Wykład 1 13.02.07 r.

Literatura:

1. ”Polityka gospodarcza” pod. Red. Henryka Ćwiklińskiego

2. „Polityka gospodarcza” Bolesław Winiarski, wyd. naukowe PWN

3. „Zasady polityki gospodarczej” Nicola Acocella, wyd. PWN

Literatura uzupełniająca:

1. „Polityka fiskalna” Zdzisław Fedorowicz

2. „Polityka budżetowa” Jolanta Ciak

3. „Polityka gospodarcza w procesie akcesji Polski do UE”

4. „Polityka pieniężna”, cele, strategie i instrumenty - W. Przybylska - Kapuścińska

5. „Polityka pieniężna w gospodarce rynkowej” Andrzej Kaźmierczak

6. „System finansowy w Polsce” B. Pietrzak, Z. Polański, B. Woźniak

7. „Ekspansja gospodarcza Polski końca XX w.”

8. „Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza”

9. „Finanse Unii Europejskiej” Leokadia Oręziak

1. POJĘCIA I ZAKRES POLITYKI GOSPODARCZEJ

I. Polityka gospodarcza (ekonomiczna) pochodzi od greckiego słowa politike, co oznacza sztukę rządzenia państwem.

II. Współcześnie termin polityka oznacza działalność władz państwowych w kształtowaniu stosunków wewnętrznych w państwie i stosunków państwa z zagranicą.

III. W szerszym znaczeniu oznacza wszelką działalność służącą wpływaniu na sprawy publiczne i to bez względu na to, kto ją prowadzi.

2. DEFINICJE POLITYKI GOSPODARCZEJ:

• „Bezpośrednie kierowanie gospodarką narodową przez państwo lub pośrednie oddziaływanie państwa na funkcjonowanie i rozwój tej gospodarki”- S. Kruszczyński

• „Działalność państwa polegająca na określeniu bieżących i perspektywicznych celów społeczno-gospodarczych oraz ich realizacja za pomocą metod i środków wynikających z zasad racjonalnego gospodarowania”- K. Secomski

• „Polityka gospodarcza jest praktycznym zastosowaniem praw ujawnionych przez ekonomię polityczną dla osiągania, za pomocą metod racjonalnego gospodarowania, celów określanych przez państwo”- S. Kuziński

• „Oddziaływanie władz państwowych na gospodarkę narodową- na jej dynamikę i strukturę, na stosunki ekonomiczne w państwie oraz na jego relacje gospodarcze z zagranicą”- B. Winiarski

• „Polityka gospodarcza polega na określaniu celów danego systemu gospodarczego oraz stosowaniu metod, środków i sposobów (czyli odpowiedniego zbioru procesów regulacyjnych) prowadzących do osiągania tych celów, zgodnie z regułami nauk ekonomicznych.” (Winiarski)

3. PRZESŁANKI ISTNIENIA POLITYKI GOSPODARCZEJ:

• Ochrona prawna:

- sprawne funkcjonowanie rynku wymaga prawnej ochrony ze strony państwa

- większość transakcji nie następuje bezpośrednio, występuje rozdzielenie momentu wykonania usługi i wynagrodzenia za nią.

- często brak zasad etycznych z zachowaniu jednostek gospodarczych

- występowanie luk w prawie

• Niedoskonałości rynku

- występowanie niedoskonałej konkurencji, monopolu

- rząd musi czuwać, aby zapewnić „zdrową” konkurencję

- obawa przed nadmiernym wzrostem cen

- uregulowania antymonopolowe

• Dobra specyficzne- tzw. dobra publiczne:

- użytkowanie przez jedną osobę nie oznacza, iż równocześnie nie mogą być użytkowane przez inne osoby- występuje zasada niewyłączności- niemożność odcięcia danej jednostki od szans na korzystanie z dóbr publicznych (free riders)

- bardzo duże korzyści społeczne z istnienia dóbr publicznych

- sektor prywatny nie jest skory do finansowania produkcji dobra publicznego w ilości zaspokajającej popyt.

• Efekty zewnętrzne:

- koszty lub korzyści społeczne;

pojawiają się, gdy podejmowane przez daną jednostkę decyzje produkcyjne lub konsumpcyjne wpływają bezpośrednio, ale nie przez ceny rynkowe, na konsumpcję lub produkcję innych podmiotów

- rola państwa w pokrywaniu kosztów i rozdzielaniu korzyści

- przykład korzyści: poprzez oświatę całe społeczeństwo korzysta z wyższego poziomu kulturalnego i moralnego

- przykład kosztów: zanieczyszczenie środowiska

• Niestabilność gospodarki

- fluktuacje mechanizmu rynkowego, występowanie cykli koniunkturalnych

- zawodność „niewidzialnej ręki rynku”

- rola państwa w łagodzeniu recesji i pobudzaniu rynku

- funkcja polityki fiskalnej

- współczesny cykl koniunkturalny spłaszczony do dwóch faz

• Dobra społecznie korzystne i niekorzystne

- często preferencje indywidualne odbiegają od społecznych

- wolny rynek mógłby doprowadzić do większości produkcji dóbr niekorzystnych (antydóbr)

- przykład dóbr niekorzystnych: alkohol, narkotyki

- przykład dóbr korzystnych: oświata

- rola państwa w zmienianiu negatywnych preferencji

• Występowanie nierównego podziału dochodu:

- rynek nie koryguje różnic w bogactwie, wręcz sprzyja powiększaniu ich

- im bardziej liberalna gospodarka, tym większa rozpiętość dochodu

- rola państwa w korygowaniu rozpiętości dochodów poprzez wtórny ich podział

- skrajny liberalizm czy opcja socjalistyczna?

4. PODMIOT POLITYKI GOSPODARCZEJ

Podmiotem polityki gospodarczej jest władza państwa, a w jej imieniu organy:

- centralne organy władzy (np. rząd senat)

- organy samorządu terytorialnego

- ponadnarodowe podmioty polityki ekonomicznej (np. Komisja Europejska, Parlament europejski)

5. PRZEDMIOT POLITYKI GOSPODARCZEJ

Przedmiotem oddziaływania państwa w dziedzinie regulowania problemów społeczno-gospodarczych jest gospodarka narodowa.

6. NAUKA POLITYKI EKONOMICZNEJ

Pojęcie polityki ekonomicznej ma dwoistą treść:

- działalność państwa wpływająca na gospodarkę

- wiedza o tej działalności

Nauka polityki ekonomicznej jest dyscypliną naukową zajmująca się badaniem form, celów, narzędzi i sposobów oddziaływania państwa na społeczny proces gospodarczy.

7. FUNKCJE NAUKI POLITYKI EKONOMICZNEJ:

- pozytywne: służą poznawaniu i opisywaniu rzeczywistości

- normatywne: wskazują możliwe i pożądane kierunki oraz sposoby jej przeobrażania

Ekonomię polityczną (ekonomikę)traktuje się jako naukę pozytywną, natomiast politykę ekonomiczną zalicza się do nauk normatywnych.

„Nauka o polityce ekonomicznej ma służyć wskazywaniu doboru środków właściwych do osiągania zamierzonych celów, metod posługiwania się tymi środkami pod kątem osiągania wysuniętych celów”- J. Tinbergen.

8. POLITYKA GOSPODARCZA JAKO TEORIA I PRAKTYKA

W literaturze mamy dychotomiczny podział tej dziedziny na:

• praktykę- czyli zjawisko kształtowania przez władze państwa pożądanego przez nie stanu gospodarki

• teorię- czyli dyscyplinę naukową objaśniającą i opisującą tę praktykę

POLITYKA GOSPODARCZA
Element	Praktyka	Teoria
Podmiot	Państwo	Teoretycy polityki gospodarczej
Przedmiot	Gospodarka	Praktyka polityki gospodarczej
Cel	Osiągnięcie zamierzonych celów	Opisanie i wyjaśnienie praktyki polityki gospodarczej
Narzędzia	Instrumenty prawne i inne	- Opis jakościowy i ilościowy - Analiza pomiarów (statystyczna) - Narzędzia ilościowe (ekonometryczne)
Uwarunkowania	- Wewnętrzne i zewnętrzne - Doktrynalne	- Dostępność informacji - Ograniczenia własne badacza
Metodologia	Brak	Zgodna z metodologią nauk społecznych (w tym ekonomii)

WYKŁAD 2 20.02.07r.

System gospodarczy. Ekonomiczne funkcje państwa.

System funkcjonowania gospodarki określa:

- w jaki sposób wytwarzanie uzupełniających się produktów ma być bilansowane i koordynowane pod kątem zaspokajania różnorodnych potrzeb społecznych.

- w jaki sposób ma być dokonywany podział globalnego produktu społecznego

Władza państwowa oddziałuje na społeczny proces ekonomiczny, w którym uczestniczą różnorodne jednostki organizacyjne:

- przedsiębiorstwa - zakłady ubezpieczeniowe

- gospodarstwa rolne - organizacje gospodarcze

- banki - gospodarstwa domowe

Procesy gospodarcze w społeczeństwie to:

• procesy realne- obejmujące produkcję, transport, magazynowanie, obrót towarami

• procesy regulacyjne- obejmujące czynności polegające na zbieraniu, przetwarzaniu informacji i podejmowaniu decyzji, kontrolowaniu ich wykonywania, itp.

W gospodarstwach domowych zachodzą zarówno procesy realne i regulacyjne.

• W przedsiębiorstwach przemysłowych, handlowych, gospodarstwach rolnych i domowych występują zarówno czynności zaliczane do sfery procesów realnych i regulacyjnych.

• Funkcje banków, zakładów ubezpieczeniowych, organizacji zrzeszających przedsiębiorstwa, a także organów rządowych i samorządowych wkraczają w sferę gospodarki polegającej głównie na czynnościach regulacyjnych

Działania w zakresie polityki gospodarczej należą do sfery regulacji i wiążą się z przepływem informacji i dotyczą:

- przepływu pieniądza

- informacji cenowych

- informacje niecenowe

Strefa realna pozostaje także w zasięgu zainteresowań polityków gospodarczych (informacje dotyczące efektów zastosowań regulacji - funkcji reakcji)

Rodzaj decyzji podejmowanych w systemie gospodarczym zależy od funkcji realnej. Wyróżniamy:

- decyzje standardowe- powtarzające się okresowo, wymagają niewielu informacji, przynoszą niewielkie zmiany w zakresie procesów realnych

- decyzje podstawowe- wymagają obfitej informacji, dłuższego okresu przygotowania, przynoszą skutki w postaci nowych technologii, nowych przedsiębiorstw, nowych produktów itd.

• Jeżeli w dłuższym okresie przeważają w systemie decyzje standardowe to system ten funkcjonuje w sposób wegetatywny. Przeważają w nim informacje niecenowe i występuje zjawisko przetwarzania (powielania) procesów z przeszłości

• Jeżeli występuje przewaga decyzji podstawowych to system funkcjonuje dynamicznie

Dwa podstawowe rodzaje systemów gospodarczych:

• System gospodarczy, w którym próbuje się pokonać brak (niedobór) zasobów w ujęciu realnym, lub

• System, w którym próbuje się zmniejszyć bariery popytu

W obu przypadkach występuje nierówność makroekonomiczna: popyt nie równa się podaży w skali całego systemu. Równowaga ekonomiczna w skali makro nie istnieje.

Równowaga makroekonomiczna w systemie gospodarczym występowałaby wówczas, gdyby aspiracje ogółu sprzedających były równe aspiracjom kupujących, tzn. gdyby na wszystkich poszczególnych rynkach cząstkowych sprzedający chcieli sprzedać taką samą ilość tych samych produktów i po tej samej cenie co nabywcy zamierzają kupić.

Jeżeli występuje przewaga aspiracji sprzedających nad aspiracjami kupujących, to sprzedający zmuszeni są do podejmowania wielu decyzji podstawowych.

Stosunek aspiracji sprzedających do kupujących wyrażany za pomocą wskaźnika mocy sił rynkowych Ω. Jeżeli jest większy od 1, to przewaga decyzji podstawowych sprawia, że system funkcjonuje w sposób dynamiczny (przeważa ciśnienie)

α - aspiracje

S-sell, B-buy, j- day okres

Jeżeli w systemie przeważają aspiracje kupujących zmuszonych na skutek ograniczeń ze strony niedoborów zasobów, czyli powszechny brak towarów do ich stałych poszukiwań, wyczekiwania w kolejkach, kredytowania sprzedających, modyfikacji struktury zakupów(wymuszonej substytucji zakupów)itp., czyli jeśli wskaźnik relatywnej mocy sił rynkowych jest mniejszy od 1,to system zdominowany jest przez ssanie.

Rezultaty ciśnienia i ssania

Kryterium oceny rezultatów	Ciśnienie	Ssanie
Wolumen	W krótkim okresie hamuje wzrost wolumenu	W krótkim okresie stymuluje wzrost wolumenu
Nakłady	Częściowe niewykorzystanie zasobów Swobodnie kombinowanie nakładów	Pełne wykorzystanie zasobów Wymuszona substytucja nakładów
Jakość	Stymuluje wprowadzanie nowych produktów Stymuluje podnoszenie jakości i zapewnia niezawodną jakość	Nie stymuluje wprowadzania nowych produktów Nie stymuluje podnoszenia jakości ani nie zapewnia niezawodnej jakości
Konkurencja	Sprzedający konkurują o nabywców. Nawet monopolista zachowuje się jak konkurent	Nabywcy konkurują o sprzedawcę. Nawet sprzedawca w rozproszonej gałęzi zachowuje się jak monopolista
Przystosowanie	W krótkim okresie producent dostosowuje się do konsumenta	W krótkim okresie konsument dostosowuje się do producenta
Niepewność	Ciężar niepewności ponosi sprzedawca	Ciężar niepewności ponosi nabywca
Selekcja	Nabywca dokonuje selekcji Przeważają postępowe kryteria selekcji	Selekcji dokonuje sprzedawca lub centralny organ gospodarczy Przeważają obojętne lub przeciwne produkcji kryteria selekcji
Przepływy informacyjne	Na ogół sprzedawca informuje nabywcę	Na ogół nabywca stara się uzyskać informacje o możliwości kupna

- Ciśnienie, czyli stan wyrażający tendencję w zakresie nierównowagi na rynkach danego systemu gospodarczego, jest bezsprzecznie korzystniejszy, choć nie jest to stan trwale idealny

- Przesłanki do zapewnienia dynamicznego sposobu funkcjonowania systemu gospodarczego istnieją tylko wtedy, gdy dominuje w nim ciśnienie (poziom aspiracji sprzedających przewyższa poziom aspiracji kupujących). W związku z czym wskaźnik relatywnej mocy sił rynkowych jest większy od 1 (
)

FUNKCJE POLITYKI GOSPODARCZEJ

Dwie podstawowe płaszczyzny analizy przedmiotu polityki gospodarczej:

- problemy oddziaływania sektora publicznego(tzn. państwa, władz regionalnych i samorządów lokalnych)na tworzenie takiego ładu rynkowego, który gwarantował będzie stabilny rozwój gospodarczy, umożliwiający długookresowy wzrost dochodów zarówno w wymiarze indywidualnym jak i zbiorowym.

- zagadnienia związane z udziałem sektora publicznego w podziale tych dochodów, które na mocy prawa traktowane są jako wspólne i przeznaczone do finansowania takich powinności tego sektora, jak np. zapewnienie obrony narodowej, oświata, zapobieganie degradacji środowiska naturalnego, ochrona zdrowia, zapobieganie przestępczości, itp.

Funkcje gospodarcze sektora publicznego

1. Bezpośrednie zaangażowanie sektora publicznego

1.1. Funkcja stabilizacyjna

1.2.Przedsiębiorstwa państwowe lub komunalne

2. Funkcje redystrybucyjne i alokacyjne sektora publicznego

2.1. Modyfikowanie rynkowego podziału dochodów, przede wszystkim poprzez:

2.2. Kreowanie dóbr i usług publicznych oraz odnowa zasobów ogólnodostępnych (ochrona zdrowia, oświata, drogi)

Funkcja stabilizacyjna

• Istotą funkcji stabilizacyjnej polityki gospodarczej jest zapewnienie takiego ładu ekonomicznego, który będzie gwarantował efektywne funkcjonowanie systemu gospodarczego, a w szczególności długookresowy wzrost realnych dochodów indywidualnych i zbiorowych

• Istnieje konieczność zapewnienia trwałej przewagi ciśnienia (
  w systemie gospodarczym, co gwarantować będzie brak ograniczeń ze strony zasobów naturalnych i powszechność reguły konkurencji o nabywców.

Podstawowe oczekiwania w zakresie funkcji stabilizacyjnej

• Stopa bezrobocia nie przekraczająca 4%

• Zerowa stopa wzrostu cen (czyli inflacja) w skali roku

• Stabilność kursów walutowych

• Przynajmniej 3% stopa wzrostu PKB rocznie w długim okresie czasu

• Względna równowaga bilansu płatniczego i budżetu państwa, przy jednocześnie pomyślnych rezultatach związanych z realizacją funkcji redystrybucyjnych i alokacyjnych (wysoki poziom usług publicznych, ochrona środowiska, itp.)

Funkcja stabilizacyjna ma pierwotne i zasadnicze znaczenie w polityce gospodarczej, bowiem:

• Warunkuje pozytywne efekty w zakresie pozostałych funkcji

• Jest związana z pojęciem polityki gospodarczej sensu stricto

• Jej istotne znaczenie zostało potwierdzone kryteriami spójności z Maastricht (odpowiedni poziom stopy inflacji, deficytu budżetowego , długu publicznego, stop procentowych i wahań kursowych)

Funkcja redystrybucyjna i alokacyjna

Dwie podstawowe płaszczyzny realizacji:

- korygowanie naturalnego, tj. rynkowego podziału wytworzonych w systemie dochodów

- kreowanie dóbr i usług publicznych oraz odnowa zasobów ogólnodostępnych (ochrona środowiska).

Polityka makroekonomiczna i mikroekonomiczna w polityce gospodarczej

Polityka makroekonomiczna.

Dla efektywnego funkcjonowania systemu gospodarki najważniejsze znaczenie ma polityka makroekonomiczna. W jej skład wchodzą:

-polityka monetarna(pieniężna)-regulowanie stopy wzrostu podaży pieniądza

-polityka kursu walutowego

-polityka fiskalna-wysokość i rodzaj obciążeń nakładanych na dochody obywateli, przedsiębiorstwa i konsumentów

-polityka budżetowa-reguły dystrybucji i przeznaczenie publicznych środków finansowych

Polityka mikroekonomiczna, przejawia się w:

-państwowej lub komunalnej własności przedsiębiorstw

-ingerencji władz państwowych w ceny

-regulacji struktury gospodarki

-wspomaganiu finansowym wybranych gałęzi gospodarki lub regionów

-finansowaniu publicznych zamówień na opracowania naukowe lub innowacyjne

-innych rodzajach finansowego wspierania pojedynczych wytworów lub ich grup

Polityka mikroekonomiczna(jej zakres, głębokość, narzędzia)budzi kontrowersje-elementy polityki mikroekonomicznej nie powinny być sprzeczne z celami i zasadami polityki makroekonomicznej!

Ekonomiczne funkcje nowoczesnego państwa

- stara się w sposób optymalny koordynować funkcje(cele) krótko- i długookresowe, makro- i mikroekonomiczne, wewnętrzne i zewnętrzne

- zdolna jest do metainterwencji , polegającej na narzucaniu sobie ograniczeń co do zakresu oddziaływania na gospodarkę, zwłaszcza jeżeli okaże się ,że przestało ono być już efektywne(nawet jeśli w przeszłości charakteryzowało się znaczną skutecznością)

- nie podporządkowuje polityki ekonomicznej doraźnym celom politycznym, związanych np. z cyklem wyborczym

- jest wstanie oprzeć się grupom nacisku przy formułowaniu i realizacji celów ekonomicznych (zwłaszcza w sferze podziału dochodów publicznych)

- nie traktuje ograniczenia funkcji opiekuńczych jako jedynej i najbardziej racjonalnej metody dynamizowania gospodarki

- potrafi stworzyć warunki, w których wydatki publiczne wspierają sektor prywatny , a nie konkurują z nimi

- przywiązuje duże znaczenie do wiarygodności prowadzonej polityki i roli oczekiwań podmiotów gospodarczych

- unika decyzji dyskrecjonalnych na rzecz możliwie przejrzystych reguł polityki gospodarczej

-wykorzystuje w sposób pragmatyczny wyniki badań ekonomicznych, niezależnie od ideologicznych preferencji rządzącej partii

WYKŁAD 3 27.02.07r.

UWARUNKOWANIA, DZIEDZINY I CELE OGÓLNE POLITYKI GOSPODARCZEJ

Główne uwarunkowania polityki ekonomicznej:

- ustrojowo-systemowe:

• Ustrój polityczno-społeczny

• Struktury państwowo-administracyjne i społeczne

• Rozwiązanie instytucjonalno-systemowe w gospodarce

- zewnętrzne

• Międzynarodowa sytuacja polityczna i stosunki międzynarodowe z sąsiadami

• Przynależność do międzynarodowych ugrupowań politycznych, militarnych, gospodarczych

• Międzynarodowa sytuacja gospodarcza

• Warunki wymiany (term sof trade)

- wewnętrzne

• Stan i struktura zasobów: przyrodniczych, majątkowych, ludzkich

• Zagospodarowanie przestrzenne kraju i regionów

• Wewnętrzna sytuacja polityczna

• Stosunki narodowościowe

• Stosunek społeczeństwa do władzy

• Układ sił politycznych w kraju

Główne dziedziny (podsystemy) polityki gospodarczej:

Podsystemy polityki gospodarczej można wyodrębnić kierując się:

- kryterium przedmiotowym

- kryterium instrumentacji

Wg kryterium przedmiotowego:

• Polityki sektorowe: przemysłowa, rolna(agrarna), żywnościowa, handlowa(wyodrębnia się też politykę handlu zagranicznego i współpracy z zagranicą), komunikacyjna , komunalna itd.

• Polityki społeczne: oświatowa, ochrony zdrowia, mieszkaniowa, demograficzna itd.

• Sterowanie rozwojem infrastruktury

Wg kryterium instrumentacji można wyodrębnić następujące dziedziny polityki gospdarczej:

• Polityka pieniężna(monetarna)-obejmuje m.in. politykę emisyjną i kredytową

• Polityka budżetowa(skarbowa, fiskalna)-obejmuje m.in. politykę podatkowa i celną

• Polityka inwestycyjna- związana z polityka lokalizacyjną

• Polityka zatrudnienia

• Polityka cenowo-dochodowa

• Polityka ubezpieczeń

• Polityka naukowa i innowacyjna

Kombinacja polityk instrumentalnych i polityk sektorowych pozwala realizować politykę rozwoju społeczno-gospodarczego, na która składają się następujące polityki:

• Polityka wzrostu- polega na dynamizowaniu społecznego procesu gospodarczego w skali długookresowej oraz łagodzeniu przebiegu cyklu koniunkturalnego

• Polityka strukturalna-polega na przekształcaniu układu relacji i propozycji występujących między poszczególnymi sektorami, działami i gałęziami gospodarki oraz rodzajami produkcji społecznej a jej całością przez preferowanie rozwoju wybranych sektorów i gałęzi

• Polityka regionalna- oddziaływanie państwa oraz występujących w jego imieniu władz centralnych i regionalnych na proces rozwoju oraz zagospodarowania przestrzennego regionu

• Polityka ekologiczna- wzrost znaczenia ze względu na narastające zagrożenie i zniszczenia środowiska (bariery rozwoju)

W nowoczesnym ujęciu polityka wzrostu, polityka strukturalna, polityka regionalna i polityka ekologiczna są z sobą integrowane i stanowią części składowe ogólnej polityki rozwoju społeczno-gospodarczego.

Cele polityki gospodarczej

Generalne	-suwerenność narodowa -sprawiedliwość -postęp ekonomiczno-społeczny -prawa człowieka
Ustrojowo-systemowe i polityczne	-umacnianie istniejącego ustroju społeczno - gospodarczego ,zapewnienie jego ewolucji
Ekonomiczne	-pomnażanie bogactw kraju -powiększanie dobrobytu Efektywne wykorzystanie zasobów, wzrost gospodarczy Przemiany gospodarcze Wzrost przedsiębiorczości Równowaga gospodarcza Wzrost udziału w międzynarodowym podziale pracy
Społeczne	-sprawiedliwy podział dochodu -gwarancja zatrudnienia (pełne zatrudnienie) -wyrównane szanse awansu -dostęp do dóbr kulturalnych i oświaty -zapewnienie ochrony zdrowia -zabezpieczenie społeczne
Ekologiczne	-ochrona środowiska naturalnego -rekultywacja
Obronno-militarne	-powiększenie potencjału gałęzi o znaczeniu obronnym -zapewnienie niezbędnych rezerw pomocy produkcyjnych i środków produkcji

WYKŁAD 4 06.03.07r.

Podstawowe cele polityki gospodarczej i zależność między nimi

1. Głównym celem polityki gospodarczej jest zapewnienie zadowolenia społecznego.

* Warunki zadowolenia społecznego:

-wzrost gospodarczy

-kontrolowana inflacja

-ograniczony poziom bezrobocia

-redystrybucja dochodów

2. Pytanie: Czy tworzenie warunków wzrostu gospodarczego nie jest sprzeczne z zachowaniem innych warunków zadowolenia społecznego - niskim poziomem bezrobocia, stabilnością cen (czyli kontrolowanym poziomem inflacji)oraz redystrybucją dochodów?

3. Podstawowe zależności:

1. Inflacja a bezrobocie

2. Wzrost gospodarki a inflacja

3. Wzrost gospodarki a bezrobocie

4. Wzrost gospodarki a redystrybucja dochodów

5. Redystrybucja dochodów a bezrobocie

6. Redystrybucja dochodów a inflacja

4. Inflacja a bezrobocie

-1958 r. A.W. Philips zauważył ujemną korelację pomiędzy zmianami płac minimalnych a stopą bezrobocia występującą w Wielkiej Brytanii w latach 1861-1957

-zależność ta jest znana jako krzywa Phillipsa

Krzywa Phillipsa

Stopa inflacji %

Stopa bezrobocia %

-Krzywa Phillipsa dowodzi, że wyższej stopie inflacji towarzyszy niższa stopa bezrobocia i odwrotnie, sugeruje to, że możemy wybrać niższe bezrobocie za cenę wyższej inflacji lub na odwrót

-pokazuje ujemną zależność między stopą bezrobocia a inflacją

- W latach 60-tych wydawało się, że krzywa ta oferuje rozwiązanie problemu wyboru właściwej polityki makroekonomicznej

- Rządy miały zdecydować, jak wysoką inflację akceptują w zamian za niższe bezrobocie

- lata 70-te dowiodły, że zależność ta przestała odpowiadać faktom

- przyszły lata, kiedy stopa bezrobocia i inflacji jednocześnie przekraczały10%

-Przesuwanie się krzywej Philipsa

Stopa bezrobocia może się chwilowo zmniejszyć pod wpływem nieoczekiwanego wzrostu poziomu cen:

wzrost cen na rynku → przedsiębiorstwa zwiększają produkcję i zatrudnienie → spada bezrobocie (złudzenie?)

po pewnym czasie zaczynają rosnąć płace → przedsiębiorstwa ograniczają zatrudnienie → bezrobocie wrasta (rzeczywistość?)

Rys. Przesuwanie się krótkookresowej krzywej Phillipsa i Długookresowa pionowa krzywa Philipsa

Stopa inflacji %

Stopa bezrobocia%

Wnioski:

1. Wymienność między inflacją a bezrobociem może istnieć tylko w krótkim okresie.

2. W długim okresie wymienność nie istnieje. Długookresowa krzywa Philipsa przyjmuje postać pionowej, prostej, przecinającej oś odciętych w punkcie określającym naturalną stopę bezrobocia.

3. Jedynie przy stopie bezrobocia równej jej naturalnemu poziomowi możliwy jest stabilny poziom inflacji, wyższe lub niższe bezrobocie oznacza przyhamowanie lub przyspieszenie procesów inflacyjnych

4. Nie mam sposobu utrzymania bezrobocia na poziomie niższym od stopy naturalnej bez rozkręcania spirali inflacji.

5. Wzrost gospodarczy a inflacja

- długookresowym źródłem wzrostu gospodarczego mogą być jedynie innowacje technologiczne i organizacyjne,co wymaga przedsięwzięć inwestycyjnych

- inflacja powoduje zmianę warunków zaciągania i spłacania kredytów inwestycyjnych

- spadek poziomu cen powoduje wzrost wydatków konsumpcyjnych, inwestycyjnych i wzrost realnego bogactwa

Wpływ inflacji na procesy inwestycyjne i wzrost gospodarczy(z uwzględnieniem relacji z zagranicą).

Wzrost stopy inflacji

Wzrost cen dóbr importowanych Spadek wiarygodności państwa

Wzrost gospodarczy

Deprecjacja waluty krajowej Wycofanie się kapitału zagranicznego

-Wpływ spadku poziomu cen na realny dochód narodowy.

!!!Poziom cen i dochodu narodowego są odwrotnie zależne!

Wielkość zmian realnego dochodu narodowego wywołana zmianą cen (nachylenie krzywej)

poziom AD2

cen (P)

AD1

Realny dochód narodowy i

produkcja (y)

Wielkość zmiany realnego dochodu narodowego wywołana zmianą cen (nachylenia krzywej AD)zależy od kilku czynników:

-od reakcji stóp procentowych na zmianę wielkości realnych zasobów pieniądza

-od reakcji wydatków inwestycyjnych na zmianę stóp procentowych

-reakcji wydatków konsumpcyjnych na zmianę realnego bogactwa ludności

-reakcji transakcyjnego popytu na pieniądz na zimne poziomu dochodu narodowego

6. Wzrost gospodarczy a bezrobocie

- wzrost gospodarczy a bezrobocie są skorelowane ujemnie

- bezrobocie oznacza niewykorzystanie potencjalnych zasobów

- wzrost gospodarczy o charakterze długookresowym może wynikać albo z większego zaangażowania czynników produkcji, albo ze zwiększenia ich produktywności

- wysokiemu poziomowi bezrobocia towarzyszy wysoki poziom produktu, którego wytwarzania zaniechano

Stopa bezrobocia (u)

Dochód narodowy (Y)

- Prawo Okuna

Dla każdego % wzrostu rzeczywistej stopy bezrobocia powyżej naturalnej stopy bezrobocia (b. frykcyjne+ b. strukturalne) luka PNB (różnica pomiędzy potencjalnym a rzeczywistym PKB) powiększa się o 2,5%.

Przykład:

-bezrobocie 8%

-naturalna stopa bezrobocia 5%

-luka PNB 7,5% (3 * 2,5 )

7. Wzrost gospodarki a redystrybucja dochodów

Wpływ redystrybucji dochodów na wzrost gospodarczy budzi kontrowersje.

-z jednej strony zapewnienie dochodów i rozwinięty system socjalny zwiększa poczucie bezpieczeństwa i skłonność do inwestowania

-z drugiej strony rozbudowany system redystrybucji dochodów wiąże się z ponoszeniem kosztów w postaci obciążeń podatkowych, co zmniejsza możliwość inwestowania

-otrzymywanie zasiłków przez osoby żyjące w ubóstwie zniechęca je do podejmowania pracy.

Koncepcja mnożnika

Mnożnik dochodów(m) mówi nam, ile razy trzeba pomnożyć początkową zmianę autonomicznych globalnych wydatków(ΔTPE),by uzyskać ostateczną zwiększoną zmianę dochodu narodowego(ΔY).

ΔY= m × ΔTPE

W przypadku obniżenia wydatków rządowych, poziom dochodu narodowego tez obniży się mnożnikowo.

Efekt wypychania

Wzrost wydatków rządu wywołuje tendencję- przez pośrednie podwyższenie stopy procentowej- do częściowego lub całkowitego zniwelowania wpływu tego wzrostu przez obniżkę („wypchnięcie z rynku”) wydatków prywatnych, prowadząc do zmniejszenia lub zniweczewania skuteczności polityki fiskalnej.

8. Redystrybucja dochodów a bezrobocie

Redystrybucja dochodów od osób o wysokich dochodach na rzecz osób o dochodach niskich → Przesunięcie dochodów do grup wykazujących większą krańcową skłonność do konsumpcji → Zwiększenie ilości zagregowanego popytu → Poprawa koniunktury → Ograniczenie bezrobocia cyklicznego.

UWAGA:

- możliwość wywołania skutków inflacyjnych

- spadek poziomu bezrobocia jedynie o charakterze doraźnym

- wytworzenie grupy osób zakładających z góry życie z uzyskiwanych zasiłków (free-riders)

• Koncepcja mnożnika zatrudnienia

Oparta na keynesowskiej idei wzmożonej aktywności państwa w walce z bezrobociem i wspierania z budżetu robót publicznych.

- wzrost zatrudnienia przy robotach publicznych powoduje „mnożenie się” zatrudnienia w całej gospodarce, gdyż wzrost funduszu płac i popytu konsumpcyjnego pociąga za sobą kolejne przyrosty zatrudnienia w gałęziach dóbr konsumpcyjnych

- działa podobnie jak mechanizm mnożnika inwestycyjnego -przez krańcową stopę konsumpcji

• Bezrobocie dobrowolne a redystrybucja dochodów.

-Bezrobotni o charakterze dobrowolnym celowo nie szukają pracy, gdyż płatności transferowe mogą przekraczać niektóre wynagrodzenia za prace. Czas wolny tez ma swoją wartość.

-Płatności transferowe dla bezrobotnych dobrowolnie są obarczone wysokim kosztem społecznym w postaci nieefektywnej alokacji zasobów. Płatności te mogliby skonsumować inni członkowie społeczeństwa - dylemat: jak bardzo wspierać bezrobotnych?

9. Redystrybucja dochodów a inflacja

- każda zmiana stopy inflacji wywołuje skutki redystrybucyjne, które powodują niekorzystne zmiany procesów gospodarczych

- skuteczność redystrybucji dochodów jest ograniczona w warunkach wysokiej inflacji (niedobory towarów - ucieczka od pieniądza)

- stymulowanie aktywności gospodarczej poprzez wydatki budżetowe może wywołać lub wzmacniać tendencje inflacyjne, gdyż wydatki te z reguły prawie w całości przeznaczane na konsumpcje mają bardziej, niż wydatki sektora prywatnego, inflacyjny charakter

- stosowanie progresji podatkowej uznawane za uzasadnioną formę redystrybucji dochodów od bardziej zamożnych na rzecz uboższych w warunkach inflacji jest pośrednim źródłem nieuzasadnionego przesuwania dochodów z sektora prywatnego do sektora publicznego - określa się to mianem taksflacji

- nieodpowiedzialne generowanie inflacji przez wprowadzenie do obiegu zwiększonje masy pieniądza może stwarzać w społeczeństwie przekonanie, że powstające w takich warunkach nieuzasadnione dochody pieniężne ludzi, niezajmujących się działalnością wytwórczą powinny być administracyjnie ograniczone. Efekt -szukanie rządów silnej ręki.

10.Podsumowanie

- aktywna polityka makroekonomiczna zakładająca oddziaływanie na tempo wzrostu gospodarczego, inflację, poziom bezrobocia i redystrybucję dochodów-zakładająca świadome tworzenie deficytu budżetowego- pozwala na uzyskanie jedynie powierzchownych skutków i krótkookresowych korzyści

- Czy zatem warunkiem trwałego i długookresowego wzrostu gospodarczego jest tworzenie warunków sprawnego funkcjonowania mechanizmu samoregulacji?

Wykład 5 13.03.07r.

Narzędzia polityki gospodarczej stosowane przez zwolenników podejścia popytowego

Keynesizm a neoklasycyzm- podstawowe różnice

KEYNESIZM	NEOKLASYCYZM
Podejście popytowe	Podejście podażowe
Za interwencjonizmem i ingerencją państwa w rynek	Za liberalizmem i wolnym rynkiem
„ślepa ręka rynku”	„państwo psuje rynek”

PODSTAWY TEORII KEYNESA

• lata trzydzieste - „rewolucja Keynesowska”

• W 1936 r J.M. Keynes wydaje pracę pt. „Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza”

• Teoria Kaynesa powstała jako reakcja na wielki kryzys ekonomiczny lat 1929-1933

• W tym czasie większość państw odnotowała znaczny spadek realnego PKB i wzrost bezrobocia

• Podważa prawo rynków Saya i odrzuca pogląd, że gospodarka sama zmierza do stanu równowagi i że równowaga między globalnym popytem i globalną podażą oznacza pełne wykorzystanie czynników wytwórczych

• Równowaga może ustalić się przy niepełnym wykorzystaniu czynników wytwórczych, a bezrobocie ma charakter przymusowy

• W stanie równowagi oszczędności i inwestycje muszą być sobie równe, tzn. oszczędności są w całości inwestowane

C+S=C+J

C-konsumpcja, S- oszczędności, I- inwestycje

• Warunkiem równowagi jest więc I=S

• Jeżeli I>S, to efektywny popyt jest większy od podaży i w gospodarce powstaje stan ożywienia koniunkturalnego

• Jeżeli J<S, to w gospodarce zarysowują się objawy depresji.

• W gospodarce nie ma czynników prowadzących do ustalania się stanu równowagi

• Siły decydujące o rozmiarach oszczędności są całkowite rozbieżne z siłami decydującymi o rozmiarach inwestycji

• Stały wzrost dochodu na jednego mieszkańca wywołuje zmniejszenie się psychologicznej skłonności do konsumpcji, co prowadzi do szybszego wzrostu oszczędności niż konsumpcji

• W rezultacie następuje stan stałej przewagi oszczędności nad inwestycjami, który prowadzi do długotrwałej depresji i bezrobocia, stając się przyczyną tendencji stagnacyjnych

Konsekwencje teorii Keynesa dla polityki gospodarczej

* Jeżeli mechanizmy autoregulacji zawodzą to działanie ich prowadzi nieuchronnie do :

-wahań cyklicznych

-wzrostu bezrobocia

-nierównowagi w bilansach płatniczych

to jedynym lekarstwem na ten stan rzeczy jest interwencja państwa w gospodarkę.

* Interwencja państwa w życie gospodarcze jest w stanie przeciwdziałać wahaniom koniunkturalnym i zapewnić równowagę gospodarczą

* Interwencja państwa powinna obejmować 1)ustalenie wielkości stóp procentowych, 2)kursów walutowych, 3)wykorzystywanie polityki budżetowej, a zwłaszcza wydatków państwa, do pobudzenia popytu i przeciwdziałaniu tendencjom recesyjnym.

* Stronnictwa chrześcijańsko-demokratyczne i socjaldemokratyczne w krajach europejskich poszerzyły zalecenia Keynes'a o postulaty zwiększenia opieki społecznej, powszechnej ochrony zdrowia, zabezpieczenia na starość - nadawanie państwu funkcji opiekuńczych

* Tezy Keynes'a były z powodzeniem stosowane w praktyce gospodarczej do połowy lat 70-tych. Głównym kierunkiem działań poszczególnych rządów było zmniejszanie bezrobocia do minimum

Sterowanie popytem globalnym

• Szkoła keynesowska położyła nacisk na analizę agregatowo ujmowanego popytu globalnego

• Zwiększanie popytu jest środkiem przyspieszającym tempo wzrostu gospodarczego i likwidującym bezrobocie

• Aby zapewnić stały rozwój gospodarczy należy - poprzez prowadzenie odpowiedniej polityki gospodarczej - pobudzać wzrost globalnych wydatków

• Ekonomia Keynesowska otrzymała nazwę ekonomii popytu

• Państwo dysponuje wiedzą oraz zdolnością do uzyskiwania efektu lepszego w porównaniu ze skutkami działania samoczynnego mechanizmu rynkowego

• Stabilizacyjna polityka państwa pozwala przeciwdziałać zjawisku niestabilności sektora prywatnego

• Sterowanie poprzez państwo globalnym popytem odbywa się głównie za pomocą środków polityki:

1. Fiskalno-budżetowej

2. Pieniężnej

Polityka fiskalno-budżetowa jako narzędzie regulacji popytu

• Polityka fiskalno-budżetowa wpływa bezpośrednio na wielkość łącznego popytu

• Proponowane przez Keynesizmów działania w ramach polityki fiskalno-budżetowej:

1. zwiększenie progresji opodatkowania

2. preferencje dla działalności inwestycyjnej

3. manipulowanie wielkością globalnych wydatków rządowych:

c1. bezpośrednie zasilanie finansowe niektórych grup społecznych, np. bezrobotnych

c2. inwestycje publiczne

Zwiększanie progresji opodatkowania:

• przy wysokich dochodach wzrost wydatków przeznaczonych na konsumpcje jest niewielki w stosunku do całkowitego wzrostu dochodów (przy niskich dochodach krańcowa skłonność do konsumpcji jest wysoka)

• Keynesiści proponują zwiększenie progresji opodatkowania wysokich dochodów przy jednoczesnym wzroście świadczeń społecznych na rzecz najniżej uposażonych

• W rezultacie przy niezmienionym poziomie dochodu narodowego powinno się osiągać pewne zwiększenie globalnej konsumpcji i pewne zmniejszenie rozmiarów globalnych oszczędności, co z kolei przyczyni się do wzrostu globalnego popytu i popytu inwestycyjnego, a w następstwie do zwiększenia rozmiarów produkcji i zatrudnienia.

Preferencje dla działalności inwestycyjnych

• Polega na obniżce stopy podatkowej od zysków przeznaczonych na inwestycje

• Stwarza to bezpośrednie zachęty do wzrostu inwestycji

Manipulowanie wielkością globalnych wydatków

• Bezpośrednie zasilanie finansowe niektórych grup społecznych - zwiększanie wydatków w okresie recesji przyczynia się do zwiększania globalnego popytu

• Inwestycje publiczne - znajdują zastosowanie wówczas, gdy inne środki polityki gospodarczej nie przynoszą oczekiwanych rezultatów:

-inwestycje finansowe przez państwo pozwalają na zwiększanie liczby miejsc pracy i wywierają efekt popytowy

• inwestycje te nie powinny mieć charakteru produkcyjnego gdyż zwiększyłyby podaż

• powinny polegać na rozbudowie infrastruktury (drogi, mosty, szpitale, itp.)

MNOŻNIK INWESTYCYJNY

• efekt pierwotny udziału państwa w gospodarce jest potęgowany , pobudzenia popytu, spotęgowany zostaje dzięki mechanizmom mnożnikowym

• dzięki mnożnikowi dochód narodowy wzrośnie o pewną wielokrotność wzrostu wydatków rządowych

• rząd powinien zmienić wielkość swoich wydatków jedynie o ułamek pożądanej zmiany dochodu narodowego

Wzrost rozmiarów inwestycji ⇒ wzrost dochodów otrzymywanych przez producentów środków produkcji ⇒ cześć ich dochodu ( zależna od krańcowej skłonności do konsumpcji) przeznaczona zostanie na zakup środków konsumpcji ⇒ powstaje dodatkowy popyt na środki konsumpcji ⇒ dalsze impulsy do wzrostu zatrudnienia i dochodów.

• Górną granicą mnożnik inwestycyjnego, który działa w warunkach niepełnego wykorzystania czynników wytwórczych jest osiągnięcie stanu pełnego zatrudnienia

• Wielkość mnożnika zależy od krańcowej skłonności do konsumpcji

Mnożnik inwestycji / Zależność między przyrostem dochodu narodowego a uruchomieniem nowych inwestycji przedstawia wzór :

ΔY= K* ΔI

ΔY - przyrost dochodu narodowego

K - współczynnik mnożnika inwestycyjnego

ΔI - przyrost inwestycji

K= ΔY/ΔI

W miejsce ΔI wstawiamy wyrażenie ΔY-ΔC

Dzieląc licznik I mianownik przez ΔY otrzymamy Keynesowski wzór mnożnika inwestycyjnego:

Przykład - krańcowa skłonność do konsumpcji równa się 0,7

Zmiana	Faza I	Faza II	Faza III	Faza IV	Faza V	...
I	1	0	0	0	0	...
Y	0	1	0,7	(0,7)^2	(0,7)^3	...
C	0	0,7	(0,7)^2	(0,7)^3	(0,7)^4	...

Faza I przyrost wydatków na inwestycje o jednostkę

Faza II - wzrost dochodu i popytu inwestycyjnego o jednostkę, przedsiębiorstwa reagują na przyrost popytu wzrostem produkcji o jednostkę, konsumpcja wzrasta o 0,7

Faza III - przedsiębiorstwa zwiększają produkcję o 0,7 aby zaspokoić zwiększony popyt konsumpcyjny, z kolei popyt konsumpcyjny wzrasta o 0,49, itd.

Mnożnik 1+0,7+(0,7)²+0,7³+0,7⁴+0,7⁵+…

Mnożnik 1/(1-0,7) ,czyli

Aktywna polityka pieniężna jako narzędzie regulacji popytu

• Keynesiści zaproponowali w okresie dekoniunktury podjecie przez państwo działań na rzecz zwiększenia zasobów pieniądza w społeczeństwie

• Zwiększenie ilości pieniądza w obiegu zmniejszy skłonność do przechowywania go w formie płynnej w rezultacie przyczyniając się do obniżenia stopy procentowej w połączeniu z preferencją płynności

• Niższa stopa procentowa z kolei powinna przyczynić się do zwiększenia rozmiarów inwestycji (niższa stopa pozytywnie oddziaływuje na zwiększenie rozmiarów inwestycji)

• Prowadzenie ekspansywnej polityki budżetowej bez równoczesnego dostosowania kierunku polityki pieniężnej prowadzi w rezultacie do recesji

• Zmiana podaży pieniądza wpływa na poziom cen ale również na wielkości realne, takie jak poziom produkcji i zatrudnienie

• Dlatego polityka pieniężna nie może być podporządkowana wyłącznie stabilizacji pieniądza, ponieważ może to prowadzić do ograniczenia inwestycji, a poprzez to do ograniczenia produkcji i zatrudnienia

Polityka dochodowa:

• Polityka dochodowa jest narzędziem uzupełniającym politykę fiskalno-budżetową i pieniężną

• Jej zastosowanie uznano za konieczne w celu rozwiązania dylematu stałych cen i pełnego zatrudnienia, ponieważ

* główną przyczyną inflacji pełzającej jest dążenie sprzedawców dóbr i siły roboczej do poprawienia własnej pozycji poprzez windowanie cen

*receptą na wyhamowanie zjawisk inflacyjnych jest odp. Polityka dochodów

* polityka cen i dochodów zmniejsza oczekiwania inflacyjne, a tym samym

oddziaływuje na stopę procentową, porozumienia płacowe i inne decyzje gosp.

Polityka dochodowa przybiera różne formy:

1. Dobrowolna - zachęcanie poprzez rząd do niedopuszczenia cen i płac powyżej pewnego poziomu poprzez formułowanie wytycznych w sprawie dopuszczalnego poziomu cen i płac

2. Ustawowa- ustawowe zamrożenie płac i cen ,co jednak pociąga za sobą wysokie koszty kontroli administracyjnej.

Powstała koncepcja oparcia polityki cenowo-dochodowej na systemie podatkowym, której idea sprowadziła się do ustalania pewnej dopuszczalnej normy wzrostu płac, po której przekroczeniu byłby nakładany większy podatek na pracodawcę.

Polityka handlu zagranicznego

• Pobudzane popytu globalnego ma istotny wpływ na sytuację w handlu zagranicznym

• Zakłócenia równowagi bilansu płatniczego pojawiają się zazwyczaj w wyniku stymulowania popytu wewnętrznego

• Realizacja polityki ekspansji popytu może zaowocować zwiększonym importem, który doprowadzi do deficytu bilansu obrotów bieżących

• Dodatkowym zjawiskiem może być zmiana struktury aktywów pieniężnych ludności na korzyść walut obcych w skutek spadku poziomu stóp procentowych

• Z punktu widzenia bilansu handlowego należy uzupełnić keynesowski program polityki gospodarczej o instrumenty podażowe, które sprzyjałyby ekspansji eksportowej i neutralizowałyby wzrost importu.

Politykę handlu zagranicznego można realizować przez:

• Wspieranie działalności badawczo-rozwojowej

• Subsydia lub ulgi podatkowe dla eksporterów w celu wzmacniania międzynarodowej konkurencji danego kraju

Problem zmiany struktury portfela aktywów pieniężnych można rozwiązać np.:

• Poprzez podatek wyrównawczy od różnicy stóp oprocentowania, który nakładany jest na dochody z procentów uzyskiwanych od aktywów zagranicznych, jeśli stopy tam obowiązujące są wyższe niż w kraju lub

• Niewielki podatek obrotowy od wszelkich transakcji kupna-sprzedaży walut obcych(ograniczenie transakcji spekulacyjnych)

Główne cechy ujęcia keynesowskiego:

• Produkcja określana przez globalny popyt, czynniki podażowe odgrywają niewielką rolę

• Może nastąpić efekt mnożnikowy, będący łącznikiem między automatycznymi zmianami w popycie a zmianami w produkcji

• Zmiany w ilości pieniądza w obiegu oddziałują na kształtowanie się wielkości realnych (wolumenu produkcji i/lub zatrudnienia)

• Bezrobocie ma w zdecydowanej mierze charakter przymusowy, wynikający z niedostatecznego popytu

• Istnieje szerokie pole dla aktywnej polityki fiskalnej i monetarnej państwa

Kwestią sporną jest, które elementy teorii Keynesa są nadal aktualne, a które zostały negatywnie zweryfikowane przez praktykę gospodarczą

WYKŁAD 6 20.03.07/27.03.07r.

Narzędzia polityki gosp. proponowane przez neoklasyków

Neoklasycyzm

Nurty neoklasyczne (zwane neoliberalnymi) nawiązują do teorii klasycznych w szczególności do prac A.Smitha.

Mówią one, że:

• niezakłócony mechanizm rynkowy skłania jego uczestników do podejmowania optymalnych decyzji w skali makogospodarczej

• indywidualne decyzje uczestników rynku są obiektywnie najbardziej efektywne i każda próba interwencji w ten mechanizm ( szczególnie ze strony instytucji publicznych) powoduje szkody dla całego systemu gospodarczego

• im większy zakres ingerencji, tym większe szkody w gospodarce narodowej

• wydatki państwa powinny być skierowane przede wszystkim na bezpieczeństwo wewn. i zewn. kraju, wymiar sprawiedliwości, urządzenia użyteczności publicznej (kanały, mosty itp.) oraz na cele reprezentacyjne (utrzymanie majestatu władzy)

• kładzie nacisk na przeciwdziałanie i usuwanie interwencji instytucji publicznych, publicznych także likwidacje jej negatywnych skutków

Do głównych kierunków polityki gospodarczej nawiązujących do teorii klasycznych zalicza się:

1. monetaryzm

2. nową ekonomię klasyczną (szkolę racjonalnych oczekiwań)

3. nową szkołę austriacką

4. ekonomiczną teorię polityki (teorię wyboru publicznego)

5. ekonomię strony podażowej (ekonomię podaży)

Monetaryzm

Przedstawiciele: M. Friedman, A. Metzler , K. Brunner, D. Laidler, P. Cagan

Dwie cechy gospodarki mają wpływ na kształtowanie polityki gospodarczej:

• gospodarka jest stabilna w długim okresie, (jeśli nie zakłóca się mechanizmu rynkowego)

• w polityce gospodarczej decydującą rolę odgrywa polityka pieniężna (równowaga pieniężna, zrównoważona, bezinflacyjna podaż pieniądza)

Monetaryści wyróżniają cztery strefy aktywności rządu, które można pogodzić z systemem wolnego rynku i które są niezbędne do poprawnego funkcjonowania państwa:

• ochrona jednostek przed przemocą z zewnątrz

• ochrona jednostek przed zagrożeniami ze strony innych współobywateli

• ochrona i umacnianie wolnego społeczeństwa

• opieka nad tymi członkami społeczeństwa, których nie można uznać za jednostki „odpowiedzialne”

polityka popytowa jest „nieskuteczna” ze względu na oczekiwania podmiotów gospodarujących

zjawisko „iluzji pieniądza”(traktowanie zmian nominalnych wielkości pieniądza jako zmiany realne) występuje jedynie w krótkim okresie

w dłuższym okresie następuje stabilizacja gospodarki na wyższym poziomie cenowym

zatem w dłuższym okresie polityka nadmiernej kreacji popytu osiąg wyłącznie jeden wyraźny skutek i wzrost cen a w konsekwencji zakłócenia równowagi i niezrównoważeni na rynku pracy (bezrobocie)

inflacja jest przede wszystkim zjawiskiem pieniężnym

walka z nierównowagą, przejawiającą się w postaci inflacji jest głównym zadaniem polityki

Monetarystom zawdzięczamy RÓWNANIE OBIEGU PIENIĄDZA:

MV=PQ=Y(PNB) PQ=Y(PNB)

M- ilość pieniądza

V- prędkość obiegu pieniądza

P- poziom cen

Q- poziom produkcji krajowej

Y- poziom dochodu narodowego

MV=PQ

V-prędkość obiegu pieniądza - jest to wskaźnik, który mówi nam ile razy średnio rzecz biorąc pieniądz był wykorzystywany w wymianie w określonym odcinku czasu -V- jest w krótkim okresie względnie stała

Zwiększenie zasobów pieniądza M musi wywołać wzrost P lub wzrost Q. Jeśli gospodarka znajduje się w stanie pełnego zatrudnienia, wytwarza wówczas wszelkie możliwe dobra i usługi Q- wzrost Q jest, więc niemożliwy.

Wzrost M musi, więc wywołać wzrost P- czyli wzrost poziomu cen.

Q rośnie w wyniku wzrostu produktywności, jeśli M i V bez zmian, musi spaść P,(aby ceny nie spadały, gdy rośnie Q, musi rosnąć M i/lub V)-w okresach wzrostu produkcji, wzrost zasobów pieniądza prowadzi do stabilności cen.

-Monetaryści odrzucają wykorzystywanie manipulacji stopy procentowej w celu regulowania podaży i popytu na pieniądz

-Wolny rynek powinien ustalać wszystkie ceny- także cenę na pieniądz, którą jest stopa procentowa

-Sztuczne regulowanie ceny kredytu poprzez manipulowanie stopy procentowej daje dokładnie odwrotne efekty od zakładanych:

sztuczne obniżenie stóp procentowych → wzrost inflacji →nieefektywna alokacja zasobów→ podwyższenie stóp procentowych

-Monetaryści postulowali skorelowanie podaży pieniądza ze wzrostem dochodu narodowego, pozostawiając gospodarkę pod wpływem wolnej gry rynkowej

-Nadmierne rozmiary instytucji publicznych destabilizują gospodarkę ,wskazane jest obniżenie podatków w celu zapewnienia takiej sumy wpływów , która pozwoli na zapewnienie klasycznych, społeczno-ustrojowych funkcji państwa

Nowa ekonomia klasyczna (szkoła racjonalnych oczekiwań)

Przedstawiciele: R. Lucas, G.S Becker, T. Sargent, N. Wallece

• radykalna odmiana monetaryzmu nazywana „monetaryzm typu 2”

• ludzie formułują swoje oczekiwania (przewidywania), co do przebiegu procesów gospodarczych, opierając się na całej dostępnej im wiedzy, nie popełniając przy tym systematycznych błędów

• polityka gospodarcza powinna więc uwzględniać fakt , iż jednostki potrafią zrozumieć rzeczywiste intencje jej realizatorów

• stosowanie środków polityki gospodarczej , zarówno długim jak i w krótkim okresie, jest jałowe, ponieważ podmioty gospodarujące są w stanie przewidzieć ich skutki i odpowiednio zmodyfikować swoje działanie w celu minimalizacji strat z tytułu stosowania tychże środków

-Formy aktywnej polityki stabilizacyjnej są nieskuteczne z dwóch powodów:

1. Podmioty podejmują decyzje tylko i wyłącznie na podstawie zmian wielkości realnych (zjawisko iluzji pieniądza nie występuje)

2. Przy formułowaniu oczekiwań dotyczących przyszłych procesów gospodarczych nie popełnia się systematycznych błędów (ludzie uczą się na własnych błędach)

-Rząd nie może więc wywołać ani ożywienia gospodarki ani spadku aktywności gospodarczej

-stosowanie zestawu narzędzi polityki gospodarczej nie ma większego znaczenia, jedynie zwiększa wahania produkcji, a nie jej naturalny poziom

-system kursu walutowego także nie odgrywa większej roli, ponieważ ludzie dostosowują swoje relacje do sytuacji niezależnie, czy cena danej waluty jest określona w sposób sztywny czy płynny

-instytucje państwa powinny w sferze gospodarczej kłaść nacisk na utrzymanie stabilności cen oraz stymulowanie potażowej strony gospodarki

Nowa szkoła austriacka

Przedstawiciele: F von Hayek

• procesy gospodarcze charakteryzują się duża niepewnością i stałymi zakłóceniami równowagi

• informacja jest rozproszona wśród bardzo dużej liczby ludzi

• najlepszą instytucją koordynującą działanie podmiotów gospodarujących jest rynek

• rynek umożliwia pozyskiwanie informacji i ich weryfikację głównie poprzez mechanizm cenowy

• do podjęcia poprawnej decyzji jednostki potrzebują mniejszego zakresu wiedzy , niż teoretycznie musiałyby posiadać bez wykorzystania instytucji rynku

• instytucje państwowe nigdy nie będą w stanie zastąpić rynku jako mechanizmu alokacji, ponieważ będą miały zbyt małe informacje

• polityka gospodarcza rządu powinna być przede wszystkim skierowana na respektowanie i ochronę mechanizmu wolnego rynku

• zwalczanie bezrobocia i inflacji uzależnione jest nie tylko od ograniczenia i stabilizowania tempa podaży pieniądza, ale także od skutecznego hamowania ekspansji i roli związków zawodowych

• działalność związków zawodowych jest poważnym czynnikiem zwiększającym poziom inflacji, recesji oraz największą przeszkoda w podniesieniu poziomu życia pracowników najemnych

• przedsiębiorstwa państwowe są niekorzystna formą gospodarowania, gdyż powodują powstanie monopolu w gospodarce

• dla zapewnienia wolności gospodarowania oraz konkurencji niezbędne zagwarantowanie swobody zawierania umów

• wolność gospodarowania oraz rządy prawa nie są możliwe do pogodzenia z „próbami poprawienia” podziału dochodów, czyli formami redystrybucji dochodów

Ekonomiczna teoria polityki (teoria wyboru publicznego)

Przedstawiciele: D. Black, A. Downs, M. Olson, K. Arrow, M. Buchanan

• zwane public choice (wybór społeczny)

• dotyczy ekonomicznych analiz nierynkowych procesów decyzyjnych

• za pomocą metod i instrumentów ekonomicznych opisuje zjawiska polityczne

Trzy główne założenia metodologiczne:

1. Założenie behawioralne- metodologiczny indywidualizm i założenia o racjonalności jednostek

2. Założenie o opisywaniu zjawisk politycznych za pomocą narzędzi opisujących rynek - głosujący angażują się w wymianę, ujawniają swoje funkcje popytu w głosowaniu, partie polityczne konkurują programami

3. Założenie podobieństwa charakteru problemów badawczych do tych , które rozwiązuje tradycyjna teoria cen - np.: problemy uwarunkowań i charakteru równowagi

Hipoteza Lewiatana:

Inwestycje państwowe stale się rozrastają w skutek wady procesów wyborczych i szczególnych zachowań polityków oraz biurokratów, ograniczając wolności obywatelskie stają się „Lewiatanem”

• główną przyczyną stałego rozrostu sektora publicznego jest nadmierna eksploatacja budżetu

• rozrost budżetu jest z kolei spowodowany procedurą demokratyczną

• interesy mniejszości są ignorowane, ale koszty decyzji w większości muszą ponosić wszyscy - także mniejszość

• „dyktatura większości”

• Instytucje państwowe rozrastają się także dzięki „iluzji podatkowej”- zjawisko występuje szczególnie w przypadku podatków pośrednich (np. VAT)

• Biurokraci pragną maksymalizować swoje korzyści, (co jest normalne i racjonalne) i dążą do maksymalizacji skali działania instytucji, w której pracują- podobnie zachowują się politycy

• Aktywna polityka gospodarcza zamiast stabilizować gospodarkę, świadomie ją destabilizuje, aby najlepszy stan przypadł na okres kampanii wyborczej

Demokracja jest politycznym rynkiem:

• partie polityczne zachowują się jak producenci (programów politycznych)

• wyborcy zachowują się jak konsumenci - oddając głos na partie , po której spodziewają się najwyższych korzyści dla siebie

• Działalność grup interesów i koalicji komplikuje stosunki społeczne i wzmacnia znaczenie rządu oraz innych instytucji publicznych, pojawia się coraz większa liczba regulacji, przywilejów, zwolnień podatkowych itp.

• Instytucje publiczne nie powinny być oceniane wg innych kryteriów niż prywatne - mogą interweniować gospodarczo tylko wtedy, kiedy mechanizm rynkowy stanowi droższe rozwiązanie

Ekonomia podaży

• silnie nawiązuje do klasycznej teorii ekonomii (szczególnie do A. Smitha)

• zakłócenia stabilności gospodarki wynikają ze złej polityki gospodarczej instytucji państwowych, głównie rządu

• aby gospodarka rozwijała się stabilnie należy usunąć z niej „balast państwa”, a wtedy jak„ sprężyna” rozkurczy się i osiągnie swój naturalny stan

• relacje opodatkowania mają bezpośredni wpływ na relacje cen (kosztów); każdy podatek powoduje efekt akcyzowy, czyli podwyższa cenę danego produktu w stosunku do innych

• w konsekwencji obciążeń podatkowych, następuje obniżanie poziomu aktywności gospodarczej, straty w produkcji i zmniejszenie zatrudnienia

• spadek podaży środków produkcji poprzez wzrost opodatkowania i spadek popytu na te środki zilustrowane jest za pomocą tzw. „klina podatkowego” (tax wedge)

RYSUNEK

• Klin podatkowy ma tym większy obszar, im większe są obciążenia podatkowe

• Wzrost klina oznacza wzrost kosztów użytkowania czynnika produkcji (spadek popytu na ten czynnik)

• Zmniejszenie cen otrzymywanych przez dostawce (spadek podaży)

• Każdy wzrost klina (wzrost opodatkowania) powoduje spadek produkcji, spadek inwestycji i spadek zatrudnienia

A.Laffer sformułował 4 uwagi odnośnie do polityki podatkowej

1. Zmiany stawek opodatkowania oddziaływają bezpośrednio na produkcję: niższym stawką odpowiada wyższa produkcja.

2. Zmiany stawek opodatkowania oddziaływają bezpośrednio na zatrudnienie obydwu czynników produkcji (praca i kapitały) i niższe stawki dla któregokolwiek z czynników zwiększa zatrudnienie obydwu.

3. Układ stawek opodatkowania utrzymujący wpływy rządu na stałym poziomie oddziaływuje na produkcję: to, w jaki sposób podatki są zbierane, jest równie ważne, jak ich wysokość

4. Zmniejszenie stawek opodatkowania doprowadzi do mniejszego spadku wpływów z podatku, niżby to wynikało z pomnożenia początkowej bazy opodatkowania , przez zmianę stawki, zmniejszenie stawek, zredukuje także pośrednie koszty opodatkowania.

A.Laffer sformułował tzw. Krzywą Laffera -zależność między stopą opodatkowania a wielkością wpływów podatkowych.

Opodatkowanie ma dwoisty charakter wywołuje efekt arytmetyczny ( wyższe podatki - wyższe wpływy) oraz ekonomiczny (wyższe podatki - niższa produkcja - niższe wpływy).

RYSUNEK

Krzywa Laffera

• instytucje publiczne nigdy nie spożytkują środków finansowych tak efektywnie jak podmioty prywatne

• nie jest wskazane maksymalizowanie wpływów podatkowych na poziomie T,D

• zmniejszenie stopy opodatkowania z T do T1 spowoduje pozostawienie różnicy dochodu D - D1 w rękach podmiotów prywatnych

• przez lepsze wykorzystanie tego dochodu spowodują one wzrost produkcji, a zatem i wzrost wpływów podatkowych w przyszłym okresie

PODSUMOWANIE:

Kierunki neoklasyczne:

• kładą nacisk na ograniczenie realnej, jak i regulacyjnej roli państwa w gospodarce

• „pomnażanie bogactw zamiast dzielenia biedy”

• skłaniają się ku restytucji i ochronie instytucji wolnego rynku jako najlepszej i sprawdzonej metodzie zapewniającej stabilny wzrost gospodarczy

Wykład 7

Polityka pieniężna

Miejsce polityki pieniężnej w polityce finansowej państwa

Polityka gospodarcza

Polityka finansowa państwa

Polityka budżetowa polityka fiskalno-budżetowa

(polityka pieniężna oraz

polityka kursu walutowego)

Definicja, istota i rodzaje polityki pieniężnej

Polityka pieniężna- działalność banku centralnego prowadzona w imieniu państwa, a polegająca na wyborze pieniężnych celów makroekonomicznych i ich realizacji przez regulowanie podaży i popytu na pieniądz za pomocą wykorzystywania wybranych instrumentów ekonomicznych i administracyjnych

Istota polityki pieniężnej

• polityka pieniężna polega na użyciu podaży pieniądza jako instrumentu realizacji ogólnych celów polityki gospodarczej

• Instytucją publiczną, za pośrednictwem której państwo prowadzi politykę pieniężną, jest bank centralny

Rodzaje polityki pieniężnej ze względu na różne kryteria:

1. Horyzont czasowy

• Polityka krótkookresowa- realizacja zadań bieżących, konieczność elastycznych dostosowań do zmieniających się warunków ekonomicznych kraju, w trakcie przebiegu cyklu koniunkturalnego

• Polityka średniookresowa- skoncentrowana na realizacji wzrostu gospodarczego i neutralizowaniu odchyleń od wyznaczonej ścieżki wzrostu

• Polityka wieloletnia (strategiczna)- określa drogę dochodzenia do stabilizacji siły nabywczej pieniądza

2. Charakter oddziaływania na gospodarkę

• Polityka restrykcyjna- ograniczająca, preferuje metody i środki administracyjne regulacji obiegu pieniądza

• Polityka ekspansyjna- wspomagająca aktywność gospodarczą, liberalizująca istniejące ograniczenia administracyjne

• Polityka neutralna - gdy pieniądz spełnia jedynie rolę ewidencyjną, obrachunkową, pasywną, pozostawiając rynkowi swobodę działania

3. Koszt pieniądza w gospodarce

• Polityka taniego pieniądza- mająca stymulować system gospodarki

• Polityka drogiego pieniądza- mająca za zadanie hamowanie nadmiernego ożywienia w gospodarce

Cele polityki pieniężnej:

• Jako główny cel polityki pieniężnej przyjmuje się zapewnienie stabilności cen

• Ponieważ bank centralny nie może bezpośrednio kierować poziomem inflacji, wyznacza sobie odpowiednie cele pośrednie i bieżące (operacyjne)

Hierarchia celów polityki pieniężnej

Instrumenty	Cele operacyjne	Cele pośrednie	Cele finalne
Służą do osiągania celów finalnych polityki pieniężnej banku centralnego za pośrednictwem celów operacyjnych i pośrednich	Wielkości poddające się dość dokładnej kontroli za pomocą instrumentów	Wielkości poddające się kontroli tylko w pewnym stopniu związane ściśle z celami finalnymi	Wielkości nie poddające się kontroli za pomocą instrumentów w gestii banku centralnego
Przykłady
Operacje otwartego rynku Stopa (re)dyskontowa	Stopa procentowa O/N. wolne rezerwy banków	Podaż pieniądza(dowolnego agregatu) Kurs walutowy	Stabilność cen(BCI) Określony poziom PKB

Cele operacyjne

Cele operacyjne polityki pieniężnej to wielkości poddające się bezpośredniej kontroli w układzie dziennym, mające związek z celami pośrednimi tej polityki.

W praktyce banki centralne wykorzystują dwa rodzaje celów operacyjnych. Są to:

• Kontrola krótkoterminowa stóp procentowych- jednodniowych O/N do trzymiesięcznych

• Kontrola wąskiego agregatu pieniężnego- wolne rezerwy banków komercyjnych lub agregat MO

Cele pośrednie

Najczęściej wskazywanymi celami pośrednimi polityki pieniężnej są:

• Kontrola stóp procentowych- stosunkowo rzadko stosowany, zwolennikami są keynesiści

• Kontrola agregatów pieniężnych- teoretyczną podstawą dla stosowania jest ilościowa teoria pieniądza

• Kontrola kursu walutowego- polega na związaniu ceny waluty krajowej z walutą obcego dużego kraju lub grupy krajów o stabilnej gospodarce i niskiej inflacji

Cele te są wobec siebie alternatywne

Cel finalny

• Celem finalnym polityki pieniężnej banku centralnego prawie zawsze jest niska inflacja i stabilizacja cen. Czasami banki centralne zobowiązane są do jednoczesnego osiągania innych celów gospodarczych

• Niska inflacja oznacza zazwyczaj roczny wzrost poziomu cen w granicach 0-4%

BCI- bezpośredni cel inflacyjny

Od początku lat 90-tych kraje przechodzą od klasycznej strategii osiągania celu finalnego(cel finalny osiągany za pomocą jednego z celów pośrednich polityki pieniężnej np. stopę procentową lub agregat pieniężny)do bezpośredniej strategii inflacyjnej.

• BCI został sformułowany przez RPP w 1999r

• BC realizując BCI oddziałuje jednocześnie na wiele czynników kształtujących poziom cen i wykorzystuje wiele instrumentów polityki pieniężnej równocześnie

• BCI umożliwia jednak włączenie się BC do polityki antycyklicznej i walki z bezrobociem

Pieniądz

Przez pojęcie pieniądza zwykło się uważać wszystko, co jest powszechnie akceptowane jako środek regulowania zobowiązań

Spełnia on 3 podstawowe funkcje:

• Miernika wartości

• Środka wymiany i środka płatniczego

• Środka przechowywania (tezauryzacji)wartości

Formy pieniądza w gospodarce rynkowej

- gotówkowa:

• bilety banku centralnego i

• bilon metalowy

- bezgotówkowa (pieniądz skryptularny)

• depozyty na rachunkach w banku centralnym

• depozyty na rachunkach w innych bankach

Baza monetarna MO i podaż pieniądza M1

Baza monetarna inaczej zasób pieniądza wielkiej mocy- to łączna ilość banknotów i bilonu znajdującego się w obiegu pozabankowym i będących w posiadaniu systemu bankowego.

Mnożnik kreacji pieniądza- obrazuje wielkość zmiany zasobu pieniądza wywołanej zmianą bazy monetarnej o jednostkę

Podaż pieniądza M1= mnożnik kreacji pieniądza x baza monetarna

Agregaty pieniężne

M1- całość zasobów pieniężnych posiadanych przez ludność, rachunków płatnych na żądanie w bankach komercyjnych, czeków podróżniczych

M2=M1 oraz rachunki oszczędnościowe i małe rachunki terminowe oraz certyfikaty depozytowe jak również rachunki rynku pieniężnego i inne aktywa trwałe o wysokiej płynności

M3=M2+ duże salda rachunków terminowych i inne względnie mniej ważne składniki

L= M3 oraz inne płynne aktywa nie objęte pozostałymi agregatami, takie jak waluta bankowa, dokumenty handlowe i obligacje skarbowe

System bankowy i instytucje polityki pieniężnej

W gospodarkach rynkowych wyróżnia się 2 główne modele systemów bankowych:

• anglo-amerykański- kluczowa rola rynku kapitałowego i giełdowych papierów wartościowych, wysoki stopień specjalizacji banków, duże znaczenie finansowania wewnętrznego firm, krótkookresowe stosunki firm z instytucjami finansowymi

• kontynentalny- uniwersalność banków w stosunkach z indywidualnymi klientami jak i w sferze inwestycyjnej, duże znaczenie finansowania zewnętrznego, udział banków w kapitale firm, długookresowy charakter stosunków firm z instytucjami finansowymi

Wybrane elementy systemu bankowego:

• banki komercyjne- pośrednicy finansowi, którym państwo udzieliło licencji na działalność polegającą na udzieleniu kredytów i przyjmowania depozytów, włączając w to układy, w których ciężarem mogą być wystawiane czeki.

• pośrednik finansowy- instytucja finansowa która stanowi ogniwo ułatwiające kontakty między kredytodawcą a kredytobiorcą. Pośrednik finansowy gromadzi fundusze oszczędzających lub udzielających pożyczki aby udzielić pożyczek zaciąganym przy oprocentowaniu ich stopę, która generalnie pokrywa co najmniej koszty operacji

Instytucje polityki pieniężnej- bank centralny

Głównym realizatorem polityki pieniężnej jest na ogół bank centralny. Wpływ rządu na BC a zatem stopień oddziaływania na realizację polityki pieniężnej jest różny w różnych krajach.

BC spełnia funkcje:

- emituje pieniądz gotówkowy

- jest bankiem banków

- jest bankiem państwa

Podstawowym celem NBP jest utrzymywanie stabilnego poziomu cen przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu o ile nie narusza to wcześniej wymienionego celu

Pozostałe zadania NBP:

- organizowanie rozliczeń pieniężnych

- prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi

- prowadzenie działalności dewizowej w granicach określonych ustawami

- prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa

- regulowanie płynności banków oraz ich refinansowaniu

- kształtowanie warunków niezbędnych do rozwoju systemu bankowego

- opracowanie sprawozdawczego bilansu płatniczego oraz bilansów należności i zobowiązań zagranicznych państwa

Rada Polityki Pieniężnej

- ustala coroczne założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi, równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej

- składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w ciągu 5 m-cy od zakończenia roku budżetowego

- w skład RPP wchodzi 10 członków, w tym :przewodniczący, który jest prezesem NBP, po 3 osoby powoływane na 6 lat przez Prezydenta, Sejm i Senat RP co 6 lat.

- uchwały RPP realizowane są przez Zarząd NBP

Do podstawowych zadań RPP należą:

- ustalanie wysokości stóp procentowych NBP

- ustalanie zasad i stopy rezerwy obowiązkowej banków komercyjnych

- określenie górnych granic zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych

- zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdania z jego dzialalności

- przyjmowanie rocznych sprawozdań finansowych NBP

- ustalanie zasad operacji otwartego rynku

WYKLAD 8

Instrumenty polityki pieniężnej - definicja i klasyfikacja

Instrumenty polityki pieniężnej - to narządzia (środki), za pomocą których władze monetarne dokonują zmian w podaży pieniądza

Podział instrumentów polityki pieniężnej ze względu na pozycję przyjmowaną przez bank centralny w stosunku do banków komercyjnych.

1. Środki oddziaływania administracyjnego:

• Pułapy kredytowe (limity, plafony)

• Rezerwa obowiązkowa

• Inne: ograniczenia obrotu z zagranicą przez banki komercyjne i kontrola dewizowa, obligatoryjny zakup przez banki papierów wartościowych, przepisy regulujące stopę procentową, ograniczenia obszaru i zakresu działania instytucji finansowych, itd.

• Środki oddziaływania rynkowego:

• Operacje otwartego rynku

• Operacje kredytowo-depozytowe

Ze względu na typ instrumentów:

1. Instrumenty kontroli ilościowej:

• Stopy procentowe stosowane przez BC (np. redyskontowa)

• System rezerw obowiązkowych

• Operacje otwartego rynku

• Pułapy kredytowe

• Instrumenty kontroli jakościowej:

• Maksymalne terminy płatności kredytów

• Dodatkowe gwarancje co do rodzaju i wysokości kredytu

• Określenie celów na jakie mogą być udzielone kredyty

• Ustalenie procentowego stosunku poszczególnych pożyczek do kapitału banku, itp.

Rezerwa obowiązkowa- jest to określona część aktywów (kredyty) lub pasywów (depozyty) banku komercyjnego , którą bank jest zobowiązany utrzymywać na rachunku w banku centralnym lub w postaci innych, ściśle określonych aktywów, jak gotówka w kasie czy pewne rodzaje papierów wartościowych.

• ma na celu zapewnienie wypłacalności banków komercyjnych (element ten nie jest już obecnie teraz najistotniejszy)

• ważniejsze jest jej znaczenie dla kształtowania ilości pieniądza w obiegu

Przykład: stopa rezerw obowiązkowych wynosi 10%, wkład początkowy 100 PLN, →kreacja wkładów o wartości 1000 PLN

wpłata do banku wpłata do banku wpłata do banku wpłata do banku …

100 90 81 72,9 …

rezerwa do BC

10 PLN 9 8,1 7,3 …

udzielony kredyt

90 PLN 81 72,9 65,6 …

100+90+ 81+72,9+65,6+59,05+…=100/1-0,9=1000

Funkcje rezerwy obowiązkowej:

1. ochrona depozytów - Zapewnienie bezpieczeństwa gromadzonych przez banki środków w razie niespodziewanego wzrostu wypłat spowodowanych np. złą sytuacją w systemie bankowym lub plotką o bankructwie jednego z banków.

2. regulacja podaży pieniądza - Związane z mechanizmem kreacji pieniądza bezgotówkowego, która to przy braku jakichkolwiek ograniczeń mogłaby przybierać nieskończone wielkości. Jest to skuteczny instrument długookresowej kontroli płynności w systemie bankowym.

3. regulacje stóp procentowych - Banki na koniec okresu rozliczeniowego uzupełniają stan środków zgromadzonych jako rezerwy. Stosowanie takiego systemu rezerwy uśrednionej powoduje,że wahanie stóp procentowych występuje tylko na koniec okresu rozliczeniowego.

Wskaźnik rezerw obowiązkowych nie jest instrumentem szybkiego działania, nie modyfikuje płynności finansowej z dnia na dzień:

• powinien być stosowany do kształtowania długookresowej płynności systemu bankowego

• jest stosunkowo mało elastyczny

• powinien być stosowany jako uzupełniające narzędzie polityki pieniężnej

Operacje otwartego rynku

OOR są to transakcje o charakterze rynkowym dokonywane przez BC z bankami komercyjnymi z wykorzystaniem papierów wartościowych.

Cele operacji otwartego rynku

• wpływanie na płynność systemu bankowego oraz jego zdolność do kreacji pieniądza

• pośrednie lub bezpośrednie wpływanie na poziom stóp procentowych

• zwiększenie efektywności działania rynku pieniężnego, w tym głównie wtórnego rynku skarbowych papierów wartościowych

Instrumenty będące przedmiotem transakcji na otwartym rynku to:

	Papiery wartościowe
Emitent	Rząd (Ministerstwo Finansów lub Ministerstwo Skarbu)	Bank centralny
Przykład	Bony, obligacje skarbowe	Bony pieniężne, certyfikaty dłużne (EBC)

KLASYCZNY PODZIAŁ OPERACJI OTWARTEGO RYNKU

Warunkowe:

Zakup przez BC od banków komercyjnych papierów wartościowych pod warunkiem ich odsprzedaży w określonym terminie i po określonej cenie.	Sprzedaż przez BC bankom komercyjnym papierów wartościowych pod warunkiem ich odkupu w określonym terminie i po określonej cenie.
Ang. Repo	Ang. Reverse Repo
Odpowiednik krótkoterminowych kredytów (lombardowych) udzielonych przez BC bankom komercyjnym.	Odpowiednik krótkoterminowych oprocentowanych lokat przyjmowanych przez BC od banków komercyjnych.
Czasowe zwiększenie płynnych rezerw banków komercyjnych.	Czasowe zmniejszenie płynnych rezerw banków komercyjnych.

Bezwarunkowe:

Zakup papierów wartościowych przez BC od banków komercyjnych.	Sprzedaż papierów wartościowych przez BC bakom komercyjnym(w tym emisja papier…ów wartościowych przez BC)
Ang. Outright purchase	Ang. Outright sale
Służą zazwyczaj jako instrument sygnalizujący rynkowi kierunek zmian polityki pieniężnej.
Trwała zmiana struktury portfela aktywów banków komercyjnych i BC.

Operacje warunkowe dzielimy na:

• Krótkoterminowe- termin ich zapadalności wynosi od 1 do 14 dni

• Długoterminowe- stosując je BC wpływa na stopy procentowe transakcji o dłuższym terminie płatności

Według klasyfikacji opartej na oddziaływaniu na płynność systemu bankowego, operacje otwartego rynku dzielimy na:

1. Operacje absorbujące (zmniejszające płynność):

• Reverse Repo - warunkowa sprzedaż

• Outright sale - bezwarunkowa sprzedaż

• Emisje papierów wartościowych

• Operacje zasilające (zwiększające płynność):

• Repo - warunkowy zakup

• Outright purchase - bezwarunkowy zakup

Transakcje depozytowo-kredytowe

1. Transakcje kredytowe

• kredyt lombardowy

• kredyt redyskontowy

• Transakcje depozytowe

Transakcje kredytowe:

• Obejmują wykorzystywane przez BC kredyty refinansowe

• BC występują jako „kredytodawca ostatniej instancji”

Podstawowym zadaniem kredytów refinansowych jest zapewnienie płynności bankom komercyjnym w sytuacji niespodziewanego jej zachwiania.

- Jest to instrument krótkoterminowy i o wyjątkowym charakterze, dlatego BC w celu jej utrzymania mogą nakładać dwojakiego rodzaju ograniczenia

Ograniczenie kredytu refinansowego

1. Kontyngenty (limity) ilościowe - max. łączna kwota kredytu, jaki bank komercyjny może zaciągnąc w banku centralnym w ciągu roku

2. Oprocentowanie kredytów - ustalone znacznie powyżej poziomu rynkowych stóp procentowych , zachęca banki komercyjne do wykorzystywania tańszych źródeł płynności

Kredyt redyskontowy

• związany z obiegiem weksla w gospodarce

• BC przyjmując od banku komercyjnego przedstawione do wykupu weksle handlowe udziela mu niejako kredyty pod zastaw tych weksli

• BK odzyskuje środki zainwestowane w weksel w chwili jego wykupu od klienta przedstawiającego go do dyskonta

• do momentu wykupu weksle przez płatnika BC nie odzyska środków będzie więc finansował działalność banku komercyjnego

Istota dyskonta i redyskonta

• Klient oddaje weksel do dyskonta w banku komercyjnym→ Przyjmując weksel BK udziela swojemu klientowi pożyczki→ Termin do wykupu→ Kiedy nadejdzie termin płatności weksla, BK odzyskuje środki po wykupieniu weksla od płatnika.

• Klient oddaje weksel do dyskonta w banku komercyjnym→ Przyjmując weksel BK udziela swojemu klientowi pożyczki→ Przed terminem do wykupu→ Jeśli BK poszukuje źródeł płynności może oddać ten weksel do redyskonta w BC

Charakterystyka kredytu redyskontowego

Kredyt redyskontowy:

• BC przyjmując przedstawione mu do wykupu weksle, udziela bankom komercyjnym kredytu pod zastaw tych weksli

• Przyjmując weksel od BK, BC potrąca od nominalnej kwoty weksla redyskonto

• BC wpływa na jakość dyskontowanych przez banki komercyjne i przedstawionych mu do redyskonta weksli

Wykład 9

• Kredyt lombardowy

- Kolejny sposób na powiększenie płynności banków komercyjnych przez bank centralny

-udzielany bankowi komercyjnemu pod zastaw papierów wartościowych

- przyjmowane w zastaw papiery wartościowe stanowią zabezpieczenie zwrotu kredytu

-zastaw/wartość kredytu nie przekracza 80% pap. wart.

-przeznaczony do krótkotrwałego uzupełniania płynności przez banki komercyjne w sytuacji niespodziewanego jej zachwiania

Charakterystyka kredytu lombardowego:

- udzielany jest bankom komercyjnym pod zastaw pap wart

- BC może regulować wolumenem udzielanego kredytu na kilka sposobów

- najważniejszym narzędziem BC pozostaje oprocentowanie kredytów

Transakcje kredytowe BC są wypierane przez operacje otwartego rynku OOR, które są bardziej elastyczne, wygodniejsze do stosowania.

• Transakcje depozytowe

- bank komercyjne uzyskuje możliwość ulokowania nadwyżki wolnych środków w sposób przynoszący określone korzyści finansowe przy praktycznie zerowym ryzyku

- oprocentowanie depozytów przyjmowanych przez BC stanowi dolny poziom wahań rynkowych stóp procentowych.

POZOSTAŁE INSTRUMENTY POLITYKI PIENIĘŻNEJ

• Limity kredytowe

- określają max pułap udzielanych kredytów

- wyrażone kwotowo jako przyrost wielkości kredytu

- dotyczą wszystkich kredytów lub ich określonego rodzaju

Jest to instrument rzadko stosowany. Działa szybko, bez opóźnień czasowych, ogranicza jednak konkurencję między bankami i mechanizm kreacji pieniądza, więc raczej nie ma zastosowania w gospodarce rynkowej

• Regulacja stóp procentowych

- określenie przez bank max i/lub min lub stałego oprocentowania

- może dotyczyć wszystkich stóp procentowych lub poszczególnych jej rodzajów

- niekorzystnie wpływa na działalność banków komercyjnych i oddziałuje na popyt podmiotów gospodarujących.

• Perswazja (oddziaływanie BC na banki komercyjne przez perswazję)

- bank centralny przekazuje sugestie co do pożądanego kierunku polityki kredytowej

- sugestie te nie są zazwyczaj formalnie obowiązujące, chociaż w niektórych przypadkach BC może zastosować środki przymusu

- potrzeba zachowania dobrego imienia i stosunków z BC nakłania do stosowania zaleceń BC

- im więcej banków tym skuteczność mniejsza tego instrumentu, im mniej banków, tym większa skuteczność

PODSUMOWANIE POLITYKI PIENIĘŻNEJ- czyli co powinien robić BC, aby:

• Zwiększyć podaż pieniądza (polityka ekspansywna)

- obniżyć stopę dyskontową w celu zwiększenia pożyczek udzielanych bankom komercyjnym

- zakupić wyemitowane przez rząd pap wart na otwartym rynku

- obniżyć poziom wskaźnika rezerw obowiązkowych

• Zmniejszyć podaż pieniądza (polityka restrykcyjna)

- ograniczyć ogólną sumę pożyczek udzielanych bankom poprzez podwyższenie stopy dyskontowej

- sprzedawać wyemitowane przez rząd pap wart posiadane przez BC

- podwyższać poziom wskaźnika rezerw obowiązkowych

POLITYKA KURSOWA 8.05.07r.

Miejsce polityki kursowej w polityce finansowej państwa:

Polityka gospodarcza państwa




Polityka finansowa państwa





Polityka monetarna Polityka fiskalno- budżetowa

(pol. pieniężna oraz

pol. kursu walutowego)

I. Definicja, cel, istota

Polityka kursowa- całokształt działań instytucji publicznych związanych z kształtowaniem kursu walutowego oraz warunków działania rynku walutowego.

Od zasad polityki kursu walutowego uzależniony jest system walutowy określonego obszaru, a w konsekwencji reguły obrotu i wymienialności walut.

Celem polityki kursu walutowego jest ustalenie jego optymalnego poziomu z punktu widzenia potrzeb bilansu płatniczego i gospodarki wewnętrznej.

Istota polityki kursowej:

- kurs waluty krajowej wpływa na wysokość cen towarów w eksporcie i cen towarów z importu na rynku krajowym. Jego zmiany wpływają, więc na bilans handlowy, a przez to na całą gospodarkę

- podwyższenie kursu waluty krajowej nazywamy rewaluacją/aprecjacją, natomiast obniżenie kursu- dewaluacją/deprecjacją.

Dewaluacja/deprecjacja - obniżenie kursu walutowego

* skutki:

- spadek cen towarów eksportowanych na rynkach zagranicznych (dewaluacja)

- wzrost cen towarów z importu na rynku krajowym

* co powoduje:

- wzrost zdolności konkurencyjnej dóbr krajowych

- wzrost eksportu i zatrudnienia

- działa korzystnie na bilans handlowy

Rewaluacja/aprecjacja-podwyższenie kursu walutowego

* skutki:

- wzrost cen towarów eksportowanych na rynkach zagranicznych

- spadek cen towarów z importu na rynkach krajowych

* co powoduje

- spadek zdolności konkurencyjnej dóbr krajowych za granicą

- spadek eksportu

-działa niekorzystnie na bilans handlowy i płatniczy

- ułatwia nasycenie rynku wewnętrznego potrzebami towarowymi

- sprzyja pobudzaniu konkurencji na rynku wewnętrznym

- osłabia tendencje inflacyjne

II. Rodzaje walut

Pojęcie waluty obejmuje system pieniężny danego obszaru walutowego, składającego się przeważnie z jednego terytorium państwowego, a czasami terytorium państw połączonych unią walutową.

Pojęcia tego używa się na 3 płaszczyznach:

- oznaczenie narodowej jednostki walutowej

- system pieniężny danego obszaru walutowego

- powiązanie systemów pieniężnych dwóch lub kilku obszarów walutowych

Klasyfikacja walut pod kątem ich znaczenia w międzynarodowych stosunkach walutowych:

- waluty „twarde”- cechują się wymienialnością, można je zamienić na inne w dowolnym czasie i miejscu na globie. Należą do walut wiodących i cieszą się szczególnym zaufaniem, np.dolar, Euro,jen, frank szwajcarski.

- waluty „słabe”(miękkie)- nie można ich swobodnie wymieniać na inne, a ich wywóz z danego obszaru walutowego podlega licznym administracyjnym restrykcjom.

III. Wymienialność finansowa walut

W szerokim rozumieniu wymienialność to możliwość zamiany pieniądza jednego kraju na pieniądz innego kraju według jednolitego kursu walutowego.

Wyróżnia się trzy podstawowe standardy wymienialności:

1. Wymienialność zewnętrzną (exteranal cenvertibility)

2. Wymienialność według zaleceń MFW- zgodnie z art. VIII statutu

3. Wymienialność całkowitą

ad 1.

- zapewnienie nierezydentom przez władze monetarne danego kraju swobody w płatnościach z tytułu transakcji bieżących z rezydentami tego państwa

- nierezydenci mają możliwość zamiany waluty zewnętrznie wymienialnej pochodzącej z transakcji bieżącej na walutę o wyższym stopniu wymienialności

- pozostałe rodzaje płatności między określonym państwem a zagranicą są poddane reglamentacji

ad 2.

- brak ograniczeń dewizowych w zakresie transakcji bieżących z zagranicą zarówno w stosunku do rezydentów, jak i nierezydentów.

- nieuczestniczenie w dyskryminujących inne kraje porozumieniach walutowych

- posługiwanie się polityką jednolitego kursu walutowego

- wykup własnej waluty przedstawianej rządowi przez władze monetarne innego kraju członkowskiemu MFW (Międzynarodowy Fundusz Walutowy) przy założeniu, że pochodzi ona z transakcji bieżących

ad 3.

- nieograniczona zdolność do wypełniania funkcji międzynarodowych

- brak ograniczeń dewizowych bez względu na to, kto dokonuje wymiany i jakiej transakcji ona dotyczy

IV. Warianty polityki kursowej

Kurs waluty można rozumieć jako cenę jednej jednostki waluty wyrażonej w jednostkach innej waluty, a działania władz publicznych wpływających na te cenę nazywane są polityką kursową.

W ramach polityki kursowej władze rozstrzygają następujące kwestie

1. Reguły kształtowania kursu

2. Zmienność kursu

3. Jednolitość kursu

4. Zakres ograniczeń nałożonych na transakcje walutowo-dewizowe

ad1.

- możliwość ustalania poziomu kursu walutowego sprowadzają się do wyboru między regulacją zapewniającą równowagę płatniczą a kursem wyższym lub niższym od rzeczywistej wartości danej waluty

- kursy niższe prowadzą do deficytu w bilansie płatniczym i odpływu rezerw dewizowych, w długim okresie prowadzą do zjawiska życia ponad stan kosztem zadłużenia zewnętrznego

- kursy wyższe prowadza do utraty konkurencyjności i spekulacyjnego napływu dewiz do kraju i w długim okresie powodują spadek dochodów realnych i obniżają poziom życia

-w długim okresie kurs walutowy powinien kształtować się na poziomie równowagi

ad2.

W zakresie regulowania zmienności kursu władze mogą wybierać między kursem stałym (fixed) a płynnym (clean floating) i szeregiem rozwiązań pośrednich:

- adjustable peg- kurs dostosowywany co pewien czas

- floating sterowany- kurs elastyczny z interwencja państwa na rynku walut obcych

- clean floating- kurs płynny czysty, itp.

-Kurs stały- zmiany dokonywane rzadko- na podstawie jednorazowej decyzji rządu (dewaluacja lub rewaluacja), lub mogą też dokonywać się stopniowo (depracjacja lub aprecjacja)

-Kurs płynny- zmiany dokonują się same pod wpływem wahań popytu i podaży waluty danego kraju na międzynarodowym rynku dewizowym. Państwo może oddziaływać na popyt i podaż na rynku dewiz przez interwencyjne zakupy lub sprzedaż dewiz przez BC

Ad 3.

- istotną kwestią, będącą podstawą racjonalnej polityki kursowej jest utrzymanie przez instytucje publiczne zasady jednolitości kursu walutowego dla wszystkich operacji ujmowanych w bilansie płatniczym

- każde przedsięwzięcie w kierunku różnicowania cen walut w zależności od sposobu jej użycia obniża długookresową efektywność funkcjonowania systemu ekonomicznego państwa.

POLITYKA PIENIĘŻNA I KURSOWA- ZAKOŃCZENIE

Na kształt polskiego systemu pieniężno-kredytowo-walutowego znaczący wpływ wywierają międzynarodowe instytucje finansowe, w których polska uczestniczy lub z którymi współpracuje:

- Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW)

- Bank Światowy (BŚ)

- Europejski Bank Inwestycyjny (EBI)

-Bank Rozliczeń Międzynarodowych

-Europejski Bank Centralny (EBC)

-Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBOR)

Polityka fiskalna (budżetowa)

Definicja, istoty, zasady

Polityka fiskalna- oznacza gromadzenie i wydatkowanie środków budżetowych dla realizacji celów polityki społeczno- gospodarczej państwa.

W wąskim ujęciu pojęcie polityki fiskalnej ogranicza się do regulowania ogólnej wysokości i proporcji dochodów i wydatków budżetowych oraz ich wzajemnego stosunku (salda budżetowego), w szerszym zaś obejmuje również politykę podatkową oraz politykę wydatków budżetowych.

Polityka fiskalna, czy budżetowa?

-W większości przypadków termin polityka fiskalna i polityka budżetowa są używane zamiennie

-W przypadku niektórych państw(zwłaszcza państw transformacji) polityka budżetowa znacznie przekracza znaczenie tradycyjnie pojmowanej polityki fiskalnej, ponieważ po stronie dochodów istotną pozycję stanowią wpływy z przedsiębiorstw państwowych i prywatyzacji, po stronie wydatków zaś dotacje na rzecz deficytowych państwowych przedsiębiorstw.

Istota polityki fiskalnej:

-Szczególne miejsce w polityce fiskalnej zajmuje budżet państwa, który jako roczny plan finansowy obejmuje zestawienie stałych wpływów i wydatków państwa oraz wskazuje źródła pokrycia niedoboru lub kierunki rozdysponowania nadwyżki.

-Budżet państwa jest więc finansowym wyrazem i równocześnie instrumentem polityki społeczno- gospodarczej państwa

Zasady polityki budżetowej.

Do głównych zasad polityki budżetowej zalicza się:

1.Zasadę rocznego budżetowania- plan dochodów i wydatków obejmuje okres jednego roku, co zapewnia periodyczne uchwalanie budżetu przez parlament

2.Zasadę zupełności- budżet obejmuje wszystkie dochody i wydatki, tym samym żadna z dziedzin działalności finansowej państwa nie może być pominięta czy wyłączona z planu budżetowego

3.Zasadę jedności- budżet państwa powinien tworzyć jedną całość, dochody i wydatki powinny być ujęte w jednym zestawieniu

4.Zasadę jawności- budżet państwa powinien być podany do publicznej wiadomości, dotyczy to zarówno fazy tworzenia, jak i uchwalania, wykonywania i kontroli

5.Zasadę równowagi budżetowej- polega na dążeniu do tego aby bieżące dochody budżetowe były wystarczające na pokrycie wydatków, współcześnie zasada ta traci na znaczeniu a deficyty i nadwyżki są stosowane celowo w polityce gospodarczej.

Wykład 15.05.

Instrumenty polityki fiskalnej

Wyróżnia się możliwości bezpośredniego i pośredniego oddziaływania narzędzi polityki fiskalnej na gospodarkę

Możliwość bezpośredniego oddziaływania można podzielić na 2 grupy:

- po stronie dochodów budżetowych

- po stronie wydatków budżetowych

Po stronie dochodów budżetowych:

• Podatki bezpośrednie

- podatek dochodowy od osób fizycznych i prawnych

- ulgi i zwolnienia podatkowe, skala podatkowa

• Podatki pośrednie

- podatek VAT

- podatek akcyzowy

- podatek importowy (1993-1996)

Po stronie wydatków budżetowych:

- Dotacje na finansowanie bieżących zadań gospodarczych

- Wydatki bieżące w sferze budżetowej

- Wydatki majątkowe

Możliwości pośredniego oddziaływania instrumentów polityki budżetowej na gospodarkę:

- Finansowanie różnic stóp procentowych kredytów

- Dekapitalizacja banków komercyjnych

- Udzielanie poręczeń i gwarancji

- Dofinansowanie inwestycji publicznych

- Zamówienia publiczne

FUNKCJE POLITYKI FISKALNEJ

1.Alokacyjna

2.Redystrybucyjna

3.Stabilizacyjna

FUNKCJA ALOKACYJNA

- Istota funkcji alokacyjnej polityki budżetowej stanowi alokowanie poza mechanizmem rynkowym pewnej części dóbr i usług, co pozwala państwu w sposób świadomy eliminować jego niedoskonałości , umożliwiając w ten sposób m.in. dostęp do określonych dóbr i usług każdej osobie, bez względu na wielkość dochodów którymi dysponuje.

- funkcja ta polega więc na oddziaływaniu na strukturę angażowanych czynników produkcji, a tym samym na strukturę wytwarzanego produktu społecznego.

- funkcja ta realizowana jest poprzez gromadzenie dochodów na potrzeby związane z działalnością publiczną oraz ponoszenie wydatków związanych z tą działalnością

- zadania alokacyjne polityki budżetowej polegają na:

* kształtowaniu podziału czynników wytwórczych i dóbr materialnych między sektorem publicznym i sektorem prywatnym

* ukształtowaniu podziału czynników wytwórczych w ramach sektora publicznego

* oddziaływaniu na alokacje zasobów w ramach sektora prywatnego

- w ramach sektora publicznego alokacji dokonuje się przez bezpośrednie określenie wielkości środków przeznaczonych na finansowanie poszczególnych rodzajów usług publicznych

Można wśród nich wyodrębnić dwie kategorie:

* świadczeń publicznych koniecznych-dostarczone obywatelom jako jednorodnej zbiorowości(np. administracja, obrona narodowa)

* świadczeń publicznych pożądanych- o zindywidualizowanym charakterze(np. ochrona zdrowia , oświata)

- Oddziaływanie na alokację zasobów w ramach sektora prywatnego polega na tworzeniu systemu zachęt (ulgi, zwolnienia podatkowe, subsydia) lub ograniczeń (podwyższone opodatkowanie), który kształtując relację opłacalności , wpływałyby na podejmowanie produkcji określonych dóbr i usług.

FUNKCJA REDYSTRYBUCYJNA

- funkcja redystrybucyjna polityki budżetowej polega na świadomym oddziaływaniu przez państwo na ostateczny podział dochodów indywidualnych.

- jej zadaniem jest korygowanie ukształtowanego przez mechanizm rynkowy podziału dochodów indywidualnych.

W praktyce wyróżnia się 3 płaszczyzny oddziaływania budżetu na podział dochodów w społeczeństwie , a mianowicie :

1. redystrybucja dochodów pieniężnych za pomocą systemu podatków i pieniężnych transferów socjalnych(głównie świadczenia społeczne)

2. bezpłatne lub częściowo odpłatne zaspokajanie określonych potrzeb w ramach usług społecznych (ochrona zdrowia , oświata itd.)

3. oddziaływanie na warunki w jakich kształtuje się pierwotna dystrybucja dochodów (np. wydatki na szkolenie siły roboczej, mobilność terytorialną i zawodową siłę roboczą )

- władze wychodzą z założenia , że dystrybucja dochodów ukształtowana przez mechanizm rynkowy jest nadmiernie zróżnicowana i dokonują jej korekty przez opodatkowanie dochodów oraz majątku.

- funkcja redystrybucyjna podatków sprowadza się przede wszystkim do wykorzystania opodatkowania jako narzędzia makroekonomicznego kształtowania popytu

- opodatkowanie może mieć charakter stały , liniowy, degresywny lub progresywny

- zdecydowanie najczęściej stosowana jest formuła progresywna przyczyniająca się do spłaszczenia dochodów (FORMUŁY PODATKOWE)

FUNKCJA STABILIZACYJNA

- stabilizacyjne zadania polityki budżetowej polegają na wykorzystywaniu instrumentów budżetowych do oddziaływania - poprzez kształtowanie poziomu zagregowanego popytu- na procesy gospodarcze w skali makroekonomicznej, w celu zapewnienia zrównoważonego wzrostu gospodarczego w warunkach wysokiego stopnia wykorzystania potencjału gospodarki , stabilności cen oraz równowagi zewnętrznej.

Podstawę koncepcji stabilizacyjnej funkcji polityki budżetowej stanowi teoria Keynesa:

- mechanizm rynkowy samoczynnie nie zapewnia stanu równowagi na poziomie zapewniającym pełne wykorzystanie czynników produkcji

- przyczyną tego stanu jest zbyt mały efektywny popyt.

- potrzebna jest interwencja państwa polegająca na wykorzystaniu narzędzi budżetowych w celu kreowania odpowiedniego dla stanu równowagi efektywnego popytu

- w przypadku zagrożenia recesją powinno następować obniżanie dochodów i zwiększenie wydatków budżetowych dające w efekcie wzrost globalnego popytu.

- w sytuacji niebezpieczeństwa przegrzania koniunktury rząd powinien prowadzić politykę restrykcyjną obejmującą zwiększenia wypływów do budżetu i zmniejszenie wydatków budżetowych , mających na celu ograniczenie globalnego popytu

- przesłanki prowadzenia stymulacyjnej bądź restrykcyjnej polityki fiskalnej tkwią w zjawiskach LUKI RECESYJNEJ lub LUKI INFLACYJNEJ

Luka recesyjna - występuje wtedy gdy równowaga miedzy zagregowanym popytem i podażą występuje na poziomie niższym niż wynikającym z wielkości produktu narodowego przy pełnym zatrudnieniu.




3


C+I+G 2

1


D


E






C

A B PN

1-Krzywa zagregowanego popytu przed wzrostem zakupów rządowych

2-krzywa zagregowanego popytu po wzroście zakupów rządowych

3-krzywa równowagi miedzy produktem narodowym a zagregowanym popytem

A - PN (produkt narodowy)przy niepełnym zatrudnieniu

B - PN przy pełnym zatrudnieniu

DE - LUKA RECESYJNA

Luka inflacyjna - oznacza, że w punkcie wyznaczonym wielkością PN przy pełnym zatrudnieniu zagregowany popyt jest większy niż wielkość tego produktu.












C+I+G 3

1

2

C

B

A PN

1. krzywa zagregowanego popytu przed zmniejszeniem wydatków rządowych

2. krzywa zagregowanego popytu po zmniejszeniu zakupów rządowych

3. krzywa równowagi miedzy PN a zagregowanym popytem

A - PN przy pełnym zatrudnieniu

CB - LUKA INFLACYJNA

Luka recesyjna i inflacyjna:





produkt luka inflacyjna




C+I+G potencjalny 3


1 luka recesyjna




2

PN

A

1. linia globalnego popytu zapewniająca pełne zatrudnienie

2. linia globalnego popytu przy niedowzorowanych wydatkach rządowych

3. linia globalnego popytu przy przeszacowanych wydatkach rządowych

Funkcje polityki fiskalnej - podsumowanie

Oddziaływanie państwa na gospodarkę za pomocą dochodów i wydatków publicznych.

Funkcje polityki fiskalnej	Dochody publiczne	Wydatki publiczne
alokacyjna	- pożyczki publiczne (ograniczają pożyczki prywatne) - polityka podatkowa: * cła protekcyjne * instrumenty podatkowe promujące i hamujące rozwój określonych przedsięwzięć (np. ulgi, zwolnienia z podatku VAT)	- wydatki inwestycyjne - wydatki na działalność służbowa, które przyczyniają się do poprawy funkcjonowania infrastruktury ekonomicznej i społecznej
redystrybucyjna	- podatek bezpośredni od dochodów osobistych	- pieniężne transfery socjalne (np. zasiłki dla bezrobotnych) - bezpłatne lub częściowo odplatane zaspokajanie określonych usług społecznych - kształtowanie wyjściowych warunków podziału dochodów (np. wydatki na szkolenia)
stabilizacyjna	- operacje pożyczkowe - wywołujące efekt deflacyjny (gdy pożyczka publiczna absorbuje nadmiar siły nabywczej ludności) * wywołujące efekt inflacyjny (gdy finansują wydatki publiczne) - operacje podatkowe "automatyczne stabilizatory" wynikające z progresywnego charakteru podatku dochodowego * zmiana stawek podatkowych * ulgi i zwolnienia podatkowe stymulujące inwestycje lub eksport	- wydatki na wynagrodzenia w sektorze publicznym - świadczenia socjalne - wydatki na roboty publiczne - wydatki zbrojeniowe

Wykład 22.05.2007r.

Polityka fiskalna (budżetowa)-dokończenie

Pasywna polityka fiskalna + automatyczne stabilizatory koniunktury

Polityka fiskalna wg monetarystów

• Wskazują na liczne wady aktywnej polityki fiskalnej

• Pierwszoplanowa rola dla narzędzi polityki monetarnej

• Oddziaływanie na popyt jedynie pośrednio przez zmiany ilości pieniądza i kształtowanie warunków na rynku pieniężnym i kredytowym

• Rola władz powinna ograniczać się do tworzenia odpowiednich warunków dla gospodarki prywatnej oraz zapewnieniu stałej stopy wzrostu ilości pieniądza i odpowiadającemu jej wzrostu produktu narodowego

• Funkcje regulacyjne pełnić będzie mechanizm rynkowy

• Polityka fiskalne ma jedynie znaczenie redystrybucyjne

• Stabilizacyjne działania są zbędne i mogą jedynie ograniczać efektywność sektora prywatnego

• Właściwa polityka fiskalna powinna mieć charakter pasywny

Istota pasywnej polityki fiskalnej

• Pasywna polityka fiskalna opiera się na koncepcji działania automatycznych stabilizatorów koniunktury, które oddziałują na popyt globalny

• Automatyczne stabilizatory koniunktury to narzędzia polityki fiskalnej, które reagują na zmiany aktywności gospodarczej bez potrzeby podejmowania jakichkolwiek decyzji dot. ich zastosowania

• Działają samoczynnie, chociaż ustanowienie ich wymaga aktywności państwa

Automatyczne stabilizatory koniunktury:

- podatki dochodowe

- podatki pośrednie

- zasiłki z tytułu bezrobocia i inne świadczenia społeczne

- programy pomocy dla rolnictwa

• Działanie automatycznych stabilizatorów koniunktury wynika z właściwej niektórym dochodom podatkowym i wydatkom budżetowym wrażliwości (elastyczności) na zmiany sytuacji koniunktury

• W okresie ekspansji automatyczne stabilizatory koniunktury wywołują tendencję do powstawania nadwyżki budżetowej (czy też do zmniejszenia deficytu budżetowego) a w okresie recesji przyczynia się do powstania (czy też powiększenia deficytu budżetowego

Działania podatków

• W warunkach spadku koniunktury- czego wyrazem są m. in. malejące dochody - progresja podatkowa zmniejsza ciężar opodatkowania, przeciwdziałając nadmiernemu spadkowi popytu, produkcji i zatrudnienia

• W warunkach nadmiernej ekspansji gospodarczej, kiedy dochody rosną szybko, powodują wyhamowanie popytu i nadmiernie „przegrzanej” koniunktury.

Działanie zasiłków dla bezrobotnych

• Utrata pracy oznacza automatyczne uzyskanie zasiłku, podjęcie pracy oznacza pozbawienie do jego pobierania

• W ten sposób zasiłki dla bezrobotnych stają się narzędziem tworzenia lub redukowania popytu w zależności od sytuacji na rynku pracy

Zalety automatycznych stabilizatorów koniunktury:

• Szybkość reakcji na cykliczne wahania popytu

• Samoczynny charakter automatycznych stabilizatorów upodabnia je do naturalnych mechanizmów rynkowych.

Wady:

• Mechaniczny charakter reakcji

• Bezradne wobec zakłóceń natury strukturalnej

• Niezdolność do stworzenia bodźców do zmiany istniejącej sytuacji ekonomicznej

• Ich funkcją jest obrona istniejącego poziomu aktywności gospodarczej przez obronę wyjściowych rozmiarów popytu globalnego, niezależnie od tego, czy popyt ten ustabilizował się dna poziomie zapewniającym wysokie zatrudnienie czy tez nie

Aktywna polityka fiskalna

• Poprzez aktywną politykę fiskalną państwo próbuje kształtować rzeczywistość gospodarczą tak, aby maksymalnie ograniczać zjawiska negatywne takie, jak np. bezrobocie, a zarazem stymulować zjawiska pozytywne takie jak np. wzrost gospodarczy

• Aktywna polityka fiskalna stanowi element interwencjonizmu państwowego oparta jest na wykorzystanie nieautomatycznych stabilizatorów gospodarczych, wśród których szczególną rolę odgrywają różnego rodzaju składniki wydatków budżetowych

Nieautomatyczne stabilizatory koniunktury

• Wydatki tradycyjne- związane są z pewnym podstawowymi funkcjami państwa jako organizacji społecznej i politycznej np. obrona narodowa, administracja

• Wydatki państwa dobrobytu (państwa opiekuńczego)- to w danej mierze transfery w postaci rent, emerytur, zasiłków chorobowych rodzinnych, czy też zasiłków dla bezrobotnych

• Wydatki gospodarki mieszanej- państwa jako konsekwencja włączenia się państwa do gospodarki np. subsydia oraz niektóre inwestycje infrastrukturalne

Wady nieautomatycznych stabilizatorów koniunktury

• Realizowanie aktywnej polityki fiskalnej wymaga wprowadzenia zmian legislacyjnych w programach budżetowych

• Występuje tzw. efekt opóźnień czasowych

- fazy rozpoznania

- fazy diagnozy

- fazy decyzyjnej

- fazy instrumentalnej

Deficyt budżetowy w teoriach ekonomii

• Jedna z głównych idei keynesowskich podstaw interwencjonizmu państwowego opierała się na założeniu, że budżet państwa nie musi być zrównoważony, umożliwia to bowiem prowadzenie aktywnej polityki antycyklicznej

• Neoklasyczne nurty myśli ekonomi kwestionują celowość i praktyczną skuteczność wykorzystania deficytu budżetowego jako narzędzie polityki stabilizacyjnej.

Krytyka deficytu budżetowego jako narzędzia polityki fiskalnej

• Usuwa symptomy, a nie rzeczywiste przyczyny kryzysowych zjawisk w gospodarce

• Finansowanie deficytu budżetowego prowadzi do nasilenia presji inflacyjnej w gospodarce

• Powstanie tzw. efektu wypychania (crowding uot effect)- konsekwencją deficytu jest wzrost zapotrzebowania rządu na kredyt, co prowadzi do wzrostu stopy procentowej i spadku ilości prywatnych kredytów inwestycyjnych. Oznacza to, że dodatkowy popyt wywołany rosnącymi wydatkami budżetowymi jest neutralizowany spadkiem aktywności sektora prywatnego.

Źródła finansowania deficytu budżetowego

Sposoby finansowania to:

• Pożyczanie pieniędzy od innych podmiotów gospodarczych- groźba wpadnięcia w tzw. pułapkę zadłużenia, kiedy to odsetki od zaciągniętych kredytów stają się tak duże, że wymagają zaciągania coraz to nowych kredytów dla utrzymania wypłacalności budżetu

• Zwiększanie emisji pieniądza- zależy od relacji między bankiem centralnym a rządem

Sposób pierwszy nie zwiększa łącznej ilości pieniądza w gospodarce, sposób drugi przyczynia się do wzrostu ilości pieniądza w obiegu.

Dług publiczny

• Aby zrównoważyć deficyt budżetowy, niezbędne jest uzyskiwanie dodatkowych przychodów przez zadłużenie instytucji publicznych. W ten sposób powstaje dług publiczny

• Dług publiczny to zobowiązanie Skarbu Państwa wynikające z zaciągnięcia w krajowych i zagranicznych instytucjach finansowych, pozostających do wykupienia papierów wartościowych oraz z innych tytułów np. bieżących i długoterminowych rozliczeń z bankami, kredytów infrastrukturalnych, itp.

D_b= (G+H+r*B)-T

D_b- deficyt budżetowy

G- wydatki państwa na dobra i usługi

H- transfery

r- stopa oprocentowanie długu publicznego

B- wielkość długu publicznego

T- podatki

Ciężar obsługi długu publicznego obejmuje to r*B, oprócz samej kwoty długu publicznego istotna jest także stopa oprocentowania.

Koncepcja mnożnika inwestycyjnego, krzywa Laffera - przypomnieć sobie.

MODEL IS-LM

Wykład 13

Model IS-LM

• Model IS (Inwestments -Savings)-LM (Liquidity Money)- jest to model mechanizmu transmisyjnego pomiędzy rynkiem towarowym a rynkiem pieniężnym przy założeniu niepełnego wykorzystania zdolności produkcyjnych I gospodarce zamkniętej

• Za twórcę modelu IS-LM uważa się Hicksa, brytyjskiego ekonomistę i laureata nagrody Nobla z 1972 r

Istota modelu IS-LM

Linia IS- wyznacza poziom produktu, dla którego przy danej stopie procentowej istnieje równowaga na rynku dóbr i usług

Linia LM- wyznacza poziom produktu, dla którego przy danej stopie procentowej i podaży pieniądza istnieje równowaga na rynku pieniężnym

Przecięcie się obu linii- punkt E symbolizuje poziom stopy procentowej, dla której przy danej podaży pieniądza panuje równowaga na obu rynkach równocześnie, czyli równowaga ogólna


















Krzywa IS- konstrukcja

• Rynek dóbr i usług znajduje się w równowadze wówczas, gdy popyt globalny i dochód narodowy brutto są sobie równe (linia 45⁰)

• Położenie krzywej popytu globalnego zależy od wydatków konsumpcyjnych K, popytu inwestycyjnego I, wydatków rządowych G, nadwyżki eksportu nad importem Ex-Im(lub odwrotnie)









AD₃=K+I+G+(Ex-Im)


E₃


AD₂=K+I+G



E₂


AD₁=K+I


E₁



E₀ AD₀=K

Y=P

45⁰

Y₀ Y₁ Y₂ Y₃ dochód narodowy brutto

Rynek dóbr znajduje się w równowadze, gdy planowane inwestycje I są równe planowanym oszczędnościom S. Z tego powodu zbiór kombinacji stopy procentowej i dochodu, przy których występuje równowaga na rynku dóbr określany jest mianem krzywej IS.

Krzywa IS jest zbiorem różnych kombinacji dochodu i stopy procentowej, przy której rynek dóbr znajduje się w równowadze.









AD₂

E₂



AD₁



E₁ AD₀


E₀


45⁰



Y₀ Y₁ Y₂


E₀


r₀


r₁ E₁

E₂


r₂

IS





Nachylenie krzywej IS

• Krzywa IS ma nachylenie ujemne

• Wyższej stopie procentowej towarzyszy niższy dochód

Przesunięcia krzywej IS informują o zmianach dochodu zapewniającego równowagę, spowodowanych przesunięciami krzywej popytu globalnego pod wpływem zmian stopy procentowej. Wszystkie pozostałe przyczyny przesunięcia krzywej popytu globalnego znajdują odzwierciedlenie w równoległym przesunięciu krzywej IS. Przy danej stopie procentowej mogą to być np.:

• Wzrost optymizmu przedsiębiorstw w ocenie przyszłych zysków

• Czy zwiększenie wydatków państwa, które zaowocują wzrostem popytu globalnego i co za tym idzie przesunięciami krzywej IS w górę.

Krzywa LM- konstrukcja







LM




E₁ E₁



r₁




LL₁

E₀ E₀



r₀

LL₀





Y₀ Y₁ dochód narodowy

• Rynek pieniężny znajduje się w równowadze, gdy popyt na zasoby pieniądza L równy jest wielkości zasobów pieniądza M

• Krzywa LM jest zbiorem różnych kombinacji stopy procentowej i dochodu, przy których rynek pieniądza znajduje się w równowadze

Nachylenie krzywej LM

• Krzywa LM ma nachylenie dodatnie

• Przy wyższym dochodzie niezbędna jest wyższa stopa procentowa, aby nie dopuścić do wzrostu popytu na pieniądz i utrzymać rynek pieniężny w równowadze przy nie zmienionej podaży pieniądza

Przesunięcie krzywej LM

Krzywą LM wykreślamy dla danej realnej podaży pieniądza. Jeżeli poruszamy się wzdłuż tej krzywej, to wyższej stopie procentowej musi towarzyszyć wyższy dochód, gdyż tylko wtedy możliwe będzie zbilansowanie wielkości zapotrzebowania na realne zasoby pieniądza ze stałą jego podażą.

Zmienianie realnej podaży pieniądza powoduje równoległe przesuwanie krzywej LM

• Zwiększanie realnej podaży pieniądza powoduje przesuwanie się krzywej LM w dół

• Zmniejszanie realnej podaży pieniądza powoduje przesuwanie się krzywej LM w górę

Równowaga na obu rynkach dóbr i pieniądza









AD₂ RYNEK TOWAROWY

E₂





AD₀



E₀

AD₁

E₁




45⁰



Y₁ Y₀ Y₂











LM LL₁



E₁ LL₀ E₁


r₁



r₀ LL₂ E₀


r₂ E₂

IS





Y₁ Y₀ Y₂ Dochód narodowy M₀

Realne zasoby pieniądza





LM







r₁ A B

E



r_e

IS




Y_1a Y_e Y_1b

W punkcie E obydwa rynki znajdują się równocześnie w równowadze. Oznacza to, że oddziałują one wzajemnie na siebie; w procesie tych oddziaływań ustalą się, odpowiadające warunkom równowagi, poziomy stopy procentowej r_e i dochodu Y_e.

Jeżeli stopa procentowa kształtowałaby się na poziomie r₁, to przy dochodzie równym Y_1a znaleźlibyśmy się w punkcie A na krzywej IS. Taka kombinacja zapewnia równowagę na rynku dóbr. Dla zapewnienia równowagi na rynku pieniądza musielibyśmy znaleźć się w punkcie B na krzywej LM. Dochód Y_1a okazuje się za niski dla zapewnienia równowagi na rynku pieniądza. Jeżeli dochód jest za niski, to popyt na pieniądz okazuje się niewystarczający w zestawieniu z daną wielkością jego podaży. Nadwyżka podaży pieniądza wywoła spadek stopy procentowej i proces dostosowawczy będzie trwał tak długo, aż stopa nie zniży się do poziomu r_e a dochód wzrośnie do poziomu Y_e.

Polityka fiskalna i pieniężna w modelu IS-LM

Polityka fiskalna











LM


E₁



r₁ E₂



r₂ E



r_e

IS₁

IS₂

IS




Y_e Y₂ Y₁

• Początkowo równowaga występuje w punkcie E

• Przyjmijmy, ze państwo zwiększa wydatki budżetowe finansując deficyt sprzedażą obligacji

• Podaż pieniądza nie ulegnie zmianie i nie zmieni się położenie krzywej LM

• Zwiększone wydatki spowodują jedynie przesunięcie krzywej IS w górę do IS₁

• Nowym punktem równowagi będzie więc punkt E₁

• Skutkiem zwiększonych wydatków państwa jest więc wzrost dochodu zapewniającego równowagę oraz wzrost stopy procentowej, który pozwoli zapobiec wzrostowi zapotrzebowania na pieniądz

• Wyższa stopa procentowa wywołana zwiększeniem wydatków rządowych powoduje wypieranie wydatków sektora prywatnego na konsumpcję i inwestycje

• Czyli wzrost stopy procentowej hamuje popyt inwestycyjny w sektorze prywatnym

• Zjawisko to nazywane jest efektem wypychania lub crowding-out

• Skala wypierania zależy od wpływu ekspansji wydatków budżetowych na wzrost stopy procentowej oraz od wrażliwości inwestycji w sektorze prywatnym na zmiany stopy procentowej

• Wypieranie wydatków inwestycyjnych w sektorze prywatnym spowoduje spadek dochodu narodowego i przesunięcie się krzywej IS₁ w dół do pozycji IS₂

• Spadkowi dochodu towarzyszyć będzie także spadek popytu na pieniądz

• Przy niezmienionej podaży pieniądza ustali się nowa równowaga na rynku towarowym i pieniężnym - E₂

Polityka pieniężna


r LM






LM₁

E



r_e



E₁

r₁

IS




Y_e Y₁ Y

• Początkowa równowaga występuje w punkcie E

• Zwiększanie podaży pieniądza spowoduje przesunięcie krzywej LM w prawo do LM₁

• Wzrost realnej podaży pieniądza wymaga obniżenia stopy procentowej, aby skłonić ludzi do utrzymywania większych realnych zasobów pieniężnych

• Niższa stopa procentowa wywoła wzrost wydatków inwestycyjnych i konsumpcyjnych, co w konsekwencji doprowadzi do wzrostu dochodu do Y₁

• Ukształtuje się nowa równowaga E₁ na rynku pieniężnym i towarowym

Polityka fiskalna i polityka pieniężna

LM



r



LM₁

E₁




r₁

E₂



r₂ E



r_e

IS₁

IS




Y_e Y₁ Y₂ Y

• A teraz załóżmy, że oprócz wydatków rząd zwiększa też podaż pieniądza w takim stopniu, aby utrzymać stopę procentową na poziomie wyjściowym, dzięki czemu nie nastąpi zjawisko wypychania

• Dopływ dodatkowej masy pieniądza powoduje przesunięcie krzywej LM do LM₁

• Rząd sprawił tym samym, że ekspansywna polityka fiskalna doprowadziła do ukształtowania się nowego stanu równowagi w punkcie E₂, przy poziomie stopy procentowej na dotychczasowym poziomie i zwiększonym dochodzie na poziomie Y_2.

Wykład 14

Polityka rozwoju gospodarczego

Wzrost gospodarczy- modele

Istota

• Tworzenie warunków do trwałego wzrostu gospodarczego jest jednym z podstawowych wyzwań polityki gospodarczej państwa

• Wzrost gospodarczy jest procesem tworzenia i powiększania rzeczywistych rozmiarów społecznego produktu

• Wzrost gospodarczy czy towarzyszące mu zmiany strukturalne określa się łącznie mianem rozwoju gospodarczego

Czynniki długookresowego wzrostu gospodarczego

• Praca (L)- ludzie zdolne do podjęcia pracy

• Kapitał (K)- rozmiary rzeczowe zdolności produkcyjnych wraz z infrastrukturą

• Postęp techniczny(t)- zwiększający wydajność pracy i produktywność kapitału

Modele wzrostu

• Najprostsze modele wzrostu ukazują związek między zmianami produkcji Y a zmianami zasobu kapitału K. Związek ten jest wyrażony za pośrednictwem inwestycji

• Z kolei funkcja produkcji wiąże produkt z zatrudnieniem, kapitałem(bez względu na poziom ich zasobów), a także postępem technicznym, który determinuje wybór metod produkcji i tym samym udział kapitału i pracy w produkcji

Y=F(L,K,t)

• We wszystkich modelach zasadniczych i wewnętrznym ich elementem jest akumulacja kapitału uznana za motor wzrostu gospodarczego

• Po drugiej wojnie światowej dominowało zainteresowanie modelami wzrostu krótkookresowego. W końcu lat 70-tych zaczęło wzrastać zainteresowanie wzrostem długookresowym. Najbardziej rozpowszechniony był model wzrostu Solowa.

Model wzrostu Solowa




A- stały współczynnik

Y- wielkość produktu

K- ilość kapitału

L- ilość pracy

α i β- współczynniki plastyczności produkcji w stosunku do nakładów kapitału i pracy

α + β=1

Nowe modele wzrostu




α + β może być większe od 1

W modelu tym wzrost inwestycji w danym przedsiębiorstwie przez wzrost zasobów wiedzy i kwalifikacji przyczynia się do wzrostu produkcji w innych przedsiębiorstwach. Jeśli ten wpływ jest wystarczająco silny, może doprowadzić do tego, że w skali gospodarki nie wystąpią malejące przychody z kapitału w długim okresie. Taka sytuacja tworzy miejsce do ingerencji państwa w postaci odpowiedniej polityki inwestycyjnej w nowe technologie, szkolnictwo, infrastrukturę, itd.

Problemy strategii rozwoju

1. Liberalna(monetarystyczna, ortodoksyjna)- poprawianie alokacji zasobów przez wykorzystanie wskazówek dawanych przez rynek i zdanie się na jego mechanizmy

2. Strategia gospodarki otwartej- usiłuje dodatkowo uzyskać korzyści komparatywne kraju w skali międzynarodowej

3. Strategia industrializacji- za drogę do wzrostu uważa się szybką ekspansję sektora przetwórczego

4. Strategia rozwoju rolniczego („zielonej rewolucji”)- nacisk na wzrost produkcji rolnej i stosowania tam, gdzie najważniejszym sektorem gospodarki jest rolnictwo i podstawowym problemem jest walka z głodem

5. Strategia redystrybucyjna- zasadniczym celem jest poprawa podziału dochodów i bogactwa, a ściśle mówiąc likwidacja ubóstwa

Rodzaje polityk strategicznych

• Polityka strukturalna

• Polityka przemysłowa

• Polityka rozwoju gospodarki żywnościowej

• Polityka regionalna

• Polityka ochrony środowiska

• Polityka naukowa i innowacyjna

• Polityka inwestycyjna

POLITYKA STRUKTURALNA

• Nabiera współcześnie coraz większego znaczenia

• Niemożliwe jest zatrzymanie obniżania się tempa wzrostu, podobnie niemożliwy jest powrót do akceptowanego poziomu bezrobocia i inflacji bez dokonania odpowiednich dostosowań i przekształceń strukturalnych

• Cele polityki przeobrażeń strukturalnych są znacznie zróżnicowane w poszczególnych krajach w zależności od ich warunków rozwojowych

Podstawowe cele polityki strukturalnej

• Dążenie do poprawy ekonomicznej efektywności gospodarki przez szybsze przemieszczanie zasobów gospodarki z dziedzin o niskiej efektywności ekonomicznej do dających wysokie dochody

• Przyspieszenie wzrostu gospodarczego i przeciwdziałanie bezrobociu

• Dążenie di unowocześnienia gospodarki przez szybszy rozwój tych dziedzin działalności, które odgrywają rolę nośników współczesnego postępu technicznego

• Dążenie do podniesienia konkurencyjności krajowych wyrobów na rynkach światowych oraz wzmocnienie proeksportowej orientacji gospodarki

• Wykorzystanie procesu zmian strukturalnych do ograniczenia barier surowcowych, energetycznych, demograficznych, itd. występujących w procesie rozwoju

Rodzaje polityki strukturalnej:

1. Polityka dostosowawcza- kładzie nacisk na rozwój nowych dynamicznie rozwijających się dziedzin, może również hamować upadek niektórych dziedzin

2. Polityka zapobiegawcza- opiera się na mechanizmie rynkowym i popieraniu prywatnej inicjatywy, rola państwa polega jedynie na usuwaniu ograniczeń mających sprawne działanie rynków np. monopole

3. Polityka antycypacyjna- polega na ułatwianiu przedsiębiorstwom dostosowania się do nowych warunków gospodarowania w przyszłości np. wypieranie gałęzi wysokiej techniki

POLITYKA PRZEMYSŁOWA

Kryteria wyboru gałęzi przemysłu, które zasługują na popieranie ze strony rządu

• Gałęzie osiągające dużą wartość dodaną na jednego zatrudnionego

• Gałęzie będące podporą rozwoju innych gałęzi przemysłu

• Gałęzie o potencjalnych rezerwach przyszłego rozwoju

• Gałęzie wymagające osłony

• Gałęzie przemysłu o wysokiej technologii

• Gałęzie ważne dla bezpieczeństwa kraju

Typy oddziaływania i instrumenty polityki przemysłowej

• Bodźcowe- najbardziej rozpowszechnione są subsydia

• Regulacyjne- nakładanie na podmioty gospodarcze określonych ograniczeń i ustalaniu reguł zachowania i kontroli ich przestrzegania

• Bezpośrednie- przejmowanie przez władze państwa roli klienta i roli właściciela

Typowe instrumenty polityki przemysłowej:

- ulgi podatkowe, subwencje, kredyty, pożyczki, gwarancje, przyspieszona amortyzacja, cła, kontyngenty, standaryzacja, itp.

POLITYKA ROZWOJU GOSPODARKI ŻYWNOŚCIOWEJ

Kształtowanie rozwoju gospodarki żywnościowej

Instrumenty polityki żywnościowej:

• Instrumenty formalnoprawne- obszar stosunków cywilnoprawnych ochrony ziemi i zasad zmiany charakteru jej użytkowania, norm środowiskowych, norm jakościowych, ubezpieczeń, rent, emerytur

• Instrumenty ekonomiczne- ingerencja w system cen, cła, dotacje, kredyty, pożyczki

• Bezpośrednie działanie gospodarcze-

a)instrumenty rynkowe oddziałujące na podaż lub oddziałujące na popyt produktów żywnościowych

b)instrumenty pozarynkowe: subsydia bezpośrednie, pośrednie, warunki kredytowania rolnictwa

POLITYKA REGIONALNA

Strategia rozwoju regionalnego

• Strategia ekonomicznej aktywizacji- w stosunku do regionów opóźnionych w rozwoju

• Strategia restrukturyzacji- w stosunku do regionów depresyjnych

• Strategia rekultywacji- w stosunku do obszarów ekologicznego zagrożenia

• Strategia wspierania drobnej przedsiębiorczości

POLITYKA OCHRONY ŚRODOWISKA

Celem polityki ochrony środowiska jest doprowadzenie do takiego przebiegu działalności gospodarczej, by dała się pogodzić z celami o charakterze społecznym i ochrony środowiska ustalonymi przez władze państwowe

Instrumenty polityki ochrony środowiska:

• Regulacje bezpośrednie (normy prawne)

• Opłaty

• Bodźce finansowe służące do egzekucji prawa (kary)

• Subwencje i fundusze ekologiczne

POLITYKA NAUKOWA I INNOWACYJNA

Cele polityki naukowej:

1. Strategiczne( realizowane w dłuższym okresie):

• Przemiany strukturalne w gospodarce

• Zwiększenie liczby innowacji przemysłowych

• Podnoszenie konkurencyjności wyrobów na rynkach międzynarodowych

• Zwiększanie liczby miejsc pracy

• Poprawa warunków pracy

• Poprawa opieki zdrowotnej

2. Taktyczne(działania bieżące)

• Polepszenie obsługi informacyjnej i konsultacyjnej

• Wzmacnianie bazy naukowej

• Zwiększanie popytu na innowacje służące społeczeństwu

Typy polityki naukowej:

• Partycypacja- finansowe wspieranie działań za pośrednictwem wyspecjalizowanych instytucji i funduszy

• Regulacja- gdy władza państwowa określa pewne ramy oddziaływań służących realizacji polityki naukowej np. w formie ustaw określających funkcjonowanie wyższych uczelni

• Popieranie- oddziaływanie pośrednie na jednostki badawczo-rozwojowe i organizacje samorządowe nauki w celu zapewnienia ich uczestnictwa w realizacji polityki naukowej państwa, przy pozostawieniu jednak tym instytucjom decyzji w sprawie tematów i zadań badawczych

POLITYKA INWESTYCYJNA

Kierunki działań:

• Regulowanie ogólnych rozmiarów inwestycji

• Kształtowanie struktury inwestycji

• Podnoszenie efektywności procesu inwestycyjnego

Środki realizacji polityki inwestycyjnej:

1. Środki administracyjnoprawne- zasady i tryb postępowania lokalizacyjnego, kredytowania, nadzoru, opodatkowania. Ochrony środowiska

2. Środki techniczno- finansowe- kapitały, dysponowanie którymi jest pod kontrolą rządu

3. Inwestycje publiczne- najsilniejszy sposób interwencji

M1

L

M3

M2

LM

IS

E

r

Y

Y_e

r_e

Popyt globalny (p_g)

Popyt globalny

Stopa procentowa

Y₀ Y₁ Y₂ Dochód narodowy

Popyt gobalny

RYNEK

PIENIĘŻNY

Stopa procentowa

---