzestrzeniania się pożaru. O kierunku ruchu mas powietrza świadczy najczęściej kierunek przemieszczania się dymu.

Oznakami wskazującymi miejsce pożaru oraz świadczącymi o jego rozwoju są m.in. pękające i wypadające szyby, palące się ramy okienne i drzwiowe, popękane ściany, zwijająca się blacha na dachu lub opadające dachówki.

Meldunek o wynikach rozpoznania strażak składa temu dowódcy, od którego otrzymał rozkaz rozpoznania. Meldunek powinien zawierać odpowiedzi na pytania:

- co i gdzie się pali ?                             - czy pożar zagraża życiu i zdrowiu ludzi i zwierząt ?

- w jakim kierunku i jakimi drogami rozprzestrzenia się pożar ?

- czy w pobliżu pożaru znajdują się materiały mogące mieć wpływ na szybkość rozprzestrzeniania się pożaru lub trwałość elementów konstrukcyjnych np. materiały wybuchowe lub łatwopalne ?

- jakie utrudnienia mogą wystąpić w gaszeniu pożaru ?

Strażak działający na stanowisku gaśniczym lub innym powinien ciągle rozpoznawać rozwój sytuacji, obserwując: ogień i skuteczność gaszenia, ściany i stropy obiektu (czy nie tracą swoich własności), najbliższe sąsiedztwo ognia narażone na wysokie temperatury. O istotnych zmianach w sytuacji pożarowej i swoich spostrzeżeniach strażak zobowiązany jest meldować swojemu dowódcy, nie przerywając wykonywania zadania bojowego. Meldunek taki powinien zawierać:

- bliższe dane o zaobserwowanym zdarzeniu,

- miejsce i rozmiary tego zdarzenia,

- przewidywane skutki zdarzenia.

Zdarzeniem takim może być np.: zawalenie się stropu, pękanie ściany, urządzeń, zbiorników, wybuch, rozprzestrzenianie się pożaru na sąsiednie pomieszczenia czy urządzenia, rozlewanie się palącej cieczy, przepalanie drzwi, zawalenie się klatki schodowej, zaobserwowanie płomieni w szczelinach, oknach, drzwiach itp.

Rozpoznanie zaopatrzenia wodnego polega na odnalezieniu i zlokalizowaniu źródła wody, określeniu jego wydajności lub wielkości, głębokości, szybkości przepływu, możliwości przystosowania do poboru pompami pożarniczymi, dojazd lub dojście, odległość od miejsca pożaru.

Źródłem zaopatrzenia wodnego może być:

- sieć hydrantowa,                                                        - sztuczne zbiorniki wodne,

- naturalne zbiorniki wodne (stawy, jeziora)                     - cieki wodne (rzeki, strumienie, itp.)

Spotyka się dwa rodzaje hydrantów: nadziemne i podziemne. Każdy hydrant powinien być oznakowany tablicami.

Podstawowe zasady prowadzenia linii wężowych.

1. Wybierać najdogodniejsze i najkrótsze kierunki rozwinięć linii wężowych.

• mniejsze zużycie węży pożarniczych,          • mniejsze straty ciśnienia         • oszczędność sił własnych.

2. Linie wężowe należy rozwijać w kierunku od pompy i rozdzielacza w stronę pożaru.

3. Utrzymywać w miarę możliwości prostolinijność ułożenia węży pożarniczych bez zbędnych załamań i skręceń.

4. Unikać układania linii wężowych

• na ostrych krawędziach,                  • na materiałach palących się i żarzących,

• w środowisku bezpośredniego oddziaływania kwasów, zasad.

5. Linie wężowe nie mogą tarasować przejść, wyjść, klatek schodowych w obiekcie i wokół jego.

6. Na ulicach, drogach linie wężowe należy prowadzić skrajem jezdni (np. przy krawężniku) lub poboczem drogi. Linia przecinająca prostopadle drogę obowiązkowo musi być zabezpieczona mostkami przejazdowymi lub w inny skuteczny sposób.

7. Linia przechodząca przez tor kolejowy powinna być ułożona pod szynami między podkładami, co nie spowoduje zakłóceń w ruchu kolejowym.

8. Prowadzenie linii wężowej przez ogrodzenia i przez inne przeszkody powinno uniemożliwiać zamykanie przekroju węży. Uniknąć tego możemy stosując siodełka wężowe lub inne konstrukcje zapobiegające uszkodzeniom i zbyt ostrym zgięciu węży. Przeszkody te możemy ominąć wykonując otwory lub przepusty na odpowiedniej wysokości.

9. Linia wężowa prowadzona przez wykopy, rowy powinna być ułożona na pomoście wykonanym z desek, drabin lub podwieszona przy użyciu podpinek do innych konstrukcji zapewniających pokonanie przeszkody „górą".

10.Wszystkie linie wężowe rozwijane pionowo należy zabezpieczać podpinkami lub w inny sposób uniemożliwiający zsuwanie węży, zapewniający odciążenie łączników węży i ograniczający do minimum wysiłek prądowników.

11.Powyżej II  kondygnacji zaleca się wciągnięcie uprzednio sprawionej linii wężowej za pomocą linek.

12.W żadnym wypadku nie wolno podawać wody do linii wężowych bez wyraźnego polecenia przodowników I lub II roty „l lub II linia - woda naprzód" oraz obsługującego rozdzielacz „linia główna - woda naprzód".

Miejsce ustawienia rozdzielacza.

1. Wyboru miejsca ustawienia rozdzielacza dokonuje dowódca sekcji określając je na podstawie stałych punktów orientacyjnych lub długością linii głównej, np. na wysokości wejścia do budynku, na wysokości 3 odcinków linii głównej itp.

2. Rozdzielacz nie może utrudniać ruchu pojazdów, blokować przejścia i dróg komunikacyjnych wewnątrz obiektu.

3. Rozdzialacz należy ustawiać jak najbliżej stanowisk gaśniczych, co umożliwia jego obsługę przez pomocników rot oraz skraca długość linii gaśniczych.

Systemy podawania wody na duże odległości.

Brak wystarczającej ilości wody do gaszenia pożaru stwarza konieczność dostarczenia jej z dużej odległości. W niektórych przypadkach odległość od najbliższego źródła wody gaśniczej jest tak duża, że etatowa ilość węży tłocznych nie pozwala sekcjom na samodzielne zasilanie w wodę własnych stanowisk gaśniczych. Dostawę wody zrealizować możemy trzema metodami podstawowymi:

- przepompowywania,    - przetłaczania,

- dowożenia,

Inne metody stanowią wzajemną kombinację wymienionych metod podstawowych.

Przepompowywanie polega na przesłaniu wody pompami pożarniczymi rozstawionymi na odpowiednich odległościach do zbiorników pośrednich. Zalety przesyłania wody metodą przepompowywania to:

- łatwość obsługi pomp pożarniczych,

- większe ciśnienie dyspozycyjne,

- nie występują uderzenia hydrauliczne (swobodny wypływ wody),

- dysponowanie zapasem wody na każdym stanowisku wodnym.

Wady metody przepompowywania:

- uszkodzenie jednej pompy wstrzymuje dostawę wody,

- czasochłonność i pracochłonność podczas budowy linii wężowej i całego układu,

- zaangażowanie dużej ilości sil i środków straży pożarnej (węże ssawne, zbiorniki, pompy, węże).

Przetłaczanie - polega na tłoczeniu wody, przez kilka ustawionych w odpowiednich odległościach pomp, z nasady tłocznej poprzedniej pompy do nasady ssawnej następnej pompy, Przesyłanie wody metodą przetłaczania. Sposób ten jest najprostszy i często stosowany. Pompa ustawiona w punkcie czerpania wody zasila w wodę cały system, nazywa się zasilającą. Następne pompy mają za zadanie podnoszenie ciśnienia przepływające wody, którego straty nastąpiły podczas pokonywania oporów przepływowych, w liniach wężowych, pokonywaniu wzniesień terenowych itp.

Zalety metody przetłaczania:

- duża szybkość budowy i unieruchomienia układu,

- optymalne wykorzystanie parametrów technicznych pomp,

- minimalne zaangażowanie sił i środków,

- uszkodzenie jednej pompy pośredniej nie powoduje przerwy w dostarczaniu wody do pożaru.

Podstawową wadą wspomnianej metody jest zapewnienie pełnej koordynacji pracy wszystkich mechaników, utrzymywanie łączności oraz ciągła kontrola parametrów pracy pomp.

Dowożenie - polega na dostarczeniu wody z punktu czerpani do pożaru w zbiornikach zainstalowanych na pojazdach samochodowych przyczepach, Dowożenie wody jest jednym z najszybszych i najdogodniejszych systemów dostarczania wody do pożarów z dużej odległości. System ten musi być zorganizowany, a jedyną ocenę jego sprawności jest utrzymanie, bez zakłóceń, dostaw wody w ilościach niezbędnych do efektywnego przebiegu akcji gaśniczej.

O skuteczności tego systemu decyduje:

• odległość od punktu czerpania wody,

• stan dróg dojazdowych,

• ilość pojazdów oraz pojemność zainstalowanych na nich zbiorników wody,

• organizacja stanowiska wodnego napełniającego zbiorniki.

PODSTAWOWE FORMY WALKI Z POŻARAMI.

Natarcie stanowi główną formę walki z pożarem i polega na bezpośrednim zwalczaniu ogniska pożaru środkami gaśniczymi w celu przerwania procesu palenia.

Decydujący wpływ na skuteczność natarcia ma:

• zastosowanie sprzętu gaśniczego umożliwiającego podawanie środków gaśniczych o założonych parametrach taktycznych, jak zasięg, ciśniecie, wydajność, liczba spienienia,

• właściwy dobór środków gaśniczych i umiejętność ich wprowadzania w środowisko pożaru,

• efektywne rozmieszczenie stanowisk gaśniczych oraz dokładne określenie zadań bojowych do wykonania i wzajemnej współpracy,

• zapewnienie ciągłości działań.

Sposób realizacji natarcia uzależniony jest od sytuacji pożarowej. Podobnie jak w przypadku podziału pożarów, na pożary wewnętrzne i zewnętrzne wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje natarcia:

• natarcie wewnętrzne polegające na prowadzeniu akcji gaśniczej wewnątrz obiektu, co wymaga dobrego przygotowania prądowników,

• natarcie zewnętrzne - stosowane jest przy pożarach silnie rozwiniętych, gdy dotarcie do wnętrza obiektu jest niemożliwe wskutek dużego promieniowania cieplnego oraz gdy istnieje potencjalne zagrożenie zawalenia konstrukcji budynku. W zależności od rozmieszczenia stanowisk gaśniczych na terenie po żaru w stosunku do jego frontu (czoła), rozróżnia się natarcie:

Natarcie; a) frontalne, b) oskrzydlające, c) okrążające

• natarcie frontalne (czołowe) - mające na celu ograniczenie rozprzestrzeniania się pożaru na jego froncie. Siły i środki zaangażowane w natarciu frontowym nie mogą być przegrupowywane i kierowane do innych zadań przed osiągnięciem wyraźnych efektów gaśniczych.

• natarcie oskrzydlające (dwustronne lub jednostronne) podejmowane jest gdy istnieją trudności w zajęciu stanowisk gaśniczych na froncie pożaru. Podstawowym zadaniem stanowisk gaśniczych jest zawężanie czoła pożaru.

• natarcie okrążające - najbardziej skuteczna forma działań bojowych polegająca na prowadzeniu działań gaśniczych na obwodzie pożaru. Wymaga zaangażowania znacznej ilości sił i środków.

Obrona jest to forma działania taktycznego, polegająca na oddziaływaniu określonymi środkami na obiekty zagrożone pożarem. W zależności od ukierunkowania działań wyróżniamy trzy rodzaje obrony:

• obrona bliższa skierowana na obiekty zagrożone bezpośrednio z zadaniem niedopuszczenia do rozprzestrzeniania się pożaru.

• obrona dalsza (osłona) polega na działaniu na obiekty zagrożone pośrednio przez pożar (ognie lotne, wybuchy), a zadaniem jej jest niedopuszczenie do wytworzenia nowych ognisk.

• obrona przez opóźnianie (obrona manewrowa) - jest to działanie obronne, którego głównym celem jest zmniejszenie intensywności spalania, a tym samym rozprzestrzeniania się pożaru. Nie zakładamy zatem, że pożar zostanie zatrzymany w swoim rozwoju, zwolnione zostanie tylko tempo jego rozprzestrzeniania. Prowadzenie działań polega na tłumieniu płomieni na froncie pożaru, obniżeniu temperatury, ochładzaniu przyległych do strefy spalania materiałów palnych itp. Obrona przez opóźnianie jest działaniem wymuszonym brakiem wystarczających ilości sil i środków, a często stanowi etap przygotowania zmasowanego natarcia na ogniska pożaru.

Stanowiska gaśnicze pracujące w obronie tworzą tzw. linie obrony:

• linia obrony bliższej - umowna linia, przebiegająca w bezpośrednim sąsiedztwie zagrożonych obiektów, wzdłuż której zajęto stanowiska obronne.

• linia obrony dalszej (osłony) - umowna linia przebiegająca na granicy obiektów zagrożonych pośrednio. Przyjmuje się, że jedno stanowisko gaśnicze może skutecznie działać w obronie:

• bliższej ok. 20 m                    • dalszej ok. 30 m.

Działania ratownicze podczas katastrof komunikacyjnych.

Przy większości zdarzeń konieczna jest interwencja specjalistycznych służb ratowniczych celem wydobycia ofiar Wypadków uwięzionych w rozbitych pojazdach. Jednostki straży pożarnych wykonują następujące czynności:

- przyjęcie zgłoszenia o zdarzeniu,                    - kierowanie i organizacja akcji,

- przekazanie tej informacji do Policji i pogotowia ratunkowego,

- rozpoznanie i zdefiniowanie zagrożenia pochodzącego od materiałów niebezpiecznych,

- oznakowanie miejsca zdarzenia i wyznaczenie stref niebezpiecznych,

- udzielanie pomocy przedlekarskiej,                  - uwalnianie zakleszczonych osób,

- likwidowanie zatorów i przeszkód terenowych,  - uszczelnianie wycieków substancji niebezpiecznych,

- przepompowywanie substancji niebezpiecznych,          - neutralizacja substancji niebezpiecznych,

- dekontaminacja ludzi i sprzętu,                                   - ewakuacja ludzi z I strefy zagrożenia,

- przyjmowanie od osób prawnych i fizycznych niezbędnego sprzętu, gruntu i neutralizatorów,

- zorganizowanie sztabu akcji,                           - gaszenie pożarów,

- usuwanie wraków zagrażających bezpieczeństwu ruchu,

- podejmowanie decyzji o wstrzymaniu ruchu,     - oświetlenie terenu akcji,

- zabezpieczenie logistyczne (kwatermistrzowskie) akcji.

Głównymi partnerami strażaków w czasie takich akcji ratowniczych są policjanci i służby medyczne, przy czym akcją ratowniczą kieruje zawsze strażak. Analizując katastrofy komunikacyjne największy udział procentowy mają tu katastrofy (wypadki) drogowe. Pierwszą czynnością po przybyciu na miejsce zdarzenia jest rozpoznanie sytuacji i oznakowanie terenu akcji, stosujemy je przy każdym zdarzeniu.

Powodami oznakowania są:

- oddzielenie terenu niebezpiecznego przed osobami postronnymi,

- ostrzeżenie innych uczestników drogi o występującym niebezpieczeństwie czy zagrożeniu,

- ochrona ratowników.

Teren akcji i ratowników oznakowujemy i zabezpieczamy przy pomocy:

- samochodu pożarniczego z włączonymi światłami pojazdu uprzywilejowanego,

- pulsujących świateł (lamp) żółtych,                  - znaków drogowych,

- taśmy,                                                           - pachołków drogowych i zapór,

- urządzeń nagłaśniających,                              - pochodni i chemicznych źródeł światła,

- latarek ręcznych i „lizaków",                - ubiorów odblaskowych ratowników.

Praktycznie w czasie katastrof czy wypadków drogowych istnieje duże prawdopodobieństwo powstania pożaru. Powodowane jest to wyciekiem paliwa z uszkodzonej instalacji paliwowej pojazdu, a także możliwością powstania zwarć w instalacji elektrycznej. Aby temu zapobiec można odłączyć akumulator. Odłączania akumulatora nie wykonujemy w pojazdach, które mają sterowane elektrycznie zaniki drzwiowe i regulację foteli. Odłączając akumulator odcinamy przewód („-") tzw. masowy, aby w czasie tej czynności nie spowodować zwarcia instalacji. Niezależnie od tego, czy możemy odłączyć akumulator, czy nie, zawsze należy przygotować zabezpieczenie gaśnicze. Należy także pamiętać, że pojazd, z którego będziemy wydobywać ludzi, trzeba koniecznie ustabilizować, tzn. zabezpieczyć przed stoczeniem się, przewróceniem itp. Przystępując do akcji ratowniczej musimy również pamiętać, że narzędzia powinny być ułożone blisko pojazdu ratowanego, węże zasilające urządzenia hydrauliczne nie powinny być poplątane oraz należy zostawić miejsce dla karetki pogotowia. W celu wykonania dojścia do osoby uwięzionej w samochodzie najpierw próbujemy otworzyć drzwi klamką, pamiętając o tym, że drzwi mogą być zabezpieczone od wewnątrz przed otwarciem z zewnątrz lub zabezpieczone przed otwarciem od wewnątrz (zabezpieczone przed wypadnięciem dzieci). Można próbować otworzyć drzwi za pomocą kluczyka lub klamki wewnętrznej. W razie niemożności otwarcia drzwi w naturalny sposób wykonujemy siłowe otwieranie, starając się otworzyć drzwi w kierunku normalnym, czyli od strony zamka. Do tego celu możemy użyć śrubokręta, łomu, łyżki do kół, siekierołomy czy narzędzi hydraulicznych, w zależności od tego czym dysponujemy. Użyte przez nas narzędzie staramy się włożyć (podważyć) nad zamkiem a potem pod zamkiem. W przypadku braku możliwości włożenia narzędzi od strony zamków, przystępujemy do próby od strony zawiasów.

Przy usuwaniu szyb hartowanych należy pamiętać o przykryciu uwięzionego w samochodzie człowieka grubym materiałem w celu zabezpieczenia go przed rozpryskującym się szkłem. Najprostszym sposobem usunięcia szyby klejonej jest wyjęcie wkładki rozpierającej uszczelkę szyby a następnie podważenia uszczelki i wyjęcia całej szyby. Bardziej skomplikowane jest usuwanie szyby wklejanej w karoserię. Do tego celu potrzebna jest specjalna piła.

Po wykonaniu dojścia do ratowanego należy zrobić dostęp dla personelu medycznego, który wyjmie w sposób fachowy poszkodowanego z pojazdu. Decydując się na wyjęcie poszkodowanego z pojazdu musimy pamiętać, że oprócz obrażeń widocznych mogą być obrażenia niewidoczne dla nas (np. uszkodzony kręgosłup) i dlatego przed wyjęciem poszkodowanego należy odpowiednio zabezpieczyć, aby nie wyrządzić mu jeszcze większej krzywdy i oszczędzić cierpienia.

Działania ratownicze w akcjach chemicznych.

Materiały niebezpieczne to materiały, które ze względu na swoje właściwości chemiczne, fizyczne lub biologiczne mogą spowodować zagrożenie dla zdrowia i życia ludzkiego lub zniszczenia bądź uszkodzenie mienia. Niebezpieczeństwo to występuje w przypadku nieprawidłowego obchodzenia się z nimi lub awarii w czasie transportu. Pod względem rodzaju zagrożenia wszystkie przewożone materiały niebezpieczne dzielą się na cztery zasadnicze grupy:

grupa I     - materiały wybuchowe,

grupa II    - materiały przedstawiające zagrożenia pożarowe,

grupa III   - materiały przedstawiające zagrożenia toksyczne (trujące) lub żrące,

grupa IV   - materiały przedstawiające zagrożenie promieniotwórcze.

Tablice ostrzegawcze są pomarańczowe, odblaskowe, o wymiarach 30 x 40 cm z numerami rozpoznawczymi. Numer rozpoznawczy (cyfry w górnej części oznaczają rodzaj materiału i główne niebezpieczeństwo materiału:

2 - oznacza gaz,                      3 - oznacza materiał ciekły zapalny,

4 - materiał stały zapalny,         5 - materiał utleniający, podtrzymujący palenie lub nadtlenek organiczny,

6 - materiał trujący,                  7 - materiał promieniotwórczy,

8 - materiał żrący.

Druga i ewentualnie trzecia cyfra tego numeru wskazują niebezpieczeństwa materiału:

1 - niebezpieczeństwo wybuchu,           2 - zdolność wytwarzania gazu,

3 - łatwozapalność,                              5 - niebezpieczeństwo utleniania,

6 - toksyczność,                                  8 - działanie żrące,

9 - niebezpieczeństwo gwałtownej reakcji w wyniku samoczynnego rozpadu lub polimeryzacji.

Jednakowe dwie pierwsze cyfry oznaczają nasilenie niebezpieczeństwa głównego. Znak „X" przed numerem oznacza absolutny zakaz kontaktu tego materiału z wodą (wzór tablicy w załączeniu). Numer rozpoznawczy materiału (u dołu tablicy) składa się z czterech cyfr i oznacza katalogowy numer danego materiału. Podając ten numer do RSK otrzymasz informacje szczegółowe o tym materiale np. czym można gasić, jak oddziaływuje na organizm, zasady udzielania pomocy przedlekarskiej itp.

Działania ratownicze w akcjach chemicznych muszą być prowadzone z zachowaniem szczególnych środków ostrożności. Maksymalną ostrożność należy zachować już w czasie dojazdu do miejsca akcji. W miarę możliwości trzeba dojeżdżać od strony nawietrznej czyli zgodnie z kierunkiem wiatru a samochód ustawić w bezpiecznej odległości. Rozpoznanie należy przeprowadzać w aparatach oddechowych i to tylko do odczytania numerów rozpoznawczych. Jeżeli nie jest to materiał toksyczny (cyfra 6 w górnej części tablicy oznacza toksyczność) można stosując aparaty oddechowe ewakuować osoby poszkodowane z zagrożonej strefy. Następnie należy zabezpieczyć teren (do czasu przybycia Policji) oraz wezwać jednostki specjalistyczne Państwowej Straży Pożarnej lub Stacje Ratownictwa Chemicznego. W dalszej części akcji należy wykonywać czynności pomocnicze zgodnie z rozkazami kierującego akcją ratowniczą z zachowaniem maksymalnej dyscypliny i ostrożności.

ŚRODKI GAŚNICZE.

Środek gaśniczy to substancja w postaci ciała stałego (proszek), ciekłego (woda) lub gazowego (dwutlenek węgla), który po odpowiednim wprowadzeniu do strefy ognia powoduje przerwanie procesu palenia. Do środków gaśniczych zalicza się również pianę gaśniczą, inne gazy obojętne jak azot, argon, dwutlenek siarki oraz związki balonów. Dobór odpowiedniego środka gaśniczego zależy od rodzaju chronionego mienia palących się materiałów, wielkości pożaru, właściwości gaśniczych wybranego środka oraz od wielu innych czynników. Obowiązuje odpowiedni zakres stosowania środków gaśniczych w zależności od grupy pożaru. Zasadą jest przestrzeganie stosowania odpowiedniego środka gaśniczego do danej grupy pożarów.

Pożary grupy A (ciała stałe) można gasić wodą, pianą, dwutlenkiem węgla ze zmniejszonym efektem oraz odpowiednimi proszkami gaśniczymi.

Pożary grupy B (ciecze) można gasić pianą, dwutlenkiem węgla i innymi gazami obojętnymi, balonem oraz proszkiem gaśniczym.

Pożary grupy C (gazy) można gasić proszkami gaśniczymi, balonami lub rozproszoną wodą.

Pożary grupy D (metale lekkie) można gasić specjalnymi proszkami.

Instalacje oraz urządzenia elektryczne będące pod napięciem można gasić gazami obojętnymi, proszkiem jak i balonami (grupa E) z określonymi ograniczeniami.

Najwięcej jednak pożarów jest gaszonych za pomocą wody. Woda jest najpowszechniej stosowanym środkiem gaśniczym, gdyż jest stosunkowo łatwo dostępna i posiada dobre właściwości gaśnicze. Para wodna posiada właściwości gaśnicze, przez co również zaliczamy ją do środków gaśniczych. Z l litra wody wytworzyć się może aż 1700 litrów pary. Woda niezależnie od jej powszechności jest stosunkowo tania, dogodna w transporcie oraz podawaniu do pożaru na dużych odległościach. W postaci zwartych prądów pod ciśnieniem woda mechanicznie zbija płomienie. Woda podana na gorący materiał schładza go, ogrzewając się pobiera duże ilości ciepła. Im więcej ciepła zostanie odebrane płonącemu ciału, tym bardziej obniża się jego temperaturę. Intensywne podawanie wody na materiał palący się powoduje schłodzenie materiału palącego się aż do temperatury uniemożliwiającej dalsze palenie. Niezależnie od powyższego wytwarza się para wodna. Woda powoduje również odcięcie tlenu występującego w powietrzu od materiału palącego się poprzez pokrycie powierzchni płonącej warstwą wody np. poprzez „zalanie" oraz poprzez odizolowanie powierzchni płonącego materiału parą wodną. Wytwarzana para również rozcieńcza zawartość tlenu w otoczeniu materiału palącego się. Skuteczność gaśniczą wody można zwiększyć poprzez dodanie do niej środków zwilżających powodujących większe wnikanie wody do materiałów strzępiastych. Wadą wody jako środka gaśniczego jest potrzeba stosunkowo dużego jej zużycia. Ilości te niejednokrotnie powodują znaczne szkody i straty wynikające z bezpowrotnego zniszczenia wielu zamoczonych materiałów, zalania budynków, urządzeń itp. Biorąc powyższe pod uwagę istotnym elementem jest dobranie sposobu podawania wody do strefy ognia - pożaru. Wodę do pożaru podaje się przy pomocy prądownic, dziatek wodnych jak i bezpośrednio z pojemnika. Najczęściej wodę do pożaru podaje się za pomocą prądów gaśniczych z linii gaśniczej zakończonej prądownicą. Prądy wodne w zależności od użytej prądownicy mogą być zwarte lub rozproszone. Z kolei rozproszone dzielą się na prądy kropliste i mgłowe. Prąd zwarty stosuje się na dużą odległość w dal lub w górę, można podawać go w miarę precyzyjnie. Wadą prądu zwartego jest mniejsze działanie chłodzące niż prądu rozproszonego, mniejsze odparowywanie wody. Działanie gaśnicze występuje na stosunkowo niewielkiej powierzchni palącego się materiału, występują większe straty niewykorzystywanej bezpośrednio do gaszenia wody, która spływa tworząc niejednokrotnie dodatkowo straty materialne na niższych kondygnacjach. Prądy rozproszone (rozpylone) - kropliste i mgłowe, posiadają lepsze niż zwarte właściwości przy odbieraniu ciepła z palących się materiałów palnych i strefy spalania. Prądy kropliste są bardziej wydajne przy gaszeniu stałych materiałów strzępiastych jak np. słomy, drewna. Prądem mgłowym można również gasić gaz jak i umiejętnie ciecz palną. Wadą prądów rozproszonych jest niewielka odległość, na jaką można podawać ten prąd. Im bardziej rozdrobniony jest prąd wodny, tym jego zasięg jest mniejszy. Podstawową wadą wody jako środka gaśniczego jest niemożność użycia jej do wybranych rodzajów pożaru. I tak, wodą nie można gasić:

- Ciał stałych wchodzących z wodą w reakcje chemiczne wytwarzając palne lub wybuchowe gazy np. karbid, sód, potas, lit, rubid i cez. Nie można również wodą gasić wapna palonego, gdyż wytwarza się znaczna temperatura mogąca sprzyjać rozszerzaniu się pożaru.

- Płynów łatwo zapalnych o ciężarze właściwym lżejszym od wody. Do płynów takich (ropopochodnych) należą między innymi nafta, olej, benzyna, rozpuszczalniki itp. Woda podana na lustro takiej cieczy opada na dno, podwyższając poziom tej cieczy, co może spowodować wylewanie się na zewnątrz np. pojemnika. Rozlana paląca się ciecz może przyczynić się do dalszego rozprzestrzeniania się pożaru.

- Instalacji i urządzeń elektrycznych będących pod napięciem.

- Ciał stałych (metali) rozgrzanych do bardzo wysokiej temperatury. Woda w zetknięciu z gorącym materiałem gwałtownie paruje powodując rozpryski, może również tworzyć się wodór. Gaz ten z kolei posiada własności wybuchowe. Powyższe przypadki mogą dotyczyć np. pożarów w hutach, pieców lub kotłów grzejnych.

Pomijając powyższe negatywy, wodę należy uznać za powszechnie dostępny i tam środek gaśniczy. Stosujemy ją między innymi w hydronetkach, hydrantach przeciwpożarowych jak również w różnego rodzaju stałych i półstałych urządzeniach gaśniczych w wybranych obiektach. Wodę stosuje się nie tylko do gaszenia pożaru lecz również do chłodzenia obiektów bezpośrednio narażonych na działanie ognia lub wysokiej temperatury np. zbiornika z paliwem.

PIANA GAŚNICZA.

Piana gaśnicza jest środkiem gaśniczym bardziej skutecznym niż woda. Jest to zbiór pęcherzyków wypełnionych powietrzem, powstających na skutek szybkiego mieszania się wodnego roztworu środka pianotwórczego z powietrzem, Piana taka powstaje przy mechanicznym mieszaniu się za pomocą prądownic pianowych lub wytwornic pianotwórczych. Na ogół stężenie środka pianotwórczego w wodnym roztworze nie przekracza 5% objętościowych. W odróżnieniu od powyższej piany mechanicznej może być piana chemiczna powstająca np. w gaśnicy pianowej w wyniku reakcji chemicznej dwóch rodzajów cieczy (alkalicznej i kwaśnej). W pianie chemicznej w odróżnieniu od mechanicznej pęcherzyki wypełnione są dwutlenkiem węgla, z tego powodu właściwości piany chemicznej są wyższe od piany mechanicznej. Piana gaśnicza różni się od piany zwykłej, spotykanej w gospodarstwie domowym np. z proszku do prania tym, że jest bardziej trwała. Środki pianotwórcze mogą być pochodzenia białkowego lub syntetycznego. Pianę charakteryzuje: 

- trwałość oraz odporność na działanie temperatury,  

- możliwość rozpływania się po powierzchni płynów,

- niski ciężar właściwy, utrzymywanie się na powierzchni cieczy,

- duża wydajność, duża wielokrotność zwiększania objętości w stosunku do użytych składników,

- obojętność chemiczna nie powinna wpływać żrąco na jakiekolwiek materiały,

- dobra przylepność tj. miedzy innymi utrzymanie się na pionowych powierzchniach.

W praktyce pianę chemiczną stosuje się tylko w gaśnicach. Piana mechaniczna natomiast ma zastosowanie przy użyciu specjalistycznego sprzętu przewoźnego na pojazdach pożarniczych lub sprzętu stacjonarnego zainstaIowanego np. w budynkach czy na zbiornikach z płynami parnymi. Pianę mechaniczną dzieli się na pianę ciężką, średnią i lekką. Podział ten uzależniony jest od tzw. liczby spienienia. Liczba spienienia to stosunek objętości piany do objętości cieczy, z której piana ta powstała. Pianą ciężką jest piana o liczbie spienienia do 20. Inaczej mówiąc, z jednego litra wodnego roztworu środka pianotwórczego powstaje 20 litrów piany. Piana średnia to piana o liczbie spieniania od 21 do 200. Natomiast piana lekka to piana o liczbie spienienia ponad 201 do ok. 1000. Dużą zaletą piany jest to, że jest znacznie lżejsza od wody, nie spływa bezużytecznie z gaszonych przedmiotów, posiada dobrą lepkość i wytrzymałość mechaniczną. Piana doskonale nadaje się do gaszenia cieczy łatwo zapalnych, gdyż wytwarza na ich powierzchni niepalną, płynną warstwę odcinającą dostęp powietrza. Pianą nie można gasić tego co wodą, za wyjątkiem cieczy palnych. Piana podobnie jak woda:

- odcina od ogniska pożaru dopływ niezbędnego do palenia powietrza przez nałożenie na płonące materiały odpowiednio grubej warstwy piany, uniemożliwia wydobywanie z gaszonych materiałów palnych par i gazów,

- skutecznie chłodzi gaszoną powierzchnię.

Prądy piany gaśniczej zależą głównie od rodzaju wytwarzanej piany. W przypadku piany ciężkiej wytwarzanej za pomocą prądownic (działek) pianowych zasięg może dochodzić, podobnie jak w przypadku wody, do kilkudziesięciu metrów. Parametr ten zależy od zastosowanego sprzętu oraz od stosowanego ciśnienia w prądownicach. Pianę średnią wytwarza się za pomocą wytwornic pianowych o różnych parametrach liczby spienienia tj. od 21 do 200. Zasięg prądu piany średniej jest niewielki i waha się w granicach kilku metrów. W przypadku występowania wyższej temperatury prądownik winien być zabezpieczany specjalnym ubraniem ochronnym. Pianę lekką wytwarza się przy pomocy specjalnych agregatów. Gaszenie tą pianą polega na wypełnieniu określonej przestrzeni np. pomieszczenia. Z uwagi na dużą wydajność przy jej wytwarzaniu nie występuje prąd gaśniczy.

Z uwagi na szeroką gamę występujących na rynku środków pianotwórczych, należy ściśle przestrzegać zaleceń w wytwarzaniu jak i podawaniu piany do miejsca pożaru. Piana jest najbardziej przydatna przy pożarach grupy B i A.

PROSZKI GAŚNICZE.

Proszek gaśniczy to chemiczny środek gaśniczy w postaci ciała stałego, bardzo rozdrobnionego produkowanego najczęściej na bazie węglowodanów lub fosforanów. Proszki z uwagi na ich wysokie rozdrobnienie charakteryzują się płynnością (w przewodach), odpornością na zbrylenie i higroskopijność. Od jego składu chemicznego zależy zakres stosowania oraz skuteczność gaśnicza. Właściwości gaśnicze proszków polegają głównie na dwóch efektach gaśniczych, a mianowicie - na działaniu inhibicyjnym - chemicznym oraz na izolacyjnym - mniej efektywnym. Działanie chemiczne to działanie antykatalityczne tego środka w procesie palenia się. Powoduje ono przerywanie reakcji łańcuchowej, a w efekcie szybkie przerwanie procesu spalania. Działanie izolacyjne to wstrzymanie dostępu powietrza do materiału palącego się. W zetknięciu z rozgrzaną powierzchnią proszek tworzy oblepiającą szklistą masę, powodującą utrudnianie w wydzielaniu się parnych gazów z materiału palącego się. Proszki o różnym składzie chemicznym i przeznaczeniu nie posiadają właściwości oziębiających. Stosuje się je w małych gaśnicach, agregatach gaśniczych - do gaszenia pożarów w zarodku jak i w wielkich agregatach zainstalowanych na ciężkich samochodach oraz w pomieszczeniach chroniących cenne urządzenia i instalacje. Proszek gaśniczy jest środkiem uniwersalnym, skutecznie gaszącym pożary ciał stałych, cieczy i gazów palnych oraz urządzeń elektrycznych będących pod napięciem z ograniczeniem. Niektóre proszki nadają się do gaszenia wszystkich grup pożarów tj. A, B, C, D i E. Praktycznie nie nadają się do gaszenia urządzeń elektronicznych z uwagi na uboczne skutki niszczące. Proszek gaśniczy wyrzucany jest ze zbiornika (gaśnicy, agregatu) ciśnieniem sprężonego gazu - najczęściej azotu na odległość od kilku do kilkunastu metrów.

---