1. Wyjaśnij pojęcie elastyczności popytu i podaży oraz dokonaj charakterystyki podstawowych kategorii elastyczności popytu.

Elastyczność popytu - relacja między wyrażaną w procentach zmiana popytu, a wyrażaną w procentach zmiana czynnika, który tę zmianę wywołał. Elastyczność popytu można określić tylko w odniesieniu do tych czynników kształtujących popyt, które da się zmierzyć.

gdzie:

- przyrost popytu

- wielkość popytu

- przyrost czynnika

- wartość czynnika

Popyt elastyczny
|Exd |> 1

Popyt nieelastyczny
|Exd| należy (0;1)

Popyt o jednostkowej elastyczności
|Exd|= 1

Popyt doskonale sztywny Ep= O |Exd|= 0

Popyt doskonale elastyczny Ep= - ∞ |Ep|= ∞

Elastyczność podaży - jest miarą względnej zmiany podaży wywołanej względną zmianą określonego czynnika wpływającego na podaż. Informuje o wrażliwości podaży na zmiany czynników ją kształtujących. Podaż dobra jest elastyczna, gdy ilość oferowanych do sprzedaży dóbr może być łatwo i szybko zmieniona.

gdzie:

- przyrost podaży

- wielkość podaży

- przyrost czynnika

- wartość czynnika

Podstawowe kategorie elastyczności popytu:

a. Popyt elastyczny - względne % zmiany popytu są > niż względne % zmiany czynnika, np. gdy 1% zmiana ceny powoduje 7 % spadek popytu, mówimy wówczas, ze poziom elastyczności cenowej popytu na dany towar jest wysoki.

b. Popyt nieelastyczny - względne % zmiany popytu są < niż względne % zmiany czynnika, np. wzrost ceny o 1% powoduje spadek popytu jedynie o 0,5%.

c. Popyt o elastyczności jednostkowej - relatywne % zmiany popytu są = relatywnym % zmianom czynnika.

2. Porównaj wskazując na cechy charakterystyczne model konkurencji doskonałej i monopolu.

Konkurencja doskonała	Monopol
Bardzo wielu producentów, rozproszenie po stronie producenta.	Jeden producent, pełna koncentracja po stronie producenta.
Przedsiębiorstwa zazwyczaj są małe, produkują na niewielką skalę, nie osiągają zwyczajowo korzyści skali.	Przedsiębiorstwo duże lub bardzo duże, produkujące na dużą skalę. Mogą osiągać tzw. korzyści skali.
Udział pojedynczego przedsiębiorstwa w łącznej podaży dobra na rynku jest niewielki (znikomy)	Przedsiębiorstwo monopolistyczne jest jednocześnie gałęzią danego dobra, które wytwarza.
Pojedynczy producent nie ma wpływu na cenę, po której sprzedaje towar, jest biorca ceny rynkowej tzw. Price taker	Monopolista ma bezpośredni wpływ na cenę, po której sprzedaje towar, jest dostawcą ceny rynkowej
Producent może sprzedać każda ilość swojego produktu po tej samej cenie- cenie rynkowej, nie działa tu klasyczne prawo popytu i podaży.	Cena, po której monopolista sprzedaje swoje dobra, zależy od ilości przez niego zaoferowanej, wraz ze wzrostem ilości cena spada, działa klasyczne prawo popytu i podaży.
Utarg całkowity przedsiębiorstwa wzrasta wraz ze wzrostem sprzedawanej ilości, krzywa utargu całkowitego jest linia prostą o nachyleniu dodatnim.	Utarg całkowity nie wzrasta w nieskończoność wraz ze wzrostem sprzedawanej ilości. W początkowej fazie następuje jego wzrost, potem osiąga on maksimum, aby następnie ulec zmniejszeniu.
Utarg przeciętny i krańcowy są sobie równe, kształtują się na poziomie ceny rynkowej, krzywe są liniami prostymi poziomymi.	Utarg przeciętny i krańcowy nie są sobie równe, utarg przeciętny jest funkcją malejącą i jest równy cenie, po której sprzedawany jest towar, krzywa utargu przeciętnego jest ujemnie nachylona. Natomiast utarg krańcowy jest funkcją malejącą; krzywa utargu krańcowego jest ujemnie nachylona i znajduje się poniżej krzywej utargu przeciętnego. Utarg krańcowy osiąga wartość = 0, gdy utarg całkowity osiąga maximum.
Nie występują bariery wejścia i wyjścia z rynku.	Występują bariery wejścia i wyjścia z rynku (ekonomiczne, polityczne, technologiczne, administracyjne, naturalne)
Podstawowym celem przedsiębiorstwa jest maksymalizacja zysku.	Celem działalności przedsiębiorstwa jest maksymalizacja zysku.
Typowe przedsiębiorstwo nie osiąga zysku nadzwyczajnego (ekonomicznego) ani straty nadzwyczajnej; jest to sytuacja przedsiębiorstwa z zerowym zyskiem nadzwyczajnym, nie oznacza to że przedsiębiorstwo nie osiąga zysku- zysk jest ukryty w koszcie alternatywnym.	Typowe przedsiębiorstwo osiąga zysk nadzwyczajny (ekonomiczny)
Na rynku występuje bardzo duża ilość konsumentów, rozproszenie po stronie konsumenta.	Na rynku występuje bardzo duża ilość konsumentów, rozproszenie po stronie konsumenta.
Cena jest najniższa z możliwych, a ilość oferowana największa.	Cena na tym rynku jest wyższa od ceny w wolnej konkurencji.
Produkty wytwarzane i sprzedawane na tym rynku mają charakter jednorodny, nie wyróżniają się marką, jakością	Produkty wytwarzane i sprzedawane na tym rynku są zindywidualizowane.

3. Wyjaśnij pojęcie inflacji i przedstaw podstawowe jej rodzaje.

Inflacja - długotrwały, ogólny wzrost przeciętnego poziomu cen w pewnym okresie, powodujący spadek siły nabywczej pieniądza i zakłócający wiele procesów gosp.

Rodzaje inflacji:

I. ze względu na tempo zmian poziomu cen (z pkt. widzenia rozmiarów) :

- inflacja umiarkowana- ceny rosną powoli, jednocyfrowo (0.7- 0.8 miesięcznie oraz mniej niż 10% w skali roku), oczekiwania są stabilne, umowy można zawierać w wielkościach nominalnych, nie muszą być indeksowane ze względu na inflację

- inflacja galopująca- ceny rosną wg stóp dwu- lub trzycyfrowych (20%- 200% w skali roku). Przy takiej inflacji pojawiają się zniekształcenia gosp. Indeksuje się wartości kontraktów albo do wskaźnika zmian cen, albo do kursu obcej waluty. Realne stopy % są ujemne. Pieniądz traci szybko na wartości. Zaczyna się ucieczka od pieniądza.

- hiperinflacja- ceny rosną bardzo szybko wg stóp dwu lub trzycyfrowych, ale w skali miesiąca lub nawet tyg. Gospodarka praktycznie odchodzi od obrotu pieniężnego. Pieniądz nie przedstawia sobą praktycznie żadnej wartości.

II. ze względu na czynnik ją wywołujący (z pkt. widzenia przyczyn):

- monetarna teoria inflacji (znane już pojęcie popytu na pieniądz)- im więcej pieniądza w obiegu, tym wyższy poziom cen (inflacja)

- inflacja ciągniona przez popyt (inflacja popytowa)- jej istotą jest zderzenie zbyt dużych wydatków pieniężnych z ograniczoną podażą dóbr, jaka może być wytworzona przy pełnym zatrudnieniu. Jej źródłem mogą być nadmierne wydatki państwa, nie znajdujące pokrycia w dochodach, nadmierna kreacja pieniądza kredytowego lub nadmierny w stosunku do wzrostu produkcji wzrost płac.

Ludzie konkurując o ograniczony zasób dostępnych dóbr i usług ciągną ceny w górę. Rozmiary tej inflacji mierzy się wskaźnikiem cen konsumpcyjnych koszyka towarów i usług z uwzględnieniem systemu wag tj. wpływu cen poszcz. artykułów i usług na budżety gospodarstw domowych.

- inflacja pchana przez koszty (kosztowa, podażowa)- koszty są po stronie podaży; wyst., gdy koszty produkcji rosną szybciej, chociaż nie wyst. nadwyżkowy popyt na dobra czy czynniki wytwórcze. Krzywa podaży globalnej pchana jest w górę. Presja kosztowa ma miejsce wówczas, gdy zw. zawodowe lub producenci korzystają ze swej siły rynkowej, podnosząc ceny. Do pomiaru tej inflacji stosowany jest wskaźnik cen produkcji.

- inflacja inercyjna- oczekiwana, polegająca na tym, że każdy aktywny uczestnik rynku we wszystkich kalkulacjach zakłada określony wzrost cen, niejako wyprzedzająco dostosowując się do tych oczekiwań we własnych decyzjach.

- strukturalna- wynikająca ze zmiany struktury produkcji, np. ceny zbóż- w tym ryżu, pszenicy wzro

sły bardzo znacznie z powodu ograniczenia powierzchni uprawy, której część przeznaczona jest na wytwarzanie biopaliw.

4. Scharakteryzuj klasyczne metody liczenia dochodu narodowego.

1. Metoda MPS- metoda produktu materialnego- metoda ta zakłada, że nie każdy kto pracuje wytwarza dochód narodowy. Dochód narodowy wytwarzają tylko pracownicy wykonujący prace produkcyjne czyli polegające na wytwarzaniu dóbr materialnych. Stąd w rachunku dochodu narodowego uwzględniamy tylko efekty pracy produkcyjnej. W praktyce stosowano tzw. kryterium zakładowe polegające na sumowaniu produkcji podmiotów gospodarczych zaliczanych do sfery produkcji materialnych.

2. Metoda SNA- system rachunkowości społecznej- każdy kto pracuje (legalnie) wpływa na wysokość dochodu narodowego, występuje zarówno w sferze dóbr materialnych, jak i usług, dziś stosuje się ją już na całym świecie.

Dochód narodowy- inna nazwa dla Produktu Narodowego Netto, jest to suma dochodów osiąganych przez wszystkich obywateli oraz osób prawnych z siedzibą w danym kraju, uzyskanych z wykorzystania czynników produkcji (ziemia, praca, kapitał), równa całkowitej wartości wytworzonych dóbr i usług pomniejszona o koszty amortyzacji (czyli koszty zużycia czynników produkcyjnych).

PNN= C + I + G + NX + Dw - Te - amortyzacja

PNB w cenach rynkowych= C + I + G + NX + Dw (dochody netto z własności za granicą)

PNB w cenach czynników produkcji= C + I + G + NX + Dw - Te (podatek)

5. Cykl koniunkturalny - pojęcie i fazy.

Cykl koniunkturalny - cykliczny rozwój gospodarczy, są to okresowe zmiany poziomu aktywności gospodarczej. Przebieg cyklu jest nie regularny, nie ma 2 identycznych cykli, gdyż różnią się one długością poszcz. faz oraz amplitudą wahań. Z ciągu cykli składa się cykl gospodarczy- to powracające, nieregularne wahania poziomu aktywności gospodarczej w górę i w dół wokół długotrwałego trendu. Trend - kierunek rozwoju.

Fazy cyklu koniunkturalnego:

1. Faza kryzysu (recesji) - występują w niej nadwyżki produkcyjne, a więc popyt globalny jest mniejszy od podaży globalnej. W takich warunkach producenci podejmują decyzję o ograniczeniu produkcji, a tym samym ograniczają poziom inwestycji, zmniejszają zatrudnienie. W efekcie tych działań produkcja globalna albo spada, albo rośnie, ale wolniej niż trend. Ograniczenie produkcji trwa tak długo, aż gospodarka osiągnie dno i rozpocznie się nowy cykl (gospodarczy) koniunkturalny.

2. Faza depresji (dno koniunktury, dolny punkt zwrotny) - następuje stabilizacja gospodarki, ale na najniższym poziomie ( zrównanie popytu i podaży, ale na minimalnym poziomie). Bezrobocie jest wysokie, a majątek produkcyjny jest wykorzystywany w niewielkim stopniu. Inflacja spada i obniżane są stopy %. Taka sytuacja jest sygnałem dla przedsiębiorstwa, żeby zacząć inwestować. przedsiębiorstwo widzi szanse na tanie zmodernizowanie swego aparatu wytwórczego. Na skutek spadku cen i płac ograniczane są koszty produkcji. To co nie było opłacalne w dotychczasowych warunkach staje się opłacalne. Dodatkowy popyt na maszyny i urządzenia jest pozytywnie odbierany przez dostawców. Pojawia się mechanizm zachęcania do inwestowania. Rozpoczynają się inwestycje, tworzone są nowe miejsca pracy. Jednocześnie rosną ceny dóbr, bo zasoby są ograniczone i rośnie inflacja. Oczekiwania co do dobrej koniunktury przyspieszają wzrost gospodarczy i wchodzimy w fazę ożywienia gosp.

3. Faza ożywienia - cechuje się wzrostem poszcz. wskaźników aktywności gosp. Rośnie produkcja, inwestycje nabierają tempa, rośną płace, wzrasta poziom zatrudnienia (bezrobocie może spadać), gospodarka przekracza linię trendu i zaczyna się faza rozkwitu, czyli boom gospodarczy.

4. Faza rozkwitu (boomu) - gospodarka osiąga poziom produkcji tzw. górny punkt zwrotny. W tej fazie inwestycje z poprzedniej fazy zaczynają przynosić efekty- na rynek trafia produkcja w coraz większej ilości ( podaż wzrasta, a popyt nie nadąża za wzrostem podaży). Pojawiają się stałe nadwyżki rynku, a nieplanowane zapasy rosną. Kłopoty ze sprzedażą powodują ograniczenie wlk. produkcji, zamykanie zakładów oraz ograniczenie zatrudnienia. Nierównowaga się pogłębią i zaczyna się kolejna faza cyklu- recesja.

WYKRES

6. Bezrobocie, rodzaje i przyczyny.

Bezrobocie - zjawisko społeczne polegające na tym, że część ludzi zdolnych do pracy i deklarujących chęć jej podjęcia nie znajduje faktycznego zatrudnienia z różnych powodów.

Bezrobotny- osoba w wieku produkcyjnym, która jest zdolna i gotowa do podjęcia pracy na typowych warunkach wyst. w gospodarce oraz pozostająca bez pracy pomimo podjęcia poszukiwań pracy. Jest to osoba, która nie pracuje, poszukuje pracy i jest zarejestrowana w urzędzie pracy.

Rodzaje bezrobocia:

1. ze względu na czas pozostawania bez pracy:

- krótkookresowe (3-6 miesięcy)

- średniookresowe (3 lub 6-12 miesięcy)

- długookresowe (powyżej 12 miesięcy)

2. inne:

- frykcyjne (przejściowe, krótkookresowe)- wynika z niedopasowania posiadanych kwalifikacji i miejsca zamieszkania do oferowanych miejsc pracy; obejmuje też osoby, które zmieniają pracę lub czasowo są bezrobotni

- strukturalne- wynika z faktu niedopasowania struktur popytu i podaży; wyst. gdy w określ. regionie wyst. zastój gosp. i ludzie nie mogą znaleźć pracy

- dobrowolne- spowodowane tym, że pewna część osób poszukujących zatrudnienia nie akceptuje poziomu płacy realnej. Niektórzy nie są zainteresowani podjęciem pracy ze względu na dobrą sytuację finansową rodziny

- przymusowe

- cykliczne (koniunkturalne)

- ukryte- dt osób, które zrezygnowały z poszukiwania pracy i nie są zarejestrowane

- naturalne (naturalna stopa bezrobocia)- stopa bezrobocia, przy której rynek pracy i rynki produktów znajdują się w równowadze, czyli jest to stopa bezrobocia, przy której siły oddziałujące na wzrost bądź spadek cen i płac równoważą się. Jest to najniższa stopa bezrobocia, jaką można utrzymać, aby nie wywoływać inflacji.

Przyczyny bezrobocia:

1.Wg neoklasyków:

- niedostateczna elastyczność płac realnych

2. Wg neokeynesistów:

- niedostateczny popyt na dobra i usługi

- niedostateczna mobilność siły roboczej

- niewielka różnica między wysokością zasiłku a płacą minimalną

- trendy demograficzne

- cykliczność trendów ekonomicznych

- restrykcyjna polityka pieniężna i fiskalna- niedostosowana do realiów gosp.

- import pracy- deficyt bilansu handlowego.

3. inne:

- likwidacja niektórych gałęzi przemysłu, np. górnictwa.

- ograniczenie produkcji.

- brak informacji o miejscach pracy.

- niedostosowanie do potrzeb rynku wykształcenia pracownika.

Każdy rodzaj bezrobocia powstaje z innej przyczyny.

7. Polityka budżetowa kraju, jej rodzaje i oddziaływanie.

Polityka budżetowa (fiskalna) - inaczej polityka prowadzona przez rząd. Polega na regulowaniu poziomu wydatków rządowych, podatków i innych elementów m.in. polityki regulacyjnej, w celu osiągnięcia wysokiego i stabilnego poziomu zatrudnienia, produkcji oraz stabilnego poziomu cen i wzrostu gospodarczego.

Rodzaje polityki budżetowej:

1. Stymulacyjna polityka fiskalna - ma na celu pobudzanie aktywności gosp. Prowadzona jest poprzez zmniejszenie wpływów budżetowych- obniżki podatków i innych opłat odprowadzonych do budżetu państwa- oraz wzrost wydatków rządowych. Jej efektem może być deficyt budżetowy. Taka polityka prowadzi do wzrostu wydatków konsumpcyjnych i inwestycyjnych. Jej efektem jest wzrost produkcji i zatrudnienia. Zjawiskom tym towarzyszy jednoczesny wzrost cen- inflacja. Polityka ta ma sens gdy popyt jest > od podaży, bądź gdy gospodarka znajduje się w fazie recesji lub depresji.

2. Restrykcyjna polityka fiskalna- ma na celu hamowanie koniunktury. Prowadzona jest poprzez zwiększenie wpływów budżetowych- wzrost podatków i innych instrumentów po stronie wpływów- oraz zmniejszenie poziomu wydatków rządowych. Jej efektem może być ograniczenie deficytu budżetowego lub nadwyżka budżetowa. Taka polityka prowadzi do ograniczenia wydatków konsumpcyjnych i inwestycyjnych. Jej efektem jest spadek produkcji i zatrudnienia. Zjawisko tym towarzyszy jednoczesny spadek dynamiki wzrostu cen lub bezpośrednio spadek cen- deflacja. polityka ta ma sens, gdy popyt jest < od podaży, bądź gdy gospodarka znajduje się w fazie rozkwitu lub boomu.

8. Polityka pieniężna kraju, jej rodzaje i oddziaływanie.

Polityka pieniężna (monetarna) - prowadzona przez państwową instytucję finansową- zazwyczaj bank centralny. W Polsce jest to NBP i jego organy- Rada Polityki Pieniężnej. Jest to polityka zw. z regulowaniem stopy wzrostu krajowej podaży pieniądza w celu osiągnięcia stabilizacji przy użyciu dostępnych instrumentów (podst. stopy %, operacje otwartego rynku, stopa rezerw obowiązkowych, depozyty obowiązkowe).

Rodzaje polityki pieniężnej:

1. Ekspansywna (miękka) polityka pieniężna - polityka taniego pieniądza. Powoduje m.in. poprzez zwiększenie podaży pieniądza spadek stopy %, czyli ceny kredytu. W efekcie rosną rozmiary zaciąganych i udzielonych kredytów, wzrasta poziom inwestycji, popyt globalny, poziom zatrudnienia, produkcja, a także rosną ceny. Ta sekwencja celów jest możliwa do osiągnięcia m.in., gdy: bank centralny będzie skupował pap. wart. w operacjach otwartego rynku, obniży stopy rezerwy obowiązkowej, obniży podst. stopy %. Polityka ma sens, gdy popyt jest > od podaży, bądź gdy gospodarka znajduje się w fazie recesji lub depresji.

2. Restrykcyjna (twarda) polityka pieniężna - polityka drożejącego pieniądza. Powoduje m.in. poprzez zmniejszenie podaży pieniądza wzrost stopy %, czyli ceny kredytu. W efekcie maleją rozmiary zaciąganych i udzielanych kredytów, spada poziom inwestycji, popyt globalny, poziom zatrudnienia, produkcja, a także dynamika wzrostu cen. Ta sekwencja celów jest możliwa do osiągnięcia m.in., gdy: bank centralny będzie sprzedawał pap. wart. w operacjach otwartego rynku, zwiększy stopę rezerwy obowiązkowej, podniesie podst. stopy %. Polityka ma sens , gdy popyt < od podaży, bądź gdy gospodarka znajduje się w okresie rozkwitu bądź boomu.

9. Pieniądz i jego funkcje.

Pieniądz - jest to pewien powszechnie akceptowany towar, za pomocą którego dokonujemy płatności za dostarczone dobra lub wywiązujemy się ze zobowiązań, np. spłacamy dług.

Istota pieniądza polega na tym, że jest powszechnym ekwiwalentem, czyli przy sprzedaży towaru bądź regulowaniu zobowiązań nikt nie może odmówić przyjęcia tej waluty.

Ewolucja pieniądza wynika ze zmian warunków wymiany:

• Barter

• Pieniądz towarowy

• Pieniądz kruszcowy (to także pieniądz towarowy)

• Pieniądz papierowy (gotówkowy)

• Pieniądz symboliczny

• Pieniądz bankowy (bezgotówkowy).

Funkcje pieniądza:

1. F. obiegowa (cyrkulacyjna) - pieniądz pośredniczy w transakcjach wymiany, ułatwia handel i sprzyja produkcji.

2. Miernik wartości (jednostka rozrachunkowa, rozliczeniowa, funkcja agregacyjna) - to jednostka, w której wyrażone są ceny i w której prowadzone są rozliczenia, dzięki niej wyrażamy niewspółmierne wartości. Pieniądz jest akceptowany przez wszystkich uczestników i za jego pomocą dokonujemy płatności lub wywiązujemy się ze zobowiązań.

3. F. tezauryzacyjna (akumulacyjna, funkcja gromadzenia skarbów) - f. polegająca na tym, że pieniądz jest postrzegany jako jeden ze sposobów lokowania czy gromadzenia oszczędności. Jest to pewna forma lokaty. W przeszłości forma ta polegała na gromadzeniu skarbu- tezauryzacja, czyli wycofanie pieniądza z obiegu. Gromadzi się tylko pieniądz dobry - prawo Kopernika Greshama (wypieranie pieniądza lepszego przez gorszy- lepszy jest tezauryzowany i wypada z obiegu).

4. F. płatnicza (miernik odroczonych płatności, środek płatniczy)- wyst., gdy przepływy pieniądza są nieuzasadnione bezpośrednio przepływem towarów; pełnienie roli jednostki rozrachunkowej w danym okresie. W pieniądzu wyrażamy i regulujemy wszystkie nasze zobowiązania (przyszłe i przeszłe) z tytułu regulacji, towarów i usług, podatków, czyli polega na regulowaniu zobowiązań.

5. F. pieniądza światowego - polega na wywiązywaniu się z 4 wczesniejszych funkcji w płaszczyźnie międzynarodowej. Nie każdy pieniądz pełni ta funkcję.

Współcześnie pieniądz występuje w 3 formach:

I. pieniądz gotówkowy (bilon, banknoty)

II. pieniądz bezgotówkowy- występuje w formie zapisów księgowych na rachunkach bankowych rozliczających się podmiotów na podstawie dokumentów papierowych (czek, polecenie zapłaty czy przelewu)

III. pieniądz elektroniczny, który spełnia w komplecie 5 warunków:

1. jest przyjmowany przez wszystkie podmioty a nie tylko przez emitenta (jest to wydawca papierów wartościowych)

2. jest wydawany w zamian za wartość pieniężną

3. jest wyrażony w jednostkach pieniężnych

4. może być zwrócony emitentowi za zwrotem bieżącej wartości.

Pieniądz elektroniczny jest elektronicznym instrumentem płatniczym, natomiast elektroniczny instrument płatniczy nie jest pieniądze elektronicznym.

10. Pojęcie PKB i metody jego liczenia.

PKB - podstawowa kategoria makroekonomiczna, to łączna wartość dóbr wytworzonych w pewnym przedziale czasowym przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terenie danego państwa bez względu na to, kto jest ich właścicielem.

Metody liczenia PKB:

1. Metoda sumowania produktów - jako suma produkcji różnych gałęzi (suma wartości dodanej wytworzonej przez wszystkie przeds.). Jako wlk. produktów różnych gałęzi- w rolnictwie, przemyśle czy budownictwie.

1. Wartość dodana - tworzą ją tylko przeds., a nie konsumenci. To różnica między przychodem ze sprzedaży jego produktów, a sumą jaką musi ono zapłacić innym przeds. za zużyte przez siebie dobra pośrednie (nakłady)

2. Metoda sumowania dochodów - jako suma dochodów czynników wytwórczych; na dochody składają się: wynagrodzenia i płace pracowników, zyski będące dochodem właściciela, czynsze płacone przez najemcę właścicielowi za wynajem, renta gruntowa, spłacone odsetki od pożyczek bankowych.

3. Metoda sumowania wydatków - jako suma wydatków różnych podmiotów (suma wydatków na dobra i usługi finalne- nabywają je gospodarstwa domowe i przeds., które nie są zużywane w całości w poj. cyklu wytwórczym przy produkcji innych dóbr). Wydatki te obejmują:

1. Wydatki gospodarstw domowych stanowią wydatki konsumpcyjne - C

2. Wydatki przeds. są określane jako inwestycje - I

3. Wydatki państwa (rządowe) pomniejszone o płatności transferowe - G

4. Eksport netto (różnica między eksportem X i importem Z) - NX (X-Z)

11. Oligopol i jego cechy.

Oligopol to jedna ze struktur rynku, jest formą konkurencji niedoskonałej, która cechuje:

1. niewielka liczba producentów, którzy opanowali cały rynek danego produktu;

2. specyficzna forma oligopolu- duopol

3. po stronie konsumenta występuje duże rozproszenie

4. konsumenci są biorcami ceny rynkowej

5. swoboda wejścia na rynek jest ograniczona głównie względami ekonomicznymi i technologicznymi

6. produkty wytwarzane przez oligopol mogą być zarówno jednorodne jak i zróżnicowane (najczęściej spotykane są zróżnicowane, które są bliskimi substytutami)

7. producenci i konsumenci mają doskonałą inf. o rynku

8. firmy posiadają dużą siłę rynkową i mają znaczący wpływ na podaż i ceny, przy czym jednocześnie ze sobą konkurują;

9. ceny zmieniają się rzadko, a firmy reagują tylko na stosunkowo duże zmiany w popycie i kosztach;

10. między firmami występuje silna współzależność gdyż:

• na rynku jest kilka firm, każda z nich ma duży udział w rynku

• każda firma musi brać pod uwagę nie tylko własne decyzje, ale także decyzje i działania podejmowane przez inne przedsiębiorstwa działające na rynku (cena, reklama);

• żadna z firm nie może ignorować decyzji podejmowanych przez konkurencję, dlatego też nie ma jednej ogólnej teorii dt równowagi oligopolu, decyzje co do ceny i wlk. produkcji są zdeterminowane relacjami i zachowaniami ich rywali

1. przedsiębiorstwa mogą przyjmować różne strategie zachowań:

• każda firma określa ceny swoich wyrobów i rozmiar produkcji nie porozumiewając się z rywalem. W tej sytuacji każda firma stara się obniżać ceny i zwiększać rozmiary produkcji aby zwiększyć udział w rynku;

• firmy uznają swą współzależność, dochodzą do porozumienia i jedna z nich zostaje liderem ustalającym ceny a inne ją naśladują. Rodzaj przywództwa cenowego: przywództwo firmy dominującej, efektywnej, przywództwo barometryczne. W przypadku przywództwa cenowego lider osiąga zwykle zyski większe niż pozostałe firmy, jednak cała branża czerpie korzyści ze stabilizacji rynku i braku konkurencji;

• wszystkie firmy usiłują działać jak liderzy, sądząc, że uda im się osiągnąć większe zyski, w efekcie osiągają zyski niższe, niż w przypadku podporządkowania lub stworzenia porozumień monopolistycznych;

• stworzenie porozumienia monopolistycznego;

1. firmy oligopolistyczne częściej naśladują swoich rywali, wtedy gdy obniżają oni ceny, niż wtedy gdy je podnoszą, w efekcie ceny w warunkach oligopolu są względnie stabilne, pomimo dużych zmian kosztów produkcji;

12. Dobra komplementarne i substytucyjne na rynku.

Dobro - każdy środek służący bezpośrednio lub pośrednio do zaspokojenia potrzeb ludzkich. To także usługa czy stan, np. wolny czas czy nieskażone środowisko.

Potrzeba - to stan człowieka odznaczający się niespełnieniem określonych warunków. To subiektywne odczuwanie braku określ. warunków lub rzeczy, które człowiek uważa za niezbędne.

Na rynku spotykamy różne rodzaje dóbr, służących zaspokojeniu potrzeb ludzkich, wśród nich wyróżniamy:

1. Dobra komplementarne (uzupełniające się)- konsumpcja czy użytkowanie jednego dobra wymaga dla zaspokojenia potrzeby jednoczesnej konsumpcji lub użytkowania drugiego dobra, np. wkład i długopis.

2. Dobra substytucyjne (zastępujące się) - to dobra w przypadku których konsumpcja lub użytkowanie jednego z nich nie wymaga dla zaspokojenia potrzeby jednoczesnej konsumpcji lub użytkowania drugiego dobra, np. masło i margaryna, chleb i bułka.

13. Bank centralny i jego funkcje.

Bank centralny - instytucja odpowiedzialna za funkcjonowanie systemu bankowego. Zazwyczaj działa jako jednostka państwa, bądź podporządkowana państwu. W Polsce funkcję banku centralnego pełni Narodowy Bank Polski, którego podstawowym celem jest utrzymanie stabilnego poziomu cen przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu.

F. banku centralnego:

- jest bankiem emisyjnym tzn. kreuje pieniądz i wprowadza go do obiegu, kontrolując jego ilość

- jest bankiem banków (zapewnia sprawne funkcjonowanie systemu bankowego, prowadzi rachunki bankowe banków komercyjnych, przeprowadza rozliczenia między bankami, udziela kredytów bankom, udziela licencji na prowadzenie działalności bankowej, sprawdza czy banki przestrzegają ustaw, statusów, przepisów)

- jest bankiem państwa (prowadzi rachunki inwestycji państwowych, finansuje deficyt, rozlicza budżet, kontroluje podaż pieniądza, prowadzi kasową obsługę budżetu państwa, określa politykę pieniężną, występuje jako agent finansowy rządu w zakresie zawierania i realizacji umów kredytowych, występuje jako agent emisji skarbowych papierów wartościowych, organizując przetargi na sprzedaż bonów skarbowych)

- jest kredytodawcą ostatniej instancji dla sektora bankowego

- określa realną podaż pieniądza (zgodnie z przyjętym agregatem).

14. Na czym polega przewaga kosztów komparatywnych?

Teoria kosztów komparatywnych została sformułowana przez Ricarda, a rozwinięta przez Milla - to teoria wymiany międzynarodowej i międzynarodowego podziału pracy.

Zasada przewagi komparatywnej - kosztów komparatywnych - polega na wytwarzaniu i eksporcie tych dóbr, których względne koszty produkcji są niższe niż w innych państwach. Warto jest eksportować te towary, których koszt wytworzenia jest mniejszy niż w innych krajach, a importować te w których koszty wytworzenia są wyższe.

Teoria przewagi komparatywnej (teoria kosztów komparatywnych) - teoria ekonomiczna wyjaśniająca mechanizm obustronnie korzystnej międzynarodowej wymiany handlowej w sytuacji znacząco niższych kosztów produkcji dóbr po stronie jednego z partnerów wymiany. Zgodnie z tą teorią decydujące znaczenie dla korzyści czerpanych przez obydwu partnerów handlowych z wymiany ma względny stosunek kosztów produkcji dóbr, będących przedmiotem wymiany w krajach partnerów, a nie bezwzględny poziom nakładów jakie w poszczególnych krajach należy ponieść na wytworzenie tych dóbr. Wystarczającą przesłanką rozwoju specjalizacji i handlu międzynarodowego jest występowanie względnych różnic kosztów wytwarzania, mierzonych nakładami pracy.

Zgodnie z nią kraj może osiągać korzyści w wymianie handlowej nie tylko wtedy, gdy swoje towary wytwarza taniej niż inne kraje w ujęciu bezwzględnym, ale także wówczas, gdy wytwarza bezwzględnie drożej, ale różnice kosztów wytwarzania różnych towarów w porównaniu z innymi krajami (koszty relatywne, komparatywne) są zróżnicowane. Inne kraje mogą być zainteresowane importem towarów, które jakiś kraj wytwarza niewiele drożej od nich samych, gdyż dzięki temu oszczędzają pracę pozwalającą im wytworzyć i sprzedać za granicę więcej tych towarów, które same produkują taniej.

W najogólniejszym ujęciu teoria wykazuje, że dany uczestnik wymiany może odnosić korzyści, gdy sprzedaje dobra wymagające mniejszych nakładów na produkcję, w zamian za dobra, które wymagają w jego kraju większych nakładów. Oznacza to, że bezwzględny poziom kosztów wytworzenia danego dobra nie jest istotny, ponieważ o wartości danego dobra w wymianie będzie decydować wartość nakładów, jakie kraj może zaoszczędzić, powstrzymując się od produkcji tego dobra.

Jest to przewaga, która bierze się z porównania stosunków jednostkowych kosztów wytwarzania towarów w danym kraju ze stosunkiem jednostkowych kosztów takich towarów za granicą.

Zasadę przewag komparatywnych można rozumieć jako twierdzenie, że korzystna jest specjalizacja, jeżeli dany kraj nad innym krajem ma przewagę komparatywną wynikającą z porównania w skali międzynarodowej relacji jednostkowych kosztów wytworzenia między poszczególnymi produktami.

15. Z jakich elementów składa się sprawozdanie finansowe?

Sprawozdanie sporządzane jest na dany moment lub okres. Zasadnicze sprawozdanie jest sporządzane na koniec roku obrotowego.

Sprawozdanie finansowe - zestawienie informacji, które charakteryzują stan majątkowy, sytuację finansową oraz efekty działalności jednostki gospodarczej.

Najważniejszym sprawozdaniem jednostki gospodarczej jest obligatoryjne roczne sprawozdanie finansowe, czyli roczny raport finansowy, który powinien zawierać czytelny przegląd rozwoju działalności jednostki i jej sytuacji oraz wskazywać na ważne wydarzenia, które wystąpiły od zakończenia roku obrachunkowego.

Pełne sprawozdanie finansowe obejmuje:

- informację dodatkową, obejmującą wprowadzenie do sprawozdania finansowego oraz dodatkowe informacje i objaśnienia,

- rachunek zysków i strat zwany rachunkiem wyników,

- bilans,

- rachunek przepływów pieniężnych,

- zestawienie zmian w kapitale własnym (dodatkowy dokument sporządzany w spółkach kapitałowych).

Do rocznego sprawozdania finansowego dołącza się sprawozdanie z działalności jednostki, jeżeli obowiązek jego sporządzania wynika z ustawy lub odrębnych przepisów.

16. Co to jest bilans?

Bilans- dokument odzwierciedlający stan posiadania przeds. Sporządzany jest na określony moment i w określonej formie. Ma charakter statyczny. W nim zestawiane są składniki majątkowe przeds. i źródła finansowania tych składników. Ma charakter dwustronny- aktywa i pasywa (suma aktywów= suma pasywów). Jest określonego rodzaju dwustronnym zestawieniem rachunkowym w którym dwie przeciwległe strony równoważą się. Zestawia się go na koniec każdego roku obrotowego.

Aktywa w przeds. zestawiane są w bilansie wg rosnącej ich płynności, co oznacza szybkość zamiany danych składników majątkowych na środki pieniężne.

Aktywa:

1. trwałe:

- wartości niematerialne i prawne

- rzeczowe aktywa trwałe

- inwestycje długoterminowe

- należności długoterminowe

- długoterminowe rozliczenia międzyokresowe

2. obrotowe:

- zapasy

- należności krótkoterminowe

- inwestycje krótkoterminowe (krótkoterminowe pap. wart., śr. pieniężne- gotówka)

- krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe.

Pasywa- obejmują odzwierciedlenie źródeł finansowania zastosowanych w przeds. Ich zestawienia dokonuje się z pkt. widzenia rosnącej wymagalności- konieczności zwrotów danych źródeł finansowania.

Pasywa:

1. kapitał własny:

- kapitał podst.. (zakładowy)

- kapitał zapasowy

- kapitał rezerwowy

- wynik finansowy netto danego okresu

2. rezerwy i zobowiązania inaczej zw. kapitałami obcymi:

- rezerwy na zobowiązania

- zobowiązania długoterminowe

- zobowiązania krótkoterminowe (bieżące)

- rozliczenia międzyokresowe bierne.

Cechy, które powinien posiadać bilans:

- zupełność

- rzetelność

- sprawdzalność

- ciągłość

- przejrzystość.

17. Co to jest rachunek zysków i strat?

Rachunek zysków i strat jest drugim podstawowym elementem sprawozdania finansowego sporządzanego na dzień bilansowy. Jest to dokument sporządzany w przeds. w ukł. dynamicznym, czyli odzwierciedla efekty działalności przeds. uzyskane w określonym czasie. W nim zestawiane są przychody osiągane przez przeds., koszty ponoszone przez przeds. i wyniki osiągane przez przeds. na różnych poziomach gospodarowania w przeds.

3 poziomy gospodarowania wyników:

1. operacyjny:

- zysk brutto ze sprzedaży

- zysk ze sprzedaży

- zysk operacyjny

2. finansowy:

- zysk na dział. gosp.

3. nadzwyczajny:

- saldo zdarzeń nadzwyczajnych

- zysk brutto

- zysk netto (brutto- podatek).

Rachunek zysków i strat może być sporządzony w jednym z dwóch wariantów:

1. Wariant Kalkulacyjny - ustala się koszty wytworzenia sprzedanych produktów oraz wyodrębnia koszty sprzedaży i koszty ogólnego zarządu.

2. Wariant porównawczy - przychodom ze sprzedaży produktów, towarów, materiałów przeciwstawia się koszty działalności operacyjnej w ujęciu według rodzajów poniesionych kosztów oraz wartości sprzedanych towarów i materiałów w cenie zakupu.

18. Rodzina polska w świetle prawa - Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy.

Kodeks rodzinny i opiekuńczy - to akt normatywny będący podstawowym źródłem polskiego prawa rodzinnego, w sposób kompleksowy regulujący stosunki rodzinne, uchwalony przez Sejm w dniu 25.02.1964 roku, wszedł w życie w dniu 01.01.1965 roku.

Kodeks rodzinny i opiekuńczy zakłada:

- monogamię

- równouprawnienie małżonków

- zgodność współdziałania

- wspólnotę majątkową

- solidarną odpowiedzialność

- trwałość zw. z dopuszczeniem rozwodu

- alimentację

- ułatwienie przysposobienia.

Kodeks ten składa się z 3 części:

1. poświęcona małżeństwu:

- zawarcie małżeństwa

- prawa i obowiązki małżonków

- stosunki majątkowe

- ustanie małżeństwa

- separacja

2. poświęcona pokrewieństwu:

- pochodzenie dziecka

- stosunki między rodzicami i dziećmi

- przysposobienie

- obowiązek alimentacyjny

3. opieka i kuratela:

- opieka nad małoletnim

- ustanowienie i sprawowanie opieki.

Kodeks rodzinny i opiekuńczy reguluje kwestie związane z zawieraniem małżeństw, praw i obowiązków małżonków, ojcostwa, stosunków między rodzicami a dziećmi, przysposobienia dzieci, obowiązku alimentacyjnego, opieki nad dziećmi, itp., koedukacji, wspólnego nauczania i wychowania dziewcząt i chłopców.

Rodzina to grupa społeczna utworzona przez os. połączone pokrewieństwem, małżeństwem, adopcją. To grupa bezpośrednio spokrewnionych osób, w której dorośli członkowie przyjmują odpowiedzialność za dzieci.

Polityka rodzinna to inaczej działania ze strony państwa w celu popierania utrzymania małżeństw, tworzenia warunków do posiadania dzieci i ich wychowywania oraz realizacji zobowiązań rodziny wobec innych. Istotne jest dostrzegania zmian, jakie zachodzą w rodzinie, które powinny być przesłanką dla instytucji, których zadaniem jest pomaganie tym rodzinom. Dawniej to było zapewnienie ojcom pracy i pomoc rodzinom wielodzietnym, dziś jednak jest inaczej. Obecnie rodziny są nieliczne, wskaźnik rozwodów małżeństw wzrasta. Często mówimy o rodzinach, gdzie członkowie rodzin po rozwodzie zakładają nowe i mają następne dzieci. Należy też wspomnieć o pracy zawodowej kobiet- należy im pomagać w pełnieniu roli matki jak i pracownika. Wiąże się z tym powstawanie instytucji opieki dziećmi. Wzrasta też ubóstwo młodych rodzin oraz liczba wolnych zw., a także urodzenie dzieci wcześniej niż 9 miesięcy po ślubie.

Rodzinę tworzą kobieta i mężczyzna połączeni prawnym węzłem małżeńskim oraz pozostające na ich utrzymaniu dzieci. Stosunki rodzinne czyli relacje między mężem a żoną, rodzicami a dziećmi, czy też między rodzeństwem określane są przez formy moralne, obyczajowe, religijne. Prawo rodzinne i opiekuńcze normuje ogół stosunków wynikających z małżeństwa, pokrewieństwa, powinowactwa, przysposobienia oraz zawiera przepisy dotyczące instytucji opieki i kurateli. Źródłem prawa rodzinnego jest kodeks rodzinny i opiekuńczy.

Rodzaje rodziny:

1. pełna- oboje rodziców i dzieci

2. niepełna- jeden rodzic i dzieci

3. zrekonstruowana- składająca się z małżeństwa lub zw. partnerskiego i dzieci, gdzie co najmniej jedno dziecko nie jest dzieckiem wspólnym

4. biologiczna- 2 dorosłe osoby - mąż i żona lub partnerzy, którzy mają dzieci, lub rodzic i dziecko.

Funkcje rodziny:

1. ekspresyjno- socjalizacyjna- członkowie rodziny mają zaspokojone potrzeby emocjonalne; przygotowują młode pokolenie do pełnienia różnych ról społ.; wprowadzają dzieci w obszar kultury

2. współżycie małżonków

3. prokreacyjna- znajduje swój wyraz w rodzeniu dzieci, zapewnieniu ciągłości pokoleń

4. wychowawcza- kształtuje osobowość dziecka i jego postępowanie

5. opiekuńcza- opiera się na opiece nad chorymi członkami rodziny, a zwłaszcza nad os. starszymi

6. rekreacyjna- rodzina powinna umożliwiać uzyskanie równowagi emocjonalnej

7. ekonomiczna- wspólne prowadzenia gospodarstwa domowego w celu zaspokajania potrzeb.

Małżeństwo to trwały, równoprawny związek mężczyzny i kobiety, powstający w sposób uregulowany normami prawnymi oraz powodujący przewidziane prawem skutki. Musi być zawarty przed urzędnikiem Urzędu Stanu Cywilnego w obecności dwóch pełnoletnich świadków. Ślub kościelny może zostać zawarty z własnej woli zgodnie z wyznaniem religijnym. W przypadku ślubu konkordatowego formalności związane z zawarciem małżeństwa mogą być załatwione w parafii.

Stosunki rodzinne są regulowane w prawie polskim z poszanowaniem konstytucyjnej zasady równych praw kobiet i mężczyzn we wszystkich dziedzinach życia: rodzinnym, publicznym, społecznym i gospodarczym. Równe prawa do kształcenia, zatrudnienia i awansów.

W trosce o dobro rodziny, państwo powinno dążyć do poprawy sytuacji mieszkaniowej, winno rozwijać i popierać formy budownictwa mieszkaniowego.

Konstytucja RP stanowi, że małżeństwo, rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką RP. Rodzice mają prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami.

Zgodnie z Konstytucją RP państwo gwarantuje rodzicom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, wielodzietnym i niepełnym szczególną pomoc. Zapewnia dziecku prawo do ochrony przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją.

19. Ubóstwo absolutne i względne. Mierniki ubóstwa.

Ubóstwo (bieda) - jedno z najważniejszych problemów, jakimi powinna się zająć polityka społeczna; to pojęcie ekonomiczne i socjologiczne opisujące brak dostatecznych środków materialnych do zaspokojenia potrzeb jednostki albo gr. os., w szczególności w zakresie: jedzenia, schronienia, ubrania, transportu i podstawowych potrzeb kulturalnych i społecznych.

Ubóstwo absolutne - stan warunków bytu, który uniemożliwia lub w istotnym stopniu utrudnia spełnianie warunków życiowych; rozpatruje się w ujęci szerszym i węższym. W ujęciu węższym ubóstwo absolutne oznacza stan niezaspokojenia minimalnych potrzeb biologicznych, zaś w szerszym jest to stan niezaspokojenia potrzeb uznawanych w danym społeczeństwie i w danym czasie za minimalne.

Ubóstwo absolutne to pojęcie stosowane również w statystykach międzynarodowych na oznaczenie krańcowej biedy. Skrajnie ubogi jest ten kto może wydać na swoje utrzymanie mniej niż jednego dolara dziennie (w Polsce jest to 2,5 raza więcej).

Ubóstwo względne - zwolennicy utożsamiają ubóstwo z nadmiernymi rozpiętościami w poziomie życia. Ma zmienną wartość i odnosi się do przeciętnego poziomu życia w danym kraju, mierzonego na ogół wysokością przeciętnych dochodów (wydatków). Zwolennicy podejścia względnego upatrują przyczyny ubóstwa przede wszystkim w funkcjonowaniu systemu społeczno - ekonomicznego. Na pierwszym miejscu wśród jego przyczyn wymieniają bezrobocie jako zjawisko niezależne od ubogich, na drugim miejscu są niskie płace, występujące w pewnych zawodach. Brak odpowiedniego dochodu wynikającego z okoliczności niezależnych od świadomości i woli ubogich jest pierwotną przyczyną ubóstwa. Jeżeli w społeczeństwie występują duże rozpiętości poziomu życia to ci, którzy są najniżej uznawani są za ubogich, nawet jeśli mają odpowiednie środki do zaspokajania potrzeb.

Mierniki ubóstwa:

1. Zasięg ubóstwa- obrazuje miernik nazywany stopą ubóstwa, wskazuje jaki stopień ludności, rodzin bądź gospodarstw domowych żyje poniżej linii ubóstwa.

2. Głębokość ubóstwa - obrazuje jak dużo musiałaby przeciętnie otrzymywać każda osoba żyjąca w strefie ubóstwa aby tę strefę opuścić, to znaczy aby znaleźć się dokładnie na granicy ubóstwa. Wskaźnik ten podawany jest w procentach a jego mniejsza wartość oznacza mniejszą głębokość ubóstwa.

3. Absolutne linie ubóstwa:

1. Minimum socjalne - mówi nam, jaki dochód powinno otrzymywać gospodarstwo domowe, aby zaspokoić własne potrzeby.

2. Minimum egzystencji- model konsumpcji czy wydatków ubogich gospodarstw domowych; jego poziom umożliwia przeżycie tzn. zaspokojenie potrzeb biologicznych, wyznacza dolną granicę spożycia i dochodów; podstawą opracowania minimum egzystencji stały się normy żywieniowe, które są różne dla różnych gr.; koszyk minimum egzystencji obejmuje wydatki na towary i usługi bieżącej konsumpcji (żywność, utrzymanie i eksploatację mieszkania, leki, odzież, książki).

4. Subiektywna linia ubóstwa wyznacza się na podstawie badań ankietowych, w których formułuje się pytania dotyczące poziomu dochodów, jaki respondenci uważają za wystarczający do zaspokojenia podstawowych potrzeb; to osąd poszcz. ludzi, jeśli chodzi o własną syt. materialną.

5. Relatywna linia ubóstwa- określa wybrana miara położenia rozkładu dochodów bądź wydatków. W większości krajów Unii Europejskiej stosuje się połowę dochodu przeciętnego lub połowę mediany dochodów.

20. Wymień i omów ekonomiczne funkcje państwa.

1. Funkcja alokacyjna - polega na podejmowaniu działań sprzyjających optymalnej alokacji zasobów gospodarczych. Ogólnie biorąc w gospodarce rynkowej chodzi o ochronę działalności prywatnej oraz o wspomaganie i uzupełnianie, a w pewnych sytuacjach także o korygowanie lub zastępowanie mechanizmu rynkowego. Alokacja to podział zasobów między różne dziedziny, odbywa się przy pomocy mechanizmu rynkowego. Państwo określa ile własności publicznej musi być, wspiera konkurencję poprzez eliminowanie barier utrudniających wejście na rynek, bariery prawne, eliminowanie praktyk monopolistycznych, usprawnienie obiegu informacji ekonomicznej.

2. Funkcja redystrybucyjna - związana z korygowaniem przez państwo podziału dochodów, mechanizmami rynkowymi zapewnia prawidłowy podział dochodu, wpływa na poziom konsumpcji i sprzedaży. Instrumentami realizacji tej funkcji są system podatkowy i wydatki budżetowe, składki na ubezpieczenia społeczne, system dopłat i cen. Funkcję to państwo realizuje za pomocą świadczeń i transferów - świadczenia oświatowe, służba zdrowia, zasiłki programów specjalnych, stypendia.

3. Funkcja stabilizacyjna - związana z realizacją polityki makroekonomicznej. Polityka makroekonomiczna wynika z realizacji celów, utrzymania wysokiego tempa wzrostu gospodarczego w długim okresie, zmniejszenia stopy inflacji, bezrobocia przymusowego, niwelacja wahań koniunktury, uzyskanie dodatniego bilansu płatniczego, stwarza warunki do lepszego wykorzystania rzeczowych czynników procesu produkcji. Rodzaje polityki makroekonomicznej wykorzystywanej przez państwo w ramach funkcji stabilizacyjnej to polityka fiskalna (podatki, wydatki) i monetarna (podaż pieniądza).

Państwo - podmiot gospodarczy wyznaczający zasady na jakich prowadzona jest działalność gospodarcza, bierze udział w procesie gospodarowania przez swoje decyzje i wpływa na decyzje innych podmiotów. Dostarcza dobra, np. bezpieczeństwo. Państwo tworzy instytucje i jest właścicielem przedsiębiorstw państwowych.

Organizacja społeczna, która zajmuje określone terytorium, dysponuje organami władzy i funkcjonuje w ramach ustalonego porządku prawnego.

Istnieje jeszcze funkcja adaptacyjna - polega na zaopatrywaniu w środki i metody potrzebne do ukierunkowania sytuacji wewnętrznej i zewnętrznej.

21. Czym jest zarządzanie w przedsiębiorstwie i jakie pełni funkcje?

Zarządzanie w przedsiębiorstwie- to zestaw działań obejmujących planowanie i podejmowanie decyzji, organizowanie, przewodzenie czyli kierowanie ludźmi i kontrolowanie.

Działania te skierowane są na zasoby ludzkie, finansowe, rzeczowe, informacyjne i wykonywane są z zamiarem osiągnięcia celów przedsiębiorstwa w sposób sprawny i skuteczny.

Za realizację procesu zarządzania odpowiada menadżer czyli osoba, która planuje i podejmuje decyzje, organizuje, przewodzi ludziom oraz kontroluje zasoby ludzkie finansowe, rzeczowe i informacyjne.

Funkcje zarządzania:

1. Planowanie - to określenie celów działania, a następnie decydowanie o wyborze najlepszego sposobu realizacji założonego celu. Planowanie pozostaje w ścisłym związku z procesem podejmowania decyzji z określonego zbioru dostępnych rozwiązań. Poznanie otoczenia, w którym działa przedsiębiorstwo pozwala skutecznie określić plan działania.

2. Organizowanie - określenie najlepszego sposobu grupowania działań i zasobów; proces porządkowania, przydzielania, koordynowania działań i zasobów poszczególnym członkom organizacji, nawiązywanie współpracy w ramach określonej struktury, stosunków, wprowadzanie określonego ładu. Jest to także zagospodarowanie, które w najlepszy sposób pozwoli realizować określony plan. Ważnym działaniem jest rekrutacja nowego personelu, dobór nowej obsady jest poprzedzany projektowaniem stanowisk pracy, tj. określeniem zakresu obowiązków pracownika na podstawie specjalizacji, czy rozszerzenie zakresu pracy. Ważnym elementem jest delegowanie, proces polegający na rozkładzie władzy, przekazywaniu części swoich obowiązków innym pracownikom.

3. Kierowanie - przewodzenie - ściśle wiąże się z motywowaniem (pobudzaniem do działania), a więc z zespołem procesów wykorzystywanych do skłonienia ludzi do współpracy na rzez interesów org.; proces przewodzenia oraz motywowania kadry pracowniczej organizacji. Określa w jaki sposób kierownik powinien kierować podwładnymi, a także jego stosunki z pracującymi dla niego ludźmi. Jego zadaniem jest zachęcanie do wspólnego wykonywania potrzebnych zadań i wspólnego osiągania celów wytyczonych w f. planowania i organizowania. Odpowiednia atmosfera ułatwia pracownikom najefektywniejsze wykonywanie pracy.

4. Kontrolowanie - obserwowanie bieżących działań i wprowadzanie do nich korekt dla ułatwienia osiągnięcia celów; końcowa faza zarządzania, proces zmierzający do zapewniania, aby rzeczywiste działania były zgodne z planowanymi. Jest to obserwacja i systematyczne wprowadzanie korekt do bieżących działań dla ułatwienia realizacji celów. Kontrola niezbędna jest w sytuacji zmiany otoczenia przedsiębiorstwa, złożoności organizacji, nieuchronności błędów. Spełnia wiele ważnych funkcji:

• porównuje rzeczywisty wynik z planowanymi

• koryguje błędy

• wpływa na kształt przyszłych działań

Wyniki kontroli stanowią istotne dane wejściowe do kolejnego przebiegu procesu planowania.

22. Co to jest przedsiębiorstwo? Rodzaje przedsiębiorstw.

Przedsiębiorstwo- jedn. gosp. wyodrębniona pod względem ekon., organizacyjnym i prawnym. Jest to więc org. wykonująca f. gospodarowania, prowadząc dział. gosp. Podst. celem jego funkcjonowania jest zysk.

Ze względu na charakter działalności przedsiębiorstwa można podzielić na:

Przedsiębiorstwa produkcyjne

-przedsiębiorstwa wydobywcze

- przedsiębiorstwa przetwórcze

- przedsiębiorstwa obróbkowe

- przedsiębiorstwa montażowe

Przedsiębiorstwa świadczące usługi

- przedsiębiorstwa handlowe

- przedsiębiorstwa komunikacyjne i transportowe

- przedsiębiorstwa ubezpieczeniowe

- przedsiębiorstwa finansowe

- przedsiębiorstwa o charakterze społecznym

- inne przedsiębiorstwa usługowe

Ze względu na liczbę pracowników przedsiębiorstwa dzielimy na:

- mikroprzedsiębiorstwa - zatrudniające do 9 pracowników

- przedsiębiorstwa małe - zatrudniające od 10 do 49 pracowników

- przedsiębiorstwa średnie - zatrudniające od 50 do 249 pracowników

- przedsiębiorstwa duże - zatrudniające powyżej 250 pracowników

Z punktu widzenia form własności można wyróżnić:

- przedsiębiorstwa państwowe

- przedsiębiorstwa prywatne (w tym przedsiębiorstwa będące własnością pojedynczych osób jak i rodzin oraz spółki)

- przedsiębiorstwa spółdzielcze

- przedsiębiorstwa komunalne

- przedsiębiorstwa będące własnością pracowników.

Rodzaje przedsiębiorstw:

1. Ze względu na formę własności:

1. Państwowe

2. Komunalne - właścicielem są mieszkańcy pewnej okolicy, np. gmina

3. Prywatne

4. Spółdzielcze - posiadaczami spółdzielni są reprezentowani przez zarząd pracownicy

2. Ze względu na formę organizacyjno - prawną:

1. Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą

2. Spółki osobowe

1. Spółka cywilna

2. Spółka jawna

3. Spółka partnerska - spółka handlowa

4. Spółka komandytowa - spółka handlowa

5. Spółka komandytowo - akcyjna - spółka handlowa

3. Spółki kapitałowe

1. Spółka z o. o.

2. Spółka akcyjna

Przeds. dzielimy na:

I podział:

- działające na zasadach ogólnych- zwykłe przeds.

- użyteczności publicznej- nieprzerwane działanie w celu zaspokojenia potrzeb ludzkich, np. wodociągi kanalizacyjne, komunikacja

II podział:

- przeds. międzynarodowe i jedn. gosp. tworzone przez przeds. państwowe wraz z innymi os. prawnymi bądź osobowymi

III podział:

- jednozakładowe

- wielozakładowe.

Cechy (atrybuty) przedsiębiorstwa:

- Powoływane do prowadzenia działalności gospodarczej w sposób trwały.

- Zaspokajanie potrzeby innych podmiotów (klientów).

- Wymienia produkty i usługi z innymi jednostkami na zasadzie kupna sprzedaży.

- Posiada (od właściciela) zasoby kapitałowe w postaci dóbr materialnych oraz wartości niematerialnych i prawnych w także nazwę i reputację firmy (goodwill).

- Posiada samodzielność decyzyjną, zasada autonomii przedsiębiorstwa.

- Koszty pokrywa uzyskanymi przychodami, samodzielność finansowa, bilans i rachunek wyników.

- Instytucja zarobkująca nastawiona na zysk (różni się od organizacji nie nastawionych na zysk - non profit).

- Prowadzi działalność na własne ryzyko (możliwość strat).

23. Podaj definicję gospodarki światowej.

Gospodarka światowa - system powiązań produkcyjnych, technologicznych, handlowych, finansowych i instytucjonalnych miedzy gospodarkami narodowymi różnych krajów, na różnym poziomie rozwoju społeczno - gospodarczego, włączając je w ogólnoświatowy proces produkcji i wymiany.

Gospodarka światowa jest systemem sprzężonych ze sobą siecią różnorodnych powiązań gospodarek krajowych.

Rozwój międzynarodowego podziału pracy, specjalizacji i wymiany międzynarodowej wykształcił system trwałych związków, obejmujących coraz większa liczbę krajów, tworząc międzynarodowe rynki, regionalne i światowe. Gospodarka światowa to zbiorowość różnorodnych organizmów i instytucji, które funkcjonują na poziomach krajowych oraz na szczeblu międzynarodowym.

Elementami gospodarki światowej są podmioty - przedsiębiorstwa krajowe, międzynarodowe, gospodarki narodowe wraz z instytucją państwa, ugrupowania integracyjne, organizacje międzynarodowe oraz stosunki- powiązania ekonomiczne (przepływy towarowo - usługowe, kapitałowe, siły roboczej, myśli naukowo - technicznej).

Gospodarka światowa jest kategorią dynamiczną, gdyż podlega zmianom w czasie i historyczną, gdyż pojawia się na pewnym etapie rozwoju historycznego.

24. Jak należy rozumieć pojęcie zagraniczne stosunki gospodarcze?

Zagraniczne stosunki gospodarcze - określają pewne prawidłowości gospodarcze w stosunku do danego kraju. To gospodarka zagraniczna danego kraju.

Zagraniczne Stosunki Gospodarcze - dyscyplina naukowa wyjaśniająca procesy gospodarcze w skali światowej. Zagraniczne stosunki gospodarcze obejmują powiązania gospodarki określonego kraju lub ugrupowania krajów z zagranicą - wielkość importu i eksportu, ich miejsce w produkcji i dochodzie narodowym danego kraju, rola w zaopatrywaniu rynku krajowego, bilans obrotów zagranicznych kraju z innymi krajami.

Międzynarodowe stosunki gospodarcze określają prawidłowości i powiązania gospodarcze w skali światowej.

25. Co to jest międzynarodowa integracja gospodarcza i co ją odróżnia od zwykłej współpracy międzynarodowej?

Międzynarodowa integracja gospodarcza - proces obejmujący odpowiednie zmiany w strukturach gospodarczych poszczególnych krajów w wyniku ich wzajemnych powiązań w kierunku wytwarzania jednolitej struktury ekonomicznej i w oparciu o nią jednolitego organizmu gospodarczego przełomowe znaczenie dla integracji miało przyjęcie przez państwa tworzące ugrupowania dla celów integracyjnych, a wśród nich celu wyrównania poziomu rozwoju gospodarczego państw członkowskich. To wyrównanie poziomów odróżnia integrację gospodarczą od zwykłej współpracy międzynarodowej.

Międzynarodowa integracja gospodarcza jest to proces scalania gospodarek narodowych w wyniku którego powstają nowe organizmy gospodarcze o odmiennych właściwościach.

Procesy integracyjne są świadome i nadzorowane przez państwa tworzące ugrupowania oraz wspólne instytucje, występuje swobodny przepływ siły roboczej, jest dobrowolne ograniczenie suwerenności. Państwa w drodze cedowania części ich kompetencji własnej na rzecz wspólnych instytucji, które mogą z większą skutecznością nadzorować działalność korporacji ponadrzędowych.

Stadia integracji:

1. Strefa wolnego handlu

2. Unia celna

3. Wspólny rynek

4. Unia gospodarcza

5. Unia polityczna

26. Co to jest globalizacja?

Pojęcie to wiąże się z głęboki procesami społ. zw. z faktem zanikania geograficznych przeszkód w przemieszczaniu wzorców kulturowych oraz zauważaniem tego procesu przez ludzi.

Globalizacja to swoiste „kurczenie się” świata spowodowane rozwojem elektronicznych śr. komunikacji międzyludzkiej oraz upodabnianiem się kultury, szczególnie w sferze kultury masowej, którym towarzyszy rosnąca świadomość o świecie jako jednolitej całości.

Globalizacja oznacza, że w coraz większym stopniu wszyscy żyjemy w „jednym świecie”, a co za tym idzie jedn. gr. i narody są coraz silniej wzajemnie od siebie uzależnione.

Twórca koncepcji globalnej wioski (Marshall McLuhan) zauważa, że dzięki nowoczesnym technologiom i możliwościom natychmiastowej komunikacji ludzie na całym świecie są świadkami wydarzeń i wspólnie w nich uczestniczą.

Globalizacja stanowi wyższy, bardziej złożony i zaawansowany etap procesu umiędzynarodowienia dział. gosp. Jest to długofalowy proces integrowania gospodarek narodowych, sektorów, rynków i przeds. dzięki rozszerzaniu oraz intensyfikowaniu ponad granicznych powiązań handlowych, instytucyjnych, kooperacyjnych oraz informacyjnych, co prowadzi do tworzenia się coraz silniejszych współzależności w gospodarce światowej.

Globalizacja rozumiana jest jako ściślejsza integracja państw i ludzi na świecie spowodowana ogromną redukcją kosztów transportu i telekomunikacji oraz zniesieniem sztucznych barier w przepływach dóbr, usług, kapitału, wiedzy i (w mniejszym stopniu) ludzi z kraju do kraju. Globalizacji towarzyszy tworzenie nowych instytucji, które obok już istniejących zaczęły prowadzić dział. przekraczającą granice państwa.

Globalizację traktować można jako proces nasilonej integracji międzynarodowej przejawiającej się scalaniem rynków, zawieraniem granic między rynkami krajowymi i międzynarodowymi.

Globalizacja- ogół procesów prowadzących do coraz większej współzależności i integracji państw, społeczeństw, gospodarek i kultur, czego efektem jest tworzenie się "jednego świata", światowego społeczeństwa; zanikanie kategorii państwa narodowego; kurczenie się przestrzeni społecznej i wzrost tempa interakcji poprzez wykorzystanie technologii informacyjnych oraz wzrost znaczenia organizacji ponad- i międzynarodowych, w szczególności ponadnarodowych korporacji.

27. Wymień i krótko scharakteryzuj podstawowe rodzaje transakcji w handlu zagranicznym.

1. Export (X)- wywóz za granicę towarów pochodzenia krajowego lub w znacznym stopniu przetworzonych w kraju w celu ich sprzedaży oraz świadczenie usług cudzoziemcom.

2. Import (Z)- przywóz towarów z zagranicy w celu wykorzystania ich na rynku wewnętrznym oraz na przyjęciu usług od cudzoziemców.

Różnica między X i Z= eksport netto (NX).

Export i import może wystąpić w dwóch postaciach: bezpośredniej i pośredniej.

Forma pośrednia polega na wykorzystaniu przedsiębiorstwa pośredniczącego.

W exporcie pośrednim przedsiębiorstwo pośredniczące musi mieć siedzibę w kraju exportera.

Import pośredni odbywa się przy wykorzystaniu przedsiębiorstwa pośredniczącego, którego siedziba musi znajdować się w kraju importera.

Forma bezpośrednia polega na bezpośrednim kontakcie exportera i importera.

Export bezpośredni:

- stosowany w exporcie dóbr inwestycyjnych,

- bezpośredni kontakt z klientem,

- wymaga dobrej znajomości rynków przez producenta,

- własna akwizycja, reklama, marketing, badanie rynku

- własny dział exportu,

- dłuższa droga zbytu,

- własny magazyn wysyłkowy,

- własny serwis i części zamienne,

- długoterminowe kredyty,

- wzrost zaangażowania kapitałów i wysokie ryzyko kredytowe

Export pośredni:

- dystrybucją zajmuje się pośrednik

- znajomość przez pośredników sieci sprzedaży,

- doświadczenie rynkowe pośredników,

- ryzyko błędnych informacji o popycie na towary producenta,

- preferowany przez średnie przedsiębiorstwa,

- preferowany w przypadku niewielkiej lub nieregularnej dostawy towarów lub przy sprzedaży produktów seryjnych

- nie wymaga angażowaniu kapitału na cele składowania i dystrybucji

Import bezpośredni:

- stosowany zwłaszcza w przypadku surowców i półfabrykatów,

- dysponowanie przez dłuższy okres dużymi ilościami towarów,

- bezpośredni kontakt z dostawcą,

- własny oddział zagraniczny, własna akwizycja

- ryzyko transportowe importera,

- większe zaangażowanie kapitału.

Import pośredni:

- dokonywany nieregularnie lub w małych ilościach,

- rozproszony z wielu krajów,

- korzystniejsze ceny przez masowe zakupy przez firmy pośredniczące,

- konieczna dobra znajomość rynku przez pośredników,

- brak problemu poszukiwaniu źródeł zaopatrzenia,

- stała gotowość dostaw,

- możliwość przystosowaniu importowanych towarów przez pośredników do wymagań odbiorców.

Reeksport - przywóz towarów z zagranicy w celu ich dalszej odsprzedaży zagranicę. Eksport towaru importowanego.
Reimport - to ponowny wywóz towaru, który wcześniej został przywieziony z zagranicy, do tego samego kraju z którego został przywieziony. Musi mieć cel (np. w celu naprawy)

3. Handel tranzytowy- sprowadza się wyłącznie do obrotu towarowego; to wymiana handlowa, gdzie firma realizująca transakcję, nie znajduje się ani w kraju importera, ani eksportera. Polega na przewozie towarów przez terytorium danego kraju i jest realizowany przez podmiot, który jest pośrednikiem między importerem a eksporterem i ma swoją siedzibę poza terytorium kraju importera i eksportera. W handlu tranzytowym obrót towarowy nie jest dokonywany bezpośrednio między eksporterem w kraju wytworzenia a importerem w kraju odbiorcy, lecz odbywa się za pośrednictwem firmy tranzytowej znajdującej się w kraju trzecim.

28. Jakie są rodzaje pośredników finansowych?

Ogólnie można ich podzielić na 2 rodzaje, wyodrębniając:

1. pośredników w węższym sensie (instytucje depozytowe)- uczestniczą bezpośrednio w przepływach finansowych. Zalicza się do nich zatem: banki, spółdzielcze kasy oszczędnościowo- kredytowe, instytucje ubezpieczeniowe, fundusze inwestycyjne i emerytalne.

2. pośredników w szerszym sensie (instytucje niedepozytowe)- nie uczestniczą w przepływach. Ich rola to inicjowanie, obsługa i ułatwianie transakcji finansowych. Zalicza się do nich: giełdy towarowe i papierów wartościowych, aukcje, biura maklerskie, agentów i brokerów ubezpieczeniowych, doradców finansowych, audytorów, konsultantów, firmy oceniające rating (ryzyko inwestowania), pośredników kredytowych, ubezpieczycieli kredytów oraz instytucje udzielające odpłatnie gwarancji poręczeń kredytowych.

Instytucje finansowe są przedsiębiorstwami świadczącymi usługi na rzecz podmiotów dysponujących oszczędnościami (podmioty nadwyżkowe) oraz podmiotów poszukujących funduszy pieniężnych (podmioty deficytowe), niezbędnych do sfinansowanie ich zamierzeń konsumpcyjnych, inwestycyjnych i produkcyjnych. Ich głównym zadaniem jest ułatwianie przepływu funduszy od podmiotów nadwyżkowych do podmiotów deficytowych.

Instytucje finansowe: Bank Centralny, banki komercyjne, banki spółdzielcze, spółdzielcze kasy oszczędnościowo- kredytowe i instytucje okołobankowe (Krajowa Izba Rozliczeniowa, Bankowy Fundusz Gwarancyjny, Komisja Nadzoru Finansowego, Biuro Informacji Kredytowej, Związek Banków Polskich, Polski Związek Banków Spółdzielczych, Arbiter Bankowy, Arbiter Spółdzielczy, Rada Bankowości Elektronicznej).

29. Jakie są zadania pośredników finansowych?

Pośrednicy pełnią następujące funkcje:

1. transformacja:

a. w skali kapitału- oznacza zamianę z kilku małych w jeden duży i odwrotnie

b. terminów- czyli zamiana długiego na krótkie i krótkich na długie

c. ryzyka- polega na rozpraszaniu, koncentracji albo przenoszeniu ryzyka, kiedy np. ryzyko kredytu jest ograniczone przez kilku poręczycieli lub różne zabezpieczenia, kiedy kilka drobnych kredytów jest zamienianych na jeden konsolidacyjny albo kiedy ryzyko jest przenoszone na ubezpieczyciela poprzez ubezpieczenie kredytu albo ubezpieczenie kredytobiorcy od utraty pracy

d. informacji- dzięki temu, że pośrednicy mają różnorodne informacje o dużej liczbie klientów, mają rozeznanie co do ich możliwości i potrzeb, i stosownie do tego kształtują swoje oferty oraz sposoby postępowania

e. przestrzenna i sektorowa kapitału- kiedy kapitał jest przemieszczany między regionami kraju albo między sektorami gospodarki

f. płynności- polega na przepływach od podmiotów z nadwyżką finansową do podmiotów z deficytem finansowym

2. ograniczanie kosztów transakcyjnych, które wynikają z przenoszenia własności, występując jako wydatki finansowe i rzeczowe oraz jako czas i wysiłek konieczny do zrealizowania procedur.

30. Jakie są rodzaje operacji bankowych?

Operacje bankowe dzielą się na 3 grupy:

1. aktywne- powodują zmiany w aktywach banku (operacje kredytowe), polegają na udzielaniu różnego rodzaju kredytów oraz lokowaniu kapitałów własnych i klientów w korzystnych przedsięwzięciach

2. pasywne (bierne)- występują zobowiązania po stronie pasywów, bank jest zobowiązany, by w odpowiednim czasie zwrócić deponentom ich środki; będzie tu przeważała działalność depozytowa, polegające na gromadzeniu wkładów i lokat, emitowaniu własnych papierów wartościowych i wykonywaniu czynności zwiększających środki będące w dyspozycji banku

3. pośredniczące (usługowe)- takie, które bank wykonuje na zlecenie i na ryzyko klientów (dokonywanie rozliczeń gotówkowych i bezgotówkowych, operacje kupna i sprzedaży pap. wart.); inaczej są to operacje rozliczeniowe.

Inne operacje:

- usługi skarbowe

- banki mogą doradzać klientowi, jaki kredyt wybrać.

31. Pojęcie stosunku cywilnoprawnego.

Stosunek cywilnoprawny- to stosunek społeczny regulowany normami prawa cywilnego, charakteryzuje się równorzędnością stron. Ma charakter majątkowy, istnieje swoboda w zawieraniu i kształtowaniu treści stosunku prawnego. Stosunki cywilnoprawne istnieją tylko między podmiotami prawa cywilnego; nie są więc nimi relacje między podmiotami a przedmiotami tego prawa

Rodzaje stosunków cywilnoprawnych:

- proste - jedna strona jest zobowiązana, a druga uprawniona (np. darowizna)

- złożone - obie strony stosunku są jednocześnie uprawnione i zobowiązane (np. umowa sprzedaży)

Przedmiot stosunku cywilnoprawnego to na co skierowane są obowiązki i uprawnienia podmiotów tego stosunku np. zapłacenie długu, przechowanie towaru, świadczenie pewnej usługi.

Każda osoba fizyczna może być podmiotem stosunku cywilnoprawnego, a wynika to z tego, że każdy człowiek posiada zdolność prawną.

Zdolność do czynności prawnych to możliwość nabywania praw i zaciągania zobowiązań oraz rozporządzaniu prawami poprzez własne działanie.

R. zdolności do czynności prawnych:

- pełna- przysługuje każdemu, kto ukończył 18 r. życia oraz osobom małoletnim, którzy zawarli zw. małżeński, chyba że są częściowo lub całkowicie ubezwłasnowolnieni

- ograniczona- mają ją wszyscy pomiędzy 13 a 18 rokiem życia oraz osoby dorosłe częściowo ubezwłasnowolnione

- brak- od chwili narodzin do 13 roku życia oraz osoby pełnoletnie całkowicie ubezwłasnowolnione.

32. Skarb Państwa, jako osoba prawna.

Osoba prawna- to jednostka organizacyjna posiadająca zdolność prawną która może być podmiotem stosunku cywilnoprawnego. Osobami prawnymi nie są urzędy państwowe, jednostki wojskowe, policja, straż pożarna, graniczna, szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły średnie. O przyznaniu osobowości prawnej decyduje ustawodawca. Osoby prawne uzyskują zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych w momencie ich powstania.

Skarb Państwa to osoba prawna szczególnego rodzaju, reprezentująca państwo jako właściciela majątku. Skarb państwa jest podmiotem praw i obowiązków w zakresie tego mienia państwowego, które nie należy do żadnego przedsiębiorstwa państwowego. Reprezentuje on państwo przed sądem. Przedsiębiorstwa państwowe nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania zaciągnięte przez skarb państwa. Nadzór nad majątkiem skarbu państwa sprawowany jest przez ministra skarbu.

Skarb państwa nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania państwowych osób prawnych chyba że przepis odrębny stanowi inaczej.

33. Funkcje prawa.

Prawo- zbiór przepisów prawnych zawartych w tekstach prawnych np. ustawy lub zbiór decyzji faktycznie podejmowanych przez sędziów i urzędników stosujących prawo.

F. prawa:

1. kontroli zachowań- zachowanie w sposób pożądany, powstrzymywanie się od zachowań niewłaściwych. Prawo pozwala zapewnić obywatelom poczucie bezpieczeństwa w państwie. Eliminuje niepożądane zachowania. Utrwala istnienie ładu społecznego, gospodarczego, politycznego. Osiąganie tego stanu możliwe poprzez zawarcie w przepisach nakazów, zakazów, zezwoleń. Stosuje się dodatkowe elementy typu sankcja, gratyfikacja.

System represyjny - sankcje i zakazy, nastawiony jest na ochronę porządku i bezpieczeństwa

System promocyjny - nagrody i nakazy, których zadaniem jest realizowanie określonych programów społecznych takich jak rozwój gospodarczy czy tez opieka socjalna nad obywatelami.

2. rozdziału dóbr i ciężarów- dt rozdziału obowiązków wśród członków społeczeństwa; w państwie

demokratycznym taki podział będzie miał charakter sprawiedliwy

W prawie mówimy o trzech koncepcjach sprawiedliwości:

- dystrybucyjna (rozdzielcza)- różne zasady, np. każdemu stosowanie do pracy, każdemu stosowanie do potrzeb, każdemu stosowanie do zasług, każdemu stosowanie do pozycji społecznej

- wymienna (komutatywna)- każdemu stosownie do przyjętych przez niego zobowiązań, które na siebie dobrowolnie przyjął;

- proceduralna- sprowadza się do zobiektywizowania procesu podejmowania decyzji, czyli decyzja ma być podjęta, aby uchodziła za sprawiedliwą

3. regulacji konfliktów- najważniejsza funkcja prawa; polega na tym, że rezultatem działania prawa (przestrzegania i stosowania) jest rozstrzyganie sporów między ludźmi, sporów, które pojawiają się w przypadku niezgodności interesów i opinii jednostek i grup ludzkich; konfliktem będziemy nazywać sytuację w której jedna ze stron występuje z jakimś żądaniami, roszczeniami, twierdzeniami, które druga strona kwestionuje.

Współczesne prawo zakłada, że konflikt może być rozw. przez tryb:

- kontraktowy- strony konfliktu same go rozwiązują, ustalając zasady, same dążą do porozumienia

- mediacyjno- koncyliacyjny- poza dwoma stron wyst. koncyliator, który jest pomocnikiem obu stron, jest doradcą, ułatwia rozwiązanie sporu, ale nie może podjąć decyzji, nie ma żadnych władczych uprawnień

- arbitrażowy- strony same zgadzają się na jednego arbitra (sami go wybierają) oraz wybierają sposób rozwiązania sporu; decyzja arbitra ma charakter władczy i jest ostateczna, strony mają obowiązek dostosowania się do jego decyzji.

- adiudykacyjny- postępowanie toczy się z prawnie określonymi regułami; strony nie mają wpływu na wybór sędziego.

34. Pojęcie aktu prawnego.

Akt prawny - to rezultat tworzenia prawa przez właściwy organ państwowy lub organ do tego upoważniony. Akt prawny rozumiany jest też jako działanie organu państwa lub podmiotu prawnego, zgodne z obowiązującymi przepisami

Akt prawny- nie jest to pojęcie jednoznaczne, mówiąc o nim możemy mieć na myśli 2 kwestie:

- Indywidualny akt prawny - ustanawia on indywidualne reguły zachowania, jest wydawany w sprawach jednostkowych (indywidualnych), ma on postać decyzji organu państwa czy też organu władzy rodzącego skutki prawne np. decyzja wydania zezwolenia na budowę domu. Możemy go podzielić na:

- jednostronne - decyzje organów państwowych dochodzące do skutku niezależnie od woli podmiotu, którego dt (np. wyrok skazujący- nikt nie pyta skazującego czy został skazany) oraz mogą one dochodzić do skutku na drodze oświadczenia woli (np. testament).

- dwustronne - decyzje organów państwa wywołujące następstwa prawne na wniosek lub za zgodą osoby zainteresowanej (np. wydanie zezwolenia na budowę domu, wydanie prawa jazdy) lub które dochodzą do skutku poprzez oświadczenie woli dwóch stron (np. umowa cywilno - prawna, zawarcie zw. małżeńskiego).

- Normatywny akt prawny- ustala reguły zachowania o cechach ogólnych czy też generalnych; może być ustanowiony przez organ posiadający ku temu kompetencje, może mieć postać, np. konstytucji, ustawy, rozporządzenia; na jego podstawie tworzone są normy prawne. Składa się on z nast. elementów:

- nazwa np. konstytucja, ustawa, rozporządzenie są nazwami

- data np. konstytucja z dn 3.05.1791r

- tytuł np. ustawa o szkolnictwie wyższym

- preambuła- jest to uroczysty wstęp; nie każdy akt prawny musi ją posiadać; znajduje się np. w konstytucji

- podstawa prawna- najczęściej wyst. w przypadku rozporządzeń

- cz. zasadnicza aktu prawnego- są to przepisy

- przepisy końcowe- obejmują one przepisy przejściowe, uchylające

- podpis- bez niego akt prawny nie jest ważny.

35. Sposoby rozwiązywania kolizji obowiązywania norm prawnych.

Norma prawna to reguła zachowania, która została skonstruowana na podstawie przepisów prawnych. To reguła postępowania stworzona na podstawie przepisów prawnych, która zawiera warunki właściwego zachowania się i konsekwencje niezastosowania się do wymogów, reguł.

Kolizja obowiązywania norm prawnych - wyst., gdy określone zachowanie regulowane jest przez więcej niż 1 normę prawną.

Kolizję obowiązywania norm prawnych rozw. się w oparciu o nast. kryteria:

1. Kryterium hierarchiczności - norma prawna wyższa w hierarchii uchyla normę prawną znajdującą się w hierarchii niżej.

2. Kryterium chronologiczności - akt prawny wydany później uchyla akt prawny wydany wcześniej; ma zastosowanie tylko i wyłącznie w przypadku aktów prawnych, które są tej samej rangi.

3. Kryterium ogólności - akt prawny bardziej szczegółowy (dokładniej określający zachowanie) uchyla akt prawny, w którym zachowanie przedstawione jest w sposób bardziej ogólny.

Tematy na egzamin dyplomowy w PWSZ w Płocku

24

---