Współczesne koncepcje i teorie wychowania

Teoria wychowania jest działem pedagogiki ogólnej, tak jak dydaktyka. Jest to nauka empiryczne (doświadczalna), wszystkie wykryte prawidłowości są weryfikowane przez doświadczenie.

Biorąc pod uwagę rodzaj instytucji opiekuńczo - wychowawczej możemy wyróżnić np. metodykę pracy w szkole, metodykę wychowania w świetlicy. Biorąc pod uwagę funkcję wychowawców możemy wyróżnić np. metodykę pracy wychowawcy w internacie, metodykę pracy wychowawcy w domu dziecka. Biorąc po uwagę rodzaje celów wychowania możemy wyróżnić: metodykę wychowania moralnego w szkole, metodykę wychowania estetycznego w świetlicy.

Zadania teorii wychowania:

- określanie ideałów wychowania i wyprowadzanie z niego bardziej szczegółowych celów wychowania. Teoria wychowania zajmuje się określaniem pożądanego kształtu osobowości, którą chcemy uzyskać poprzez zabiegi wychowawcze.

• Dostarczanie zasad stawiania diagnoz dotyczących rzeczywistości wychowawczej (procesów wychowawczych). Chodzi tu o dostarczanie diagnoz środowiska wychowawczego wychowanka (badanie rodziny, grup rówieśniczych).

• - Wyjaśnienie procesów, zjawisk i mechanizmów kształtowania się osobowości człowieka,

- Gromadzenie, sprawdzanie i systematyzowanie wiedzy o tym, jak organizować i realizować działanie wychowawcze,

- Gromadzenie wiedzy o tym, jakie są warunki skuteczności działań wychowawczych,

Teoria wychowania jest nauką o celach, formach metodach działań wychowawczych i warunkach ich efektywnej realizacji, czyli jest to nauka o całości działań wychowawczych.

Podstawowe pojęcia teorii wychowania:

- socjalizacja - najstarsze pojęcie. Przez socjalizację określa się zamierzony i niezamierzony wpływ na jednostkę, który prowadzi do uzyskania kompetencji do pełnego uczestnictwa w życiu społecznym.

Socjalizacja obejmuje ogół wpływów zamierzonych, czyli wpływów szkoły i innych palcówek opiekuńczo

- wychowawczych i wpływy niezamierzone, czyli wpływy grup rówieśniczych, środowiska lokalnego, sąsiedzkiego, wpływ TV, prasy, radia.

- kompetencje - pewne zdolności do percepcji (postrzegania) rzeczywistości. Człowiek kompetentny potrafi postrzegać rzeczywistość i ją rozumieć. Z drugiej strony kompetencje odnoszą się również do wykonywania działań. Tutaj człowiek kompetentny to taki, który potrafi działać w praktyce.

Kompetencje mają 3 cechy:

- są stopniowane tzn. można mieć kompetencje średnie, niskie, wysokie,

- mogą być różne w różnych dziedzinach (np. wysokie kompetencje w jednej dziedzinie, niskie w innej),

- z faktem istnienie kompetencji wiąże się to, że zawsze istnieją określone osoby, które są powołane do oceny kompetencji innych ludzi (do badania kompetencji nauczycieli powołani są dyrektorzy, kurator),

Kompetencje obejmują:

- umiejętności zachowania się w różnych sytuacjach,

- uczestnictwo w życiu publicznym,

- funkcjonowanie w grupie zgodnie z funkcjonującym w niej wzorem osobowości, Socjalizacja:

- wprowadzanie w świat wartości,

- proces, który prowadzi do uspołecznienia jednostki, Człowiek uspołeczniony to taki, który w swoich działaniach potrafi kierować się potrzebami, motywami, dążeniami innych osób.

- wychowanie - (w szerokim znaczeniu) wychowanie którym zajmuje się pedagogika ogólna.

Takie wychowanie to celowe, świadome i zamierzone dokonywanie zmian w osobowości człowieka przebiegające w postaci interakcji społecznych.

Z definicji tej wynikają 3 warunki, które muszą być spełnione, aby dane oddziaływanie można było nazwać wychowaniem. Można wychowywać klasę, ale tylko wtedy, gdy oddziaływania wychowawcy doprowadzają do zmiany osobowości wszystkich uczniów. wychowanie - ( w wąskim znaczeniu) różni się od wychowania w szerokim ujęciu, tylko tym, że dotyczy tylko jednej sfery osobowości.

PEDAGOGIKA NIEAUTORYTALNA

Thomas Gordon

Pedagogia Thomasa Gordona, określana powszechnie mianem wychowania bez zwycięzców i bez pokonanych, opiera się na teorii równoważnych (symetrycznych) stosunków interpersonalnych między ludzmi, w tym także między dorosłymi (wychowawcami) a (małymi) dziećmi czy młodzieżą. Każdy w tych relacjach musi być traktowany podmiotowo, z pełnym poszanowaniem jego praw i potrzeb.

Cele wychowania Gordon wyprowadza ze sposobu postrzegania dziecka uważając, że jest ono człowiekiem ze wszystkimi ludzkimi cechami, uczuciami i reakcjami oraz uniwersalne wartości, które dają możliwość bycia wolnym, samookreślającym się podmiotem własnego myślenia.

Pedagogika filozoficzno - normatywna

Związek pedagogiki z filozofią:

• Wg K. Kotłowskiego pedagogika wywodzi się z filozofii. Naukowiec usiłujący wyzwolić się od wpływów filozofii w swoich badaniach z reguły popada nieświadomie w zależność od innej filozofii.

• W badaniach należy brać pod uwagę nie tyle jakąś wyodrębnioną szkołę filozoficzną naszej cywilizacji.

• Pedagogika filozoficzna musi pozostawać w ścisłym związku z pedagogiczną empirią, wtedy można liczyć na osiągnięcie sukcesów wychowawczych.

• Istotą wychowania jest dążenie do osiągnięcia jakichś wartości dla społeczeństwa i/lub dla jednostki.

• Wychowawca powinien znać nie tylko cel, ale strukturę oraz hierarchię wartości.

• Wychowanie człowieka jest procesem jego integracji wokół wartości z zachowaniem pewnych prawidłowości (wyznaczają one fazy rozwoju psychofizycznego i naturę wartości i ich hierarchię.

Wg Kotłowskiego:

Wychowanie - należy do jednego z najbardziej złożonych działań człowieka, jakim jest jego oddziaływanie na drugą ludzką świadomość w celach wychowawczych. 

Działalność wychowawcza - takie działanie, mające na celu rozwój osobowości dziecka przez włączenie go w służbę uznawanych przez społeczeństwo wartości.

Aktem pedagogicznym - jest każda świadoma czynność człowieka, która zorientowana jest na jakiś cel wychowawczy. Akt ten dzięki swojej normatywności jest czymś dynamicznym.

• Pedagogika wywodzi się z filozofii; należy brać pod uwagę cały dorobek filozoficzny naszej cywilizacji.

• Istotą wychowania jest dążenie do osiągnięcia wartości.

• Wychowanie - integracja wychowanka wokół wartości; zgodne z wartościami.

• Wychowanie musi wpływać na osobowość dziecka (intelekt, uczucia, wola).

• Wychowanie musi być adekwatne do rozwoju.

Chrześcijańska pedagogika personalno - egzystencjalna

Personalizm jest jednym z ważniejszych kierunków we współczesnej filozofii, jak również radykalnym nurtem w naukach o wychowaniu. Afirmuje on bowiem każdy podmiot, który jest zaangażowany w proces socjalizacji, kształcenia i wychowania - jako osobę.
Obejmuje wszystkie prądy i nurty w teoriach pedagogicznych, które ukazują osobę jako istotę autonomiczną, jej godność i rozumność. Elementem konstytutywnym dla personalizmu jest afirmowanie zdolności osoby do miłości oraz samo świadomości. Osoba ludzka posiada w sobie walor niepowtarzalny i nadrzędny wobec wszystkich wartości materialnych, struktur ekonomicznych czy społeczno politycznych . Personalizm to każda nauka przypisująca osobom ważne miejsce w rzeczywistości . Uważano, że "z godnością osoby wiążą się jej prawa zarówno ludzkie, jak obywatelskie i społeczno - gospodarcze" . Zadaniem wychowania jest prowadzić człowieka w jego dynamicznym rozwoju. Zastosowanie personalizmu w wychowaniu ma prowadzić do dynamicznego rozwoju człowieka, które kształtuje go jako osobę. Celem wychowania zaś ma być zdobywanie duchowej i wewnętrznej wolności oraz dążenie do wolności zewnętrznej w życiu społecznym przez podporządkowanie swoich celów dobru wspólnemu.

.

1. Punktem wyjścia jest zrozumienie wychowanka, wejście w jego świat z zainteresowaniem i życzliwością; postawienie się na miejscu tych, których spotykamy.

2. Wychowanek nie jest kimś gorszym lub mniej wartościowym od wychowawcy. Wady i braki trzeba dostrzegać, ale nie można ich utożsamiać z wychowankiem. Trzeba odnaleźć w nim obraz Boga, który go kocha i mu przebacza.

3. W relacjach między wychowawcą a wychowankiem trzeba dążyć ku przyjaźni nie oczekując wdzięczności i przywiązania. Dać wychowankowi odczuć miłość bez zasłaniania Chrystusa, który kocha go najbardziej.

4. Proces wychowania to wsłuchiwanie się w wychowanka. Nie narzucanie i przymuszanie, lecz delikatna pomoc do budzenia zainteresowania

5. Celem jest dopomożenie wychowankowi w odnalezieniu jego miejsca w życiu i powołania ku dojrzałości ludzkiej i chrześcijańskiej.

Pedagogika społeczno - personalistyczny

• U podstaw warstwy duchowej realizuje się samokształcenie i samowychowanie.

• Samokształcenie to nie tylko aktywizacja intelektualna, lecz także artystyczna i techniczna, społeczna i moralna, polityczna i filozoficzna, w zakresie kultury fizycznej i kultury towarzyskiej.

• Celem samokształcenia jest nie tylko opanowanie odpowiednich wiadomości i ciągłości, lecz nabycie umiejętności wartościowania i wyboru oraz kształtowania swej osobowości.

• Człowiek jako istota dojrzała w fazie duchowej i rozumna, wykształcona i wolna, rozwija się w działaniu i wysiłku na rzecz nieprzemijających uniwersalnych wartości dobra, prawdy i piękna.

• Warunkiem powodzenia w życiu każdego człowieka jest poznanie właściwości swego charakteru oraz wyzyskiwanie w walce życiowej jego dobrych stron, liczenie się z jego stronami ujemnymi.

• Walorem pedagogiki Kamińskiego jest określenie kierunku pożądanych i możliwych zmian osobowościowych i społecznych

Wychowawca:

1. Nie stawia siebie ponad ani poza młodzieżą, lecz wśród niej.

2. Jest czynny razem z młodymi i wśród młodych.

3. Doradza - nie narzuca, inspiruje i sprawdza, a nie wykonuje czegoś za młodzież.

4. Kontroluje, gdyż wie, że młodzież lubi być kontrolowana przez tych, którzy jej przewodzą.

5. To człowiek, który chce wychowywać i nigdy ten, który jest do wychowywania zmuszany.

Pedagogika serca

Należy respektować podmiotowość dziecka w procesie wychowania. . Nie wolno traktować dziecka przedmiotowo, jako własności jego rodziców. Dominuje u większości osób dorosłych pogląd, że rodzic jest właścicielem dziecka, jego panem i władca. „To moje dziecko, ja sprawuje nad nim władze, mam prawo zrobić z nim co zechce.

Mówiąc o prawach dziecka stwierdza, że podstawowym jego prawem jest prawo do miłości. Dziecko pozbawione miłości nie może rozwijać się prawidłowo.

Dziecko jest człowiekiem i wszystkie prawa należne człowiekowi, są należne również jemu.

W pedagogice serca nie ma miejsca na wymuszanie określonych zachowań poprzez stosowanie kar cielesnych. Kary takie uderzają w nietykalność cielesna dziecka i uwłaczają jego godności. Jedynym elementem motywującym może być miłość i relacja pełna szacunku. Stosowanie kar cielesnych nazywa okaleczaniem dzieciństwa swoich podopiecznych.

Duchowa pedagogika miłości

Wychowawca musi mieć serce, sferę własnego ducha, by pomóc uczniom w rozwoju mocy ich własnych serc i własnej duchowości.

Wychowanie postrzegane jest jako wychowanie funkcjonalne, czyli niezamierzone wpływy środowiska oraz wychowanie intencjonalne, będące ukierunkowaniem socjalizacji. To ostatnie kreujemy dzięki własnym działaniom pedagogicznym, mającym dwa aspekty: przeciwdziałający (profilaktyczny) i budujący. Ten pierwszy rodzaj działań jest nieprzyjemną dla wychowanka i uciążliwą częścią wzajemnych interakcji. Pojawia się w sytuacjach konfliktowych lub zagrażających bezpośrednio życiu lub bezpieczeństwu. Czasami pedagog odwołuje się w takich sytuacjach do nacisku i przemocy.

Drugi aspekt działań pedagogicznych jest najradośniejszą stroną wychowania, a sprowadza się do wspierania i pobudzania wychowanka poprzez kształtowanie „odżywczego” środowiska jego życia i rozwoju oraz poprzez wychowanie w miłości.

1. danie oparcia dziecku

1. stworzenie mu emocjonalnego bezpieczeństwa

2. zagwarantowanie mu spokoju

3. respektowanie dziecięcego świata

4. dostosowanie wystroju pomieszczeń do aktywności edukacyjnej dziecka

5. pielęgnowania wspólnoty.

W centrum wychowania jako pobudzania i wspierania rozwoju ucznia sytuuje miłość. To, co rzeczywiście motywuje człowieka do pozytywnego działania, to jego rozwinięte, ukształtowane serce. W nim bowiem zakorzeniona jest wyższa natura człowieka, pozwalając mu na nabranie dystansu do samego siebie, wskazując drogę do samodoskonalenia się. Uczucia dziecka mają być uszlachetniane przez wartości nadrzędne.

Wychowanie drugiego człowieka musi być zgodne z naturą, co oznacza, że jego zadaniem nie może być kształtowanie dziecka na wzór tego, co powstało w zamyśle społeczeństwa lub wychowawcy, ale rozwijanie w nim tego, co w nim samym istnieje i co pcha go do rozwoju i samourzeczywistniania. Dzieci przeżywają świat zupełnie inaczej, żyją marzeniami, wyobrażeniami, a ich pytania dotyczą w zasadniczy sposób sensu zjawisk a nie ich przyczyny. Dlatego trzeba znów stać się troszeczkę dzieckiem, aby móc z nim rozmawiać i wprowadzać we własny sposób postrzegania świata.

Wychowawca musi mieć możliwość oddziaływania na dziecko, musi - w pewnej formie - mieć nad dzieckiem władzę. Władza ta jest fundamentem, na którym spoczywa całe wychowanie. Nie da się uniknąć we wzajemnych interakcjach z dorastającym dzieckiem sprawowania nad nim władzy.

Pedagogika niedyrektywna

Do natury pedagogiki jako nauki o wychowaniu należy nie tylko formułowanie sądów postulujących proces wychowawczy, ale i ukazujących to, jak powinien on przebiegać.

W różnego rodzaju propozycjach, wręcz receptach (dyrektywach) wychowawczych pojawia się przekonanie, że jest możliwe wyrobienie u dzieci i młodzieży pożądanych przez dorosłych cech czy właściwości osobowościowych. Nic też dziwnego, że na rynku oświatowym dominują podręczniki i poradniki, w których są zawarte najprzeróżniejsze wskazania, normy, formy i metody wychowywania innych. Wystarczy, że wychowawcy uświadomią sobie, kim powinien być ich wychowanek, jakie powinien mieć predyspozycje, by sięgnąć po odpowiedni zbiór przepisów (recept) i znaleźć w nich optymalne rozwiązanie czy strategię postępowania.

Kłopot pojawia się jednak wówczas, kiedy zaczerpnięte z literatury rady nie skutkują powodzeniem. Dziecko musi rozstrzygnąć dość zasadniczy problem: Czy wierzyć swoim doznaniom i impulsom, ale za cenę utraty rodzicielskiej miłości, czy może wierzyć temu, jak oni postrzegają jego wewnętrzny świat przeżyć i potrzeb, ale za cenę utraty zaufania do własnych odczuć, myśli i doświadczeń? Pojawia się zatem konieczność dokonania wyboru między dwiema negatywnymi możliwościami, gdyż ono potrzebuje zarówno samodzielności w doświadczaniu i przeżywaniu świata oraz siebie samego, jak i matczynej miłości.

Pedagogika Gestalt

Pedagogikę Gestalt określa się również mianem pedagogiki wychodzącej najpierw od nauczyciela, wychowawcy. Istotne są cele osobistego życia i system wartości samych pedagogów. Ważne jest ujawnienie pożądanego systemu wartości i podmiotowe ustosunkowanie się do niego. Czyli nie tylko zrozumienie, analizowanie czy interpretacja wydarzeń, zachowań i odczuć, ale całościowe uświadomienie sobie sposobu, w jaki funkcjonuje, jak przystosowuje się do otoczenia, w jaki sposób integruje bieżące doświadczenia. Wychowanek musi być odpowiedzialny za samego siebie. Powinien odznaczać się empatią i szacunkiem dla drugiej osoby we wzajemnych relacjach. Istotne jest zaangażowanie w dialog pomiędzy wychowawcą a wychowankiem. Nauczyciel czasami musi odejść od swojej strategii, wychowania — oddziaływania, aby zachować prawdziwość swojego dialogu. Nie wolno mu wykorzystywać wychowanka, powinien przestrzegać etyki, uwzględnić motywację.

PEDAGOGIKA WYCHOWANIA INTEGRALNEGO

W świetle tej pedagogiki człowiek jest istotą z natury dobrą, dążącą do rozwoju, harmonii wewnętrznej z sobą i z otaczającym ją światem, ale także podatną na destrukcję, która może się uzewnętrznić w każdej chwili. Działanie pedagogiczne musi być zatem ukierunkowane na inną osobę jako człowieka, w pełnym wymiarze jej osobowości. Oznacza to dla wychowawcy zajmowanie się właściwościami umysłowymi, emocjonalnymi, psychicznymi i fizycznymi wychowanka. Podmiot tych oddziaływań postrzegany jest jako człowiek, który znajduje się w toku osobistego procesu wzrostu. Bierze on także aktywny udział w rozwoju własnych możliwości. Rolą wychowawcy jest stwarzanie wychowankom kontekstu do ich rozwoju,

Pedagogika humanistyczna włącza do procesu edukacyjnego emocje, wyobraźnię, intuicję i sferę wolicjonalną osób uczących się. W tym sensie staje się ona niezbędnym uzupełnieniem dla tradycyjnej pedagogiki. Cały twórczy potencjał i spontaniczność ludzi możemy odnaleźć w dzieciach.

PEDAGOGIKA ANTYAUTORYTARNA

Prekursorem pedagogiki autyautorytarnej w aspekcie politycznym był wybitny humanista i filozof Theodor W. Adorno, który opublikował w 1966 r. esej zatytułowany "Wychowanie po Oświęcimiu"

Jego główną myślą było to, by już nigdy więcej nie powtórzył się Oświęcim. Chodziło mu także, by poszukiwać nowych idei edukacyjnych - pedagogiki miłości i tolerancji.

Uważał, że są dwa źródła totalitarnej przemocy:

po pierwsze - wychowanie we wczesnym dzieciństwie,

po drugie - ogólna oświata, która ma nie dopuścić do powtórzenia czasów Oświęcimia.

Wychowanie wg T. Adorno powinno przygotowywać do konfliktów jako czegoś normalnego i do stanowienia oporu wobec przemocy względem słabszych.

Ogromny wpływ na dyskusję o wychowaniu antyautorytarnym wywarł angielski pedagog Aleksander Sutherland Neill. Jego zdaniem prawie wszystkie dzieci są źle wychowywane, ponieważ tylko niektóre z nich dorastają w rodzinie, która zapewnia wolność, możliwość bycia sobą. Dobra natura dziecka jest deformowana przez społeczeństwo, a szczególnie przez rodziców i nauczycieli. "Wszyscy próbują zmienić, "uformować" charakter dziecka, poprzez narzucanie własnej osobowości dziecku. Tego typu podejście nie jest w interesie dziecka. Jest to idea formowania człowieka na własne podobieństwo" . A. S. Neill uważa, że nauczyciele jeszcze w większym stopniu niż rodzicie wykorzystują swoją instytucjonalną przewagę nad dziećmi. Wielu z nich nie interesują potrzeby, uzdolnienia i rozwój uczniów, boją się zmian kształcenia, czy wychowania.

Celem wychowania ma być wolny człowiek, który jest w pełni szczęśliwy i żyje w harmonii z pokoleniem ludzi dorosłych. Wychowanie ma polegać na rozwijaniu i wspieraniu zainteresowań i ciekawości dziecka, a przez to będzie ono szczęśliwe, będzie w pełni sobą. A. S. Neill, zauważył, że "dziecko posiada wrodzoną roztropność i wrodzony zmysł rzeczywistości. Jeśli pozostawi się mu swobodę, nie skrępowaną żadnymi sugestiami dorosłych, dziecko rozwinie się na miarę swych maksymalnych możliwości" . Wolność oznacza dla niego prawo do czynienia tego wszystkiego, co danej osobie sprawiało radość, ale tylko na tyle, na ile nie zagrażało to wolności innych osób. We wspólnocie bowiem człowiek uczy się kompromisu, aby zachować wolność. Wychodził z założwnia , że lepiej będzie, jeśli z jego szkoły wyjdzie szczęśliwy zamiatacz ulic, niż znerwicowany uczony.

Podstawowe przesłanki antyautorytarnej pedagogii A. S. Neilla:

• Dziecko jest z natury dobrą istotą ludzką i może się swobodnie rozwijać;

• Należy zrezygnować w wychowaniu dziecka ze środków dyscyplinujących;

• Najważniejszy jest rozwój emocjonalny i twórczy dziecka, zaś wtórny jest rozwój intelektualny;

• Cel wychowania musi być zorientowany na indywidualne potrzeby dziecka oraz na jego dążenie do szczęścia;

• Relacje wychowawcze dorosłych z dzieckiem powinny być partnerskie, a nie autorytarne;

• Podstawową kategorią struktur (instytucji) pedagogicznych jest samostanowienie i samorządność;

• Rezygnacja z sugestywnych oddziaływań na dziecko czy jego motywację tzn. brak indoktrynacji religijnej czy możliwość do przeżywania przez dzieci swojej seksualności;

• Dobrowolny udział w zajęciach szkolnych;

• Uczenie się w toku odkrywania, eksperymentowanie, zabawy.

A.S. Neill jest także autorem hasła, które dziś jest bardzo popularne: "to szkoła powinna przystosowywać się do uczniów, a nie na odwrót". Dzięki niemu rozpoczęła się rzeczowa dyskusja wokół wolności i poszanowania godności dziecka.

Pedagogia A.S. Neilla dała początek rozwojowi awangardy pedagogicznej, wychowania antyautorytarnego, głoszącej hasła wyzwolenia zniewalanych dzieci i młodzieży od autorytarnych nauczycieli i rodziców.

Krytyce poddano treści i metody wychowania, irracjonalność władzy, ucisku, by podkreślić wartość samo- i współstanowienia osób o swoim losie. Pojawiły się publikacje ostro krytykujące szkołę za panujący w niej: stres szkolny, fizyczne i psychiczne choroby uczniów, samobójstwa i system klasowo-lekcyjny. Ta nowa pedagogika sięgała do korzeni humanistycznego protestu przeciwko autorytarnemu wychowaniu. To, co na początku XX w. wzbudzało opór i oburzenie społeczne, dziś traktowane jest jak coś normalnego.

Współczesna praktyka pedagogiczna potwierdza, że nastąpiła liberalizacja zachowań dzieci, która wyraża się swobodą, spontanicznością, prawem do samorealizacji. Wielość, różnorodność stylów wychowania dzieci stała się dziś rzeczywistością, a mogła zaistnieć dzięki pojawieniu się i rozpowszechnieniu idei wychowania antyautorytarnego.

Zaczęły więc powstawać przedszkola i szkoły antyautorytarne, które stanowią dziś awangardę nowoczesnej myśli pedagogicznej i niekonwencjonalnych rozwiązań dydaktycznych. Ich zaletą jest angażowanie rodziców do tworzenia warunków kształcenia i wychowania ich dzieci. Wychowanie to jest dzisiaj stanem normalnym, ale ciągle poddawane jest krytyce.

Pedagogikę antyautorytarną najczęściej krytykuje się za to, że:

• nie wnosi nic nowego do pedagogiki , gdyż podobne rozwiązania znalazły się w szkołach Nowego Wychowania ( od 1921 r.)

• celem naczelnym czyni szczęście osobiste, gdy tymczasem jest ono ubocznym celem wychowania. Wychowanie nie może być gwarancją ludzkiego szczęścia

• akcentuje w wychowaniu samourzeczywistnienie , osobiste zadowolenie jednostki z życia, co może spowodować osamotnienie i niezdolność do życia w grupie społecznej,

• rozbudza skłonności do dewiacji w sferze życia intymnego człowieka, przyznając dzieciom prawo do heteroseksualnych zabaw i wiedzy o życiu seksualnym ludzi dorosłych,

• przecenia w wychowaniu rolę dynamiki rozwojowej i samostanowienia dziecka,

• sprzyja tworzeniu prywatnych, elitarnych i drogich szkół dla zamożnych, pomija dzieci z rodzin robotniczych,

• nie przygotowuje do życia w świecie pełnym walki, konkurencji, korupcji,

• pozwala na dobrowolny udział dzieci w zajęciach szkolnych, bazuje na antyintelektualizmie i odrzuceniu duchowych wartości,

• programy szkół antyautorytarnych są nie do powtórzenia w innych placówkach tego typu, gdyż ich wychowawcze sukcesy zależą od niepowtarzalnej osobowości ich twórcy,

• zwracając zbyt dużą uwagę na ucznia , doprowadziła do nieuczenia się, przez co wzrósł odsetek analfabetów i wtórnych analfabetów,

• doprowadziła do kryzysu system demokratyczny, w którym autorytarnie wychowane pokolenie nie jest zainteresowane aktywnym uczestnictwem w życiu politycznym państwa,

• przyczyniła się do wzrostu patologicznych zachowań wśród młodzieży oraz wychowała dzisiejszych neofaszystów,

• krytykując autorytety, zburzyła wzajemne zaufanie i ciągłość między dziećmi a starszym pokoleniem,

• przez przyznanie dzieciom prawa do samo- i współstanowienia, doprowadziła do upadku roli nauczyciela i spadku autorytetu rodziców.

Jednak zdaniem B. Śliwerskiego zbyt wiele złego przypisuje się idei wychowania autorytarnego, jakby ono tylko wpływało na zmianę postaw dzieci i młodzieży. Idea ta stała się natomiast doskonałym argumentem dla kolejnych pokoleń pedagogów, w forsowaniu swoich doktryn czy modeli wychowania.

Trzeba zauważyć, że nie ma jednej pedagogiki czy teorii wychowania antyautorytarnego, gdyż można do niej zaliczyć wychowanie wolne od represji, od kar, od społecznych przymusów, od autorytetów, aż do wychowania rewolucyjnego, prowadzącego do zmian społeczno-politycznych w społeczeństwie.

Nie każdy wychowawca, który jest przeciwnikiem autorytarnego, czy represyjnego stylu wychowania, jest przedstawicielem wychowania antyautorytarnego.

Należy też odróżnić pedagogikę antyautorytarną o orientacji wychowawczej, która dąży do swobodnego rozwoju osobowości dziecka, od pedagogiki antyautorytanej o orientacji politycznej, zabiegającej o wolną osobowość jednostek ludzkich, w wolnym społeczeństwie.

Idea wychowania antyautorytarnego jako przeciwstawna wychowaniu autorytarnemu, jest częścią szeroko pojmowanego wychowania liberalnego. Nie jest więc jedyną, ale jedną z wielu możliwych dróg do zagwarantowania wolności indywidualnego rozwoju w codziennych kontaktach między wychowawcami a ich wychowankami

Pedagogika radykalnego humanizmu

Przedstawicielem tej pedagogiki jest Erich Fromm. Fromm stara się zrozumieć przemoc, agresję i okrucieństwo jakie od zawsze towarzyszą człowiekowi. Umiejscowił je w niezdolności człowieka do kochania innych, niemożności rozwiązywania podstawowych problemów życia. Czyli obwinia za przemoc i agresje fakt że człowiek nie umie kochać i radzić sobie w życiu z problemami.

Fromm wyróżnia 2 rodzaje wrogości:

• Wrogość reakcyjną (reakcja człowieka na zagrożenie życia i zdrowia)

• Wrogość rekompensacyjną (sposób na odzyskanie poczucia własnej mocy przez ludzi słabych)

Fromm przywiązuje wielką wagę do asertywności i obrony własnego człowieczeństwa. W procesie wychowania i kształcenia zmierza do wytworzenia zdolności obronnych przeciw zagrożeniom życia, indywidualności i osobistej godności.

Pedagogika emancypacyjna

Jest to pedagogika powstała na bazie teorii krytycznej T. Adorno i jest powrotem do idei wolności w wychowaniu; Nawiązuje do psychoanalizy, ale jej głównym założeniem jest emancypacja rozumiana jako proces osiągania stanu autonomii i dorosłości

EMANCYPACJA - Jest to walka o samostanowienie, równouprawnienie, współdecydowanie, demokrację, samorządność, mądrość i racjonalizm ;

TYPY PODEJŚCIA DO PEDAGOGIKI EMANCYPACYJNEJ:

1. POLITYCZNO - INSTRUMENTALNY Jest to takie podejście do nauki o wychowaniu, które sprawiło, że pedagogika ta stała się głównie ruchem protestu przeciwko nowemu społeczeństwu przemysłowemu, przeciw jego ideologii, przeciw zagrożeniu ekologicznemu;

2. 2 . INDYWIDUALISTYCZNO - ANARCHISTYCZNY) Jest to nurt dążący do ukształtowania nowego człowieka, żyjącego w społeczeństwie wolnym od władzy i przemocy ; naczelnym celem wychowania jest tu umożliwienie człowiekowi bycia wolną osobowością bez przymusów jakie niesie ze sobą państwo, religia, prawo i normy moralne; uważano, że owe przymusy zostały wymyślone po to, by pozbawić jednostkę możliwości samostanowienia;

Jedną z form wychowania emancypacyjnego jest postawa autentycznej miłości wobec ludzi, a nie wobec samego siebie.

Wychowanie od czegoś - wychowanie pozbawione represji , wychowanie bez autorytetów, wychowanie bez lęku, swobodne wychowanie;

Wychowanie ku czemuś - wychowanie do nieposłuszeństwa; wychowanie antyautorytarne ; wprowadzanie w doświadczanie samego siebie; wspieranie samoregulacji; uczenie się z siły własnego ja;.

Pedagogika międzykulturowa

Powstała w Niemczech na początku lat siedemdziesiątych, miała na celu poszerzenie horyzontu problemów o jeszcze inne, istniejące w danym społeczeństwie kultury i subkultury, rozpoznanie ich i uświadomienie istniejących między nimi różnic. Zarówno w literaturze pedagogicznej, jak i w polityce oświatowej państwa podkreśla się konieczność budowania podmiotowości uczniów. Proces ten powinien się opierać na dziedzictwie kulturowym jako koniecznym warunku kształtowania świadomych i twórczych członków wspólnoty lokalnej, regionalnej, narodowej, europejskiej i światowej, otwartych na inność i różnorodność kultur, a jednocześnie świadomych własnej niepowtarzalnej tożsamości i odrębności. Niezbędne jest więc tworzenie i realizacja programów edukacyjnych dla dzieci i młodzieży umożliwiających przejście od monologu do dialogu kultur. Ukierunkowane na przeciwdziałanie powstawaniu i funkcjonowaniu stereotypów, uprzedzeń etnicznych, narodowych, religijnych, na budowanie mostów i podejmowanie wspólnych przedsięwzięć służyłyby wychowaniu w duchu otwartości, tolerancji, wzajemnego szacunku oraz zmiany odniesień w stosunku do „obcego”. Jest to pedagogika „spotykania się kultur”. Jej istotę oddaje maksyma: czego ja nauczyć się mogę od innych kultur i czego ludzie innych kultur nauczyć się mogą ode mnie. Postuluje się, by najważniejszym źródłem tej nauki były bezpośrednie osobiste i konkretne doświadczenia zdobywane w codziennym życiu, a nie teksty pisane.

Główne cele edukacji międzykulturowej to:

• porozumiewanie się w skali światowej ludzi różnej rasy, języka, religii, tradycji, stylu życia,

• angażowanie na rzecz pokoju, równości, sprawiedliwości i bezpieczeństwa we własnym kraju i na całym świecie,

• wyzbywanie się uprzedzeń i stereotypów,

• przeciwstawianie się wszelkim formom ksenofobii, dyskryminacji, rasizmu i wrogości wobec mniejszości.

Pedagogika międzykulturowa ma więc „odwagę utopii” sprowadzającą się do artykułowania niezgody na zastany świat, co łączy się z nakazem konkretnego, codziennego podejmowania w najbliższym otoczeniu działań na rzecz urzeczywistnienia tej wizji. Szkole przypisuje się rolę ośrodka koordynującego wszelkie formy działania w tym zakresie, z zaznaczeniem, że nie mogą się one ograniczać do poznawania folkloru mniejszości etnicznych, organizowania akcji „bratania się”, pokazywania wyidealizowanych obrazów różnych krajów, ponieważ takie formy nie wystarczają do zdobycia kompetencji komunikacji międzykulturowej, akceptowania w codziennym życiu pluralizmu kulturowego czy rozbudzania motywacji do wzbogacania siebie poprzez poznawanie innych kultur.

Doświadczenie pogranicza, spotykania wielu kultur zawiera w sobie zarówno niechęć, wrogość, jak też wzajemną tolerancję i współdziałanie. Należy poznawać te różne doświadczenia, dobre i złe, bo one także tworzą część naszego europejskiego dziedzictwa. Nie można tworzyć nawet na użytek jednoczącej się Europy kolejnego mitu idyllicznie rozwijających się obok siebie kultur, religii, ponieważ i tak nie wytrzymałby on próby czasu.

Poziom edukacji międzykulturowej jest wciąż zbyt niski. Prowadzone w latach 90. badania wykazały, iż dzieci polskie w wieku siedmiu lat mają już dość wyraźnie negatywne nastawienie do mniejszości narodowych żyjących w Polsce. Jedną z prób przeciwdziałania takim postawom jest umożliwienie naszym uczniom kontaktu z historią i kulturowym dorobkiem najważniejszych, mniejszościowych grup etnicznych i religijnych. Dzieci i młodzież powinny zdobywać informacje, wchodzić w rolę członków grup mniejszościowych, w kontakty z różnymi przedstawicielami tych grup, dostrzegać podobieństwa, rozumieć różnice niezależnie od przynależności do grupy etnicznej czy religijnej.

Ustawowe koncepcje pedagogiczne. Pedagogika jako nauka o kształceniu i wychowaniu.

Pod pojęciem wychowanie rozumie się świadome i celowe oddziaływanie rodziców, osób starszych na młodzież. Zrozumienie tego zjawiska odnosi się do całokształtu czynności mających wpłynąć na rozwój dzieci a także młodzieży. Rodzic, wychowawca jak i środowisko swoimi poczynaniami i czynnikami wpływa na poszczególne sfery rozwojowe: fizyczną, umysłową, moralną i estetyczną a także przyczynia się do ukształtowania pewnych sprawności politechnicznych jak i istotnych wiadomości. Termin wychowanie zawęża się do jednej sfery, mając tu na myśli rozwój osobowości dziecka, wiąże się on z oddziaływaniem na rozwój moralny dziecka i w tym momencie jak gdyby jego ogólny sens zanika i przeciwstawia się wychowaniu czy wykształceniu czysto intelektualnemu. Termin wychowanie jest używany najczęściej szeroko na oznaczenie społecznie korzystnego rozwoju nie tylko dziecka, ale ogólnie człowieka, osiągnięcie maksymalnego stanu tego rozwoju i wszelkich czynników sprawczych, naturalnych i intencjonalnych oddziaływujących na rozwijającą się jednostkę.

Kształcenie odnosi się do wszelkich czynności mających na celu rozwój strony umysłowej. Zazwyczaj oznacza zespół nauczycielskich działań, które realizują określone, założone cele. Jest to proces przyswajania wiadomości, oraz kształtowanie umiejętności, które wpływają na rozwój osobowości człowieka. Ta definicja kształcenie zachodzi pod szeroko rozumiane wychowanie.

Nauczanie wiąże się z działalnością szkoły, czyli z działalnością społeczną. Nauczyciel kieruje grupą osób stymulując ich rozwój, umożliwiając im tym samym osiągniecie celów kształcenia, czyli zamierzonych właściwości uczniów fizycznych, umysłowych, społecznych, kulturowych i duchowych. Nauczanie ma na celu poznawanie nowych rzeczy i zdarzeń, poznawanie prawidłowości, nabywanie umiejętności i nawyków oraz praktykowanie ich w życiu.

Edukacja, z łac. educare, oznacza wyprowadzenie jednostko z jakiegoś stanu gorszego do lepszego. Jeśli odnosi się ona do człowieka w tym przypadku rozumiana jest jako jego rozwój. Kwiatkowska edukację uważa za wydobywanie sił tkwiących w człowieku poprzez stymulujące działania.

Wychowanie, które ma na celu przystosowanie jednostki do życia społeczeństwie musi doprowadzić do samowychowania, wtedy widziana jest jego skuteczność. Człowiek sam inicjuje i realizuje pewne określone zadania, określa cela, dobiera odpowiednie metody i formy zachowania, aby osiągnąć zmiany w osobowości pożądane z punktu widzenia przyjętych standardów. Swoją działalność świadomie kontroluje i ocenia. Samowychowanie jest następstwem wychowania a więc ma charakter wtórny.

Samokształcenie wynika z chęci zdobywania wykształcenia. Czynność ta pochodzi od samego podmiotu i jego działalności własnej, która zmierza do rozwijania umysłu po doborze celów, treści, warunków i środków.

Autoedukacja jest wydobywaniem sił drzemiących w samym człowieku przez świadome kierowanie i kontrolowanie tego procesu. Jednostka podejmując czynności autoedukacyjne ma na myśli stymulowanie i kreowanie swojej osobowości i rozwoju.

Wszystkie przytoczone terminy ściśle łącza się z nauką, jaką jest pedagogika. Z języka greckiego pedagogika oznacza ukierunkowanie dziecka, kierowanie nim. W pierwotnym sensie pedagogika miała charakter tylko praktyczny. Rozszerzające się nauki nadały jej sens także teoretyczny. W starożytnej Grecji działalność sofistów doprowadziła do wykształcenia się praktycznego działania pedagogicznego jak i stała się także refleksją nad czynnikami, które wpływają na to działanie, nad ich skutecznością. Obecnie pedagogika jest rozumiana jako nauka teoretyczna i praktyczna dotycząca wychowania i nauczania. Zajmuje się także wszelkimi zjawiskami wychowawczymi, celami, treścią kształcenia, warunkami, w których zachodzi cały proces wychowania, metodami i technikami zapewniające skuteczność w wychowaniu, instytucjami, które działają i zajmuj się wychowaniem. Pedagogika w swoim zakresie zawiera pewne metody pracy jak i metody badawcze. Każda metoda badań naukowych musi być skutecznym dochodzeniem do celu. Metody w metodologii możemy podzielić na dwie podstawowe grupy: metody badawcze, które wyjaśniają pewne właściwości,; metody poznania, które powinny kierować się materializmem dialektycznym oraz historycznym.

Metoda materializmu dialektycznego odnosi się do spojrzenia na wszelkie zjawiska jako powiązanych i wspólnie uwarunkowanych. Materializm historyczny wiążę się natomiast z ukazywaniem wszelkich historycznych zależności pomiędzy instytucjami wychowawczymi, teoriami pedagogicznymi, formami świadomości społecznej, strukturami ekonomicznymi w dawnych czasach i obecnie. Z analizy literatury pedagogicznej jak i historycznej, praktyki badawczej wynika, że w dochodzeniu do wiedzy pojęciowej i rekonstrukcji rzeczywistości pedagogicznej w dawnych czasach posługujemy się badaniami, metodami historycznymi rozwijając przy tym problem metodologiczny.

Pedagogika badając sposoby dochodzenia do celu stawia również pewne postulaty metodyczne. Poznanie i zbadanie na przestrzeni wieków doświadczeń pedagogicznych musi dokonywać się przy stosowaniu różnych metod badawczych. Stosowanie jednostronnych metod w badaniach prowadzi do fałszywych wniosków. Osobę badającą obowiązuje kryterium obojętności, potrzeba stosowania kryteriów odniesienia i różnorodnych metod. Sama umiejętność stosowania metod nie wystarczy, aby je potrafić stosować z efektami i z naukowym podejściem. Metody badawcze powinny umożliwiać wykrywanie związków między badanymi zjawiskami, ustalać prawa rządzące przebiegiem badanego zjawiska. Bardzo ważna jest zależność między teorią a praktyką, badacz musi być odpowiednio przygotowany do pracy od strony teoretycznej a wszystkie jego praktyczne czynności powinny się na tej wiedzy opierać. Każdy proces badawczy składa się z poszczególnych etapów postępowania według określonego schematu. Jest to tzw. faza koncepcji. Elementami, budującymi każdą dyscyplinę naukową jest jej przedmiot. Badacz, który koncentruje się na pewnym badanym zjawisku musi dokładnie sprecyzować przedmiot i cel badań: może to być praca dyplomowa, lepsze poznanie miejsca pracy w celu jej doskonalenia. Po sprecyzowaniu przedmiotu i celu przystępuje się do sformułowania problemu badawczego, który polega na werbalnym, precyzyjnym ustaleniu pytań i problemów dotyczących tematu. Aby to zadanie zostało wykonane dobrze, badacz musi skoncentrować się na kilku istotnych sprawach. Po pierwsze sformułowanie problemu musi być poparte wiedzą zawartą w temacie naszych badań. Wiedza ta winna być wyczerpana do końca. Następnym warunkiem dla prawidłowego ustalenia problemu jest ujecie wszystkich zależności, jakie występują między zmiennymi, dzięki czemu dość ściśle będziemy mieli wyznaczony zakres badanych zjawisk. Problem badawczy czy zespół problemów badawczych wyznacza dalszy proces myślowy w fazie koncepcji. Stanowi podstawę tworzenia hipotez. Często budowanie hipotez sprowadza się do zmiany gramatycznej formy problemu, ze zdania pytającego na twierdzące. Po sformułowaniu badawczych problemów następuje sformułowanie hipotez. Czynność ta wymaga pewnej wiedzy teoretycznej dotyczącej badanego zjawiska czy zjawisk. Wiedza ta musi być szczegółowa, zawierająca przy tym elementy ważne do przeprowadzenie badania. Można ją podzielić na: wiadomości dotyczące przedmiotu badań np. typ demograficzny, ekonomiczny, kulturowy, itp. a także na wiedzę ogólna z zakresu wychowania, praw społecznych, socjologii. Możliwość formułowania hipotez ma miejsce dopiero po uzyskaniu tak obszernej wiedzy. Hipotezy w dalszym toku postępowania badawczego mogą być udowodnione przez zebranie danych popierających wysuwana zależność lub obalone przez brak takich danych. O wyborze terenu badań i doborze próby decydują rejony, grupy, zjawiska i instytucje, które są obiektem naszego zainteresowania. Wcześniej jednak musi nastąpić uporządkowanie wszelkich zagadnień, cech, które nas interesują na odpowiednim obszarze. Typologia musi dotyczyć także grup społecznych, układów, hierarchii, który w badaniu będą najodpowiedniejsze. Sprawa ta, choć wydaje się na pozór bardzo prosta wytwarza wiele komplikacji. Łatwe jest jeszcze określenie terenu badań i zbadanie małej grupy osób. W takim przypadku możliwe jest zbadanie wszystkich elementów układu, który nas interesuje. Trudność spotykamy w momencie, kiedy badany teren jest duży, a badający musi wyodrębnić z niego pewne reprezentacyjne grupy jednostek. Dokładne opracowanie naszego warsztatu badawczego, czyli przygotowanie technik badawczych i z koniecznością w celu sprawnego przeprowadzenia badania. Kolejnym etapem są badania pilotażowe, których zadaniem jest zweryfikowanie naszej wiedzy na temat środowiska, procesów, które w nim zachodzą i zróżnicowaniu. Są to badania dające ogólny zarys badanego środowiska. Dzięki nim można także sprawdzić skuteczność narzędzi badawczych, które stosujmy. Uzyskane w badaniach pilotażowych i w wcześniejszych etapach informacje dają nam możliwość do opracowania ostatecznej wersji zagadnień, hipotez i narzędzi badawczych. Przez te czynności pierwotny tytuł naszej pracy może zostać zmieniony, poszerzony lub zwężony w zależności od otrzymanych informacji w poszczególnych etapach. Może się zdarzyć, że wiedza, która nas interesuje nie jest możliwa do uzyskania, albo informacje zdobyte będą niepewne. Duże znacznie mają tutaj badania pilotażowe, które potwierdzają lub obalają wcześniejsze założone przez nas zależności występujące miedzy zjawiskami. Takie informacje wynikały wcześniej z teorii. Zakładając je w hipotezach nie były one udowodnione i oparte w hipotezie. Przytoczony schemat był fazą koncepcji. Po niej następuje faza badania, do której zaliczamy:

- badania właściwe,

- segregacja materiałów badawczych i ich analiza,

- kodyfikacja,

- opracowanie statystyczne,

- analiza jakościowa,

- weryfikacja hipotez,

- opracowanie teoretyczne,

- ukazanie wyników,

Badania właściwe powinny się odbywać zaraz po odbyciu badań pilotażowych. Charakteryzują się one sprawnością i szybkością ich wykonania, ponieważ należy zwrócić ich uwagę na zmiany zachodzące w społeczeństwie w bardzo szybkim czasie. Zadanie, jakie stoi przed badaczem to zarejestrowanie pewnego stanu rzeczy przy pomocy narzędzi badawczych, które umiejscowione jest w czasie i na odpowiednim obszarze. Czas, w którym umiejscowione zostają badania właściwe musi zostać tak wyznaczony, aby w tym momencie nie występowały wydarzenia, które w jakiś sposób mogą zakłócić badane układy społeczne. Zasada ta nie odnosi się do badania eksperymentalnego, kiedy to bada się sytuację, która wywołana jest przez dany czynnik. Zmienna wprowadzona jest celowo do badanego układu. Celem tego badania jest określeniem skutków, siły, znaczenia, jakości działania wybranej zmiennej. Uporządkowanie zebranego materiału musi zostać dokładnie opisane. Podany musi zostać zakres zagadnienia, grupa społeczna np. uczniowie, rodzice, rodzaj zjawiska czy układ społeczny. Nie w każdym badaniu daje się precyzyjnie uporządkować zagadnienia i fakty. Należy jednak zawsze doprowadzić do logicznego podziału. Ten etap potrzebny jest, aby w materiałach badawczych odnaleźć informacje będące wskaźnikami występowania danej cechy (zmiennej) i istnienie problemów. Konstrukcja klucza kodyfikacyjnego polega na pisemnym ujednoliceniu badania. Polega to na uporządkowaniu niesłychanej różnorodności treściowej i stylistycznej odpowiednio według opracowanych przez badacza kategorii. Po opracowaniu klucza należy odpowiednie symbole nanieść na marginesy przy poszczególnych pytaniach. Kodyfikacja nie zawsze jest konieczna, w przypadku małej grupy można pominąć ten etap. Kolejnym etapem jest ujęcie danej w kategorii ilościowej. Polega to na przeniesieniu symboli cyfrowych z kwestionariuszy na odpowiednie karty lub arkusze zbiorcze. Następnie następuje prosta prezentacja statystyczna wyników badań. Analiza jakościowa oraz sklasyfikowanie zagadnień i zależności, polega na scharakteryzowaniu badanej społeczności. Dane liczbowe przedstawiamy teraz w kategoriach jakościowych, czyli te cechy, które wcześniej pogrupowaliśmy w dane liczbowe. Analiza jakościowa ma na celu wytypowanie zależności w badanym układzie lub środowisku. Weryfikacja hipotez badawczych ma na celu wyeliminowanie nieprawidłowych założeń lub potwierdzenie zgodności wyników badań z naszymi wcześniejszymi ustaleniami. Ostatnim etapem w badaniu pedagogicznym jest podsumowaniem naszych poczynań i ułożenie ich w sensowny wywód myślowy. Porządkujemy uzyskane wyniki a hipotezy przyporządkowujemy założeniom oraz celą całego badania. Pedagogika w swoim dorobku metod technik ma ich bardzo wiele. Należą do nich:

- obserwacja,

- eksperyment pedagogiczny,

- ankieta,

- wywiad,

- sondaż diagnostyczny,

Poza metodami, dzięki którym istnieje możliwość zbadania pewnego zjawiska pedagogika korzysta z różnych źródeł, które dostarczają jej informacji o procesie wychowawczym i rozwoju dzieci. Do źródeł tego typu możemy zaliczyć:

- utwory dotyczące historii wychowania,

- dane o oświacie,

- ustawy szkolne,

- dokumenty szkół,

- kroniki szkolne,

- monografie itp.

Pedeutologia to dział pedagogiki, który zajmuje się działalnością, doborem kandydatów, szkoleniem nauczycieli. Treści zawarte w ideach pedagogicznych, celach kształcenia, wychowania nie realizują się same. Istnieje osoba nauczyciela, wychowawcy, która ożywia cały proces wychowawczy. To przed nim stoi nie bagatelne zadanie, naucza i wychowuje mając tym samym wpływ na rozwój osobowości, emocji, rozwój intelektualny dzieci i młodzieży. Jest on dla uczniów drogowskazem i autorytetem. Zadania, jakie stoją przed nim w codziennej praktyce szkolnej to przede wszystkim przekazywanie wiadomości, ciągłe doskonalenie się, współpracy ze środowiskiem rodzinnym i lokalnym a także zadanie administracyjne i organizacyjne. Nic, więc dziwnego, że pedagogika zawsze poświęcała uwagę osobie nauczyciela. Obecnie rozwinęły się badania naukowe, w których przedmiotem badań jest nauczyciel, jego umiejętności zawodowe. Pedeutologia, która zgodnie z zasadą ewolucjonizmu nauk pociąga za sobą konieczność zmian w treściach oraz w organizacji nauczycielskiej. Dawniej nauka ta zajmowała się jedynie rozwojem osobowości nauczyciela oraz wpływem na jego wychowanie dzieci i młodzieży. Obecnie badania naukowe związane z pedeutologią mają szeroki zakres. W badaniach historyczno-porównawczych analizuje się na przestrzeni wieków kształtowanie się i rozwój zawodu nauczycielskiego. Nauczycielskiego badaniach psychologiczno-pedagogicznych stwierdza się zasoby nauczyciela jego psychofizyczne cechy, kompetencję, a także reakcje interpersonalne w układzie nauczyciel uczeń. Innym rodzajem badań, którymi zajmuje się pedeutologia są badania socjologiczno-pedagogiczne. Dają one szeroką wiedzę o grupie społecznej, jaką są nauczyciele. Zajmują się badaniem pozycji społecznej nauczycieli, ich statusem, doborem kandydatów na stanowisko nauczyciela, nad jego funkcją i rolą w procesie nauczania, a także do badań tych należą informacje o nauczycielskich w poszczególnych krajach, regionach czy na całym świecie. Możemy tu zaliczyć także badania w obrębie prawnego statusu nauczycielstwa. Badania komparatystyczne mają na uwadze systemy i programy kształcenia nauczycieli w poszczególnych krajach. Są one jednak związane z teraźniejszymi przemianami popartymi organizacyjnie i programowo. W publicystyce naukowej obecnie zauważa się silną, interdyscyplinarną tendencję prowadzącą do zmian edukacji nauczycielskiej. Ostatnim rodzajem badań nad pracą i osoba nauczyciela są badania szczegółowe, zajmujące się efektami pracy nauczycielskiej oraz jej uwarunkowaniami.

Jak sama nazwa wskazuje, pedagogika naturalistyczna jest koncepcją biopsychologiczną, mówiącą o przemianach zachodzących pod wpływem wychowania w nas samych. Kierunek ten w pedagogice zapoczątkowany został dzięki rozwojowi nauk psychologicznych. Cechą charakterystyczną owego nurtu jest utożsamianie procesu wychowawczego ze swobodnym, naturalnym, fizycznym i samorzutnym rozwojem dziecka. Rozwój ten dostosowany został do indywidualnych faz rozwojowych biopsychicznej natury człowieka. Dziecko nie jest przedmiotem, ale podmiotem wychowania. Środowisko wychowawcze w tak ujmowanym wychowaniu mam za zadanie udzielać jedynie wszechstronnie pomocy i stwarzać lepsze warunki rozwojowe. Koncepcja pedagogiki naturalistycznej zakłada rozwój wszelkich zdolności od wewnątrz jednostki przeciwstawiając się tym samym wszelkim kształtowaniu osobowości z zewnątrz. Za prekursora tego kierunku uważa się J.J Rousseua. Był on autorem koncepcji wychowania naturalnego. Końcem XIX i początkiem XX wieku rozwój nauk psychologicznych i badań eksperymentalnych wyodrębnił wielu działaczy związanych z tym kierunkiem m.in. Stanleya Halla, Meumanna. Reprezentantami ów koncepcji był E. Key, M. Montessori, mając także zwolenników Polsce, gdzie najbardziej typowym przedstawicielem na naszym gruncie był niewątpliwie Janusz Korczak.

Założenie koncepcji naturalistycznej:

- dziecko i jego natura jest dobra,

- naturalny rozwój dziecka musi wyznaczać jego wychowanie,

- kultura i narzucone wychowanie niszczą naturalny rozwój i dziedziczone zdolności,

- człowiek rodzi się z zadatkami dziedzicząc je po rodzicach,

- owe zdolności nie podlegają zmianą,

- rozwój podzielony jest na fazy, które są u wszystkich takie same, indywidualność wynika jedynie z wrodzonych właściwości,

- dziecko uczy się tylko wtedy, gdy poczuje ową potrzebę,

Myśl i problematyka pedagogiczna dzięki naturalistycznej koncepcji wychowania ożywiła się i pogłębiła. Potwierdziła i umocniła założenie, że znajomość dziecka jest niewątpliwie niezbędnym warunkiem efektywności pracy wychowawczej. Dzięki pedagogice naturalistycznej zostały opracowane istotne metody pozwalające na lepsze poznanie dziecka i jego właściwości. Uzasadniła potrzebę zrezygnowania z stawiania dzieciom przymusu, a podkreślała ważne znaczenie swobody w wychowaniu. Spowodowało to poszukiwanie nowych form pracy z dzieckiem, nowych sposobów kształcenia dostosowanych i uwzględniających naturalne właściwości w rozwoju. Nie do końca kierunek ten dał się zrozumieć jako potwierdzony badaniami. Nieuzasadnione przekonanie, że dziecko jest ze swej natury dobre doprowadziło do licznych kontrowersji. Człowiek w toku swojego istnienia zmienia swoje potrzeby, kształtuje swoją osobowość nie tylko poprzez bycie, ale przede wszystkim dzięki swojej działalności zabawowej, nauce, pracy. Nie można określić człowieka pojęciowo. Każdy z nas jest inny, ale nasze wrodzone zadatki mogą zostać zmienione, gdyż inteligencja, która głównie jest zdeterminowana biologicznie, wiąże się także z konsekwencją uczenia się oraz doświadczeniem.

Socjologizm pedagogiczny ujmuje wychowanie przeciwstawiając się wychowaniu naturalistycznemu. Decydujące znaczenie w wychowaniu dziecka ma grupa społeczna i społeczeństwo jako całość. Jest ono w myśl koncepcji socjologicznej procesem społecznym, które kształtuje człowieka do przyszłych obowiązków społecznych. Wynika z tego, że wychowanie polegało na zaadaptowaniu się do istniejącego ładu. Chodzi tutaj o wpływanie na jednostkę środowiskiem, urabianiem jej osobowości od zewnątrz.

Założenia:

- człowiek i jego rozwój uzależniony jest od środowiska,

- wychowanie uwarunkowane jest poprzez wpływ czynników bytowych i kulturowych.

Za pierwszego przedstawiciela w dziejach ludzkości, który w ten sposób spojrzał na człowieka był Hipokrates. W XVII wieku filozof angielski J. Locke stwierdził, że człowiek jest "nieopisaną kartą", która zapełnia się w trakcie życia. Przedstawicielami socjologizmu pedagogicznego w czasach nam bliższych jest Emil Durkheim, na gruncie polskim - Helena Radliska czy Florian Znaniecki - socjolog światowej sławy.

Pedagogika socjologiczna zajmowała się przede wszystkim społecznymi warunkami w procesie wychowawczym. Dała szerokie spojrzenie na nauczycieli i szkołę jako podstawowe czynniki wpływające na rozwój dziecka. Kierunki socjologiczne jednak w pedagogice budzą wiele kontrowersji. Zakładają one, że układ stosunków społecznych w świecie jest trwały i nie podlega zmianie, dlatego też wychowanie powinno dążyć do przystosowania się jednostki do owych układów przez to umacniając je. Społeczeństwo powstaje z skrzyżowania się danej grupy społecznej i środowiska np.: zawodowe, wyznaniowe, narodowościowe. To założenie zsuwa na dalszy plan pracę nauczyciela, jakoby to pochodzenie człowieka i środowisko przesądzało o jego rozwoju. Koncepcja socjologiczna sprowadza się do ujęcia wychowanie w kategoriach danej społeczności i środowiska, negując tym samym rolę szkoły i wychowawcy. Środowisko wpływa i kształtuje człowieka jednocześnie przekształcając się samo dzięki ludziom.

Pedagogika kultury związana jest z postrzeganiem człowieka jako częścią kultury, który to przyswaja sobie używa i rozumie dobra kulturowe, a jednocześnie jest ich twórcą. Człowiek jest istotą kultury, wytwarza nowe dobra i przyswaja gotowe. Przyswajanie przez niego dóbr kulturalnych dokonuje się poprzez przeżycia w świadomości. Ta z kolei jest jednolitą strukturą. Kultura składa się z dóbr kultury i procesów duchowych związane z przeżywaniem owych dóbr. Wychowanie przygotowuje młode pokolenie do twórczego udziału i budowania nowych wartości. Idea pedagogiki kultury ujmuje byt duchowy jednostki jako zależny od istniejącej kultury. Przeciwstawia się tym samym indywidualizmowi pedagogicznemu. Dobra kulturalne urzeczywistniają się dzięki osobowości ludzkiej. Przedstawicielem jest Wilhelm Dilthey, który uważał, że człowiek poznaje siebie poprzez historię. Poprzez kontakt z kulturą człowiek doświadcza, przeżywa i zdobywa wiedzą o rzeczywistości. Historia jest kierunkowskazem do działań i aktywności ludzkiej. Potrzeby duchowe są zaspokajane poprzez dziedziny kultury. Każda z dziedzin np. religia czy sztuka posiada strukturę, która odpowiada jednej ze sfer życia psychicznego człowieka. Przeżycia dostarczają jednostce informacji o rzeczywistości. Dzieje się tak jednak dopiero, kiedy nasze przeżycia zostaną przez nas odpowiednio zinterpretowane. Zdaniem Diltheya proces wychowania opiera się na kształceniu. Ono natomiast zmierza do przeżywania i kształtowania się poprzez kulturę osobowości człowieka. Zdaniem Edwarda Sprangera psychika wiąże się z wrastaniem wytworzoną kulturę. Kultura jest obiektywna, istnieje tylko, dlatego ponieważ ludzie w jakiś sposób ją przeżywają. Poprzez przeżywanie człowiek kształtuje w sobie jedność duchową, czyli osobowość. Każda jednostka jest w stanie przeżywać oraz przekształcać dobra kulturalne w odpowiedniej dla siebie formie. Georg Kershensteiner uważa, że wykształcenie jest możliwe dzięki pewnym dobrom kulturalnym, które swoją strukturą duchową odpowiadają w całości lub po części okresom rozwojowym jednostki. Wychowanie według niego polega na wnikaniu w kulturę, gdyż w niej tkwią ponadczasowe wartości, które są przez jednostkę przeżywane. Prowadzi to do wytworzenia się aktów duchowych: teoretycznych, moralno - społecznych, technicznych, estetycznych. Podczas ujawniania się owych aktów duchowych kształtuje się osobowość jednostki. Proces ten uwarunkowany jest także poprzez zasoby wrodzone. Bogdan Suchodolski uważa, że wychowanie powinno wywoływać przeżycia, które popychają jednostkę do wytwarzania kultury, dzięki czemu życie psychiczne zostaje pogłębione. Wychowanie to niepodzielny proces, który obejmuje całą osobowość jednostki. Praca wychowawcza nie polega jedynie na udzielaniu wiadomości, człowiek wychowuje się podczas każdej czynności życiowej oraz każde przeżycie. Suchodolski chciał dokonać odnowy wychowania mając na uwadze podstawy i wyniki nauczania, społeczne wychowanie jednostki, rozwój osobowości i przygotowanie do przyszłości z równoczesnym uwzględnieniem potrzeb a także zainteresowań dziecka. Wychowanie powinno brać pod uwagę czynne współuczestnictwo młodzieży w życiu społecznym. Świat rzeczywisty powinien ulec zmianie, aby umożliwić każdej jednostce wszechstronny rozwój. Życie osobiste powinno łączyć się z życiem publicznym. Kształcenie natomiast nie powinno dotyczyć jedynie klas wybranych. Był za kontynuowaniem nauki dalej po szkole zawodowej. Nauczanie nie powinno odnosić się jedynie do młodzieży, ale także do osób dorosłych. Szkoła powinna przede wszystkim uczyć myślenia, budzić potrzebę dalszego kształcenia i zdobywania wiedzy. Kultura powinna rozbudzać wszelkie siły duchowe.

Kershensteiner widział przebudowę szkolnictwa w ramach "szkoły przez pracę", która charakteryzowała się głównie aktywnością dziecka oraz praktyczne zainteresowanie. Uważa on, że uspołecznienie odbywa się dzięki wspólnej pracy. Obok koncepcji Kershensteinera była koncepcja Deweya o nazwie "szkoła działania". Obydwie wywarły wpływ na pedagogiczne myślenie oraz pedagogiczne koncepcje, które miały na celu ulepszenie nauczania szkolnego. Koncepcja Deweya oraz Kershensteinera zawierały trafne spostrzeżenia empiryczne wypróbowane wcześniej w praktyce. "Szkoła pracy" nie uwzględniała kształcenia umysłowego.

Psychoanaliza Zygmunta Freuda wywarła niebagatelny wpływ na pedagogikę. Freud uważa, że psychika ludzka jest elementem nieświadomości uznając, że jedynie niektóre zjawiska odbywają się świadomie. W centrum nieświadomości znajdują się popędy a także treści, które zostały zepchnięte do podświadomości. W pewien sposób urzeczywistniają się, a ich przekaz jest zazwyczaj o charakterze seksualnym. Jeśli nasze poglądy nie pozwalają nam na urzeczywistnienie się tych popędów powstaje konflikt, który może być przyczyną nerwic. W przypadku dzieci Freud uważa, iż popęd seksualny odgrywa znaczącą rolę. Libido jest związane z zaspokajaniem potrzeb. Dziecko odnajduje go na własnym ciele. Dopiero w momencie kontaktu z rówieśnikami libido zwraca się ich kierunku. Pierwszy popęd płciowy to tzw. kompleks Edypa. W wczesnym wieku szkolnym libido kryje się i słabnie, swoją siłę odzyskuje w okresie adolescencji. Do pedagogiki psychoanalizę chcieli wykorzystać G. Koster, O. Pfister, który to wychowanie psychoanalityczne ujmuje poprzez oddziaływanie na wychowanka w celu wyświetlenia wszystkich szkodliwych sił duchowych a następnie pokonanie ich dzięki osobowości moralnej. Wychowanie z psychoanalitycznej pedagogiki oznacza uwalnianie dziecka od nieświadomych zahamowań, a także polega na poddawaniu nieświadomych popędów woli, co sprzyja samopoznaniu oraz wytworzeniu się postawy życiowej opierającej się moralnej osobowości. Pedagogika psychologiczna zwraca szczególną uwagę na dzieciństwo podczas kształtowania się osobowości. Akcentuje potrzebę chronienia go wychowanka przed procesami frustracyjnymi, które mogą wpłynąć na zaburzenia nerwicowe. W relacji między rodzicami i dziećmi psychoanalityczna koncepcja pedagogiczna podkreśla wytworzenie się ciepła uczuciowego. Nie toleruje brutalnych surowych kar. Ogromne znaczenie widzi w dostosowanym do wieku wychowaniu seksualnym. Podstawą koncepcji psychoanalitycznej jest metafizyka życia nieświadomego. Popęd seksualny jest tutaj uznawany jako siła kierująca życiem człowieka, jednak pogląd taki nie jest uzasadniony. Wychowanie w ujęciu psychoanalitycznym nie uwzględnia działalności wychowawczej a także nie docenia świadomej aktywności jednostki.

Pedagogiczna koncepcja neopsychoanalizy podkreśla rozwój osobowości dzięki środowisku społecznemu. Neopsychoanaliza uważa, że człowiek rodzi się z pewnymi zadatkami, które rozwijają się podczas wychowania. Jednostka oraz społeczeństwo są od siebie uzależnione. Cele społeczeństwa w ujęciu koncepcji neopsychanalitycznej są osiągane dzięki jednostkom. Tak samo społeczeństwo pomaga jednostce w realizacji swoich planów. Pomimo tego, iż społeczeństwo w jakiś sposób rządzi ludźmi to oni sami zachowują stopień niezależności i przyczyniają się do zmian w społeczeństwie. Człowiek tworzy społeczeństwo, które jest dla niego najbardziej przychylne. Neopsychoanalitycy są przeciwni temu, że natura człowieka jest aspołeczna. Człowiek może być zły jedynie przez niewłaściwe wychowanie czy warunki społeczne. Jednostka, pomimo iż jest uzależniona od społeczeństwa, w pewien sposób jest niezależna i zdolna do przeprowadzania zmian w społeczeństwie. Posiada jakiś zasób wiedzy, potrafi określić swoje potrzeby i o nie walczyć. Przedstawicielem neopsychoanalitycznej koncepcji jest, Fromm, który pragnie udowodnić, iż ludzka natura to wytwór historii oraz kultury, a psychika człowieka ujawnia się poprzez jego potrzeby. Sam człowiek czuje się osamotniony, ponieważ nie kontaktuje się z innymi. Człowiek według Formma posiada dwojaką naturę. Jest istotą żyjącą, która posiada potrzeby fizjologiczne, co wiąże się także z ich zaspokajaniem. Jest także istotą rozumną, posiadającą samowiedzę oraz wyobraźnię. Wychować człowieka oznacza poznanie jego psychiki a także jego potrzeb:

- potrzebę więzi, (dzięki rozumowi oraz wyobraźni stworzył kontakty społeczne, które opierają się na miłości, odpowiedzialności, zrozumieniu)

- potrzebę transcendencji, (człowiek wznosi się nad naturą zwierzęcą)

- potrzebę zakorzenienia się, (człowiek potrzebuje czuć się częścią społeczeństwa i świata)

- potrzebę tożsamości osobowej, (każdy z nas jest inny, posiada swoją odrębność)

- potrzebę światopoglądu, (człowiek może zrozumieć świat dzięki rozumowi)

Z tymi potrzebami człowiek przychodzi na świat, a możliwość ich zaspokajania jest zależna od uwarunkowań społecznych.

K. Horney uważa, że psychika oraz niezdrowa osobowość człowieka powstaje z lęku neurotycznego a ten ma swoje źródło podczas utraty bezpieczeństwa, jakie powinni mu dać rodzice. Chęć uwolnienia od lęku powoduje wrogie oraz agresywne zachowanie. Czasami zachowania te mogą przybrać formy uległości, pokora. Zachowania dziecka mogą przejawiać się poprzez potrzeby neurotyczne:

- potrzebę współczucia oraz uznania,

- potrzebę przychylnego partnera,

- potrzebę zminimalizowania życia,

- potrzebę władzy,

- potrzebę eksploatowania innych,

- potrzebę uznania,

- potrzebę osobistego podziwu,

- potrzebę udoskonalania się,

- potrzebę samowystarczalności,

- potrzebę nieskazitelności.

Zaspokajanie wszystkich wyżej wymienionych potrzeb jest nie realne, dlatego też stanowią one źródło konfliktów wewnętrznych.

Później z tych potrzeb zostały wyodrębnione trzy grupy:

- potrzeby, które mają na uwadze ludzi,

- potrzeby, które nie liczą się z ludźmi,

- potrzeby, które są wrogie ludziom.

Konflikty, które powstają w jednostce mogą zostać rozwiązane przy połączeniu wyżej wymienionych trzech grup potrzeb. Nasilenie się konfliktów w dużej mierze uzależnione jest przez doświadczenia nabyte w dzieciństwie.

Pragmatyzm pedagogiczny ma na uwadze prawdziwość myśli czy koncepcji, jeśli są one efektywne i prowadzą do sukcesów w działaniu. Przedstawicielem owego kierunku jest William James. Teoria dotycząca prawdziwości naszych myśli została wykorzystana, przez Deweya i Kreschensteinera w szkole pracy. Koncepcje behawiorystyczne wykorzystują także pragmatyzm pedagogiczny. Mowa tutaj o operacjonaliźmie Skinnera, który zachowanie człowieka ujmuje jako reakcja i oddziaływanie na otoczenie. Pojęcia oraz ich znaczenie wyznaczone jest nie przez słuch czy wzrok, ale przez operacje, jakie wykonujemy używając tych pojęć.

Koncepcja behawiorystyczna w pedagogice mówi o wychowaniu, z którego powinny wynikać wszelkie pożądane przez społeczeństwo zachowania. Owa koncepcja na dalszy plan zsuwa wrodzone właściwości i instynkty. Źródła tego prądu leżą w środowiskowym uwarunkowaniu zachowania człowieka. Kierunek powstał dzięki badaniom eksperymentalnym nad zwierzętami oraz małymi dziećmi. Badane były jedynie zachowania, czyli reakcje na określone bodźce. Badania odbywały się w schemacie bodziec-reakcja. Przedstawicielem był Watson. Ujmuje on zachowanie ludzkie jako szeroki wachlarz pojedynczych ruchów oraz ich zespołów a także werbalne wypowiedzi i gesty. Zachowanie jest, więc całokształtem przystosowania się do środowiska. Pedagogika behawiorystyczna podkreślała uwarunkowanie zachowania poprzez sytuację, w jakiej się znalazł. Każde ludzkie zachowanie jest silnie uzależnione od działających na jednostkę bodźców. Owa koncepcja podchodzi do kształtowania się zachowań w sposób mechaniczny na zasadzie reakcji i bodźca. Nie uwzględnia przy tym świadomości ludzkiej a także psychiki. Również prąd ten niedocenia dziedziczenia pewnych właściwości.

Esencjalizm pedagogiczny był nurtem, który przeciwstawił się przede wszystkim pedagogice J, Deweya. Esencjalizm był za ograniczeniem swobody młodzieży. Wychowanie powinno odbywać się przy działalności nauczyciela-wychowawcy, a opierać się winno na zasadzie systematyczności oraz logiczności. Wychowanie ma służyć potrzebom społecznym, ponieważ zmiany cywilizacyjne prowadzą do wywyższenia i potrzeby nauczania młodzieży.

Pedagogika personalistyczna ujmuje w różny sposób osobowość ludzką. Przedstawicielem tego kierunku jest S. Hessen, który uważał, że wychowanie posiada warstwową strukturę a ponadto jest to proces, podczas którego jednostka i społecznego wzajemnie się uzupełniają. Wychowanie powinno doprowadzić do ukształtowania się osobowości ludzkiej dzięki wartością kulturalnym. Hessen uważał, że wychowanie i kultura pokrywają się w swoich celach. Cele wychowania odpowiadają celom kultury. Istnieją także rodzaje wychowania, których jest tyle ile jest wartości kulturalnych. Pedagogika według niego jest filozofią stosowaną, ponieważ każda dziedzina filozofii ma swój odpowiadający dział z pedagogiki. Odrzucił on ideał wychowania Rousseau oraz ideał wychowania swobodnego Towstoya na rzecz karności. W dziecku wytwarza się siła, która przeobraża przymus w wolność. Uważał, że przymus oraz wolność wzajemnie się przenikają. Struktura wychowania składa się z:

- biologicznego ujęcia życia (wiąże się z pedagogiką naturalistyczną),

- bytu społecznego (wiąże się z pedagogiką socjologizmu),

- kultury duchowej (wiąże się z pedagogiką humanistyczną),

- wspólnotą moralną (wiąże się z doskonałą miłością do bliźniego).

Wychowanie moralne ma doprowadzić do wytworzenia się w człowieku wolności, co można uzyskać podczas zmiany jego temperamentu. Powinno ono zmierzać do wychowania całego człowieka a nie tylko jego woli. Tak samo wychowanie naukowe powinno mieć na uwadze ukształtowanie całej duchowej istoty ludzkiej, a nie jedynie jego zdolności umysłowych. Nauczyciel powinien kierować pracą uczniów a także naprowadzać na samodzielną pracę. Hessen jest twórcą zasady dialektycznej, która uważa, iż napięcie dialektyczne pomiędzy duchem podmiotowym oraz przedmiotowym jest elementem procesu kształcenia oraz wychowania. Człowiek nie może biernie przyswajać kultury, musi zainicjować w sobie twórczość i przyczynić się do stworzenia nowych wartości kulturalnych. Pedagogika personalistyczna posiada swoje podłoże w metafizyce i mistyce. Teologiczne uzasadnienia są bardziej cenione niż naukowe wyjaśnienia, dlatego też widoczne są w niej pewne nieudowodnione założenia.

Pedagogika marksistowska wiąże wychowanie z powstaniem całego systemu komunistycznego. Odnosiło się ono i było związane z klasą robotniczą, która walczyła o zlikwidowanie wyzysku. Marks oraz Engels rolę wychowania w społeczeństwie, a także jego wpływ na rozwój człowieka przedstawili w bardzo naukowy sposób. Sformułowali prawo o klasowym i historycznym wychowaniu. Dokonali analizy wychowania burżuazyjnego dzięki temu powstał program, zmieniający oświatę ludową. Domagano się upowszechnienia nauczania początkowego oraz wydania praw, które normowałyby pracę i zapewniałyby wykształcenie podstawowe dzieciom w fabrykach. Marks i Engels pragnęli przygotować członków społeczeństwa do zachodzących zmian. Wychowanie komunistyczne składa się z wychowania umysłowego, fizycznego oraz kształcenia technicznego. Winno ono stworzyć człowieka z moralnym obliczem. Kierunek ten spotkał się z brakiem podejścia indywidualnego, a także przygotowani ludzie do życia w społeczeństwie nadawali się jedynie do jednej pracy.

Zgodnie z regulaminem serwisu www.bryk.pl prawa autorskie do niniejszego materiału posiada Wydawnictwo GREG.

Zarys pedagogiki - wiadomości wstępne.

1. Nauka:

Nauka jest potocznie odnosi się do ludzkiej wiedzy o przyrodzie, społeczeństwie, człowieku, o zjawiskach i właściwościach rozwoju rzeczywistości, o różnych sposobach przekształcania i badania otaczającego świata, ujęta jest w systemie uzasadnionych hipotez i twierdzeń.

To także usystematyzowana wiedza ukazana w formie twierdzeń. To dziedzina odnosząca się do społecznej aktywności ludzi, zmierzająca do obiektywnego poznawania rzeczywistości. Jest to proces społeczny w wyniku jakiego powstają struktury naukowe czyli teorie, twierdzenia i prawa.

Według Bocheńskiego pojęcie nauka posiada dwa ściśle połączone ze sobą znaczenia. Termin ten może mieć znaczenie subiektywne i obiektywne. Nauka rozumiana w sposób subiektywny jest usystematyzowaną wiedzą, czyli, taka która charakteryzuje się pewną własnością indywidualnego podmiotu ludzkiego. Natomiast nauka rozumiana w sensie obiektywnym, jest społecznym tworem, który istnieje w świadomości ludzkiej tak, iż żaden z nich nie zna całości należących do niej twierdzeń.

R E K L A M A

czytaj dalej ↓

Etapy procesu poznania

1. Gromadzenie poprzez obserwację spostrzeżeń

2. Rejestracja wyników zaobserwowanych

3. Uogólnianie wyników obserwacji, ustalenie zależności i związków pomiędzy faktami lub zjawiskami, a także ich wyjaśnienie przy użyciu hipotez badawczych

4. Weryfikacja hipotez to znaczy sprawdzenie oraz sformułowanie twierdzeń w charakterze praw empirycznych.

Podział nauk

Podziału nauk możemy dokonać, ze względu na

I. Rodzaj badań:

a) nauki o charakterze empirycznym - poznają rzeczywistość w sposób doświadczalny, prawa oraz prawidłowości weryfikują podczas praktyki.

b) nauki o charakterze formalnym, są to: matematyka, informatyka, logika, hibernetyka, te nauki nie są oparte na doświadczeniu lecz na tak zwanych aksjomatach czyli pierwotnych twierdzeniach, które nie potrzebują uzasadniania.

II. Przedmioty badań:

a) nauki przyrodnicze, przedmiotem badań nauk przyrodniczych jest medycyna, a także wszelkie nauki powiązane z poznawaniem struktury biologicznej człowieka.

b) nauki społeczne, przedmiotem badań nauk społecznych jest człowiek, badany z punktu widzenia swojego wnętrza, i tym zajmują się nauki: filozofia oraz etyka. Cele tych badań społecznych są następujące: poznanie społecznej rzeczywistości oraz wszelkich procesów które mają na nią wpływ.

Pedagogika jest nauką według A. Comte'a

Filozof angielski August Comte w wieku dziewiętnastym w dziele pod tytułem "Kurs filozofii pozytywnej" wprowadził pierwszy raz pojęcie - socjologia, w celu określenia nauki zajmującej się społeczeństwem. O Auguście Comte mówi się, iż jest ojcem socjologii. Ten angielski filozof stworzył po raz pierwszy naukowe kryteria. Według niego, by móc dana dziedzinę przyporządkować jako naukę należy wcześniej odpowiedzieć na cztery pytania:

1) Czy dana dziedzina posiada swój przedmiot badawczy?

2) Jakie posiada miejsce w systemie naukowym?

3) Czy posiada własny przedmiot do badań?

4) Czy posiada własny warsztat metodologiczny?

Ad. 1. Posiadanie przedmiotu badań. Pedagogika jest nauką ponieważ zajmuje się człowiekiem, na wielu płaszczyznach jego rozwoju i życia - zajmuje się nim od chwili urodzenia aż do momentu śmierci; bierze pod uwagę procesy edukacyjny czyli nauczanie i wychowanie.

Ad. 2. Pedagogika jest zarówno nauką empiryczną jaki i społeczną.

Ad. 3. Posiada własny przedmiot badań. Jest nim człowiek, którego bada w aspekcie społecznym to znaczy bada w jaki sposób człowiek ulega zmianie pod wpływem innych ludzi.

Ad. 4. Pedagogika posiada własny warsztat metodologiczny. Do metod badawczych pedagogiki należą: obserwacja pedagogiczna, , monografia pedagogiczna, eksperyment pedagogiczny, analiza dokumentów oraz tworów ucznia.

Następcy Comte`a zadawali dodatkowo jedno pytanie: Czy określona dyscyplina posiada własny system pojęciowy?

Pedagogika posiada własny system pojęciowy, są to pojęcia: wychowanie, nauczanie, uczenie się, wykształcenie, , środowisko wychowawcze, osobowość, kultura czy też wolny czas.

Funkcje społeczne pedagogiki

I) Funkcja diagnostyczna, polega na rozpoznawaniu danej sytuacji oraz na gromadzeniu wiedzy na temat tego, co było lub jest nadal obiektywną rzeczywistością, funkcja ta polega na dowodzeniu jej stanu obiektywnego.

II) Funkcja prognostyczna, polega na określaniu dzięki poznanym zjawiskom przyszłego kierunku ich dalszego rozwoju.

III) Funkcja instrumentalno - techniczna, polega na ciągłym dostarczaniu wiadomości na temat, w jaki sposób realizować cele zamierzone.

IV) Funkcja humanistyczna, polega na umożliwianiu zaspokojenia potrzeb człowieka w dziedzinach jego zamierzeń do odkrywania obiektywnej rzeczywistości.

Pedagogika -przedmiot badań:

Przedmiotem badań dla pedagogiki jest proces wychowania, dotyczący różnych jego postaci oraz form. Proces ten jest zamierzony, celowo organizowany dotyczy dzieci i młodzieży, dlatego wychowanie to główne zadanie pedagogiki. Celowo zorganizowane wychowanie dotyczy również niektórych grup ludzi dorosłych, mówimy wówczas o andragogice, czyli pedagogice zajmującej się ludźmi dorosłymi, ich oświatą oraz pojęciami pochodnymi. Gerontologia to pedagogika starszych osób.

Współcześnie rozwój techniki oraz nauki, a także organizacji pracy zmusza pedagogikę do objęcia swym zakresem kompleksu spraw dotyczących wychowania człowieka.

Przedmiotem badań nie są tylko wychowawcze wpływy organizowane celowo i świadomie ale także wpływy żywiołowe i niezamierzone. Wówczas mówimy o socjalizacji. Do zainteresowań oraz zadań pedagogiki należą także zjawiska funkcjonowania systemów szkolno - oświatowych.

Zadaniem pedagogiki są nie tylko opisy faktów, ale równocześnie ich wyjaśnianie i poszukiwanie odpowiedzi na następujące pytania:

1. dlaczego i w jaki sposób dochodzi do określonych procesów wychowawczych?

2. Jak owe procesy winny zostać zorganizowane aby stały się maksymalnie skuteczne?

Subdyscypliny pedagogiki

Pedagogika ogólna, to nauka zajmująca się cechami charakterystycznymi dla pedagogiki, analizuje fundamentalne pojęcia pedagogiczne, a także uwarunkowania historyczne odnoszące się do rozwoju owej dyscypliny, bada także czynniki wychowania, czyli role oraz znaczenie w wychowaniu środowiska, znaczenie dziedziczności, mówi także, o celach i zadaniach stawianych przez wychowanie, zajmuje się także problematyką permanentnej edukacji inaczej nazywanej kształceniem ustawicznym.

Dydaktyka zajmuje się teorią kształcenia, zajmuje się przebiegiem procesów nauczania i ich rolą, analizuje cele, formy organizacyjne, treści, metody i zasady nauczania;

dydaktykę dzielimy na ogólną i szczegółowe, inaczej nazwane szczegółowymi teoriami nauczania, które odnoszą się zarówno do ogólnokształcących przedmiotów jak również przedmiotów zawodowych na różnych etapach kształcenia.

Teoria wychowania, ma na celu wyjaśniać treści, formy organizacyjne, zadania, metody oraz zasady wychowania moralnego. Dużo miejsca poświęca wychowaniu rodzinnemu na obszarze pozaszkolnych i pozalekcyjnych zajęć oraz wychowawczej pracy w młodzieżowych i dziecięcych organizacjach, na przykład metodyka ZHP

Historia wychowania , jest nauką o formach i metodach organizacji procesu wychowania, o systemach oświatowych w kontekście historycznym, o ustrojach. Jest nauką zajmującą się systemami oświatowymi, zajmuje się genezą oraz historią myśli pedagogicznej.

Pedagogika oraz nauki z nią współpracujące

Nauki przyrodnicze, - to dyscypliny które zajmują się badaniem aspektu biologicznego dotyczącego rozwoju człowieka oraz badaniem jego biologicznych uwarunkowań w procesie wychowania; do tejże grupy nauk zaliczają się medyczne nauki między innymi biomedyczne podst. rozwoju i wychowania.

Nauki psychologiczne, zalicza się psychologia rozwojowa i ogólna, zajmujące się badaniami funkcjonowania psychiki jak również indywidualnego rozwoju jednostki.

Nauki zajmujące się wychowaniem, badają uwarunkowania psychiczne oraz skutki wychowawczych oddziaływań.

Nauki socjologiczne między innymi: socjologia pracy, wychowania, kultury, zawodowa.

Nauki filozoficzne: etyka zajmująca się zagadnieniami z zakresu moralnego wychowania, a także estetyka zajmująca się analizą wpływu sztuki na człowieka.

Nauki ekonomiczne

Pojęcia charakterystyczne dla pedagogiki

Wychowanie, może być omawiana w wąskim lub szerokim zakresie

Wąskie znaczenie: jest ograniczone do moralnego wychowania oraz zajmuje się kształceniem uczuciowej i emocjonalnej strony usposobienia człowieka. Wychowanie jest ujmowane jako przygotowywanie człowieka do istnienia w społeczeństwie. Tak zrozumiane wychowanie pełnić może dwie funkcje:

- funkcję zachowawczą, której zadanie polega na przekazywaniu obyczajowości, tradycji, wzorców pewnych zachowań, charakterystycznych dla danej grupy osób.

- funkcję twórczą, która polega na modelowaniu kreatywności osoby we wszelkich sferach życia.

Szerokie znaczenie: jest to przygotowywanie człowieka do określonych zadań, które stawiane są przed nim z racji jego uczestnictwa w świecie. Istnieją inne definicje, które określają wychowanie procesem osiągania najlepszego rozwoju jednostki. Inne, natomiast definiują wychowanie jako wytwór ludzkiej działalności, który zasadza się do wywoływania pożądanych zmian w osobowości. Są i takie koncepcje, które uznają, że na wychowanie składają nauczanie i kształcenie.

Kształcenie jest to ogół procesów i czynności umożliwiających orientowanie się w otaczającej rzeczywistości społecznej, kulturowej, przyrodniczej, dzięki tym procesom jednostka zdobywa określony zasób umiejętności, nawyków, i wiedzy czego rezultatem wykształcenie.

Samokształcenie jest to takie organizowanie sprawności i wiedzy bez pomocy wychowawców i nauczycieli.

Instytucje, które są powołane do tworzenia kształcenia nazywają się systemem kształcenia. Wyróżniamy następujące systemy kształcenia:

1.) kształcenie ogólne

2.) kształcenie zawodowe, zwane również specjalistycznym

Kształcenie spełnia dwie funkcje:

1. poznawczą - jest to dostarczanie wiedzy na temat otaczającego świata

2. praktyczną - jest to zdobywanie nawyków oraz umiejętności

Uczenie się stanowi kolejny termin charakterystyczny dla pedagogiki. Jest to intencjonalne zdobywanie oraz utrwalanie przez pamięć wiadomości, nawyków i sprawności. Kierowanie owym procesem, a także planowa praca między nauczycielem i uczniem jest nazywana nauczaniem. Warunkiem niezwykle istotnym dla tego procesu jest świadome oraz aktywne współdziałanie między nauczycielem i uczniem.

Osobowość wyróżnić można trzy koncepcje osobowości:

1. Koncepcja natywistyczna - koncepcja ta głosi, iż czynniki wrodzone, popędy, instynkty warunkują charakteru człowieka. Sympatycy tej koncepcji twierdzą, iż człowiek ma osobowość zakodowaną już w genach, więc nikt nie może tego zmienić. (Natywizm jest skrajną postacią naturalizmu)

2. Determinizm socjologiczny - koncepcja ta głosi, iż o osobowości jednostki decyduje przede wszystkim środowisko, w którym człowiek żyje. Z tego wniosek, że wpływy środowiskowe to główne czynniki kształtowania osobowości człowieka.

3. Koncepcja konwergencji -koncepcja ta łączy obie poprzednie koncepcje. Uznaje, ona iż o osobowości jednostki decydują w równym stopniu czynniki wrodzone tak zwane wewnętrzne jak i czynniki środowiskowe czyli zewnętrzne.

W literaturze pedagogicznej można spotkać się z dwoma rodzajami definicji osobowości:

1. szeroki typ definicji - określa, że osobowość to zespół stosunkowo stałych cech odróżniających jednostki. Tymi cechami mogą być: kolor oczu, kolor włosów, charakter, budowa ciała, zainteresowania, motywacje, potrzeby, poglądy, temperament, postawy, inteligencja oraz zdolności.

2. wąski typ definicji - określa, że osobowość to złożona struktura cech psychicznych oraz fizycznych warunkujących odmienność i całość danego człowieka. Zespół owych cech reguluje jego zachowania oraz przebieg psychicznych procesów.

Na wpływ rozwoju osobowości doniosły wpływ posiada okres dzieciństwa, gdyż jest to okres największego wpływu człowieka na bodźce wychowawcze.

Metody pedagogicznych badań:

Jedną z metod pedagogicznych jest eksperyment pedagogiczny, czyli rozpoznawanie i doświadczanie. Jest to system, na którego podstawową część składa się wywołanie pewnego procesu albo stymulowanie warunków składających się na ten proces, wpływających w taki sposób, aby umożliwiać dokładniejsze jego zbadanie (definicja według Wincentego Okonia)

Z kolei Mieczysław Łobocki definiuje eksperyment pedagogiczny w taki sposób, uważa, on że jest to prowadzona w specjalnych warunkach obserwacja. Postawą eksperymentatora ma jest jego charakter określony przez Łobockiego jako interweniujący w badane zjawisko, natomiast postawą obserwatora powinna być bierna w odniesieniu do rzeczywistości podlegającej badaniu.

Władysław Zaczyński, inny autor, uważa eksperyment za metodę naukowego badania, danego wycinka wychowawczej rzeczywistości, zmierzającą do na wywoływania lub tylko zmieniania przebiegów procesów poprzez wprowadzenie nowego czynnika oraz obserwowanie zachodzących zmian, które powstają pod jego wpływem.

Literatura wyróżnia następujące rodzaje technik:

- Technika równoległych grup, w swojej istocie zakłada rozpatrywanie dwoistego rodzaju klas: kontrolnych i równoległych, określenie czynników eksperymentu, a także uwzględnienie początkowych i końcowych badań.

- Technika rotacji wyróżnia się od poprzedniej techniki tym, iż wprowadza się rotacje grup, mająca na celu zamianę ich funkcji.

- Technika jednej grupy, jest to technika w stosunku do której nie przewiduje się wprowadzenia grupy kontrolnej przy stosowaniu tej techniki nie przewiduje się grupy kontrolnej. Uważana jest za najmniej skuteczną spośród technik pedagogicznych.

Metodę eksperymentu powszechnie stosowano w latach siedemdziesiątych oraz osiemdziesiątych. Dziś jest ona mało aktywna, ze względów na zbyt duże zdolności w manipulowaniu badanymi.

Monografia pedagogiczna to metoda, która służy opisowi różnorodnych rodzajów instytucji edukacyjnych: na przykład szkoły, domu dziecka, pogotowia opiekuńczego. Metodę charakteryzuje przedmiot badań, który jest określany jako specyficzny, jest to określona placówka, a także sposób w jaki rozpoznaje się jej strukturę oraz działalności jednostki. Opracowanie monografii można scharakteryzować w następujący sposób:

1. zamieszcza się w niej opis, rys historyczny, który obejmuje czas powstawania placówki jak i czasy obecne opis

2. stosuje się opis warunków materialnych oraz lokalowe danej placówki, a także wspomina instytucje oraz firmy będące sponsorami

3. w sposób dokładny opisuje się personel placówki nie pomijając nikogo. Począwszy od wychowawców, pedagogów a skończywszy na obsłudze, opisuje się ich kompetencje zawodowe, wykształcenie oraz staż pracy. Opis zaczyna się od najwyższego stanowiska, czyli dyrekcji. Analizy mogą być w formie opisowej jak również w formie tabel.

4. opis wychowanków, to znaczy całe środowisko wychowanków, liczebność dzieci z uwzględnieniem podziału na typy zaburzeń, płeć oraz rotację, czyli statystykę ośrodka pod względem uczęszczania do nich dzieci.

5. opis specyfiki pracy, czyli wykorzystywane metody i formy pracy w danej placówce.

6. opis efektów pracy: uwzględnienie współpracy z najbliższym środowiskiem to znaczy z rodziną dzieci, kuratorami, a także z poradniami psychologicznymi i sponsorami.

Metoda indywidualnego przypadku, pojawiła się z początku dwudziestego wieku w Stanach Zjednoczonych. Mary Richmond uważa się za twórczynie tejże metody. W roku 1917 ukazała się jej książka pod tytułem "Diagnoza społeczna", gdzie została omówiona owa metoda. Klasyfikacje metody indywidualnego przypadku autorka oparła na medycznych terminach:

1. przyczyny ze względu na typ charakterologiczny jednostki

2. przyczyny społeczne, będące od niezależne człowieka

Autorka wymienia:

Case work - jest to: metoda indywidualnego przypadku

Case stady - tak zwana metoda dobrej diagnozy

Mary Richmond wyodrębniła w tej metodzie kilka etapów:

1. etap pierwszy: polega na dokładnym przeprowadzeniu rozpoznania, wykrycie przyczyn ciężkiej sytuacji człowieka

2. etap drugi: polega na spróbowaniu odnalezienia dróg wyjścia z ciężkiej sytuacji, akceptowane przez dwie strony

3. etap trzeci: jest to już konkretna praca z indywidualnym przypadkiem, polegająca przede wszystkim na czuwaniu nad realizowaniem wspólnie uzgodnionego planu działania.

Do rozwiązania problemu Mary Richmond opracowała wykorzystywanie trzech technik:

1. wywiad środowiskowy - polega na bardzo dokładnym zebraniu informacji o osobie podopiecznej oraz jej najbliższym środowisku społecznym.

2. obserwacja - obserwacji podlega nie tylko sam podopieczny, ale także otoczenie w którym się znajduje.

3. analiza dokumentów

Zasady praktycznego stosowania metody:

1. zasada akceptacji

2. zasada komunikacji

3. zasada indywidualizacji

4. zasada uczestnictwa

5. zasada zaufania oraz poszanowania prywatności

6. zasada samoświadomości

Kolejną metodą jest sondaż diagnostyczny - charakterystyczny dla grup nauk społecznych między innymi psychologii i socjologii. Metoda ta obejmuje w pedagogice wszelkiego rodzaju społeczne zjawiska o znaczeniu bardzo istotnym dla samego procesu wychowania. A także bada rodzaj świadomości społecznej, poglądów i opinii w określonych zbiorowościach. Metodę sondażu pedagogicznego często nazywa się sondażem ankietowym ponieważ badanie przeprowadza się dzięki ankietom. Badania sondażowe odnoszą się bardzo często do badań specjalnie wybranej grupy tak zwanej próby reprezentatywnej, wyszukanej z generalnej populacji, od której wyboru zależą wyniki przeprowadzanych badań. Od rzetelności wyboru próby w dużej mierze zależy prawo uogólniania pewnych wniosków na ogół populacji.

Współczesna struktura pedagogiki

W nauce oraz każdej dyscyplinie naukowej pojawiają się przeciwstawne względem siebie procesy - są to integracja oraz dezintegracja nauki. Zjawiska te występują również w pedagogice, wpływając w sposób decydujący na jej konstrukcję. Jan Szczepański przyjął, iż poprzez konstrukcję rozumieć trzeba układ elementów pewnej rzeczy albo zasady i zjawiska ich przyporządkowania wzajemnego. Elementami wymagającymi uporządkowania danej dyscypliny naukowej są naukowe teorie, łącznie z tworzącymi je hipotezami, pojęciami, oraz twierdzeniami, różnorakie są kryteria systematyzujące elementy scalające konstrukcję danej dyscypliny.

Karol Kotłowski zaproponował tworzenie konstrukcji pedagogiki według metodologicznego kryterium, które odpowiada następnym etapom nauki a także rozwoju danej dyscypliny, wyznaczonego nagromadzaną twórczością naukową jej stwórców. Stosując owe kryterium można dokonać podziału pedagogiki na:

I) Pedagogikę praktyczną, którą tworzy opis wielu pojedynczych doświadczeń oraz sprowadzanie z otwartej działalności dydaktycznej i wychowawczej. Z punktu nauki wartość jej jest kwestionowana, Bogdan Suchodolski odmówił pedagogice praktycznej pozycji pedagogiki naukowej. Uznał, iż jest ona jedynie prostą refleksją nad dziełem wychowania.

II) Pedagogikę opisową inaczej nazywaną eksperymentalną, która zajmuje się generalizacją pojęć doświadczenia dydaktycznego oraz edukacyjnego, a także formułuje własne twierdzenia dzięki przeprowadzanym badaniom eksperymentalnym. Posługuje się ona dwiema procedurami badawczymi:

- procedurą eksperymentalną

- procedurą expost facto

Badania przeprowadzane w ramach w taki sposób pojmowanej pedagogiki kierują się w stronę tworzenia twierdzeń, hipotez oraz teorii, które odzwierciedliłyby wieloaspektowe relacje wychowania i określonych zjawisk biologicznych, psychologicznych, socjologicznych i kulturalnych.

III) Pedagogikę normatywną, która w oparciu o różnorakie źródła określa cele ideały oraz normy w wychowaniu.

IV) Pedagogikę ogólną, inaczej zwaną teoretyczną, która opiera się o dorobek trzech wyżej wymienionych oraz tworzy koherentną teorię rozwoju jednostki i uwarunkowania tego rozwoju przez generalizowanie zjawisk wychowawczych, a także poszukiwanie ogólnych pojęć tak zwanej siatki pojęć, która określałyby procesy całościowe w rozwoju człowieka.

Współczesne kierunki i prądy w pedagogice dwudziestego wieku

Prądy:

Rekonstrukcjonizm, jest to prąd, który powstał w Stanach Zjednoczonych. W Polsce uprawiany był jako rodzaj postmodernizmu. Zakładał on zmiany w społeczeństwie jako nieuniknione. Przyszłość ludzkości formułuje się poprzez przemienność autokracji i kolektywizmu. Wiele spośród grup społecznych posiadają własne zamiłowania, jedne z pośród nich zmierzają w kierunku autokracji, inne zaś w kierunku demokracji kolektywnej. Podkulturą zawodową, która jest w stanie pogodzić interesy obu tendencji jest zdaniem rekonstrukcjonistów osoba nauczyciela. Nauczyciele są, zdaniem sympatyków tego prądu, architektami nowego ładu. Mają szerokie kompetencje do neutralizowania pragnień obu tendencji. Kompetencje nauczycielskie są oparte na społecznej świadomości, na świadomości związanej z rozwojem społeczeństwa oraz na rozwoju pedagogicznej myśli. Kazimierz Sośnicki i Zbigniew Kwieciński są polskimi przedstawicielami rekonstrukcjonizmu.

Postmodernizm jest to nurt kulturalny, który znalazł swoje miejsce również w pedagogice. Zdaniem postmodernistów, zacierają się różnice pomiędzy kulturą popularną i kulturą wysoką, pomiędzy awangardą i kiczem. Dominująca w kulturze jest ich zdaniem swoboda, a dopuszczalne wszystko: przeplatanie się, wieloznaczność, dowolne manipulowanie cytatami i wybieranie cytatów. Gdy odniesiemy to do pedagogiki to zgadzać się będzie różnorodność oraz wieloznaczność. W pedagogice nie akceptują wszelkich autorytetów, wzorców zachowań oraz fundamentalnych idei. Postmoderniści odrzucają urabianie wychowanka, odwołują się do tekstów popularnych i źródeł. Opierają się na symptomach podkultur, odwołują do symboliki młodzieżowej. Uważają, że pedagogika nie może domagać się prawa do pewnej wiedzy, ponieważ nie ma również pewności w stosunku do jednoznacznego aktu poznania naukowego. Postmoderniści akceptują prawdopodobny charakter pedagogiki. Przedstawicielami są R. Rottary, oraz T. Szkudlarek.

Globalizm, to następny nurt, który przyszedł do nas ze Stanów Zjednoczonych. U jego podstaw leży przekonanie, iż ludzkość istnieje w ramach systemów globalnych: politycznego, ekonomicznego, kulturalnego oraz technicznego. Globalizmowi uległa również kultura w obliczu rewolucji mikro-elektronicznej bądź lingwistycznego globalizmu, który objawia się uznaniem angielskiego języka za język międzynarodowy. Zasadniczym celem pedagogiki, zdaniem globalistów, jest wyposażenie młodych ludzi w wiedzę oraz świadomość globalną łączącej wspólnoty to znaczy, że łączą nas wspólne systemy biologiczne, wspólne problemy oraz potrzeby egzystencjalne, a także wspólna historia. Globaliści uważają, iż każdego człowieka należy traktować jako część ziemskiego ekosystemu. Cywilizacja zaś jest bankiem globalnej kultury, gdzie pokolenia czerpią własny kapitał, lecz dostrzec należy również problemy owej cywilizacji między innymi szerokie bezrobocie, wojny, głód oraz przeludnienie na świecie. Do wspomnianych treści odwoływano się również w pedagogice. Przedstawicielami tego prądu byli: J. Becker, I. Wojnar, Z. Melosik.

Kierunki:

Pedagogika funkcjonalna nazywana inaczej pajdocentryzmem, pedagogiką swobodnego wychowania lub natywizmem. Funkcjonalizm był inspiracją dla eksperymentalnej pedagogiki. Odzwierciedlał ruch tak zwanego Nowego Wychowania. Ruch ten wyrósł na gruntach rozwoju nauk psychologicznych i biologicznych. Funkcjonalizm stawiał dziecko w centrum zainteresowania oraz utożsamiał proces wychowawczy z tokiem naturalnego i swobodnego rozwoju dziecka. Dziecko ze swojej natury jest dobre , funkcjonaliści mówią, że jest białą kartą czyli tabula rasa, którą człowiek zapisuje przez resztę życia. Funkcjonalizm ma wiele odmian, najbardziej znane na świecie są: Ruch Aktywnych Szkół, Koncepcja Planu Daltońskiego oraz Pedagogika Pracy. Przedstawicielami na świecie są: G. Kerschenstainer, E. Claparede, G. Dewey, A. Ferriere, M. Montessouri, w Polsce kontynuatorami są J. Korczak, H. Rowid, K. Jeżewski, J. Cz. Babicki.

Pedagogika socjalistyczna nazywana pedagogiką społeczną, pedagogiką środowiska wychowawczego lub socjologizmem pedagogicznym. Według socjologicznych pedagogów wychowanie to akt społeczny, każde ze społeczeństw tworzy sobie stosowny ideał człowieka oraz ideał wychowania. W socjologizmie traktuje się zjawisko wychowania jako następstwo oddziaływania na jednostkę oraz grupę społeczną. Socjologizm zakładał urabianie wychowanka do uczestnictwa jego w grupie. Dla badań procesu wychowawczego socjologizm opierał się przede wszystkim na metodach stosowanych w socjologii. Przedstawicielami socjologizmu byli: E. Durkheim, H. Radlińska, St. Karpowicz, L. Krzywicki, F. Znaniecki, J. Chałasiński.

Kolejnym kierunkiem jest pedagogika kultury, zwana także personalizmem pedagogicznym albo pedagogiką humanistyczną. Pedagogika kultury powstała jako próba zgodzenia się i jednocześnie konfrontacji ograniczoności dwu wcześniejszych kierunków. Według pedagogów kultury wychowanie jest procesem określanym jako spotkanie człowieka z dobrami kulturalnymi oraz określonymi warunkami w których się znajdują trzy przedmioty: jednostka, dobra kultury i otoczenie. Człowiek ze swojej natury jest uczestnikiem tworzenia dóbr kultury, dzięki czemu wzbogaca swoje duchowe siły i tworzy nowe wartości. Przedstawicielami pedagogiki kultury są: W. Dilthey, Z. Mysłakowski, B. Nawroczyński, S. Hessen, B. Suchodolski.

Pedagogika marksistowska to nurt działający do końca lat osiemdziesiątych w Polsce. Inaczej nazywany był pedagogiką materialistyczną, opartą na marksistowskiej filozofii. Człowiek w tym kierunku posiada najwyższą wartość, ale jednocześnie jego rodzaj i istota są kompletnie zdeterminowane poprzez warunki społeczne i prawa kierujące społecznym ładem. Wychowanie miało służyć przekształceniu stosunków społecznych w imię społecznej sprawiedliwości. O tej pedagogice mówi się, że jest pedagogiką dyrektywną, narzucającą pewne dyrektywy. Przedstawicielami pedagogiki socjalistycznej są: K. Marks, F. Engels, W. Lenin, N. Krupska L. Tołstoj, A, Lewin, Wł. Spassowski, St, Sempołowska, St. Rudniański i H. Muszyński.

Pedagogika Chrześcijańska inaczej nazwana humanizmem chrześcijańskim; jest to pedagogika opierająca się na chrześcijańskich podstawach światopoglądowych i filozoficznych, jak również na także na wychowawczej doktrynie kościelnej. Koncepcja ta zakłada w pełni rozwijanie osobowości ucznia, wychowanka, jako jednostkę w taki sposób aby mogła rozwijać się wszechstronnie pod każdym fizycznym, umysłowym oraz duchowym. Jednostka musi przejść poprzez cztery społeczności związane z wychowaniem: rodzinę, kościół, szkołę oraz państwo.

Wszystkie cztery społeczności wychowują młodego człowieka do pokoju z ludźmi i z Bogiem. Przedstawicielami pedagogiki chrześcijańskiej są: Kardynał Wyszyński, P. Woroniecki, ks. J. Bosko, K. Wojtyła, ST. Kunowski, ks. J. Tarnowski, L. Dyczewski.

Diagnoza pedagogiczna

Diagnoza w języku greckim diagnizis oznacza rozróżnianie, rozpoznawanie oraz osądzanie. W ujęciu S. Ziemskiego jest to rozpoznawanie badanego stanu poprzez przyporządkowanie go do znanego gatunku lub typu, poprzez celowościowe i przyczynowe wyjaśnienia tego stanu, określenie fazy obecnej, a także przewidywanie dalszego jego rozwoju. Przedmiotami diagnozy mogą być niepowodzenia oraz trudności ucznia w uczeniu się, a także w procesie nabywania oraz rozwijania szkolnych umiejętności, ich przyczyn i konsekwencji dla rozwoju ucznia. Cechami dobrej diagnozy są: trafność rzetelność oraz nieodłączność prognozy. Charakterystyczne dla dobrej diagnozy jest a zebranie odpowiednich danych i intelektualne opracowanie wyników przez zespół specjalistyczny.

Możemy mówić również o diagnozie to znaczy wieloaspektowej, uwzględniającej zebranie wiadomości w zakresach:

1. społecznym - wówczas bierze się podczas badania pod uwagę środowisko rodzinne ucznia, sytuację materialną, warunki w których żyje oraz środowisko szkolne. Bierze się pod uwagę również funkcjonowanie dziecka jako ucznia oraz członka klasowej zbiorowości.

2. medycznym - bierze się pod uwagę rozwój fizyczny ucznia, jego stan zdrowia, badania słuchu oraz wzroku.

3. psychologicznym - bierze się pod uwagę ocenę poziomu rozwoju intelektualnych funkcji orientacyjnych a także wychowawczych, wykonywane są badania Ilorazu Inteligencji

4. pedagogicznym - bierze się pod uwagę analizę poziomu umiejętności i wiadomości szkolnych ucznia oraz specyfikę problemów w uczeniu się.

Stefan Ziemski dokonał klasyfikacji diagnozy na obszarze kilku faz:

1. Diagnoza klasyfikacyjna, zwana również diagnozą typologiczną lub nozologiczną polega ona na uporządkowywaniu pewnych grup objawów znanej jednostki klasyfikacyjnej

2. Diagnoza genetyczna - jest to typ diagnozy zmierzający do rozpoznawania oraz oceny danej sytuacji, gdzie w diagnostycznym postępowaniu oraz sformułowanej ostatecznie diagnozie kładziemy szczególny nacisk na praprzyczynę zjawiska oraz jego źródła.

3. Diagnoza znaczenia - zadaniem tej diagnozy jest wyjaśnienie znaczeń deficytu dla układu oraz dla całości organizmu.

4. Diagnoza fazy - jest to typ diagnozy, polegający na nazwaniu stadium chorobowego , etapu rozwojowego badanego zjawiska lub jego zaburzenia.

5. Diagnoza prognostyczna - inaczej nazywana rozwojową, jest to typ diagnozy, w gdzie szczególny nacisk kładzie się na hipotetyczny rozwój określonego zjawiska.

Klasyfikacja według Lesława Pytki:

1. Opisowa diagnoza - celem tej diagnozy jest szczegółowy oraz dokładny opis mechanizmów i cech regulujących typ danego zachowania z przyjętego punktu widzenia norm społecznych.

2. Projektująca diagnoza - jest to program prawdopodobnych zmian, które powinno się dokonać aby przywrócić funkcjonalną równowagę jednostki wraz z jej otoczeniem.

3. Sprawdzająca diagnoza - inaczej nazywana weryfikującą, jej celem jest odrażanie oraz sprawdzenie już wdrożonych programów interwencyjnych do realizacji: mogą to być programy: wychowawcze, edukacyjne, terapeutyczne, resocjalizacyjne.

Szkoła to instytucja nieodzownie łącząca się z kształceniem i wychowaniem. O wynikach funkcjonowania szkoły decydują nie tylko takie informacje: jaka jest dana szkoła, ale również czy potrafi a zarazem zechce w odpowiedni sposób wykorzystać takie uwarunkowania jak: nauczyciele, uczniowie, rodzice, program pracy w szkole oraz społeczność lokalna. Ważne jest aby szkoła umiała połączyć poczynania edukacyjne wraz z wszelkimi działaniami pozaszkolnymi związanymi z placówkami wychowawczymi, aby potrafiła zaszczepić w wychowankach umiejętności samodzielnego uczenia oraz aby potrafiła wykorzystać wiedzę pozaszkolną, pochodzącą ze środowiska lokalnego, w realizowaniu programu nauczania w szkole. To są nowe oczekiwania związane z zakresem współpracy szkoły ze środowiskami lokalnymi.

Wyróżniamy cztery typy szkół:

Szkoła nauczająca, jest nastawiona przede wszystkim na przekazywanie informacji oraz wiadomości uczniom.

Szkoła wychowująca: potrafi połączyć nauczanie wraz z wychowaniem, udaje jej się stworzyć wiele sytuacji umożliwiających kształtowanie własnego systemu wartości przez wychowanka, uczy wrażliwości emocjonalnej oraz odpowiedzialności.

Szkoła opiekuńcza: W swojej działalności zmierza do pokonywania trudności szkolnych poprzez profilaktykę i kompensację w stosunku do uczniów, którzy nie mogą w sposób prawidłowy się rozwijać. Szczególnie w szkolnych warunkach z powodów psychicznych czy zdrowotnych.

Szkoła środowiskowa: Zadaniem też szkoły jest łączenie funkcji dydaktycznej, wychowawczej, opiekuńczej szkoły ze współpracą z środowiskiem lokalnym. Szkoła środowiskowa kładzie nacisk na aktywność uczniów, zespołowość, stara się w optymalny sposób wykorzystywać treści środowiskowe oraz zasób pozaszkolnych doświadczeń dzieci i młodzieży, stara się włączyć siły społeczne środowiska do zrealizowania własnych zadań, działalności pedagogicznej na zajęcia pozalekcyjnych. Szkoła ta rozwija planowe kontakty z lokalnym środowiskiem.

.

Zgodnie z regulaminem serwisu www.bryk.pl prawa autorskie do niniejszego materiału posiada Wydawnictwo GREG. W związku z tym, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób

Pedagogika ogólna - wykłady

Geneza pedagogiki

Pedagogika (z grec. "prowadzenie chłopca) jako nauka powstała w XIX wieku, za sprawą J. F. Herbarta (nazywany jest on ojcem pedagogiki); jako pierwszy, zdobył on stopień naukowy profesora z zakresu tej dziedziny. Herbart oderwał pedagogikę od filozofii, ustanawiając ją autonomiczną dziedziną, którą oparł na dwóch naukach: etyce filozoficznej i psychologii; etyka wyznaczać miała cele wychowania, natomiast psychologia - środki dla realizacji tych celów. Pedagogika, będąc nauką o rozwoju dziecka, musiała zawierać niezbędny element nauki, czyli kształcenie, dlatego też nauka ta powiększyła swój obszar o andragogikę, zajmującą się wychowaniem i kształceniem człowieka dorosłego

R E K L A M A

czytaj dalej ↓

Funkcje pedagogiki

• pragnostyczna - na podstawie poznanych prawidłowości przebiegu zjawisk, określa przyszłe zmiany i rozwój obiektywnej rzeczywistości

• diagnostyczna - określa, opisuje dany stan rzeczy

• instrumentalno - techniczna - dotyczy konkretnych działań

• humanistyczna - umożliwia zaspokajanie potrzeb człowieka związanych z poznawaniem obiektywnej rzeczywistości.

Subdyscypliny pedagogiki

• pedagogika ogólna - zajmuje się charakterystyką pedagogiki jako nauki; analizuje podstawowe pojęcia pedagogiczne oraz historyczne uwarunkowania, bada poszczególne czynniki wychowania oraz zajmuje się problematyką edukacji permanentnej

• dydaktyka - jest teorią kształcenia, zajmującą się istotą oraz przebiegiem procesów nauczania; analizuje również cele, treści, formy organizacji oraz zasady i metody nauczania; dzieli się na dydaktykę ogólną i dydaktyki szczegółowe (te odnoszą się do poszczególnych przedmiotów nauczania ogólnokształcącego jak i zawodowego na poszczególnych etapach kształcenia

• teoria wychowania - jej celem jest wyjaśnianie zadań, treści, form organizacji oraz zasad i metod wychowania moralnego; wiele miejsca poświęca ona teorii wychowania w rodzinie, w obszarze zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych oraz pracy wychowawczej w dziecięcych i młodzieżowych organizacjach

• historia wychowania - to nauka o metodach i formach, organizacji procesu wychowania, ustrojach i systemach oświatowych w ich kontekście historycznym; jest nauką o systemach oświatowych oraz o genezie i historii myśli pedagogicznej

Metody stosowane w badaniach pedagogicznych

EKSPERYMENT - to metoda naukowego poznania określonego wycinku rzeczywistości, polegająca na wywołaniu, lub tylko zmianie przebiegu procesów przez wprowadzenie do nich jakiegoś czynnika i obserwowaniu zaszłych zamian

SONDAŻ DIAGNOSTYCZNY - stanowi badanie grupy ludzi, ich poglądów, opinii, a także badanie rozmiaru i natężenia zjawisk społecznych; stosuje się technikę ankiety, wywiadu lub analizy diagnostycznej

STUDIUM INDYWIDUALNEGO PRZYPADKU - szczegółowe badanie i analiza sytuacji wymagającej pomocy; uwzględnia nie tylko indywidualną biografię, lecz także środowisko społeczne i sytuację rodzinną badanej jednostki; zadaniem pracownika społecznego jest wyjaśnienie przyczyny powstałej sytuacji oraz określenie możliwości usunięcia źródeł negatywnych zjawisk i procesów. Zadaniem pomocy społecznej jest nie tylko wsparcie materialne ale przede wszystkim pobudzanie własnej aktywności i zaradności osób objętych pomocą, czemu służyć mają wywiady, wizyty domowe czy lustracje społeczne

Główne pojęcia w pedagogice

• Socjalizacja - to ogół wpływów środowiskowych; jest to wprowadzanie jednostki w obiektywny świat społeczny lub jego sektor; socjalizacja pierwotna - stanowi socjalizację, przez którą jednostka przechodzi w okresie dzieciństwa, dzięki której staje się ona członkiem społeczeństwa; socjalizacja wtórna - jest to każdy następny proces, wprowadzający jednostkę (mającą już za sobą socjalizację pierwotną) w nowy sektor obiektywnego świata

• Kształcenie - to samodzielne jak i kierowane czynności jednostki, podejmowane w celu osiągnięcia określonego zasobu wiedzy o otaczającym go świecie, poznanie samego siebie, zdobycia umiejętności niezbędnych do zmieniania swojego otoczenia, rozwoju uzdolnień, zainteresowań oraz ogólnej sprawności umysłowej; rezultatem kształcenia jest zdobycie określonego poziomu wykształcenia

• Nauczanie - to kierowanie procesem uczenia się; jest to planowa i systematyczna praca nauczyciela z uczniami prowadząca do zdobywanie przez nich wiedzy, umiejętności, nawyków oraz rozwijania zdolności i zainteresowań

• Osobowość - to zbiór względnie stałych cech oraz mechanizmów wewnętrznych; osobowość kształtowana jest w trakcie rozwoju społecznego jednostki - początkowo dzięki emocjonalnym wpływom najbliższego otoczenia natomiast później również w szkole, pod wpływem telewizji, radia i własnej aktywności

• Uczenie się - jest procesem, w toku którego na podstawie doświadczeń, poznania i ćwiczeń, powstają nowe formy zachowania się i działania lub też ulegają zmianom formy już nabyte; uczenie się (obok pracy, zabawy i działalności społeczno - kulturalnej) jest jedną z podstawowych form działalności ludzkiej; istnieją różne teorie uczenia się (np. asocjacjonizm, teoria postaci, teoria pawłowa, operacjonizm)

• Wychowanie - to całość celowych i świadomych oddziaływań środowiska społecznego na jednostkę, trwające w ciągu całego jej życia; w zakres tego pojęcia wchodzą następujące formy wychowania: wychowanie naturalne - odbywające się pod wpływem środowiska, w którym jednostka funkcjonuje; wychowanie instytucjonalne - czyli celowe i planowane oddziaływanie instytucji wychowującej (szkoły, domów dziecka, internatów, przedszkoli)

• Samowychowywanie - to oddziaływanie wywierające wpływ na stosunek jednostki do otaczającego ją świata; to kształtowanie się systemu wartości, norm i celu życia

Systemy Wychowawcze

• Sofiści - byli nauczycielami w starożytnej Grecji, nauczali mądrości i cnoty; jako pierwsi opracowali metody wychowania opierające się na bezpośrednim kontakcie z młodzieżą; przestrzegali oni zasad zarówno indywidualizacji jak i uspołecznienia; wychowanie w ich ujęciu oznaczało przede wszystkim rozwój intelektu, gdyż według nich wiedzieć jest tożsame z postępować słusznie; Sofiści analizowali poszczególne czynniki wychowania, wymieniając wśród nich: wrodzone zadatki, środowisko wraz z jego kulturą, ćwiczenie, uczenie się, własna aktywność jednostki

• Sokrates - wyróżnił następujące etapy wychowania i logiczne stopnie nauczania: uczenie się → nauczanie → umiejętność zastosowania zdobytej wiedzy

• Kwintylian - swoje poglądy o wychowaniu oparł na analizie następujących pojęć: cele, metody, proces, warunki

• Arystoteles - na jego twierdzeniach opierała się cała nauka o wychowaniu aż do XVII wieku; wychowanie w jego ujęciu miało charakter polityczny i państwowy, gdyż człowiek nie może żyć poza społeczeństwem, człowiek jest jednostka polityczną; ten wielki filozof rozwinął etykę przyjaźni i etykę współczucia miedzy ludźmi, kładł nacisk na wychowanie w rodzinie, zwraca również uwagę na dobór osób przebywających w towarzystwie dziecka (nie powinno ono przebywać w towarzystwie niewolników); zauważał wyraźne związki między pedagogika i psychologią.

• Vives - był przeciwnikiem wychowania scholastycznego a zarazem zwolennikiem wychowania państwowego; zalecał oparcie nauczania na obserwacji, spostrzeganiu i rozwijaniu samodzielności uczniów; w stosowanych metodach wychowawczych zalecał bardziej łagodność i pobudzanie zainteresowań niż kary; zalecał prowadzenie ćwiczenia fizycznych świeżym powietrzu; jako najlepszy sposób na utrzymania karności uważał przywiązanie ucznia do nauczyciela

• Rousseau - jako pierwszy zwrócił on uwagę na potrzebę uwzględnienia indywidualnych cech dziecka, podkreślał znaczenie specyficznych praw w rozwoju osobniczym dziecka oraz przełomowe znaczenie procesu dojrzewania; wiążąc zagadnienia pedagogiczne z psychologią, stał się inicjatorem dziedziny o nazwie pedagogika psychologiczna; swoją wizję wychowania naturalnego i wszystkie z nim związane wskazówki pedagogiczne odnosił on do sfery zamożnych - stał na stanowisku, iż to bieda zapewnia niższym klasom wychowanie naturalne; odrzucił także wychowanie kobiet, jako zbędne dla roli, jaką miały odgrywać w społeczeństwie ( żona, matka )

• System herbartowski - został opracowany w 1807 roku przez J. Fryderyka Herbarta, który zakładał, iż proces nauczania dominuje nad procesem uczenia się; w Niemczech rozwinęła się nowa gałąź przemysłu: masowo drukowano książki, powstał pierwszy masowy zawód nauczyciela, który był urzędnikiem, funkcjonariuszem państwowym; taki nauczyciel kształtował obywateli w sposób odpowiadający państwu; powstało szereg placówek do kształcenia nauczycieli; każda szkoła składała się z kilku oddziałów klasowych (od 4 do 8) i musiały one posiadać 2 mieszkania dla nauczycieli. System szkolenia → uczniów kształtowano na obywateli posłusznych państwu, posiadający wykształcenie ogólne byli humanistami, podstawą była znajomość greki i łaciny jak również kultury, sztuki, gry na instrumentach; nauczyciel miał dominującą pozycję - wykładał i przekazywał wiedzę, utrzymywał również dyscyplinę w szkole (stosowano kary cielesne); był to rodzaj kształcenia reprodukcyjnego a rodzice nie mieli żadnego wpływu na funkcjonowanie szkoły (istniał mit, że nauczyciel zawsze ma rację); w każdym powiecie znajdowała się komórka kontrolująca szkołę i jej efekty nauczania; wszystkie lekcje były uporządkowane według systemu; niemal cały świat przyjął system herbertowski (nawet Rosja)

• System progresywny J. Deweya - był on amerykańskim pedagogiem i psychologiem, stworzył szkołę na potrzeby lokalnej społeczności, która miała służyć zarówno dzieciom jak i dorosłym (po południu uczniowie i dzieci, wieczorem dorośli); ponieważ rodzice płacili, nauczyciele byli podporządkowani im; nauczyciel był organizatorem, źródłem wiedzy stawał się każdy, kto miał coś do powiedzenia; zajęcia miały racjonalnie łączyć naukę książkową ze zdobywaniem wiedzy na drodze samodzielnego wysiłku umysłowego oraz zajęć praktycznych (idea łączenia teorii z praktyką);

• Pedagogika krytyczna - w latach siedemdziesiątych XX wieku w USA nastał okres postmodernizmu; filozofii zwanej wielkim cytowaniem (opierała się na przywołaniu do rzeczywistości tego, co już miało miejsce); nurt postmodernistyczny wyrósł na literaturze, później został też wliczony do innych dziedzin; Jock Derrika wprowadził pojęcie dekonstrukcji tekstu (interpretowanie dzieł jak kto chce - każdy mógł odczytać to, co chciał, dokonując rekonstrukcji); New Age - był chwilowym zachwytem, przygotowaniem na przyjście nowego tysiąclecia, zaczęły pojawiać się różne wizje

• Pedagogika pogranicza kulturowego - Amerykanie odkryli, iż wielkie zróżnicowanie wśród amerykańskiej ludności wymusza naukę tolerancji i umiejętności akceptacji; tak właśnie przejawia się pedagogika pogranicza kulturowego; tolerancja umożliwia wyrównanie szans w dostępnie do edukacji, kultury czy polityki (Kossak i Łuczewski zajmowali się badaniem pogranicza kulturowego na Kaszubach)

• Antypedagogika - Hubertus Schoenebuk był pacyfistą, stworzył on nurt zwany antypedagogiką (przeciwieństwo pedagogiki); założył on w Berlinie stowarzyszenie, którego celem było nadanie dzieciom pełnych praw obywatelskich: dzieci powinny mieć prawo wyboru środowiska w którym chcą żyć, mają one własny instynkt poczucia dobra podczas gdy dorośli zmieniają jego osobowość; nauczanie pedagogiczne jest represyjne; próbował on upowszechnić swoje idee - jeździł dużo po Polsce, często bywał w Łodzi; mimo iż w Niemczech został znienawidzony - wiele jego poglądów zostało włączonych do praktyki

• Pedagogika humanistyczna - głosiła rozwój wychowanka, promowanie szeroko pojętych zmian człowieka oraz rewizję obowiązujących pojęć świata; nauczyciel powinien mieć wpływ na dziecko polegający na organizowaniu sytuacji, warunków sprzyjających jego rozwojowi a ich więź oparta powinna być na współdziałaniu i partnerstwie

• Proces wychowania - to działania podejmowane przez wychowawców a określone przez politykę edukacyjną państwa; działania te powodują pewne skutki w osobowości wychowanka

• Ideał wychowania - (od słowa idee oznaczającego posiadanie czegoś, co obiektywnie nie istnieje); to pewna myśl, organizująca praktykę, która sama w sobie nie istnieje, zawierająca pełen opis dojrzałej osobowości człowieka; ideał wychowania jest bliski pojęciu, które występuje na gruncie socjalizacji - jest on przekazywany z pokolenia na pokolenie; ideał ma charakter świadomy; na ideał składają się nadrzędne cele wychowania - 3 zasady:

→ dążenie do poszukiwania Prawdy o świecie, mądrość

→ sfera emocjonalna, konstruowana przez wartość piękna

→ życie zgodnie z zasadami naturalnymi

• Cele instrumentalne (kierunkowe) - cele etapowe i cele operacyjne; rozwijanie umiejętności człowieka; cele wychowania - są ściśle powiązane z ideałem - to stan rzeczy, które pragniemy osiągnąć, ukierunkowujący nasze działania; źródła celów wychowania: biologiczne (rozwój organizmu, bycie elementem przyrody) - Jan Jakub Rouseau w XVIII wieku uznał, iż wychowanie człowieka nie powinno odbiegać od wzrostu biologicznego - powinno się mieć jak najwięcej moralności naturalnej; społeczeństwa ( J. Dewey) - najważniejsze jest dobro środowiska; uniwersalne - przywołuje się 4 wartości: prawdę, dobro, piękno i sprawiedliwość; wizja przyszłości - źródła ideologiczne, przyszłość społeczeństwa; wartości religijne - tradycja religijna w jakiej wychowywane jest dziecko

• Formy wychowania - proces wychowania ze względu na rodzaj podejmowanych aktywności wychowanka, przyjmuje pewne formy; wyróżnia się dwa rodzaje tych form: rzeczowe (wycieczka edukacyjna, zabawa, nauka szkolna) i organizacyjne (działalność zespołowa, indywidualna, zbiorowa)

• Dziedziny wychowania moralnego - wychowanie to polega na wdrażaniu ludzi do zachowań zgodnych z przyjętymi normami i zasadami w danym społeczeństwie, umożliwiającymi harmonijne współżycie; człowiek nie mógłby żyć w społeczeństwie, w którym nie obowiązywałyby żadne normy regulujące zachowania innych ludzi, gdyż nie mógłby być pewny swego bezpieczeństwa, własnego mienia i spokoju; tak więc wpajanie dzieciom i młodzieży zasad moralnych, przez wyjaśnianie ich znaczenia ma na celu ochronę pojedynczych osób

• Wychowanie intelektualne - jego celem jest zapoznanie dzieci i młodzieży lub dorosłych z najważniejszymi prawami, zjawiskami oraz faktami z obszaru nauk ścisłych i przyrodniczych oraz z zakresu życia społecznego i kulturalnego, co pozwala na rozwinięcie orientacji w otaczającej nas rzeczywistości oraz przygotowuje do życia w ciągle zmieniających się warunkach; ogół wiedzy wraz z przekonaniami tworzą określony światopogląd; wychowanie intelektualne nie tylko wzbogaca wiedzę i kształtuje umiejętności, lecz również kształtuje zdolności poznawcze

• Wychowanie estetyczne - polega na rozbudzaniu wrażliwości u dzieci, młodzieży i dorosłych na różne przejawy piękna

• Wychowanie fizyczne - jego przebieg oraz efekt uczenia się, w dużej mierze zależy od stanu zdrowia fizycznego jednostek jak i od ich trybu życia; ruch ma korzystny wpływ również na pracę narządów wewnętrznych

• Wychowanie zdrowotne - ma ono prowadzić do kształtowania pozytywnych postaw wobec własnego oraz zdrowia innych ludzi; a więc chodzi tu przede wszystkim o ukształtowani pro-zdrowotnych postaw; wychowanie to powinno być realizowane przede wszystkim w rodzinie i szkole, oraz innych instytucjach opiekuńczo-wychowawczych (szczególna rolę odgrywają tu placówki zdrowia, które powinny współpracować z innymi placówkami)

Zgodnie z regulaminem serwisu www.bryk.pl prawa autorskie do niniejszego materiału posiada Wydawnictwo GREG. W związku z tym, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody Wydawnictwa GREG podlega grzywnie, karze ograniczenia

J. Amos Komeński - twórca pedagogiki nowożytnej, był Czechem, przez pewien czas swojego życia działał w Polsce, jego działalność przypada na XVII w. W sensie filozofii i poglądów sięga do reformacji, dzieło „ wielka dydaktyka”. Należy budować system wychowawczy, najlepszy dla rozwoju społecznego:
- pedagogika naturalistyczna, wyraźny demokratyzm systemu wychowawczego
- wszyscy objęci kształceniem przynajmniej w zakresie elementarnym, zwracanie uwagi na dzieci szkolne

Proces wychowawczy wg Komeńskiego

SZKOŁA MACIERZYŃSKA 6-7 ROK ŻYCIA
- rozpoczyna się po urodzeniu
- ważne wychowanie fizyczne, które obejmuje troskę matki o zdrowie dziecka, higienę odżywiania, ubiory, zabawy, ćwiczenia ruchowe
- ważne wychowanie moralne, uczenie posłuszeństwa i szacunku dla starszych, przyzwyczajenie do pracy, wrażliwość na pochwałę, upomnienia, nauki religii i śpiewu pieśni kościelnych




SZKOŁA JĘZYKA OJCZYSTEGO 6-12 LAT
- obowiązkowa dla biednych i bogatych, chłopców i dziewcząt
- nauka w języku ojczystym
- nauka czytania i pisania, rachunków, geometrii, śpiewu , ekonomii, polityki, fizyki, kosmografii

SZKOŁA ŁACIŃSKA 12-18 LAT
- typ szkoły średniej
- uczeń wychodząc z tej szkoły posiadał wiedzę encyklopedyczną,
- nie była obowiązkowa
- uczono gramatyki, retoryki,, dialektyki, arytmetyki, geometria, astronomia, muzyka

STUDIA 18-24 LAT
- uniwersytety
- tzw. szkoła dojrzewającej męskości
- nie zakazuje dziewczętom dostępu do studiów
- szkoły kończy się podróżami

KOMEŃSKI JAKO TWÓRCA PEDAGOGIKI NOWOŻYTNEJ
1. twórca systemu klasowo - lekcyjnego, wprowadził podział materiału programowego na jednostki tematyczne i czasowe oraz podział młodzieży na klasy wg stopnia posiadanej wiedzy
2. stworzył schemat systemu wychowawczego ( szczebli edukacyjnych ) i określił czego należy użyć w danym szczeblu
3. wprowadza koncentrycznie układ materiału programowego np. w szkole podstawowej czegoś uczono i w dalszych szczeblach powraca się do tego materiału
4. formułuje i określa znaczenie zasad wychowania:
- zasada poglądowości - nie wystarczy dziecku podać reguły, trzeba ja przedstawić - rysunek
- zasada logicznej- kolejności
- zasada stopniowania trudności
- zasada wiązania teorii z praktyką
- zasada indywidualizacji

POGLĄDY PEDAGOGICZNE

• Komeński wierzy w moc wychowania i wykształcenia. Podziela optymizm pedagogiczny epoki Odrodzenia. Nie podziela poglądu, iż " są umysły tak tępe, że niczego w nie wpoić niepodobna".

• Domaga się powszechnego nauczania i wychowania niezależnie od płci, pochodzenia społecznego czy miejsca zamieszkania.

• Opracowuje system jednakiego szkolnictwa dla całej ludności - pierwszego w historii wychowania.

Rozróżnia on cztery okresy w rozwoju człowieka i odpowiednio do nich cztery typy szkół:

• Okres dzieciństwa - do szóstego roku życia, któremu odpowiadała szkoła macierzysta, czyli wychowanie głównie w rodzinie gdzie podstawowa role nauczyciela pełni sama matka.

• Okres chłopięctwa - od szóstego roku życia do dwunastego, któremu odpowiadała szkoła elementarna, z językiem ojczystym; uczą się w niej chłopcy i dziewczęta; powinna być w każdym miasteczku, wsi, osiedlu.

• Okres młodzieńczości - od dwunastego do osiemnastego roku życia - odpowiadała mu szkoła języka łacińskiego - szkoła średnia, gimnazjum, która powinna być w każdym większym mieście, a uczyć się w niej powinni wszyscy, którzy tylko odznaczają się wystarczającymi zdolnościami umysłowymi.

• Okres dojrzewającej męskości - od osiemnastego do dwudziestego czwartego roku życia - odpowiadała mu Akademia, do której powinni być kierowani ci, którzy maja być uczonymi. Akademia powinna być zorganizowana w każdym państwie, a zakończenie w niej nauki powinno być uwieńczone, według Komeńskiego podróżami zagranicznymi. W swoich słowach tak ją uzasadniał: "doktorów i przyszłych wodzów dla innych, aby nigdy nie brakło odpowiednich kierowników dla kościołów, szkół i spraw państwowych"

• Opracowuje nowy program wykształcenia i nowy układ materiału programowego. Domaga się najpierw nauczania w języku ojczystym, a potem w języku łacińskim. Podkreśla też potrzebę dostarczenia podręczników uczniom.

• Tworzy i uzasadnia podstawy organizacji pracy szkolnej, w klasie, systemem lekcyjnym. Szkoła podzielona jest na sześć klas, nauka podzielona jest na lekcje, zaś lekcje na godziny.

• Wprowadza do początkowej nauki środki zmysłowe, zastąpione w późniejszym wieku przez słowa. Nową ideą były także ilustracje w podręcznikach, ściśle związane z jego treścią. Wiedza oparta miała być na naturze a nauka odbywać się krok po kroku.

• Uważał, że należy stopniować trudność nauki, od ogółu do szczegółu i od konkretu do abstrakcji.

• Dokonuje dokładnej analizy procesu nauczania oraz formułuje nowe podstawowe zasady nauczania.

ORGANIZACJA SZKÓŁ

Ponieważ szkolnictwo w XIII wieku bardzo podupadło, Jan Amos Komeński rozwinął w swoim dążeniu nowy plan opieki i kształcenia umysłu. Jego zdaniem natura przekazała dwadzieścia cztery lata życia ludzkiego do nauki. Dzieląc ten okres na cztery, powstały sześcioletnie okresy, którym odpowiadały cztery, wspomniane wcześniej typy szkół.

1. szkoła macierzysta - powinna powstać w każdym domu i rodzinie, powinna zapewniać przede wszystkim:

• Wychowanie fizyczne - troska matki o zdrowie dziecka, odpowiednia higiena i odżywianie, zabawy i ćwiczenia ruchowe, nie wolno oddawać dzieci mamkom, należy kierować się za zasadą "w zdrowym ciele zdrowy duch".

• Wychowanie moralne - należy dawać dzieciom dobry przykład, budzić ambicje, uwrażliwiać na pochwały i napomnienia, uczyć posłuszeństwa i szacunku dla starszych, cierpliwości, przyzwyczajać do pracy, należy dzieciom przygotowywać odpowiednie do ich wieku i siły narzędzia, aby poprzez zabawę przyzwyczajały się do użytecznych wysiłków.

• Wychowanie umysłowe - już w pierwszych latach życia dziecka, należy uczyć je najprostszych elementów wiedzy, np.

• nauka geometrii - pojęcia wielkości jak długi, krótki, mały, duży.

• nauka arytmetyki - liczenie do pięciu (3r.ż) do dziesięciu (4r.ż) i do dwudziestu (5 - 6 r.ż).

• nauka geografii - najbliższego otoczenia.

• nauka astronomii - pojęcia gwiazdy, słońca i księżyca.

Główny jednak cel tego wychowania to przygotowanie dzieci do nauki szkolnej, dlatego należy dzieci wychowywać tak, ażeby nie wzbudzać w nich strachu przed szkołą. Dowodem na dojrzałość szkolną, ma być odpowiadanie na pytania, a nie opowiadanie.

2. Szkoła elementarna - obowiązkowa dla wszystkich dzieci i w każdej miejscowości, nauka miała się tam odbywać w języku ojczystym, główny nacisk stawiano na naukę czytania, pisania i rachunków, następnie: geometria praktyczna, śpiew, religia, ekonomia, polityka, historia powszechna, fizyka, kosmografia, nauka zasad moralnych i etycznych, pominięte zostały natomiast nauki biologiczne.

3. Szkoła średnia - łacińska, miała kształcić wszystkich chłopców, których ambicja sięgała "wyżej niż warsztaty rzemieślnicze", miała się znajdować w każdym mieście, nauka odbywała się w języku ojczystym, łacinie, grece i po hebrajsku, próbowano łączyć wiedzę filozoficzno - retoryczną z naukami przyrodniczymi, szkoła ta miała dawać wykształcenie o charakterze encyklopedycznym i stanowiła przygotowanie do sześcioletnich studiów wyższych. Przedmioty nauczania: gramatyka, retoryka, dialektyka, arytmetyka, geometria, astronomia, muzyka, nauki o przyrodzie jak: zoologia, botanika, geologia, anatomia, medycyna, rolnictwo. Później do szkoły wprowadził też Komeński etykę.

Rousseau- Podzielił młodość na 4 okresy:
1. Do mówienia (niemowlęctwo; rozwijanie zdrowia i zmysłów)
2. Dzieciństwo do 12 roku życia
3. Chłopieństwo do 15 roku - wykształcenie umysłu
4. Młodzieńczośc do 20 roku - wychowanie moralne

Uważał że wychowanie powinno sprowadzać się do umożliwienia dziecku swobodnego wzrostu i dojżewania.
Wychowanie negatywne- odrzucenie wszelich środków urabiania dziecka do realizowania celów nażuconych z zewnątrz.
Swój program wychowawczy odniósł do człowieka wykluczając wszelkie podziały narodowe, klasowe itp.
Sądził że człowiek z natury rodzi się dobry, ale ma w sobie zarodki zła.

J.J. ROUSSEAU (1712-1778)
1)ŻYCIORYS - ur.się w Genewie, syn zegarmistrza, gdy miał 8 dni zmarła mu matka. Wychowywała go ciotka. Ojciec wych. go do 10r.ż. później miał życie tułaczki. W wieku 18 lat związał się z hrabiną de Warens i był jej utrzymankiem, nie chodził do szkoły ale dużo czytał, znał języki, był obserwatorem myślicielem, związał się też z inną kobietą z którą miał 5 dzieci oddał je do przytułku. Swe dzieła pisał w domu w górach, pod koniec życia wrócił do żony i zmarł, nie był systematycznym pedagogiem lecz myślicielem, 3 gł.dzieła Emil czyli o wychowaniu, Nowa heloiza, Umowa społeczna.
2)EMIL CZYLI O WYCH - powstała w 1762 miał wtedy 50lat, skł.się z 2 tomów, powieść, rozważania o wych. wych.naturalne zgodne z naturą, z czytelnikiem prowadzi dialog. Przedstawia wych. chłopca Emila w 5 etapach opisanych w 5 księgach, Emil jest szlachcicem, adresatem Roussean jest dziecko zdrowe, Emil wychowywany jest w wiejskim domu towarzyszy mu wychowawca czyli Rousseau przyjaciel ojca Emila.
5 ETAPÓW:
0-3 (okres niemowlęcy, akceptacja, żywność, wolność) dostarczyć dziecku pożywienia by mogło naturalnie się rozwijać, żadnych zakazów i nakazów, krytykował skrępowanie dziecka, dziecko ma być swobodne, uważał że matki powinny osobiście karmić dziecko piersią (intymność)
3-12 (okres dzieciństwa) nie należy dziecka uczyć, żadnych norm, zakazów raczej należy budować zapory fizyczne, jeżeli dziecko zrobi coś źle to samo się przekona że zrobiło źle. Autor wieży w potencjał dziecka, przestrzeń wolności dziecka jest pod kontrolą, najważniejsze jest tu WYCHOWANIE NEGATYWNE - dziecko dobre należy odgrodzić od złego przykładu społ. LOKAJSTWO - negatywny wpływ społ. Roussean nie jest za tym by uczyć dziecko pisać od razu, dziecko jeżeli będzie samo chciało to wtedy się nauczy. Autor krytykował ówczesne szkoły.
12-15 (okres szkoły) dziecko jest uczone pod kierownikiem nauczycielem który zbyt dużo nie uczy. Uważał że należy wbudować w dziecku zainteresowanie, pierwsza lektura to Robinson Cruzoe.
15-18 (okres dojrzewania) wychowawca przedstawia relacje społ. jak nawiązywać kontakty, dokonuje się edukacja seksualna.
18-20 (etap dojrzałości) poznanie zasad moralnych, dziecko uczy się postępować moralnie wg samej zasady, swojej decyzji. Na tym etapie w życiu Emila pojawia się Zofia - narzeczona. Zofia wg Roussean ma takie samo wychowanie jak Emil ale uważa on że ona i tak nic nie umie, potrafi tylko pisać, czytać i prowadzić dom, jest szlachetna ale mniej zamożna. Emil żeni się z nią i wyprowadza się
3) Antropologia - nauka o człow. Rousseau twierdzi że człow. jest dobry. Wg Kalwina człow jest istotą do dna złą i zepsutą. Dobry Bóg zarzucał na człow płaszcz dobrych zasług i wtedy zbawia człow jako brata Chrystusa. Wg katolizmu człow narodził się dobry ale przez grzech stał się trochę zły, by go zbawić syn Boga obmywa go ze zła. Roussean sprzeciwia się tym koncepcją, twierdzi że człow jest tylko dobry, ideał to osoba szczera, otwarta.
4) Wizja dzieciństwa - dziecko jest dobre, niewinne, nie wolno dziecku zabrać dzieciństwa.
5) Wychowanie naturalistyczne - MIŁOŚĆ SAMEGO SIEBIE - (amour de sor) samoakceptacja wiara w siebie, lubienie siebie, jest to pozytywne rodzimy się z tym. Należy to wzmacniać, dostarczać dziecku akceptacji. MIŁOŚĆ WŁASNA - (amour propro) to egoizm i to pochodzi ze społ. wyraża się w poniżaniu innych, trzeba dziecko przed tym chronić.
6) Kogo wychowywać - zamożne i zdrowe dzieci, ubogim to nie jest potrzebne
7) PEDEUTOLOGIA - nauka o tym jaki powinien być nauczyciel: osobą żyjącą w zgodzie z naturą; cierpliwy; przewodnik towarzysz stojący obok,
razem z dzieckiem odkrywają prawdę.
8) Echa publikacji Emila - Roussean przypomniał tragiczną sytu. Dziecka. Sorbona Uniwersytet Paryski potępiła, zabroniła czytania, Roussean był niebezp. Zainteresowanie Roussean odrodziło się w 1912 (powstała literatura dziecięca) W polsce był znany po 1930 gdy Emil ukazał się w polskiej wersji.
9) UWAGI KRYTYCZNE - Nihilizm pedagogiczne, wychowawczy nic się nie da zrobić z tym wychowaniem
10) POZYTYWNE - edukacja od bezpośrednich doświadczeń, oddziaływanie na zmysły, dzieciństwo jest wartościowe, naturalne i cenne, dzieciństwo i dojrzewanie skł.się z faz, etapów

Jan Jakub Rousseau

Uważał, że uczucie wychodzi z prawdziwej natury człowieka, zaś kultura i cywilizacja niszczą go, wypychają z człowieka wszystko, co dobre. Dlatego właśnie człowiek waha się pomiędzy czułością, dobrocią, a tymi argumentami, które daje mu cywilizacja. Aby zakończyć ten konflikt trzeba powrócić do natury i rozbudzić na nowo dobro w człowieku. Bo szczęście może dać tylko takie uczucie jak miłość, przyjaźń oraz życie zgodne z samym sobą i prawami natury. "Nowa Heloiza" J. J. Rousseau jest przykładem powieści sentymentalnej, która nawiązywała do głośnego, prawdziwego romansu ze średniowiecza mieszczanki Heloizy oraz teologa Abelarda.

System dydaktyczny Deweya

John Dewey był wybitnym amerykańskim filozofem i pedagogiem. Jak podstawę swoich przemyśleń obrał on filozofię pragmatyczną w postaci instrumentalizmu. Poglądy Dewey'a były bezpośrednio związane z praktyką szkolną. Jego koncepcja dydaktyczna została określona mianem "postępowej", gdyż stanowiła wyraźny krok na przód na gruncie dydaktyk łącząc poznanie z działaniem. Dewey, będący zwolennikiem przyrodniczego empiryzmu, uważał poznanie i działanie za niezbędne w rozwiązywaniu codziennych problemów. Ten proces rozwiązania problemów wzorował on na eksperymencie, który zmierzał do odkrywania przez uczniów nowych wiadomość w toku kolejnych pięciu stopni:

1. odczucie trudności

2. wykrycie trudności i jej określenie

3. określenie możliwych rozwiązań

4. wyprowadzenie wniosków z założonego rozwiązania

5. dalsza obserwacja i eksperymenty zmierzające do przyjęcia bądź odrzucenia hipotezy

Powyższe etapy myślenia zostały określone stopniami formalnymi według których zaczęto budować lekcje szkolne.

Maria Grzegorzewska, 1888 - 1967

Pedagog, psycholog, twórczyni i pionierka pedagogiki specjalnej w Polsce. Była przede wszystkim rzeczniczką wychowania osób, zwłaszcza dzieci niepełnosprawnych intelektualnie i odpowiedniej dla nich opieki. Za główny cel stawiała sobie przywracanie do otoczenia i normalnego życia, czyli rewalidacji. Służyć temu miały założone przez nią ośrodki pracy, gdzie wychowywano przez pracę. Od 1919 roku pracowała Grzegorzewska w Ministerstwie wyznań religijnych i Oświecenia publicznego, gdzie zajmowała stanowisko referenta do spraw szkół specjalnych. Stanowisko to pozwoliło jej spopularyzować i upowszechnić te szkoły. Także osobiście, podejmowała trud zakładania ośrodków specjalnych i organizowała kursy dla nauczycieli, wspólnie miedzy innymi z Januszem Korczakiem. Później kurs ten został przekształcony w Państwowy Instytut Pedagogiki specjalnej a później w Państwowy Instytut Nauczycielski w 1930 roku.

Maria Grzegorzewska jest autorką licznych prac z zakresu upośledzeń umysłowych, miedzy innymi:

1. "psychologia niewidomych"

2. "listy do młodego nauczyciela"

3. "pedagogika lecznicza"

4. "głuchoniemi"

Redagowała ona także od 1924 roku, znane i cenione w kręgach pedagogicznych pismo "szkoła specjalna", które ukazuje się do dziś.

Jon Dewey, 1859 - 1952

Filozof, pedagog, czołowy przedstawiciel amerykańskiego progresywizmu, choć jego zainteresowania oscylowały głównie wokół pedagogiki naturalistycznej, próbował on łączyć swoje stanowisko wychowania indywidualistycznego z wychowaniem społecznym, jako czynnikiem adaptacji lub rekonstrukcji społecznej. Według niego podstawą dobrego wychowania obywatela, w sensie jego utylitarności wobec społeczeństwa i jego w nim funkcjonowania, jest wychowanie i rozwijanie w pierwszym rzędzie naturalnych zdolności, dążeń i zainteresowań jednostki, tak by przy tym wszystkim zrozumiała swoją role i pozycję w społeczeństwie.

W swoich poglądach, uważał, Dewey miedzy innymi, że doświadczenie jest źródłem zdobywania i weryfikowania wiedzy, stąd też w przez siebie stworzonej szkole - "szkole pracy", rozwijał on hasło "uczenia się przez działanie". Szkoła ta powstała na wzór samowystarczalnego gospodarstwa domowego, gdzie dzieci wykonywały różne zajęcia, począwszy od: zajęć rzemieślniczych, stolarki, prac gospodarskich. Główny nacisk powinien wychowawca wywierać zwłaszcza na aktywność praktyczną i manualną - podobnie jak u Marii Montessori. Za najważniejsze cele wychowania Dewey`a uznać należy: pobudzenie wrodzonych zdolności, samodzielność jako zdobywanie wiedzy. W jego "szkole pracy" nie było jako takich lekcji czy przedmiotów, ponieważ uważano, że rola szkoły leży w tym by stwarzać sytuacje problemowe, w wyniku, których dziecko, poprzez ich samodzielne rozwiązywanie, miało się uczyć.

Wyróżniał Jon Dewey pięć etapów myślenia i rozwiązywania problemów:

1. odczucie trudności

2. sformułowanie problemu

3. sformułowanie hipotez

4. logiczna ich weryfikacja

5. empiryczna ich weryfikacja

Dewey opisał wyczerpująco poglądy i metodykę pracy opiekuńczo - wychowawczej w swoich dziełach:

1. "Moje pedagogiczne credo"

2. "Szkoła a społeczeństwo"

3. "Szkoła i dziecko"

4. "Jak myślimy"

5. "Demokracja i wychowanie"

---