Tworzymy muzeum pamięci

Przewidywane osiągnięcia ucznia:

• wskazuje Polskę na globusie i na mapie,

• rozumie znaczenie symboli narodowych,

• zna ważne daty z historii Polski,

• wyraża swoje uczucia patriotyczne w różnych działaniach,

• wykonuje prace plastyczne według podanej instrukcji,

• samodzielnie zdobywa informacje dotyczące historii Polski i jej śladów w najbliższej okolicy.

Potrzebne będą: „Świerszczyk” nr 21/2006, napisy do umieszczenia na tablicy: O czym powinniśmy pamiętać podczas Święta Niepodległości?, tożsamość, walka o wolność, pamięć, kartki z opisami sytuacji wyjściowych (do scenek improwizowanych), kartki szarego papieru formatu A4, monety pięciozłotowe, ołówki, kredki świecowe i pastele, taśma papierowa, płyta CD (Wydawnictwo Nowa Era, klasa 1., semestr 2., instrumentalna wersja utworu „Lekcja rysunku”), białe i czarne kartki formatu A4, kartki szarego papieru formatu A4, duża tablica korkowa, styropianowa lub inna.

Przebieg zajęć:

◙ Poznawanie pojęcia tożsamość narodowa oraz znaczenia symboli narodowych -.

• Oglądanie globusa i mapy Europy - odszukiwanie na nich Polski.

Określanie położenia Polski, pokazywanie granic, odczytywanie nazw państw sąsiadujących z Polską, wskazywanie Tatr i Sudetów na południu (na mapie Polski) oraz Morza Bałtyckiego na północy, zwrócenie uwagi na wielką literę w pisowni nazw geograficznych.

• Obejrzenie i omówienie polskich symboli narodowych: flagi i godła.

• Wykonanie flagi z zastosowaniem technik polisensorycznych.

Każdy uczeń na kartce szarego papieru formatu A4 kalkuje kilka razy (wzdłuż lewej, krótszej krawędzi kartki) miękkim ołówkiem rewers monety np. pięciozłotowej. W ten sposób powstaje drzewiec flagi z orłami. Następnie czarną kredką rysuje linię poziomą dzielącą kartkę na dwie części, może również obrysować kartkę, zaznaczając drzewiec i kontur flagi.

• Dzieci przyklejają kartki taśmą papierową do zsuniętych ławek. Każda osoba otrzymuje dwie białe pastele. Wędrując wokół stołu od pracy do pracy, w rytm muzyki naprzemiennie prawą i lewą ręką dzieci wypełniają pionowymi liniami białą część każdej flagi. Wędrując w przeciwną stronę, uczniowie tak jak poprzednio wypełniają dolną część flagi czerwonymi pastelami.

Uczniowie mogą odpowiednio wyciąć prostokątną kartkę, tak by nadać jej kształt flagi powiewającej na wietrze.

• Nauczyciel umieszcza na tablicy korkowej napis: O czym powinniśmy pamiętać podczas Święta Niepodległości? Zadaje pytania ułatwiające dzieciom określenie znaczenia pojęcia tożsamość narodowa, np.: Dlaczego w święta państwowe dekorujemy gmachy i ulice flagami? Dlaczego polscy sportowcy mają biało-czerwone stroje, gdy biorą udział w międzynarodowych zawodach sportowych? Czym jest dla nas flaga państwowa? Dzieci powinny dojść do wniosku, że barwy narodowe łączą wszystkich Polaków, są naszym wspólnym znakiem, dzięki któremu jesteśmy rozpoznawalni w świecie i odczuwamy jedność, a więc są znakiem naszej tożsamości narodowej.

• Nauczyciel mocuje na tablicy karton z napisem TOŻSAMOŚĆ, a dzieci przypinają pod nim swoje flagi.

Uwaga! Została tu zaproponowana praca metodą wielozmysłową - połączenie różnych typów działań dziecka: muzycznej (kształtowanej przez percepcję muzyki), kinestetycznej (realizowanej przez ćwiczenia plastyczne), interpersonalnej (poprzez uczestnictwo w zajęciach zespołowych i obserwację efektów wspólnej pracy).

◙ Czym jest walka o wolność? - praca z tekstem opowiadania Roksany Jędrzejewskiej-Wróbel „Pamięć” („Świerszczyk” nr 21).

• Czytanie i opowiadanie fabuły utworu „Pamięć": Kto jest bohaterem opowiadania? Co było tematem lekcji? Czy słusznie Marysia zdenerwowała się na nauczycielkę? Jakie zadanie dziewczynka otrzymała od nauczycielki? Czego nauczyło ją zdarzenie, w którym uczestniczyła?

• Ilustrowanie treści opowiadania w scenkach improwizowanych.

Dzieci pracują w sześciu grupach. Zespoły otrzymują kartki z opisami sytuacji wyjściowych i przygotowują do nich improwizacje, w których przedstawiają fragmenty przeczytanego opowiadania. Pracę rozpoczynają od przydzielenia sobie ról, pamiętając, że w każdej scence powinien wystąpić chłopiec jako obserwator lub uczestnik wydarzenia. Potem uczniowie, korzystając z tekstu w „Świerszczyku”, opracowują improwizacje tych wydarzeń.

Na klaśnięcie nauczyciela po kolei, zgodnie z chronologicznym przebiegiem zdarzeń, każdy zespół prezentuje swoją improwizacje, zaczynając od sceny zatrzymanej w kadrze (stop-klatka) i kończąc na niej. Gdy uczniowie stoją w bezruchu, nauczyciel chodzi między nimi, dotyka ramienia wybranych uczestników i zadaje im pytania, np.: Kim jesteś? Co robisz? (czynność), Dlaczego to robisz? (motywacja), Na kim się wzorujesz? (model), Jakie są twoje zasady? (filozofia).

Po wyjściu z ról uczniowie rozmawiają z nauczycielem o przedstawionych wydarzeniach i odczuciach uczestników zdarzeń (co przeżywali partyzanci i ludność cywilna, jakie były ich nadzieje, marzenia, pragnienia, lęki, obawy?).

Sytuacje wyjściowe:

1. A tu naokoło w tych wszystkich lasach ukrywali się partyzanci. Walczyli z Niemcami.

2. Byłem wtedy niewiele starszy od was. Nosiłem partyzantom mleko do lasu.

3. Tej nocy jak zwykle szedłem z mlekiem, kiedy nagle na niebie pojawił się samolot. Wyskoczył z niego skoczek na spadochronie.

4. I wtedy rozległy się strzały. Chłopak rzucił mi paczkę i kazał uciekać.

5. Wiedziałem, że muszę zanieść ją partyzantom. Biegnąc, słyszałem jeszcze, jak Niemcy go zastrzelili.

6. Na drugi dzień ludzie z miasteczka pochowali go tutaj. Nie miał przy sobie dokumentów. Tak było po prostu bezpieczniej.

• Omówienie prezentowanych scenek po wyjściu z ról - rozmowa o przedstawionych przez dzieci zdarzeniach i ich odczuciach (co przeżywali powstańcy i ludność cywilna, jakie mogły być ich nadzieje i marzenia, lęki i obawy?). Sformułowanie wniosku końcowego, np. W czasie drugiej wojny światowej w walce o wolność ojczyzny brali udział żołnierze, partyzanci i ludność cywilna (dorośli, a często również dzieci).

• Indywidualne ilustrowanie zdarzeń, które zostały przedstawione w scenkach. Dzieci wykonują rysunki (na kartkach formatu A4) ołówkiem lub czarną kredką świecową, wykorzystując czerwony kolor w jednym miejscu swojej pracy (np. kolor flagi na samolocie). Wykonane rysunki mają być fotografiami pokazującymi walkę żołnierzy i cywilów w czasie drugiej wojny światowej. Po wykonaniu prac uczniowie nadają im tytuły (np. Chłopiec pomaga żołnierzowi.) i zdania zapisują pod rysunkami. Spośród swoich rysunków wybierają jeden obraz, ich zdaniem, najtrafniej pokazujący improwizowane przez grupę wydarzenie. Sześć prac z podpisami nauczyciel przypina na tablicy przy haśle: WALKA O WOLNOŚĆ.

Alternatywna praca plastyczna:

Uczniowie otrzymują kartki formatu A4, które przedstawiają kawałki taśmy filmowej podzielonej na trzy kadry. W polach uczniowie ilustrują wydarzenie (w trzech ujęciach), które przedstawiali w scenkach improwizowanych. Każdy rysunek (kadr) różni się od poprzedniego jednym szczegółem. Spośród przygotowanych kawałków taśmy filmowej wybierają jeden, ich zdaniem, najciekawszy. Przygotowane rysunki to kadry filmu ukazujące walkę żołnierzy i cywilów w czasie drugiej wojny światowej.

Sześć prac z podpisami (tytułami nadanymi przez dzieci) nauczyciel przypina na tablicy przy haśle: WALKA O WOLNOŚĆ.

• Podsumowaniem tej części zajęć może być wspólna interpretacja końcowego fragmentu opowiadania (samodzielne wyszukiwanie w tekście opowiadania słów, które wypowiedział staruszek, podkreślenie ich i staranne przepisanie do zeszytu): Dzięki takim ludziom jak on Polska jest teraz wolnym krajem. Cieszę się, że wy też o nim pamiętacie. Kiedyś wszyscy dbali o tę mogiłę, teraz zostałem tylko ja. Jednak jestem coraz starszy i coraz ciężej mi tu przychodzić. Teraz mogę odpocząć, a wy będziecie pamiętały. Bo pamięć jest bardzo ważna. Bardzo, bardzo ważna...

◙ Dlaczego należy pamiętać o ważnych wydarzeniach w dziejach Polski? - uświadomienie uczniom znaczenia różnych wydarzeń oraz potrzeby pamiętania o nich.

• W jaki sposób można uczcić pamięć ludzi poległych za wolność? - swobodne wypowiedzi uczniów (np. oczyścić i odświeżyć groby, położyć kwiaty, zapalić znicze na grobach).

W podsumowaniu nauczyciel powinien uświadomić uczniom, że pamięć o różnych wydarzeniach jest żywa, jeśli o nich rozmawiamy, pamiętamy i informacje o nich przekazujemy innym.

• Uczniowie samodzielnie wykonują znicze z papieru dowolną techniką (kolaż, origami, wydzieranka, wycinanka) i umieszczają je na tablicy przy haśle PAMIĘĆ. Nauczyciel zapoznaje uczniów z tekstem „Ognie pamięci” („Świerszczyk” nr 21 - „Obieżyświerszcz”).

• Uczniowie na czarnym papierze odrysowują kontury swoich twarzy (dzieci pracują w parach, jedno z nich obrysowuje profil kolegi na kartce przyłożonej do ściany; potem zamieniają się rolami), wycinają je i na dole każdą pracę podpisują odpowiednim imieniem i nazwiskiem (imię piszą białą kredką, a nazwisko pod imieniem czerwoną).

Prace przypinają na tablicy (wzdłuż krawędzi) - mają one przypominać, że młodzi Polacy rozumieją, jak ważne jest poznawanie historii własnego kraju (uczy patriotyzmu).

◙ Dlaczego 11 Listopada jest tak ważną datą dla Polaków? - podsumowanie zajęć dziennych.

Przeczytanie tekstu „Najważniejsza data” („Świerszczyk” nr 21 - „Obieżyświerszcz”) i uzasadnienie, dlaczego należy pamiętać o 11 Listopada.

◙ Utworzenie klasowego zespołu młodych dokumentalistów historii Polski i wyznaczenie zadań (praca domowa).

1. Przeprowadzenie rozmowy z osobą dorosłą, która była świadkiem wydarzeń związanych z walką Polaków o wolność ojczyzny, spisanie ich opowieści, przedstawienie ich w krótkiej formie innym członkom zespołu i umieszczenie opisów w na tablicy pod hasłem PAMIĘĆ (w klasowym muzeum pamięci).

2. Odszukanie w swojej miejscowości miejsca zamieszkania lub mogiły osoby, która poległa w walce o wolność, albo tablicy upamiętniającej miejsce walk o wolność i zapalenie tam znicza.

Grażyna Duszyńska

5

---