Temat 13. Charakterystyka i podział wyrobisk górniczych.

13.1. Pojęcie wyrobiska górniczego.

Wyrobiskami górniczymi nazywa się puste przestrzenie powstałe w ko­palinie użytecznej lub w skale płonnej w wyniku prowadzenia robot górniczych.

W kopalniach węgla wyrobiska górnicze mogą znajdować się:

- w węglu i wtedy noszą nazwę wyrobisk węglowych,

- w kamieniu (skale płonnej) i wtedy nazywają się, wyrobiskami kamiennymi,

- częściowo w węglu, a częściowo w kamieniu i wtedy nazywa się je węglowo-kamiennymi.

W zależności od tego, czy znajdują się na powierzchni ziemi czy pod powierzchnią, wyrobiska górnicze dzielą się na:

- odkryte (odkrywki),

- podziemne.

Wyrobiska podziemne mają kształty zbliżone do brył geometrycz­nych - sześcianów, prostopadłościanów, graniastosłupów, walców lub ich połączeń - a ich przekroje poprzeczne stanowią najczęściej prostokąty, kwadraty, trapezy, koła, elipsy lub ich odcinki i połączenia.

W kształcie większości wyrobisk górniczych można wyróżnić powierzchnie boczne; czyli ociosy, powierzchnię górną, zwaną pułapem lub piętrem, oraz powierzchnię dolną zwaną spodkiem. Jeżeli wyrobis­ko zostało wykonane w pokładzie tak, że pułap wyrobiska jest stropem pokładu, to powierzchnię tę nazywa się stropem wyrobiska, a jeżeli zostało wykonane tak, ze spodek wyrobiska jest spągiem pokładu, powierzchnię tą nazywa się spągiem wyrobiska (rys. 13.1).

Podstawowe czynności, w wyniku, których powstaje wyrobisko górnicze to urabianie, czyli odspajanie skał od calizny, i wybieranie urobionej skały, zwanej urobkiem.

Powierzchnia wyrobiska, która wskutek urabiania przesuwa się w głąb calizny stanowi czoło wyrobiska a najbliższa przestrzeń wyrobiska przyległa do niego nazywa się przodkiem.

Dla zachowania wymiarów przekroju poprzecznego wyrobiska oraz zabezpieczenia ludzi i urządzeń przed obrywającymi się z ociosów i stropu odłamkami skalnymi oraz przed zawałem, stosuje się obudowę wyrobisk. Stanowi ją najczęściej konstrukcja z drewna, cegły, betonu lub stali podtrzymująca powierzchnie wyrobiska i przez to chroniąca je przed deformacją oraz zawałem.

Kopalnia jest zakładem górniczym zajmującym się wydobywaniem ze skorupy ziemskiej kopalin użytecznych. Stanowi ona połączony planowo zespół wyrobisk górniczych w głębi ziemi oraz urządzeń i budynków na powierzchni.

Zależnie od charakteru wyrobisk kopalnie dzielą się na:

- naziemne, czyli odkrywkowe,

- podziemne.

Schemat wyrobisk górniczych kopalni pokazano na rys. 13.2.

13.2. Podział wyrobisk górniczych

Znajdujące się w strukturze kopalni wyrobiska górnicze można podzielić ze względu na ich przeznaczenie oraz ze względu na ich kształt i wymiary.

Ze względu na przeznaczenie wyrobiska dzieli się na:

- poszukiwawczo-rozpoznawcze,

- udostępniające, otwierające dostęp do złoża i umożliwiające jego górniczą eksploatację; w kopalniach podziemnych będą to wyrobiska łączące złoże z powierzchnią ziemi (szyby, szybiki, sztolnie, przecznice), a w kopalniach odkrywkowych wyrobiska odkrywające złoże kopaliny użytecznej przez zdjęcie nadkładu, czyli warstw nadległych; wyrobiska udostępniające wykonuje się prawie wyłącznie w skałach płonnych, a złoże tylko przeci­nają;

- przygotowawcze, przysposabiające złoże do najbardziej korzyst­nego sposobu wybierania; rozróżnia się wyrobiska przygotowa­wcze główne, dzielące udostępniony pokład na piętra i pola eksploatacyjne (chodniki poziomowe, piętrowe, główne wentyla­cyjne, główne międzypoziomowe pochylnie i upadowe) oraz wyrobiska przygotowawcze drugorzędne lub rozcinkowe, dzielące pole eksploatacyjne na pola wybierania i filary (chodniki wybierkowe, dowierzchnie);

- wybierkowe, w których dokonuje się wybierania kopaliny użytecznej, i które po jej wybraniu ulegają likwidacji. Wyrobiska przygotowawcze i wybierkowe noszą wspólną nazwę wyrobisk eksploatacyjnych. Wykonuje się je zasadniczo w kopalinie użytecznej, a w warunkach specjalnych zagrożeń również w skale płonnej.

Wyrobiska udostępniające użytkowane są przez długi czas, niejednokrotnie równy okresowi istnienia kopalni (kilkadziesiąt lat). Wyrobiska przygotowawcze mają charakter krótkotrwały i ich użytkowanie ogranicza się do czasu wybrania określonego po­la eksploatacyjnego, dla którego zostały wykonane. Jeszcze krót­szy jest czas użytkowania wyrobisk przygotowawczych drugorzę­dnych. Wyrobiska wybierkowe mają najkrótszy okres użytkowania. Dla ścian wynosi on kilka miesięcy, dla zabierek zaledwie kilka dni.

Pod względem kształtu i wymiarów górnicze wyrobiska podziemne dzielą się na:

- wyrobiska korytarzowe, cechujące się nieznacznym przekrojem poprzecznym w stosunku do ich długości; w kopalniach węgla wysokość wyrobisk korytarzowych powinna wynosić, co naj­mniej 1,6 m; do wyrobisk korytarzowych zalicza się szyby, szybiki, sztolnie, przecznice oraz chodniki;

- wyrobiska komorowe, stanowiące obszerne wyrobiska górnicze cechujące się większymi wymiarami poprzecznymi niż wyrobis­ka korytarzowe; najczęściej są to wyrobiska górnicze specjalnego przeznaczenia, których przekrój poprzeczny i długość uzależnione są od liczby oraz wymiarów zainstalowanych w nich maszyn i urządzeń, a ponadto od wyznaczonych przepisami odstępów ruchowych między samymi urządzeniami oraz urządzeniami i obudową; za typowe komory uważa się wyrobiska o przekroju powyżej 20 m²; zalicza się tu podszybia, różne komory maszynowe, elektryczne, warsztaty dołowe itp.;

- otwory wiertnicze,

- wyrobiska wybierkowe, mające różne kształty zależne od grubo­ści i nachylenia złoża (pokłady, żyły) oraz od stosowanego systemu wybierania.

Zależnie od położenia w górotworze wyrobiska górnicze dzielą się na wyrobiska poziome, pionowe i pochyle, a w stosunku do rozciągłości pokładu na biegnące po rozciągłości, po wzniosie, po upadzie lub przekątnie, czyli diagonalnie.

13.3. Wyrobiska udostępniające.

13.3.1. Pionowe wyrobiska udostępniające

Do pionowych wyrobisk udostępniających należą szyby, szybiki, dukle, studnie i nadsięwłomy.

Szyby. Stanowią one najczęściej stosowane połączenie podziemne­go złoża z powierzchnią. Szybem nazywa się wyrobisko korytarzo­we o nachyleniu większym od 45°, głębokości większej od 200 m i przekroju poprzecznym większym od 15 m² łączące złoże z powierz­chnią.

Szyby mogą być pionowe lub pochyle. Ze względu na koszty utrzymania i eksploatacji w górnictwie polskim stosowane są prawie wyłącznie szyby pionowe.

Szyby stanowią główne arterie komunikacyjne i wentylacyjne kopalni. Zależnie od zadań w komunikacji między dołem a powierzchnią rozróżnia się szyby.

- wydobywcze, przeznaczone do wyciągania kopaliny i skały płonnej na powierzchnię,

- zjazdowe, przeznaczone i przystosowane do zjazdu i wyjazdu ludzi,

- materiałowe, przeznaczone do opuszczania materiałów,

- drzewne, mające specjalne urządzenia do opuszczania drewna,

- podsadzkowe, z zainstalowanym rurociągiem do opuszczanie podsadzki hydraulicznej,

- inne, zależnie od pełnionego zadania.

Szyby zjazdowe muszą być wyposażone na całej swej długości w przedziały drabinowe.

Pod względem wentylacyjnym szyby dzielą się na:

- wdechowe lub wciągające, którymi świeże powietrze dopływa do kopalni,

- wydechowe, zwane również wentylacyjnymi lub powietrznymi, którymi zużyte powietrze wypływa z kopalni na powierzchnię. Ponieważ szyb jest wyrobiskiem bardzo kosztownym, w praktyce wykonuje się szyby przystosowane do wykonywania różnych zadań. Są, więc szyby wydobywczo-zjazdowe, materiałowo-podsadzkowe itp. Szyby mogą mieć przekrój poprzeczny kołowy, eliptyczny lub prostokątny. Przekroje kołowy i eliptyczny są bardziej wytrzymale na ciśnienie górotworu, przekrój prostokątny lub kwadratowy zezwala natomiast na lepsze wykorzystanie jego powierzchni do celów wycią­gowych i innych.

Obecnie głębi się tylko szyby o przekroju kołowym, przy czym w górnictwie węglowym najczęściej o średnicy 4,5, 5,5, 6,0, 7,5 i 8,5 m, w górnictwie rud żelaza 3,5 i 5,0 m, a w górnictwie rud miedzi 9,5 m.

Poszczególne urządzenia w szybie należy tak rozmieścić, aby maksymalnie wykorzystać przekrój poprzeczny szybu, czyli tzw.: tarczę szybową.

Na rys. 13.3 pokazano przykłady rozwiązań tarcz szybowych z pełnym ich wyposażeniem. Odcinki tarczy szybowej przystosowane do wykonywania odpowiednich funkcji noszą nazwę przedziałów szybowych.

Rozróżnia się przedziały wydobywcze (skipowe, klatkowe), zjaz­dowe, drabinowe, rurowe, drzewne, kablowe itd.

Na powierzchni terenu znajduje się nad szybem wieża szybowa, a obok wylotu szybu nadszybie, gdzie odbiera się urobek wyciągany szybem oraz skąd odbywa się zjazd załogi. Górna część szybu, długości kilku do kilkunastu metrów, nazywa się głowicą albo gardzielą szybu.

Zależnie od funkcji szybu znajdują w niej ujście kanały: wentylacyj­ny, rurowy, kablowy oraz wejście do chodnika ucieczkowego i przedziału drabinowego.

Na kolejnych poziomach do szybu przylegają podszybia, czyli zespoły wyrobisk łączących szyb z poziomem. Dolna część szybu leżąca poniżej najniższego poziomu wydobywczego, w której zbiera się woda ściekająca w szybie, nosi nazwę rzqpia. Przekrój po­dłużny szybu z nadszybiem, podszybiem i rząpiem pokazano na rys. 13.4.

Niekiedy wykonuje się tzw. szyby ślepe nie mające wylotu na powierzchni terenu, lecz łączące poszczególne poziomy lub pietra między sobą.

Szybiki. Szybikiem pionowym nazywa się pionowe wyrobisko koryta­rzowe głębokości mniejszej od 200 m, o przekroju poprzecznym mniejszym od 14 m², mające wlot na powierzchni i prowadzące w głąb ziemi. Płytkie szybiki, głębokości do 50 m, o przekroju prostokątnym stosowane są przy robotach poszukiwawczo-rozpoznawczych oraz do udostępnienia niewielkich płytko zalegających złóż o krótkim okresie eksploatacji.

W kopalniach węgla stosuje się często szybiki ślepe, o przekrojach kołowych lub prostokątnych, do różnych celów komunikacyjnych, najczęściej do opuszczania urobku z piętra na poziom, wyciągania materiałów, przejścia dla ludzi na poziom (drabinami) oraz do celów wentylacyjnych. Na rys. 17.2 pokazano tarczę oraz przekrój podłużny szybiku zsypnego, w którym węgiel opuszczany jest za pomocą zsuwni śrubowej.

Dukla. Jest to niegłęboki (do 30 m) szybik o małym przekroju poprzecznym, wykonany w skałach twardych i stojący bez obudowy. Studnia. Jest to pionowe wyrobisko podziemne głębokości do kil­kudziesięciu metrów, mające ujście na powierzchni ziemi i prze­znaczone do wydobywania kopalin ciekłych (wody, solanek, ropy naftowej).

13.3.2. Poziome wyrobiska udostępniające.

Do poziomych wyrobisk udostępniających należą:

- sztolnie,

- przecznice i przekopy,

- podszybia.

Wyrobiska te drążone są przeważnie z niewielkim nachyleniem do 5o/oo w kierunku przewozu urobku dla ułatwienia pracy lokomotyw i odpływu wody odprowadzanej ściekami do odwadniania głównego kopalni lub na powierzchnię (w sztolniach).

Sztolnia (rys. 13.5). Jest to podziemne wyrobisko poziome, mające wyjście bezpośrednio na powierzchnię ziemi, przeznaczone do celów komunikacyjnych i wentylacyjnych między podziemnym złożem a po­wierzchnią ziemi. Udostępnienie sztolnią stosuje się w terenach górzys­tych przy stromym zaleganiu pokładów.

Przecznice i przekopy kierunkowe. Ze względu na panujące w góro­tworze ciśnienia oraz ze względów techniczno-organizacyjnych złoże powinno być wybierane planowo i po kolei, rozpoczynając od najwyżej położonych jego części. Dzieli się je płaszczyznami poziomy­mi na poziomy, które udostępnia się z szybu wyrobiskami korytarzo­wymi zwanymi przecznicami i przekopami.

Przecznicą nazywa się poziome wyrobisko korytarzowe udostępniające, wydrążone w skałach płonnych od szybu poprzecznie do linii rozciągłości złoża (patrz rys. 18.3 i 18.4).

Przekop stanowi wyrobisko korytarzowe udostępniające, wydrążo­ne w skałach płonnych od przecznicy równolegle do rozciągłości pokładów (patrz rys. 18.4).

Przecznice i przekopy stanowią połączenia między szybami i od­cinkami złoża, przy czym przecznice mają połączenie bezpośrednie ze złożem (przechodzą przez pokłady), a przekopy połączyć można z pokładem szybikami ślepymi, wyrobiskami pochyłymi lub poziomymi.

Płaszczyznę poziomą przechodzącą przez przecznicę udostępniającą i oddzielającą położony nad nią odcinek złoża nazywa się poziomem, a określa się głębokością, na jakiej łączy się wylot przecznicy z szybem: Na przykład nazwa „poziom 600" oznacza, że połącze- nie przecznicy udostępniającej z szybem głównym znajduje się na głębo­kości 600 m, licząc od zrębu szybu.

Przecznice i przekopy kierunkowe służą do przewozu urobku, transportu materiałów, ruchu ludzi, doprowadzenia lub odprowadze­nia powietrza, odwadniania, doprowadzenia energii itp. Ich przekrój poprzeczny musi być dostosowany do pełnienia wymienionych prac i zadań.

Na rys. 13.6 podano przekrój poprzeczny przecznicy dwutorowej do przewozu lokomotywami z przejściem dla ludzi.

Podszybia. Poziom połączony jest z szybem za pośrednictwem pod­szybia. Jest to wyrobisko lub częściej zespół wyrobisk znajdujących się w bezpośrednim sąsiedztwie szybu na danym poziomie (rys. 13.7). Stanowią je wlot do szybu, komora przyszybowa i wyrobiska pozostałe.

Wlot do szybu i komora przyszybowa stanowią wyrobiska komo­rowe niekiedy o znacznych wymiarach, umożliwiających wyładowanie z klatek materiałów długich. Stanowią one również pomieszczenia, w których dokonuje się załadowania urobku do klatek lub skipów, a załoga oczekuje na wyjazd szybem na powierzchnię, wejście do klatek i wyjście z nich itp.

Pozostałe wyrobiska to dworzec przetokowy - przystosowany do pomieszczenia pociągów ładownych oraz formowania pociągów wozów próżnych, zapewnienia bezpiecznego i sprawnego zjazdu oraz wyjazdu załogi, odebrania materiałów itp. - oraz zbiorniki urobku (przy wyciągach skipowych), komory pomp, zajezdnie elektrowozów, składy Materialów wybuchowych, komory przeciwpożarowe, sanitarne, magazyny, warsztaty i inne wyrobiska pełniące funkcje usługowe dla danego poziomu. Wszystkie te wyrobiska zalicza się do wyrobisk podszybia.

Podszybie powinno być zlokalizowane w skałach jednorodnych i niezaburzonych tektonicznie.

Wyrobiska podszybia - ze względu na ich wymiary, długo­trwałość i znaczenie dla ciągłości ruchu kopalni - muszą być dobrze obudowane. Stosuje się, więc obudowę murową, betonową, żelbetową, stalową lub mieszaną.

13.3.3. Pochyłe wyrobiska udostępniające.

Stanowią je szyby pochyle drążone z powierzchni, pochylnie, dowierz­chnie i upadowe.

Szyby pochyłe (rys. 13.8) stosowane są wówczas, gdy pokład lub żyła wychodzi na powierzchnię ziemi lub, gdy ich wychodnie przykryte są niezbyt grubym nadkładem. Zadania szybów pochyłych są takie same jak szybów pionowych.

13.4. Wyrobiska przygotowawcze.

Udostępnione złoże przygotowuje się do wybierania dzieląc je na sposobne do wybierania odcinki, zwane polami wybierania, działkami wybierania, filarami.

Podziału tego dokonuje się za pomocą wyrobisk korytarzowych, które w czasie wybierania pola będą służyć do odstawy urobku, dostawy materiałów, ruchu ludzi, doprowadzenia powietrza, energii, podsadzki itd.

Zespół tych wyrobisk umożliwiających bezpieczne i ekonomiczne korzystne wybranie kopaliny użytecznej nosi nazwę robót przygotowawczych (rys13.9).

Do wyrobisk przygotowawczych należą chodniki, pochylnie, dowie­rzchnie, upadowe, przecinki itp. Zależnie od przyjętego systemu wybie­rania można je wykonywać z pewnym wyprzedzeniem w stosunku do wybierania lub też równocześnie z wybieraniem złoża.

Chodniki są to górnicze wyrobiska korytarzowe prowadzone poziomo lub prawie poziomo (do 5° nachylenia), niemające bezpośredniego wyjścia na powierzchnię ziemi. Drążone są w złożu i dają urobek będący kopaliną użyteczną (np. chodniki węglowe).

Dowierzchnią jest każde pochyłe wyrobisko korytarzowe łączące dwa lub więcej punktów znajdujących się na różnych poziomach, wydrążone mniej więcej równolegle do linii nachylenia pokładu.

Dowierzchnią dostosowaną do transportu w niej urobku na­zywa się:

- pochylnię, jeżeli urobek opuszczany jest z góry w dół,

- upadową, jeżeli urobek jest wyciągany z dołu do góry.

Do wyrobisk przygotowawczych zalicza się:

- chodniki podstawowe albo poziomowe stanowiące w pokładzie dolne ograniczenie, a więc podstawę poziomu;

- chodniki piętrowe rozcinające pokład w obrębie poziomu na mniejsze odcinki, zwane piętrami; przy niektórych systemach ścianowych podział na pietra wystarczy do rozpoczęcia wybierania, a chodniki piętrowe są wtedy chodnikami nadścianowym (górny) i podścianowym (dolny);

- pochylnie polowe dzielące pietra na pola pochylniane, czyli pola wybierania, które z kolei dzieli się chodnikami filarowymi i dowierzchniami na filary.

Przeznaczeniem chodnika są zadania, jakie musi on spełniać w czasie eksploatacji przygotowanego odcinka złoża (piętra pola, działki, filaru), a więc już w czasie wykonywania robot przygotowaw­czych, szczególnie zaś w czasie wybierania.

Ze względu na przeznaczenie rozróżnia się chodniki i pochylnie:

- przewozowe, którymi przewozi się urobek,

- transportowe do transportu materiałów,

- dojazdowe dla przejścia ludzi,

- wodne do odprowadzenia wody,

- podsadzkowe do doprowadzenia podsadzki itp.

W pokładach węgla wyrobiska przygotowawcze prowadzi się przeważnie w węglu. Jeżeli grubość pokładu jest mała i przekrój poprzeczny chodnika nie mieści się w pokładzie, to zachodzi koniecz­ność przybierania spągu lub stropu (rys. 13.10).

Chodniki podstawowe, a niekiedy pochylnie polowe o dużych wybiegach, przy braku dokładnej znajomości linii rozciągłości drąży się często jako chodniki podwójne (rys. 13.11).

Chodniki te łączy się w określonych odstępach przecinkami, przy czym chodnik równoległy spełniający zadanie chodnika badawczego powinien wyprzedzać chodnik podstawowy. Układ taki pozwala na uniknięcie licznych zakrętów oraz ułatwia wentylację przodków. Przy regularnym zaleganiu pokładu, ze względu na koszta drążenia i utrzy­mania, korzystniej jest drążyć wyrobiska pojedyncze, ale o większych wymiarach.

Poprzeczne przekroje wyrobisk przygotowawczych powinny być tak dobrane, aby zapewnić bezpieczne i sprawne wykonanie zadań, do których je przeznaczono.

13.5. Wyrobiska wybierkowe

Wyrobiska, w których dokonuje się ostatecznego wybierania kopaliny użytecznej i które powstają w wyniku tego wybierania, noszą nazwę wyrobisk wybierkowych. Służą one wyłącznie do wybierania kopaliny użytecznej, dlatego też po jej wybraniu wyrobiska te ulegają likwidacji.

W wyrobiskach wybierkowych zasadniczymi czynnościami wybie­rania są urabianie złoża oraz ładowanie i odstawa urobku.

W celu zabezpieczenia pracujących ludzi, maszyn oraz urządzeń wykonuje się obudowę zabezpieczającą strop i ociosy wyrobiska przed zawaleniem. Po wybraniu kopaliny użytecznej wyrobisko wybierkowe przestaje być potrzebne i wtedy się je likwiduje przez wypełnienie materiałem skalnym dostarczonym z zewnątrz (wybieranie z podsadz­ką) albo skałą płonną z zawału stropu (wybieranie na zawał). Odpadające bowiem ze stropu skały, mają objętość nasypową większą od objętości, jaką zajmowały w caliźnie, wskutek czego możliwe jest całkowite wypełnienie pustej przestrzeni luźnym kamieniem. Z biegiem czasu warstwy nadległe naciskając na zawał powodują jego spra­sowanie.

Wyrobiska wybierkowe likwiduje się, albo od razu całkowicie (zabierki, komory), albo częściowo w miarę postępu wybierania (ubierki, ściany). W tym ostatnim przypadku zachowuje się tylko taką część wyrobiska, jaka potrzebna jest do wykonywania czynności urabiania kopaliny użytecznej, ładowania i odstawy urobku oraz do celów wentylacyjnych. Dostęp do wyrobisk zlikwidowanych musi być tak zamknięty, aby nikt nieświadomie nie mógł do nich wejść.

Do wyrobisk wybierkowych nalezą: zabierki, komory, ubierki i ściany.

Zabierki (rys. 13.12) są to górnicze wyrobiska wybierkowe po­wstające przy wybieraniu pokładu krótkimi odcinkami szerokości do 10 m i długości równej odległości między chodnikami filarowymi lub dowierzchniami, przy czym przodek posuwa się zawsze od calizny w stronę zrobów.

Rozróżnia się zabierki krótkie (zwane potocznie zabierkami) dłu­gości do 40 m i zabierki długie, których długość przekracza 40 m.

Komory stanowiące górnicze wyrobiska wybierkowe podobne są do zabierek, lecz mają znacznie większe wymiary poprzeczne. Prowa­dzenie oraz utrzymywanie wyrobisk komorowych jest możliwe przy bardzo mocnych stropach, dlatego też rzadko stosowane jest w górnic­twie węglowym, często natomiast przy wybieraniu złóż soli i rud metali. W kopalni soli w Wieliczce można oglądać dotąd zachowane potężne komory wybrane w złożu solnym przed setkami lat i utrzymy­wane obecnie dla celów turystycznych i rekreacyjnych (podziemne sanatorium).

Wyrobisko ubierkowe (rys. 13.13) powstaje w wyniku wybierania odcinka złoża ograniczonego dwoma chodnikami (lub pochylniami) równoległymi - czołem przodku usytuowanym prostopadle (rzadziej przekątnie) do ich kierunku.

Wybieranie ubierki musi być poprzedzone wydrążeniem tzw. przecinki, czyli chodnika prostopadłego (przekątnego) do chodników równoległych (pochylń). Jeden z ociosów przecinki stanowi czoło wyrobiska ubierkowego. W ślad za postępem czoła przodku likwi­duje się wybrany odcinek przez podsadzenie lub zawał, pozostawia­jąc tylko taką jego część, jaka jest potrzebna do urabiania calizny oraz ładowania i odstawy urobku. Jest to tzw. przedział roboczy. Wyrobisko ubierkowe długości nie przekraczającej 40 m nazywa się ubierką.

Ściana stanowi wyrobisko ubierkowe długości większej od 40 m. W polskim górnictwie węglowym ściany są najczęściej zalecanymi i stosowanymi wyrobiskami wybierkowymi. Ich długość wynosi przeważnie 100 do 200 m, ale bywają też dłuższe.

Pytania kontrolne

1. Co to jest wyrobisko górnicze?

2. Jaki może być kształt i przekrój wyrobisk górniczych?

3. Podziel wyrobiska górnicze ze względu na przeznaczenie.

4. Jak dzielą się wyrobiska pod względem kształtu i wymiarów?

5. Wymień pionowe wyrobiska udostępniające.

6. Podziel szyby_, pionowe ze względu na przeznaczenie.

7. Czym różni się szyb pionowy od szybika pionowego?

8. Jakie wyrobiska zalicza się do poziomych wyrobisk udostęp­niających?

9. Zdefiniuj podszybie.

10. Jaki jest cel wykonywania wyrobisk przygotowawczych?

11. Wymień wyrobiska przygotowawcze.

12. Jakie wyrobiska zalicza się do wybierkowych?

---