BOTANIKA LESNA CWICZENia

Temat: Morfologia kwiatu.

Kwiat - organ roślin nasiennych, w którym wykształcają się wyspecjalizowane elementy służące do rozmnażania. Stanowi fragment pędu o ograniczonym wzroście ze skupieniem liści płodnych i płonnych, służących odpowiednio, bezpośrednio i pośrednio do rozmnażania płciowego (generatywnego). Kwiat charakterystyczny dla roślin nasiennych (czyli kwiatowych) jest organem homologicznym do kłosa zarodnionośnego (sporofilostanu) roślin ewolucyjnie starszych.

Rys: Części kwiatu. Działki kielicha oraz płatki korony tworzą okwiat.

Morfologia

Pojedynczy kwiat zbudowany jest z liści płodnych i płonnych, nie związanych bezpośrednio z rozmnażaniem. Części płodne to pręciki z woreczkami pyłkowymi (mikrosporofile - organy męskie) oraz owocolistki z zalążkami (makrosporofile - organy żeńskie). Pręciki produkujące pyłek tworzą pręcikowie. Owocolistki tworzą słupek (słupkowie).

Z liści płonnych (sterylnych) kwiatu zbudowany jest okwiat (okrywa kwiatowa), która u roślin nagonasiennych jest bardzo niepozorna, a niejednokrotnie nie występuje wcale, u roślin okrytozalążkowych zaś jest różnorodna i czasami bardzo okazała. Okwiat może być pojedynczy (listki okwiatu zebrane w jednym lub dwóch okółkach są niezróżnicowane) lub złożony i wtedy w jego skład wchodzi korona (corolla) oraz kielich (kalyx), u niektórych roślin pod kielichem występuje kieliszek (epikalyx). Wszystkie elementy składowe kwiatu wyrastają z dna kwiatowego - rozszerzonej części będącej zakończeniem szypułki. W kwiatach owadopylnych występują dodatkowo gruczoły zwane miodnikami.

W przypadku roślin nagonasiennych nieosłonięte zalążki leżą na pojedynczych owocolistkach. Zaś u roślin okrytonasiennych jeden lub kilka zrośniętych owocolistków tworzy słupek, w jego dolnej części tworzącej zalążnię zamknięte są zalążki.

Wzór kwiatowy - zapis służący do przedstawienia budowy morfologicznej kwiatu za pomocą symboli, liter i liczb. Informuje o liczbie elementów w poszczególnych okółkach kwiatu oraz o ich zrastaniu się, a także o położeniu dna kwiatowego względem zalążni.

Stosowane są następujące oznaczenia:

• K - kielich (calyx)

• C - korona (corolla)

• A - pręcikowie (androeceum)

• G - słupkowie (gynaeceum)

Liczby umieszczane w indeksie dolnym po poszczególnych literach oznaczają liczbę elementów w okółku, np. C₅ oznacza koronę o 5 płatkach, K₃ oznacza kielich o 3 działkach. Jeżeli elementów danego typu jest więcej niż 12, to zamiast podawania ich liczby (która najczęściej jest wówczas zmienna nawet w różnych kwiatach tej samej rośliny), pisze się znak nieskończoności (
), który czytamy wiele albo liczne.

Symbole:

• + - wskazuje, że elementy danego typu (płatki, pręciki) występują w dwóch okółkach, np. A₅₊₅ oznacza pręciki w dwóch okółkach, w każdym po 5 pręcików.

• ( ) - oznacza zrastanie się (częściowe lub całkowite) elementów należących do tego samego okółka, np. C₍₅₎ wskazuje, że koronę tworzy 5 zrośniętych ze sobą płatków; A₍₉₎₊₁ oznacza, że z 10 pręcików 9 zrosło się w rurkę (swymi nitkami), a dziesiąty jest wolny (=niezrośnięty).

• [ ] - stosuje się, aby wskazać przyrastanie nitek pręcików do korony, w zapisie typu: [C₍₅₎A₅]

• — - kreska nad liczbą słupków (lub owocolistków w przypadku słupkowia zrosłego) oznacza, że słupek jest dolny (a tym samym kwiat jest górny), pod tą liczbą - oznacza że słupek jest górny (a kwiat dolny). Kreska ta symbolizuje więc jak gdyby "poziom", na którym znajduje się dno kwiatowe. Np.
  oznacza słupek dolny (=zalążnię dolną) zbudowaną z 5 zrośniętych owocolistków.

Symbole symetrii kwiatu (umieszczane na początku wzoru kwiatowego):

• * - symetria promienista kwiatu

• ↓ - symetria grzbiecista (rzadko spotyka się znak ↑.

Symbole symetrii rzadko stosowane (przestarzałe):

• ·|· - symetria podwójna (kwiaty takie ma np. rodzaj serduszka (Dicentra).

• + - symetria krzyżowa (kwiaty takie występują w rodzinie kapustowatych (Brassicaceae). Posiadają one tylko 2 osie symetrii.

Wzory kwiatowe można zapisać dla każdego gatunku rośliny kwiatowej, w większości przypadków są jednak stałe dla całej rodziny lub podrodziny, a więc dla wielu blisko spokrewnionych rodzajów roślin.

Przykłady wzorów kwiatowych: rodzina liliowatych, rodzaj tulipan (Tulipa): *P₃₊₃A₃₊₃G₍₃₎. Oznacza to, że jest to kwiat promienisty, z okwiatem niezróżnicowanym na kielich i koronę, ale składającym się z dwóch 3-elementowych okółków okwiatu, z dwoma 3-elementowymi okółkami pręcików i 3-krotnym słupkiem (tj. zrośniętym z 3 owocolistków).

Wzór kwiatowy nie oddaje następujących cech kwiatu, mających znaczenie diagnostyczne lub taksonomiczne:

• wzajemnego ustawienia elementów z różnych okółków względem siebie (np. płatki nadległe lub śródlege w stosunku do działek),

• ukształtowanie płatków (np, obecność ostrogi),

• budowa (typ) zalążni,

• obecność gynoforu.

Temat: Kwiatostany.

Kwiatostan - pęd kwiatonośny z więcej jak 1 kwiatem; skupisko kwiatów.

W skład kwiatostanu wchodzą:

-oś główna

-osie boczne z wspierającymi je liśćmi <podsadki, zwane też szypułkami>

-kwiat ze wspierającymi je liśćmi <przysadki, podkwiatki>

Typy kwiatostanów:

-groniaste <proste (1 kwiat na szypułce) i złożone(2 i więcej na 1 szypułce)>

-wierzchotkowe

-mieszane

Grono: Baldach: Baldach złożony: Baldachogrono: Podbaldach:

Kłos: Wiecha: Kotka: Kolba: Główka: Koszyczek:

Różnice między kwiatostanami groniastymi - oś cienka lub zgrubiała:

-kwiat na kwiat na szypułce lub kwiat siedzący.

-długość osi bocznych tez różnicuje <baldach-baldachogrono>

Wierzchotka jednoramienna

Sierpik: Wachlarzyk: Skrętek:

wierzchotka dwuramienna

Kwiatostany groniaste

-Os główna rozgałęzia się monopodialnie, a kwiaty tworzą się na końcach odgałęzień bocznych.

- Oś kwiatostanu charakteryzuje się potencjalnie nie rozgałęzioną możliwością wzrostu, gdyż jest ona zakończona długo aktywnym stożkiem wzrostu.

- Kwiaty najstarsze znajdują się w części podstawowej osi głównej a kwiaty młodsze na szczycie <w centrum> kwiatostanu.

Kwiatostany wierzchotkowe

-Oś główna rozgałęzia się sympodialnie i szybko kończy wzrost wytworzeniem na szczycie kwiatu. Osie boczne rozwijają się poniżej w pachwinach liści, przewyższają oś główna.

- Oś kwiatostanu charakteryzuje się ograniczonym wzrostem który kończy się z chwilą wytworzenie kwiatu.

- Kwiaty najstarsze znajdują się na szczycie osi głównej kwiatostanu <centrum>, a kwiaty najmłodsze powstają na odgałęzieniach rozwijających się u podstawy kolejnej osi.

Rodzaje kwiatostanów groniastych- dzieli się je na proste i złożone.

- Grono:

Berberys zwyczajny Brberis vulgaris

czeremcha zwyczajna Prunus padus

-Kłos:

Rdest wężownik Polygonum bistora

Babka zwyczajna Plantago maior

-Kotka:

Brzoza brodawkowata Betula pendula

Wierzba trójpręcikowa Salix triandra

Topola osika Populus tremula

-Wiecha:

Jesion wyniosły Fraxinus excelsior

Wiechlina łąkowa Poa pratensis

Drżączka średnia Briza media

-Baldach:

Czosnek niedźwiedzi Allium ursinum

Czosnek kątowy Allium angulosum

-Główka:

Koniczyna rozdęta Trifolium fragiferum

Koniczyna łąkowa Triforium pratense

Koniczyna pagórkowa Triforium montanum

-Koszyczek:

Stokrotka zwyczajna Bellis parennis

Słonecznik zwyczajny Helianthus annuus

Podbiał pospolity Tussilago farfara

Chaber bławatek Centaurea cyannus

Rumianek bezpłomieniowy Chamomilla suaveolens

-Kolba:

Czermień błotna Calla palustris

Pałka wodna Typha angustifolia

-Kłos złożony:

Pszenica zwyczajna Triticum aestivum

Perz właściwy Agropyron regens

-Baldach złożony:

Okrzyn jeleni Laserpitium archangelika

Marchew zwyczajna Daucus carota

-Podbaldach:

Klon zwyczajny Acer platonoides

Wrotycz pospolity Tanacetula vulgare

Rodzaje kwiatostanów wierzchotkowych dzielimy na:

-Wierzchotka jednoramienna:

Skrętek:

Facelia błękitna Phacelia tanacetofolia

Wachlarzyk:

Kosaciec żółty Iris pseudoacorus

Sierpik

Niezapominajka błotna Myostis palustris

-Wierzchotka dwuramienna:

Gwiazdnica gajowa Stallariaq nemorium

Kościenica wodna Malachium aquatium

-Wierzchotka wieloramienna:

Wilczomlecz błyszczący Euphorbia lucida

Wilczomlecz obrotny Euphorbia exigua

-Rozrzutka:

Sitowie leśne Scirpus sylvaticus

Kosmatka gajowa Luzula luzuloides*9

Temat: Owoce.

Owoce

Pojedyncze

Zbiorowe - wielopestkowiec - wieloorzeszek - typu jabłko

Owocostany

Mięsiste -jagoda pestkowiec

Suche

Pękające -mieszek -strąk -łuszczyna -łuszczynka torebka

Niepękające - niełupka - orzeszek - skrzydlak - rozłupniak - ziarniak - orzech

Na owocolistkach mamy zalążki.

U nagozalążkowych nie mówimy o owocach <Tylko szyszki:

U cisa i miłorzęby owoce sa w osnówkach.

U jałowca mamy szyszko-jagodę.

Okrytonasienne- owoc powstaje ze słupka, owocnia ma chronić nasiona.

Temat: Budowa morfologiczna i funkcje liści.

Liść - element budowy części osiowej (pędowej) roślin telomowych. Wyrastające z węzłów końcowe elementy rozgałęzień pędu, wyodrębniające się ze względu na funkcję i budowę od łodygi (nie mają np. zdolności do nieprzerwanego wzrostu). Pełnią głównie funkcje odżywcze i z tego powodu mają zwykle dużą powierzchnię umożliwiającą ekspozycję na odpowiednią ilość promieniowania słonecznego. Poza tym liście biorą udział w transpiracji i gutacji oraz wymianie gazowej. Nierzadko liście pełnią także funkcje spichrzowe, czepne, ochronne, obronne i pułapkowe, w takich przypadkach ulegając daleko idącym przystosowaniom w zakresie funkcji i budowy.

- 140 m - Najwyższe drzewa (Prawa fizyki ograniczają wsysanie wody i soli mineralnych wyżej)

- U iglastych występują kanały żywiczne.

- U kaktusów liść zamienił się w ciernie -> asymiluje łodyga.

Trwałość liści właściwych:

- sezonowe - opadają po upływie jednego sezonu wegetacyjnego.

- wiecznie zielone - opadają po kilku okresach wegetacyjnych.

-zimotrwałe - opadają po przezimowaniu, gdy pojawią się nowe <Dąb>

- dwuletnie - opadają po 2 sezonie

Pełna wymiana igieł u sosny trwa 3 lata.

Liście roślin nagozalążkowych:
- łuskowaty (thuja, cyprys)

- igiełkowaty (sosna, świerk)

- równowąski

- dwuklapowy (miłorząb dwuklapowy)

Liść złożony składa się z autonomicznych listków na długim ogonku.

Rys. Podział liści by PAINT :D

Elementy budowy liścia:

- zarys blaszki liściowej

- typ nerwacji

- brzeg blaszki liściowej

- nasada i szczyt blaszki liściowej

- wcięcia blaszki liściowej

- owłosienie

- długość ogonka liściowego (określany relatywnie do wielkości blaszki)

Kształt liścia - ważna cecha rozpoznawcza roślin. Kształt liścia jest bowiem charakterystyczny dla poszczególnych gatunków. Zdarza się jednak nierzadko, że na tej samej roślinie występują liście różnego kształtu - zjawisko takie określane jest mianem heterofilii (różnolistności). Do rozpoznawania, czyli oznaczania gatunków roślin stosuje się tzw. klucze. Każdy klucz posługuje się specyficzną terminologią. Na opis liścia składają się na przykład szczegółowe opisy jego części, kształtu, osadzenia na łodydze. Nie bez znaczenia jest też rodzaj ulistnienia oraz nerwacja.

Brzeg blaszki - Wyróżnia się liście całobrzegie, karbowane, faliste, ząbkowane, piłkowane, podwójnie piłkowane, orzęsione, kolczaste i inne.

Brzegi blaszek: A. liść całobrzegi, B. liść karbowany, C. liść ząbkowany, D. liść piłkowany, E. liść podwójnie piłkowany, F. liść ząbkowany z kolcami, G. liść poszarpany, H. liść falisto wcięty.

Szczyt blaszki:

Podstawa blaszki:

Nerwacja, żyłkowanie, unerwienie (ang. nervation, nervature, venation, łac. nervatio, venatio) - układ nerwów (żyłek, wiązek przewodzących) w liściach, działkach i płatkach kwiatu. Opisywana zwykle w odniesieniu do liści ze względu na znaczenie w oznaczaniu taksonów. Głównym zadaniem wiązek przewodzących w liściu jest dostarczenie do jego tkanek wody i odprowadzenie asymilatów, a także usztywnienie blaszki liściowej.

Użyłkowanie liścia: a. pierzaste, b. siatkowate, c. równoległe, d. dłoniaste, e. wachlarzowate

• dłoniasta (łac. palmata) - z nasady liścia wybiega kilka nerwów pierwszego rzędu, które rozchodzą się promieniście ku obwodowi liścia (np. przywrotnik);

• 
  pierzasta (łac. pinnata) - z nasady liscia wybiega - jako pewnego rodzju przedłużenie ogonka liściowego - nerw główny, od którego w lewo i w prawo odgałęziają się nerwy boczne (np. grab);

• siateczkowata (łac. conjuncta) - pierzasta lub dłoniasta z wyraźnymi, poprzecznymi nerwami;

• równoległa (łac. parallela) - z nasady liścia wybiega kilka nerwów ustawionych równolegle (np. trawy) lub łukowato (np. konwalia), przy czym w tym drugim przypadku nerwy zbiegają się ku sobie na szczycie liścia;

• wachlarzowata, dychotomiczna, widełkowa (łac. acrodoma) - z nasady liścia wybiegają liczne nerwy rozchodzące się wachlarzowato i rozgałęziające się widlasto (np. miłorząb).

Wcięcia blaszki

1. Wrębne do ¼ dł. Blaszki

2. Klapowane do 1/3 długości

3. Dzielne od 1/3 do 2/3 długości

4. Sieczne od 2/3 do wiązki przewodzącej.

Rys. Wcięcia w blaszce liściowej.

• Liście złożone - mają wiele blaszek liściowych (listków) osadzonych na wspólnej osi, czyli osadce. Listki opadają osobno. Są charakterystyczne dla niektórych rodzin roślin naczyniowych (np. dla bobowatych) oraz podklasy paproci. Wśród liści złożonych wyróżnia się:

• dłoniasto złożone - listki promieniście odchodzą od końca ogonka liściowego (np. konopie Cannabis, kasztanowiec Aesculus), trójlistkowe dłoniasto złożone - trzy listki odchodzą od końca ogonka liściowego lub nasady liścia (np. koniczyna Trifolium),

• pierzasto złożone - listki umieszczone są wzdłuż pojedynczej osadki,

• nieparzystopierzaste - osadka jest zakończona listkiem (np. jesion Fraxinus, może być też wąs czepny jak u grochu Pisum),

• trójlistkowe nieparzystopierzaste - tylko 1 para bocznych listków na osadce i jeden listek na końcu osadki (oddalony od listków bocznych) - np. u lucerny Medicago,

• parzystopierzaste - osadka nie zakończona jest listkiem (np. mahoniowiec Swietenia)

Temat: Morfologia pędu.

Pęd - zwykle nadziemna część rośliny; złożona z osi - łodygi, na której rozmieszczone są liście, pąki, kwiaty, owoce. Pęd roczny (odnawiający) - rozwija się u roślin drzewiastych z pąków zimowych, wytworzonych poprzedniego roku. Główne typy pędów:

• długopędy (pędy wydłużone) - charakteryzują się dużymi odstępami między pąkami (=międzywęźlami), długo zachowują zdolność do dalszego wzrostu.

• krótkopędy (pędy skrócone) - szybko kończą wzrost na długość, mają silnie skrócone, najczęściej słabo widoczne międzywęźla. Zwykle tylko z jednym pąkiem wierzchołkowym lub są przekształcone w cierń (tarnina). Często tworzą się na nich pąki kwiatowe (grusza, jabłoń, śliwa); także liście niektórych drzew wyrastają prawie wyłącznie na krótkopędach (modrzew, sosna). Liście na krótkopędach są niekiedy odmiennego kształtu niż na długopędach (głogi, topole biała i osika). Krótkopędy mogą być rozgałęzione. U miłorzębu, złotokapu, jabłoni, gruszy mogą pozostawać na drzewie przez wiele lat.

Sposoby rozgałęziania się pędów (systemy wzrostu):

• rozgałęzienie widlaste (dychotomiczne) - z pąka szczytowego powitają 2 równorzędne osie boczne. Występuje u widłaków i niektórych gatunków mszaków.

• rozgałęzienie monopodialne (jednoosiowe) - oś pierwotna rośnie szybciej niż jej boczne odgałęzienia: na szczycie pędu obecny pąk wierzchołkowy, z którego wyrasta nowy pęd wzdłuż tej samej osi. Pąk wierzchołkowy zwykle większy od otaczających go pączków bocznych. Występuje zawsze u drzew nagozalążkowych, niekiedy również u okrytozalążkowych (klon, jesion, dąb, orzech).

• rozgałęzienie sympodialne (wieloosiowe) - powstaje w wyniku silniejszego wzrostu odgałęzień bocznych: na szczycie pędu brak pąka wierzchołkowego, a nowy przyrost pędu na długość odbywa się z najwyżej położonego pąka bocznego. Przy sympodialnym systemie wzrostu na końcu pędu można znaleźć odcinek pędu zamarłego (bożodrzew) lub ślad po odpadłym wierzchołku pędu obok ostatniego pąka (olsza, brzoza). Rozgałęzienie charakterystyczne dla większości drzew i krzewów okrytozalążkowych (grab, buk, wierzba, wiąz, lipa), brak u iglastych.

• rozgałęzienie pseudodychotomiczne (pozornie widlaste) - gdy odgałęzienia boczne tworzą się z 2 naprzeciwległych pąków bocznych, a równocześnie pąk wierzchołkowy przestaje rosnąć (np. tworzy się z niego kwiatostan). Takie widełkowate rozgałęzienia spotykane u szakłaka, lilaka, klonu, jemioły.

Węzły - miejsca osadzenia pąków (i liści); z węzłów mogą wyrastać nowe pędy.

Międzywęźla - odcinki węzłów między pąkami (liśćmi), niekiedy mogą na nich powstawać pąki przybyszowe i kolce. Przetchlinki - okrągławe lub wydłużone plamki lub wypukłości perydermy, które za pośrednictwem licznych przestworów międzykomórkowych utrzymują kontakt między otoczeniem zewnętrznym a systemem takich przestworów wewnątrz pędu i w ten sposób umożliwiają wymianę gazową. Przetchlinki widoczne są gołym okiem u wielu gatunków drzew i krzewów (bez czarny, jesion, grab, czeremcha pospolita, kruszyna).

Kształt pędu - forma przekroju poprzecznego pędu. Często przekrój poprzeczny nie jest jednakowy na całej długości pędu, np. w górnej części pędu może być kanciasty, w dolnej części jednorocznego pędu kolisty. Przykładowe kształty pędów: kolisty (obły) najbardziej rozpowszechniony; obły spłaszczony w węzłach (jesion); trójkątny (olsza); czworokątny (krzewuszka); pięciokątny (topola kanadyjska): z podłużnymi żeberkami lub listewkami (trzmielina pospolita).

Zabarwienie pędu - zależne od gatunku; przewaga odcieni brązowych, czerwonobrązowych, zielonkawych, szarych. U tego samego drzewa (krzewu) barwa pędów może się wahać w szerokich granicach, głównie w zależności od oświetlenia - część oświetlona pędu ma odcień czerwonawy lub brunatny, strona ocieniona pozostaje raczej zielonkawa (trzmielina, dereń świdwa).

Ciernie - sztywne, szydlaste, silnie zdrewniałe utwory połączone z pędem wiązkami przewodzącymi (dlatego trudno je odłamać!), będące przekształconymi pędami (szakłak, tarnina, głóg, grusza), liśćmi (berberys) lub przylistkami (robinia, karagana). Ciernie mogą po roku zamierać (większość gatunków) lub rozrastać się przez kilka lat (iglicznia trójcierniowa); mogą być pojedyncze lub rozgałęzione (berberys, iglicznia).

Kolce - wytwory skórki i nieznacznie głębiej leżących części roślin, nie są połączone wiązkami przewodzącymi z wnętrzem rośliny i dają się bez trudu odłamywać (róża, jeżyna). Mogą być proste (róża pomarszczona) lub zagięte, niekiedy u nasady mocno rozszerzone (róża pospolita). Zwykle są pojedyncze, wyjątkowo dwu- lub trójdzielne (porzeczka agrest).

Inne cechy powierzchni pędu - pędy mogą być nagie, matowe (dereń świdwa), błyszczące (dereń biały), pokryte nalotem woskowym (wierzba kaspijska, klon jesionolistny), różnego typu owłosieniem (kalina hordowina, wierzba szara, leszczyna pospolita, rokitnik), z naroślami korkowymi (klon polny, wiąz polny, leszczyna turecka), z gruczołkami (brzoza brodawkowata, trzmielina brodawkowata), ze złuszczającą się skórką (jaśminowiec, porzeczki).

Rdzeń - środkowa część pędu powstała z tkanki miękiszowej, otoczona cylindrem tkanek przewodzących. Może mieć różny kształt: trójkątny (olsza, brzoza), pięciokątny (orzesznik, topola, dąb), okrągły (większość roślin). Rdzeń może być biały lub zabarwiony na różne kolory (np. ceglasty u bzu koralowego). W węzłach rdzeń bywa ciągły (wierzba, grab, brzoza) lub przerwany zdrewniałą ścianką (= r. przerywany w węzłach - jaśminowiec, krzewuszka). W międzywęźlach rdzeń może być pełny (bez), pusty (żylistek) lub komorowy, tj. blaszkowaty lub podzielony na komory (orzech, orzesznik, forsycja).

Prostnica - linia prosta, równoległa do osi pędu, powstająca przez połączenie pąków (liści) zajmujących na pędzie takie same, powtarzające się cyklicznie, położenie. Pąki (liście) występują w 2 prostnicach u leszczyny, grabu, wiązu, lipy; w 3 prostnicach - u olszy, tulipanowca, magnolii; w 4 - u klonu; 5 - u wierzby.

Rodzaje ułożenia pąków (liści) na pędzie:

• układ skrętoległy (spiralny) - w każdym węźle pędu występuje tylko jeden pąk (wierzba, olsza).

• układ naprzemianległy - najprostszy przypadek układu skrętoległego, pąki osadzone są w 2 prostnicach, leżących naprzeciw siebie (grab, lipa, wiąz).

• układ okółkowy - w każdym węźle pędu występuje co najmniej 2 lub więcej pąków (wrzosiec, jałowiec).

• układ naprzeciwległy - najprostszy wariant układu okółkowego, w każdym węźle łodygi występują 2 pąki położone naprzeciw siebie (kalina koralowa).

• układ nakrzyżłegły - pary pąków wyrastające po sobie na pędzie krzyżują się, występując łącznie w 4 prostnicach. Płaszczyzny wyznaczone przez kolejne pary pąków tworzą kąt prosty (klon, jesion, kasztanowiec).

Ulistnienie: a. skrętoległe, b. nakrzyżległe, c. naprzeciwległe, d. okółkowe

Pąk - zawiązek pędu zawierający merystem wierzchołkowy oraz zawiązki liści i pędów bocznych, niekiedy kwiatów (kwiatostanów). Zależnie od zawartości wyróżnia się pąki liściowe, kwiatowe (kwiatostanowe; magnolia, forsycja, tarnina, wierzba), mieszane (kasztanowiec, jarząb). U wielu roślin pąki liściowe i kwiatowe (kwiatostanowe) są odmiennie wykształcone. Pąki kwiatowe są zwykle znacznie większe i bardziej zaokrąglone (wiąz górski, wierzba iwa, magnolia).

Większość gatunków ma pąki jawne, widoczne w kątach liści nawet w okresie wegetacji. Pąki ukryte w bliznach liściowych lub w bliznach po opadłych pędach zielnych mają jaśminowiec, robinia, cypryśnik - wyrastają z blizny liściowej dopiero pod koniec zimy lub na wiosnę. Pąki ukryte w nasadach rozdętych ogonków liściowych występują u platana, sumaka - widoczne po opadnięciu liści

Pąki są okryte łuskami lub nagie, gdzie rolę ochronną przejmują zawiązki gęsto owłosionych liści zewnętrznych (kalina hordowina, kruszyna, skrzydłorzech).

Kształt pąków może być m.in. kulisty (jodła) stożkowaty (platan), jajowaty (lilak), wrzecionowaty (buk). Pąki przylegające do pędów (wierzba biała, purpurowa), pąki odstające (suchodrzew). Pąki dzielą się na wierzchołkowe i boczne. Typowe pąki wierzchołkowe występują u gatunków o wzroście monopodialnym i są znacznie większe od bocznych. Pąki boczne mogą być umieszczone bezpośrednio nad blizną liściową lub też nadlegle - w pewnej odległości od blizny liściowej (orzech).

Pąki występują pojedynczo lub też grupami:

•pąki ustawione kolateralnie - ułożone szeregiem nad blizną liściową, prostopadle do długości pędu (tarnina).

•pąki ustawione serialnie - ułożone nad blizną liściową w szeregu równoległym do długości pędu (orzech, suchodrzew).

Niekiedy pąki występują w większej liczbie i w nieregularnych pęczkach.

Łuski pąkowe - przekształcone liście lub przylistki, chroniące wnętrze pąka w okresie spoczynkowym. Pąki z l łuską - platan, wierzba, z 2-4 łuskami - olsza, orzech, lipa, z wieloma łuskami - buk, dąb, grab. Ułożenie łusek na pąku odpowiada najczęściej ułożeniu pąków na pędzie. Łuski mają zróżnicowany kształt (okrągławe, zaostrzone itp.); mogą być skórzaste (platan), w różny sposób owłosione (wierzba szara) lub orzęsione (buk), pokryte żywicą (gatunki jodeł, sosen, topól, kasztanowiec). Barwa łusek nieraz b. charakterystyczna (czarna - jesion wyniosły, brązowa - jesion pensylwański). Wyraźnie dwubarwne łuski mają jarząb brekinia, klon jawor, wiąz szypułkowy.

Blizna liściowa - miejsce na pędzie po opadłym liściu. Blizny liściowe mogą powstawać bezpośrednio na pędzie albo na małych zdrewniałych podstawkach (trzoneczkach - świerk, olsza). Na bliznach obecne ślady wiązek sitowo-naczyniowych w różnej liczbie, zebrane w pęczki, ułożone w kształcie pierścienia, jednej lub 3 podków, otaczające bliznę dookoła lub nieregularnie rozproszone po całej jej powierzchni.

Materiały:

-Wiki :P

- Pęd- od Pani dr

- Niektóre fotki i rysunki własne :D

- Notatki z zajęć.

Jak ktoś znajdzie błędy to poprawianie ich jest we własnym zakresie :P

© Wyrażam zgodę na kopiowanie i powielanie ku mojej wiecznej chwale :D

---