Kompletne uzębienie psa (M - zęby trzonowe, P - zęby przedtrzonowe, C - kły, I - siekacze)



Zgryz nożycowy (prawidłowy)



Zgryz cęgowy (nieprawidłowy)



Zgryz kulisowy (nieprawidłowy)



Zgryz krzyżowy (nieprawidłowy)



Przodozgryz (nieprawidłowy)



Tyłozgryz (nieprawidłowy)

Za prawidłowy zgryz uważa się takie ustawienie szczęki i żuchwy, które powoduje, że tylna powierzchnia siekaczy szczęki dotyka przedniej powierzchni siekaczy żuchwy. Zgryz taki nazywamy nożycowym (ryc.1). Tolerancyjna odleglość między szczęką a żuchwą wynosi 2-3 [mm]. Gdy listki siekaczy szczęki stykają się bezpośrednio z listkami siekaczy żuchwy, takie ustawienie nazywamy zgryzem cęgowym (ryc.2) lub kleszczowym (uznawany za prawidłowy u kilku ras). U niektórych ras za prawidłowy uznawany jest również przodozgryz (ryc.3), gdy siekacze żuchwy wyraźnie są wysunięte do przodu. Za zgryz nieprawidłowy uznaje się tyłozgryz (ryc.4), występujący wówczas, gdy żuchwa ulega skróceniu, a listki jej siekaczy dotykają podniebienia twardego szczęki.
Niebezpieczne jest łączenie ze sobą osobników o długiej kufie (to razem - szczęka i żuchwa) z krótką. Rodzą się wówczas szczenięta z wadami zgryzu (przodozgryz i tyłozgryz). Powodem tego jest fakt, że geny szczęki i żuchwy nie znajdują się w tym samym chromosomie. Zgryzem nieprawidłowym jest także zgryz krzyżowy (nazywany również przemiennym), wówczas siekacze szczęki i żuchwy nie są ustawione równolegle, ale ich listki krzyżują się wzajemnie.

ryc.1

ryc.2

ryc.3

ryc.4

I - siekacze: I1 - cęgi I2 - średniaki I3 - okrajki P (1-4) - przedtrzonowce: P1 w żuchwie - ząb wilczy P4 w szczęce - łamacz M (1-3) - trzonowce: M1 w żuchwie - łamacz

 

W wieku około 3 tygodni szczenięciu wyrastają pierwsze mleczne siekacze. Zazwyczaj w wieku 3,5 - 4 miesiący zaczyna zmieniać uzębienie mleczne na stałe. Pierwsze wyrastają siekacze (cęgi), potem pozostałe, przedtrzonowei trzonowe. Najpóźniej wyrasta ząb M3, w okresie pomiędzy 6 - 7 miesiącem. W wieku 7 miesięcy pies powinien posiadać kompletne uzębienie.

A 1 - średniaki 2 - okrajki 3 - cęgi 4 - kły B 5 - listki 6 - korona 7 - szyjka 8 - korzeń

 

W wieku półtora roku zaczynają się ścierać listki siekaczy (cęgów) w żuchwie, 2,5 roku - listki następnych siekaczy (średniaków), 3,5 - siekaczy (cęgów) w szczęce, 4,5 - średniaków, a rok później okrajków w żuchwie. Na podstawie ścierania się listków siekaczy można rozpoznać łatwo wiek psa do około sześciu lat. Najszybciej wypadają siekacze (cęgi), potem pierwsze przedtrzonowce. Zazwyczaj pomiędzy 12 - 16 rokiem pies nie posiada już żadnych siekaczy, a pomiędzy 16 - 20 gubi kły.

Budowa zębów i ich stan zachowania są uzależnione nie tylko od czynników dziedzicznych, ale także od przemian metabolicznych, szczególnie gospodarki witaminowo-mineralnej (wapniowo-fosforowej).
Poglądy na temat błędów uzębienia (braków zębów) u wielu ras cechuje dalko posunięty liberalizm. Przez pojęcie oligodoncji rozumiemy brak jednego lub więcej zębów w łuku zębowym. Braki dotyczą głównie zębów przedtrzonowych, najczęściej P1 lub P2 (pierwszego lub drugiego przedtrzonowca), które znajdują się tuż za kłami szczęki żuchwy. Do problemów związanych z brakami uzębienia podchodzi się dość niejednolicie. Wyróżnia się wrodzoną oligodoncję właściwą, oligodoncję rzekomą (pseudooligodoncję) oraz oligodoncję nabytą, gdy zawiązek zęba uległ zahamowaniu w czasie życia płodowego lub po urodzeniu, bez wyrzynania się zęba ponad dziąsło.Taką oligodoncję nazywamy rzekomą. Do odróżnienia oligodoncji właściwej od rzekomej należy wykonać zdjęcie RTG. Oligodoncja nabyta powstaje na skutek wypadania zębów z przyczyn mechanicznych lub związanych z wiekiem. Dla kynologii najważniejszy jest problem oligodoncji wrodzonej. Wiadomo, że braki zębów są przekazywane dziedzicznie.
Istnieje wiele poglądów dotyczących braków uzębienia we współczesnej populacji psa. Najczęściej wysuwana jest hipoteza braku zębów jest związana z udomowieniem psa i zmianą sposobu żywienia.autorzy uważają, że pierwsze zęby przedtrzonowe (P1, P2) są mało funkcjonalne i ulegają tendencji redukcyjnej (zanikowi). Uważa się, że redukcja ta następuje w kierunku od przodu i od tułu ku środkowi. Są nią objęte niefunkcjonalne i skarlałe P1 w szęce i żuchwie, a także ostatni trzonowiec żuchwy M3. Pies rozdrabnia i miażdży mięso i kości jedynie tzw. łamaczami (P4 szczęki i M1 szczęki i żuchwy). P1 i M3 nie spełniają żadnej funkcjonalnej roli. Ta tendencja może w przyszłości doprowadzić do zupełnego zaniku ich u psa, tak jak w przeszłości uległy redukcji zęby przedtrzonowe u kotowatych.

Uważa się, że brak P1 w szczęce i żuchwie nie ma większego znaczenia funkcjonalnego. Brak ten często stwierdza się u psów pochodzących z wykopalisk, a także we współczesnej rodzinie psowatych. Ze względów funkcjonalnych znacznie poważniejszy jest brak P3 i P4. Zęby te biorą udział w rozgryzaniu i miażdżeniu pokarmu. Pogląd ten zdobył sobie najwięcej zwolenników w środowisku kynologicznym.
Aby uzyskać zmniejszenie przypadków braku zębów (oligodoncji wrodzonej), należy kojarzyć osobniki pozbawione błędu. Udowodniono, że braki w uzębieniu są cechą dziedziczną recesywną. Zazwyczaj obowiązują następujące zasady przy kojarzeniu: brak najmniejszego przedtrzonowca P1 w szczęce i żuchwie uznaje się za pozbawioną większego znaczenia. Natomiast brak przedtrzonowca P2 za umozliwiający użycie w hodowli, przy konieczności kojarzenia go z partnerem o kompletnym uzębieniu. Brak P3 i P4 oraz innych zębów należy uznać za błędy poważne i psy z takimi ubytkami wykluczyć z hodowli. W wielu obowiązujących standardach FCI braki w uzębieniu nie są poczytywane za wady. Szczególnie brak komentarza w rasach pochodzących z Wielkiej Brytanii.

---