Mitologie Shinto

Bibliografia

1. Encyklopedia Gazety Wyborczej. Religie świata, Agora SA, Kraków 2007. Shinto, s. 682-687.

2. Encyklopedia Uniwersalna, pod red. Jamesa Hughesa, Wyd. IV,
   MUZA SA, Warszawa 2000. Szintoizm, s. 221.

Mitologie Japońskie czerpią inspiracje z wielu źródeł, głównym z nich jest dominująca na wyspach religia shinto.

Shintō, shintoizm, szintoizm (jap „droga bóstw”, „droga duchów”, „nauka bóstw”) - to japoński politeistyczny system religijny, wg którego antropomorficzne bóstwa, tzw. kami, uosabiają siły natury, m.in.: słońce, księżyc, góry, wodę czy drzewa. Niektóre 
z nich zamieszkują przedmioty, np.: miecze, zwierciadła itp., inne mogą być ubóstwionymi przodkami. Liczy się, ze owych bóstw jest 8 milionów (faktycznie naliczono ich około 1,5 tyś). Każde bóstwo ma swoją ściśle określoną specjalizację
i żadnego z nich nie da się zastąpić. Dlatego też każdemu należy okazywać szacunek. Kult kami łączy się ściśle z pojęciami świętego miejsca i świętego czasu. Obecnie do najważniejszych bóstw shintoistycznych należą: Amaterasu - bogini słońca, której tarcza widnieje na narodowej fladze Japonii, Tsuki-yomi - bóg księżyca, Susa-no-o to niesforny
i niszczycielski bóg burzy, Hachiman - bóg wojny, opiekun ludzi i patron żeglarzy,
bóg urodzaju i zbiorów ryżu.

Jedyne teksty zawierające wykład doktryny shintō to: Kojiki, Nihongi, które pochodzą z początku VII w. Podręczny modlitewnik Engi-Sziki został napisany w 927r. Spisane później teksty norio (modlitwy shintoistyczne) zawierają przepisy praktyk kulturowych, poza tymi tekstami brak w shinto pism zawierających wykład doktryny. Modlitwa Shintoistyczna ma charakter inwokacji wzywającej bóstwa, by prosić je o ochronę przed złem. Od wszelkiej zmazy, rozumianej jako zbrukanie fizyczne i duchowe, uwalnia obrzęd oczyszczenia, który jest podstawowym warunkiem pozytywnego kontaktu z sacrum.

Teksty zawarte w Kojiki są głównie podejmowane przez badaczy, niezwykłe jest to, ze dotrwały one do czasów dzisiejszych mimo pierwszego spisania ich na początku VII w. Spisują one mitologie od powstania religii, które również mają tłumaczyć wywodzenie się rodu cesarskiego, jak i całej Japonii od bóstw. To główny powód, dla którego teksty te nie są naruszane i poddawane żadnym zmianom oraz są tak dobrze przechowywane. Oparły się one tak potężnemu sąsiadowi, jakim są Chiny.

Spisanie owych mitologii Japonia może zawdzięczać politycznym pobudkom cesarza Temmu. W 681 r. cesarz chcąc wykazać wyższość swego rodu nad innymi klanami zwołał odpowiedni komitet, któremu nakazał zebranie wszystkich mitów i zapisanie ich w jednym miejscu, w ojczystym języku Japonii. Prace nad Kojiki nie były trudne, bowiem rody kapłańskie Nakatomi i Imube od pokoleń przekazywały wszystkie mity sobie ustnie. Temmu nie dożył zakończenia swojej inicjatywy, która dokonała się dopiero za jego następczyni cesarzowej Gemmio w roku 712. Dzieło nazwano Kojiki. Napisał natomiast je nadworny pisarz O-no Yasumaro.

Do Kojiki można dołączyć dwie pierwsze księgi Nihongi, spisanej po 720 r. takrze przez O-no Yasumaro. Znajdują się tam opowieści o bogach i sławnych postaciach ludzkich aż po legendarnego założyciela cesarskiej rodziny.

Mitologia funkcjonuje na płaszczyźnie oficjalnej i popularnej. Mitologię oficjalną tworzą mity pochodzące z okresu poprzedzającego spisanie kiki. Wyboru z kiki dokonano
w okresie Meji w celu uwiarygodnienia boskiego pochodzenia japońskiego rodu cesarskiego i całego kraju. Mity te obejmują głownie wątki dotyczące dynastii i innych wielkich rodów,
a także wątki kosmologiczne i teologiczne. Niektóre mity maja charakter lokalny.

Mitologia oficjalna to ta, która uznawana jest przez władzę i której to uczą się dzieci
w szkołach. Mitologia ta odgrywała wielokrotnie ważną rolę w budzeniu świadomości narodowej i umacnianiu jedności narodu japońskiego.

Stworzenie świata w mitologii Japońskiej

Jest kilka wersji mitu o stworzeniu świata, jednak najbardziej rozpowszechnionym jest mit pochodzący z Kojiki, gdzie świat wyłania się z chaosu. Nihongi podaje nawet kilkanaście możliwych opcji powstania świata.

Według pierwszego cyklu mitów świat wyłonił się
z pramaterii w stanie chaosu. Przed ukończeniem dzieła tworzenia świata w Przestworzu Wysokich Niebios pojawiły się pierwsze byty- kami - trójca Amenominakanushi, Takamimusubi, Kamimusubi. W dalszej kolejności wyłoniło się siedem par. Ostatnia z nich, Izanagi i Izanami,
to demiurgowie, którzy powołali do życia wiele bóstw
i wysp. Ze związku tego narodziła się m.in. trójca „czcigodnych dzieci”: bogini Amaterasu oraz bogowie Susanoo i Tsukiyomi. Drugi cykl zawiera mity z tzw. okresu bogów. Są w nim opisane m.in. spory Amaterasu z bratem Susanoo. Zwieńczeniem cyklu jest mit o zstąpieniu wyposażonego w regalia(lustro z brązu, miecz z brązu, klejnoty w kształcie kłów dzika) Ninigi - wnuka Amaterasu - na ziemię i objęcie przez niego władzy. Towarzyszyli mu inni bogowie, z którymi zszedł na górę Takachiho na wyspie Kiusiu. To „wydarzenie” dało początek ziemskim dziejom cesarstwa japońskiego.

Mitologia popularna jest bliska kyoha-shinto
i obejmuje, poza mitami oficjalnymi, mity o wielu lokalnych bóstwach lub takich jak czczone w większości rejonów bóstwo gór, które zimuje w górach, a wiosną pod postacią zaproszonego przez rolników bóstwa pól do jesieni opiekuje się zasianymi polami. Do mitologii popularnej zalicza się także powszechnie czczone bóstwo urodzaju Inami, czczoną w rejonach górskich znanych z obfitych opadów śniegu demoniczną kobietę śniegu, czczone w rejonach nabrzeżnych trzy patronujące rybakom i żeglarzom bóstwa Sumiyoshi, których kult łączony jest niekiedy z kultem Jingu.

Częste są w mitologiach shinto, wątki związane z kamieniami, skałami, wodospadami, strumieniami, drzewami lub zwierzętami o przypisywanych im ludzkich cechach.

W większości domów wyznawców tej religii znajdują się domowe ołtarzyki zwane kamidana lub senzodana. Znajdować mogą się na niej amulety przyniesione ze świątyń (np. części roślin poświęconych kami oraz różne inne dewocjonalia, wreszcie przedmioty należące do wybitnych przodków i krewnych, tabliczki z ich imionami itp.), wiąże się to silnie z przedstawianiem bóstw w różnych postaciach, tym, że mogą to być zmarli, a nawet przedmioty.

Modlitwa w Shintō jest bardzo prosta: należy stanąć przed ołtarzem, ukłonić się, kilka razy klasnąć i wygłosić swoje życzenie czy podziękowanie. Do tego celu nie są nawet potrzebne jakieś specjalne słowa, modlitwę można również „pomyśleć”.

1

---