Choroby reumatoidalne i reumatyczne. RZS, ZZSK, gorączka reumatyczna.

1. Etiologia schorzeń reumatoidalnych.

2. Przebieg RZS i ZZSK.

3. Czynniki wywołujące chorobę reumatyczną.

4. Patogeneza gorączki reumatycznej.

5. Postępowanie w schorzeniach reumatoidalnych i reumatycznych.

RZS REUMATOIDALNE ZAPALENIE STAWÓW

RZS jest przewlekłym, postępującym, zapalnym, układowym schorzeniem powodującym charakterystyczne zmiany w obrębie stawów. Proces ten występuje początkowo w błonie maziowej stawów, prowadzi do niszczenia tkanek stawowych, zniekształceń i upośledzenia czynności stawów.

Etiologia

Przyczyna choroby nie jest znana.

• przypuszcza się, ze w zainicjowaniu procesu chorobowego mogą brać udział drobnoustroje chorobotwórcze;

• odkryto też struktury wirusopodobne w komórkach śródbłonowych naczyń błony maziowej, w komórkach wyściółkowych
  i leukocytach płynu stawowego;

• pewną rolę odgrywa zakażenie wirusem Epsteina-Barr;

• do zapoczątkowania procesu chorobowego w RZS przyczynia się prawdopodobnie predyspozycja genetyczna: w rodzinach osób chorych na RZS objawy kliniczne tej choroby,
  a te charakterystyczne dla niej zaburzenia serologiczne występują znacznie częściej niż w innych.

Sposób przenoszenia predyspozycji nie jest wyjaśniony.

Czynnikiem wyzwalającym bezpośrednio wystąpienie objawów choroby bywa np.:

• przebyty poród

• znaczny wysiłek fizyczny

• stres

• uraz

• zakażenie bakteryjne

Występowanie

* występuje u ok.0,5% populacji polskiej

* u kobiet 4 x razy częściej niż u mężczyzn

* I-sze objawy obserwuje się najczęściej w 5, rzadziej w 3 dekadzie życia. Mogą jednak występować w każdym wieku.

Objawy kliniczne

• początek choroby jest zwykle powolny,

• pojawiają się stany podgorączkowe, pobolewania stawów i mięśni,

• pojawiają się parestezje w kończynach,

• utrata łaknienia, zmniejszenie masy ciała,

• rzadziej RZS rozpoczyna się ostrym zapaleniem 1 lub kilku stawów,

• w typowych przypadkach zmiany zapalne w stawach rozwijają się stopniowo, obejmują:

• stawy nadgarstkowe,

• stawy śródręcznopalcowe,

• stawy międzypaliczkowe bliższe rąk, rzadziej stóp, wyjątkowo stawy duże/

• zmiany rozwijają się symetrycznie,

• w zajętych stawach pojawia się ból utrudniający ruch,

• chorzy skarżą się na sztywność stawów i mięśni w godzinach rannych. Długość czasu trwania sztywności porannej jest proporcjonalna do stopnia nasilenia procesu zapalnego,

• badaniem przedmiotowym stwierdza się obrzęk, wysięk, bolesność uciskową i ruchową oraz ograniczenie ruchomości chorego stawu,

• najczęściej zmiany występują równocześnie w stawach jednoimiennych,

• proces zapalny może obejmować również ścięgna i pochewki ścięgniste,

• w sąsiedztwie zajętych stawów spostrzega się również zaniki mięśni, początkowo międzykostnych rąk i czworogłowych ud, w późniejszym okresie zanik uogólniony,

• u ok.10% pojawiają się guzki reumatoidalne, umiejscowione najczęściej w okolicach stawów narażonych na ucisk - najczęściej łokciowych, a u chorych leżących - w okolicach potylicy i nad wyrostkami kolczystymi kręgów,

• w niektórych przypadkach pod wpływem utworzenia się ziarniny pod więzadłem poprzecznym dłoni dochodzi do ucisku nerwu pośrodkowego, co powoduje:

• bóle i parestezje w II i III palcu ręki,

• zanik promieniowej części kłębu,

• niedowład mięśni przeciwstawiacza i krótkiego odwodziciela kciuka,

• skóra - chłodna, wilgotna, ścieńczała, zwłaszcza w obrębie palców rąk,

• zapalenie ścian naczyń może prowadzić do sinicy palców, rumienia dłoniowego, parestezji lub zmian w unaczynianych przez nie narządach,

• zmiany zapalne często występują w narządzie wzroku, co może powodować ciężkie powikłania, upośledzenie wzroku czy jego utratę,

• zmiany zapalne w sercu - najczęściej w osierdziu, rzadziej w mięśniu sercowym, wsierdziu,

• dość często wysiękowe zapalenie opłucnej,

• w układzie nerwowym - objawy związane z zapaleniem nerwów obwodowych, uciskiem na korzonki nerwowe przy zmianach w kręgosłupie szyjnym,

• w nerkach - skrobiawica nerek, odmiedniczkowe zapalenie nerek,

• układ krwiotwórczy - niedokrwistość ( upośledzenie wchłaniania żelaza )

RZS przebiega najczęściej przewlekłe, z okresami zaostrzeń i remisji. Stopniowo dochodzi do powstania zniekształceń, najbardziej charakterystycznych w stawach rąk:

• przeprosty

• podwichnięcia

• odgięcie palców w stronę łokciową

łatwo dochodzi do zerwania ścięgien prostowników palców

• łatwo dochodzi do ograniczenia ruchomości w stawach barkowych (bark zamrożony)

• zmiany w odcinku szyjnym kręgosłupa mogą stać się przyczyną przemieszczeń kręgów co stwarza niebezpieczeństwo uszkodzenia rdzenia kręgowego i korzonków nerwowych,

• zajęcie stawów biodrowych jest zwykle symetryczne, często prowadzi do kalectwa, zniszczenia panewek, przebudowa tkanki kostnej kości udowych, co doprowadza do skrócenia kończyn i ich nieprawidłowego ustawienia,

• stawy kolanowe - najczęściej dochodzi do koślawości i przykurczów,

• stawy stóp - podwichnięcia w stawach śródstopno - palcowych utrudniają chodzenie i są przyczyną nierównomiernego obciążenia pozostałych stawów kończyn dolnych.

ŁAGODZENIE PROBLEMÓW PIELĘGNACYJNYCH CHOREGO Z RZS

Zmniejszenie bólu:

• zapewnienie choremu wygodnego łóżka,

• nie wolno unieruchamiać bolesnych stawów z powodu bólu, gdyż bezruch prowadzi do zesztywnienia stawów i zaniku mięśni,

• mobilizowanie chorego do wykonywania jak największej liczby ruchów i czynności związanych z zaspokajaniem podstawowych potrzeb fizjologicznych,

• mobilizowanie chorego do wykonywania ćwiczeń usprawniających po uprzednim zastosowaniu środków i zabiegów p/bólowych i p/zapalnych.

Zachowanie ruchomości stawów:

• utrzymanie chorego jak najdłużej w stanie pełnej sprawności,

• w ostrym stanie chory powinien leżeć w łóżku,

• należy zapewnić mu wtedy bierną zmianę pozycji oraz regularne wykonywanie ćwiczeń biernych w łóżku,

• dążyć do jak najszybszego rozpoczęcia ćwiczeń czynnych w celu wzmocnienia mięśni i zapobieganiu przykurczom.

Profilaktyka przykurczów:

• musi być rozpoczęta jak najwcześniej,

• codzienne ćwiczenie ruchów we wszystkich stawach, właściwe ułożenie chorego w łóżku, aby nie osuwał się i nie podkurczał nóg,

• jeśli wytwarzają się przykurcze w stawach kolanowych - obciążać zajęte stawy woreczkami z piaskiem, aż się wyprostują,

• przykurcze w innych stawach mogą wymagać wyciągów ortopedycznych.

Gorączka reumatyczna - choroba reumatyczna - jest to przewlekły proces zapalny tkanki łącznej charakteryzujący się zaostrzeniami i nawrotami.

Pierwotna przyczyna:

• zakażenie paciorkowcem β-hemolizującym z grupy A znajdującym się w ogniskach zakażenia np.:

• przewlekłe zapalenie migdałków podniebiennych,

• próchnica zębów,

• chore zatoki, uszy,

• czyraki.

Patogeneza:

1. bakterie wydostające się z ogniska zakażenia uszkadzają tkankę łączną, której struktury stają się dla ustroju antygenem,

2. paciorkowiec wytwarza toksyny mające własności antygenowe, które powodują powstanie przeciwciał skierowanych przeciwko organizmowi,

3. działanie p/ciał:

• streptolizyna 0 - powoduje hemolizę krwinek,

• streptokinaza - rozpuszcza włóknik,

• hialuronidaza - uszkadza kolagen,

4. choroba/gorączka reumatyczna jest więc spowodowana nadwrażliwością na te toksyny,

5. p/ciała wytwarzane wobec antygenów paciorkowca dają reakcję krzyżową z antygenami śródbłonka naczyniowego, co tłumaczy szczególną skłonność do występowania zmian zapalnych w błonie wewnętrznej serca i naczyń.

Objawy gorączki reumatycznej

• początek może być ostry lub utajony,

• charakterystyczne jest przebycie na 1-4 tyg. przed początkiem choroby zakażenia paciorkowcowego górnych dróg oddechowych,

• najczęstsze objawy:

• gorączka lub stan podgorączkowy,

• dreszcze, poty,

• przyspieszenie akcji serca,

• bladość skóry,

• utrata apetytu,

• osłabienie, uczucie ogólnego rozbicia,

• bóle głowy,

• utrudnienie koncentracji (np. gorsze wyniki w nauce);

• mogą wystąpić objawy brzuszne:

►bóle brzucha,

►nudności, wymioty,

- charakterystyczne objawy stawowe:

♦ najczęściej zajęte są stawy duże (kolanowy, skokowy, barkowy, łokciowy, nadgarstkowy),

♦ stawy są bolesne, obrzękłe, skóra zaczerwieniona,

♦ czasem są wysięki śródstawowe,

♦ zmiany mają tendencję do przechodzenia z jednego stawu na drugi niemal z dnia na dzień,

♦ nigdy nie dochodzi do trwałego uszkodzenia stawu.

- inne objawy pozastawowe:

♠ zmiany skórne (rumień pierścieniowaty na skórze tułowia i kończyn),

♠ guzki podskórne: twarde, niebolesne, przesuwalne, w okolicy stawów,

♠ przy zajęciu mózgu - objawy pląsawicy,

♠ zmiany w sercu obejmują wsierdzie, mięsień sercowy i osierdzie,

♠ zmiany mogą dotyczyć płuc, opłucnej i gałek ocznych.

CHOROBA ZWYRODNIENIOWA STAWÓW I KRĘGOSŁUPA

1. Etiologia i patogeneza choroby zwyrodnieniowej.

2. Objawy zwyrodnienia stawów:

• biodrowych,

• kolanowych,

• kręgosłupa.

Postępowanie w chorobie zwyrodnieniowej.

Choroba zwyrodnieniowa stawów - OSTEOARTHROSIS - charakteryzuje się zmianami zwyrodnieniowymi chrząstki stawowej i wtórnym odczynem tkanki kostnej podchrzęstnej. Klinicznie objawia się głównie bólem i ograniczeniem ruchomości stawów, nie daje zmian narządowych.

PATOMECHANIZM ZMIAN CHOROBOWYCH

• w przebiegu choroby zwyrodnieniowej chrząstka stawowa traci gładkość swej powierzchni i pęka,

• powstają ubytki chrząstki i powierzchnia kostna zostaje odsłonięta,

• tkanka kostna podchrzęstna ulega pogrubieniu i sklerotyzacji,

• na brzegach powierzchni stawowych tworzą się wały i wyrośla kostne (osteofity),

• w obrębie tkanki kostnej okołostawowej tworzą się geody,

• wtórnie może powstać zapalenie błony maziowej,

• następuje coraz większa degradacja i dochodzi do zniszczenia chrząstki i wtórnej reakcji ze strony tkanki kostnej.

OBJAWY

• ból i ograniczenie ruchomości jako wyraz zajęcia tkanek wewnątrzstawowych i okołostawowych,

• ból w okresie początkowym pojawia się po ruchu i ustępuje w spoczynku,

• w zaawansowanym okresie choroby może to być również ból spoczynkowy,

• rzadko dochodzi do powstania wysięku w stawie,

• ograniczenie ruchu jest niewielkie i nie prowadzi do całkowitego usztywnienia stawu,

• chorobie nie towarzyszą objawy ogólne (gorączka, szybkie męczenie się itp.),

• choroba nie prowadzi do kalectwa, z wyjątkiem dużych zmian w stawach biodrowych i kolanowych,

• w badaniach dodatkowych nie stwierdza się zmian,

• w obrazie rtg stwierdza się zwężenie szpary stawowej, geody, odczyny sklerotyczne ze strony tkanki kostnej podchrzęstnej oraz osteofity

ZMIANY ZWYRODNIENIOWE STAWÓW KRĘGOSŁUPA

ETIOLOGIA:

• zużycie chrząstek stawowych,

• mikrourazy,

• nadmierne lub nieprawidłowe obciążanie powierzchni stawowych,

• przebyta dystrofia okresu wzrostowego:

• skrzywienie boczne kręgosłupa,

• kręg przejściowy,

• wady wrodzone kręgosłupa,

• predyspozycja genetyczna.

Wg międzynarodowej klasyfikacji chorób reumatycznych zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa dzieli się na:

1. uszkodzenie krążków międzykręgowych:

• dyskopatia (uszkodzenie jednego krążka),

• spondyloza (uszkodzenie więcej niż jednego krążka),

chorobę zwyrodnieniową kręgosłupa.

DYSKOPATIA

W zależności od stopnia uwypuklenia się jądra miażdżystego można wyodrębnić 3 grupy dyskopatii:

1. DYSKOPATIA PROSTA - częściowe przerwanie włókien pierścienia włóknistego i uwypuklenie się jądra miażdżystego wywierające ucisk na więzadła podłużne kręgosłupa.

1. objawy:

• bóle w okolicy przykręgosłupowej,

• zwiększone napięcie mięśni przykręgosłupowych,

• nie dochodzi do ucisku na korzenie nerwowe, nie ma więc objawów korzeniowych,

2. postępowanie:

• leczenie zachowawcze:

• farmakoterapia

* niesteroidowe leki p/ zapalne np. salicylany, Ibuprofen,

* leki zmniejszające napięcie mięśniowe np. Mydocalm,

* leki uspokajające np. Relanium, Elenium, Meprobamat - leki te zmniejszają stopień odczuwania bólu i działają rozluźniająco na układ mięśniowy,

* witaminy z grupy B,

* miejscowo mazidła rozgrzewające np. Capsigel,

• leczenie fizykalne:

* zabiegi zmniejszające dolegliwości i rozluźniające mięśnie np. Sollux, diatermia, diadynamik, ultradźwięki, masaż,

* balneoterapia np. kąpiele solankowe, siarczkowe lub radonowe,

* kinezyterapia np. ćwiczenia rozluźniające mięśnie przykręgosłupowe (ćwiczenia w wodzie), ćwiczenia wzmacniające mięśnie brzucha.

• WYPADNIĘCIE JĄDRA MIAŻDŻYSTEGO - przerwanie ciągłości włókien pierścienia włóknistego i uwypuklenie się jądra miażdżystego (całkowite lub częściowe), dające ucisk na przebiegające w sąsiedztwie korzenie kręgowe.

• objawy:

• nagłe wystąpienie silnych bólów promieniujących do kończyn dolnych lub górnych,

• w większości przypadków zaburzenia czucia,

• dość często niedowłady, a nawet porażenia,

• postępowanie:

• w przypadkach przebiegających ostro, z dużym nasileniem bólu, z objawami ucisku na korzenie - kilkudniowe unieruchomienie w łóżku,

• podanie kortykosterydów np. Encorton,

• podanie wit. B12,

• blokady z Lignocainą,

• odbarczenie uciśniętych tkanek za pomocą wyciągu.

2. UCISK WYPADNIĘTEGO JĄDRA GALARETOWATEGO NA RDZEŃ KRĘGOWY LUB OGON KOŃSKI

• objawy:

• odległe strzelające bóle,

• zaburzenia czucia,

• porażenia lub niedowłady,

• niekiedy zaburzenia w oddawaniu stolca lub moczu,

• ucisk na rdzeń kręgowy w odcinku szyjnym: niedowłady wszystkich czterech kończyn - k.g. - niedowład spastyczny, k.d. - zespół mieszany kurczowo - wiotki oraz zaburzenia czucia powierzchownego i głębokiego,

• ucisk na ogon koński - zaburzenia czuciowe i ruchowe, zaburzenia w mikcji i defekacji, impotencja.

• postępowanie:

• jak w pkt. 1 i 2,

• w przypadku długo utrzymujących się bólów, nie ustępujących pod wpływem leczenia zachowawczego lub w przypadku świeżych niedowładów - leczenie operacyjne.

CHOROBA ZWYRODNIENIOWA KRĘGOSŁUPA - jest dalszym etapem rozwoju dyskopatii.

Etiologia:

1. następstwo wad postawy (np. skrzywienie boczne),

2. nadmierne odkształcenie krzywizn kręgosłupa,

3. wady wrodzone kręgosłupa poprzez wadliwe obciążenie powierzchni kręgosłupa,

4. czynniki chemiczne i enzymatyczne uszkadzające tkankę łączną,

5. wszelkie procesy zapalne toczące się w obrębie kręgosłupa i powodujące uszkodzenie jego elementów np. gruźlica,

6. starzenie się tkanek.

CHOROBA ZWYRODNIENIOWA ODCINKA SZYJNEGO KRĘGOSŁUPA

Objawy:

• ból w odcinku szyjnym kręgosłupa,

• mięśnie karku bolesne, napięte,

• ruchy głową ograniczone, bolesne,

• w zależności od lokalizacji może być promieniowanie bólu do głowy, karku lub kończyn górnych,

• w przypadku ucisku na korzenie rdzeniowe - zaburzenia czucia lub niedowłady.

CHOROBA ZWYRODNIENIOWA ODCINKA PIERSIOWEGO KRĘGOSŁUPA

Objawy:

• bóle pleców nasilające się po dłuższym przebywaniu w pozycji stojącej lub po wysiłku,

• mięśnie przykręgosłupowe są często napięte i bolesne,

• bóle mogą promieniować wzdłuż międzyżebrzy lub do okolicy przedsercowej imitując dolegliwości choroby niedokrwiennej serca,

• bóle nasilają się przy ruchu głowy lub tułowia (objaw różnicujący z ch.n.s.).

CHOROBA ZWYRODNIENIOWA ODCINKA LĘDŹWIOWEGO KRĘGOSŁUPA

Objawy:

• towarzyszy jej często zwiększona lordoza lędźwiowa,

• bóle mogą mieć tępy, głuchy charakter i być umiejscowione tylko w okolicy lędźwiowej,

• mogą promieniować do kończyn dolnych - w zależności od poziomu i stopnia ucisku na korzenie rdzeniowe.

LECZENIE CHOROBY ZWYRODNIENIOWEJ STAWÓW KRĘGOSŁUPA

• zlikwidowanie w miarę możliwości przyczyny wywołującej nieprawidłowe obciążanie poszczególnych elementów kręgosłupa:

• wyrównać skrócenie kończyn,

• zlikwidować przykurcz w stawach kończyn dolnych,

• przeciwdziałać nadwadze,

• korygować wadliwą postawę itp.

• preparaty wpływające na metabolizm chrząstki np. Rumalon,

• w czasie zaostrzeń - niesteroidowe leki p/zapalne,

• zabiegi fizykalne - masaż m. przykręgosłupowych,

• balneoterapia,

• kinezyterapia (wzmacnianie grup mięśni umożliwiających utrzymanie prawidłowej postawy),

• czasem gorset ortopedyczny czy kołnierz szyjny,

• w przypadku znacznego ucisku na korzenie nerwowe lub rdzeń kręgowy - zabieg operacyjny (odbarczenie uciśniętych struktur).

Dna - arthritis urica

• polega na zaburzeniu przemiany puryn,

• przebiega z:

• hiperurikemią,

• nawracającymi napadowymi zapaleniami stawów,

• odkładaniem się złogów kryształów moczanu sodu w stawach, tkance podskórnej i w nerkach.

Dna występuje u ok. 0,3% ogółu ludności:

• 90% mężczyzn,

• u kobiet - w okresie menopauzy,

• rzadko występuje przed 30 r.ż.

PODZIAŁ DNY

1. Pierwotna - ok.90% przypadków;

• nie daje się wykazać żadnej uchwytnej przyczyny hiperurikemii,

• prawdopodobnie występują zaburzenia enzymatyczne zwiększające syntezę puryn,

• być może zaburzenia rozwojowe nerek.

• Wtórna - 10% przypadków; przyczyny to:

• zwiększony rozpad nukleoprotein np. w przebiegu:

• czerwienicy,

• przewlekłej niedokrwistości hemolitycznej,

• niedokrwistości złośliwej,

• białaczki,

• szpiczaka mnogiego,

• upośledzone wydalanie kwasu moczowego przez nerki,

• czynniki jatrogenne np.:

• leki tiazydowe,

• leki moczopędne,

• leki antymitotyczne stosowane w białaczkach.

OBJAWY DNY

1. Pierwsze objawy to zwykle:

ostry napad zapalenia pojedynczego stawu (niekiedy kilku stawów),

najczęściej jest to staw śródstopno- palcowy palucha,

rzadziej staw śródstopia, skokowy czy kolanowy,

staw jest bardzo bolesny,

zaczerwieniony,

obrzęknięty,

napad trwa zwykle kilka dni.

2. Z biegiem lat napady mogą stać się częstsze i obejmować stawy:

٭ kończyn górnych (palce rąk, nadgarstkowe, łokciowe),

٭ rzadziej stawy barkowe i biodrowe,

٭ wyjątkowo rzadko krzyżowo - biodrowe i kręgosłupa,

٭ dość często powstaje zapalenie kaletki stawu łokciowego.

3. W okresie początkowym pomiędzy napadami brak objawów.

4. W miarę upływu czasu obrzęk może utrzymywać się przez dłuższe okresy i przejść w przewlekłe dnawe zapalenie stawów.

5. Po kilku latach trwania choroby rozwija się przewlekła dna guzkowa :

⁂ powstają guzki w:

⋆ błonie maziowej,

⋆ tkance kostnej podchrzęstnej,

⋆ kaletce łokciowej,

⋆ ścięgnie podrzepkowym,

⋆ ścięgnie Achillesa,

⋆ w tkance podskórnej na wyprostnej powierzchni przedramion,

⋆ na małżowinie usznej,.

6. Powstają zmiany w nerkach - odkładanie się moczanów w miąższu nerek, odmiedniczkowe zapalenie nerek, nefroskleroza.

7. Dochodzi do niewydolności nerek, kamicy nerkowej.

8. Często współistnieją z dną:

⊛ nadciśnienie tętnicze,

⊛ miażdżyca naczyń, cukrzyca,

⊛ otyłość, hipertrójglicerydemia.

BADANIA DODATKOWE:

• podwyższone stężenie kwasu moczowego w surowicy krwi,

• przyspieszone OB.,

• leukocytoza,

• w płynie stawowym obecne kryształy moczanu sodu,

• rtg - początkowo prawidłowy, potem objawy uszkodzenia:

► chrząstki,

► tkanki podchrzęstnej,

► powstają okrągłe, dość duże ubytki kości w nasadach,

► w ciężkich przypadkach - znaczne zniszczenie nasad.

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE DNY

1. Obecność kryształów moczanu sodu w płynie stawowym lub tkankach.

2. Spełnienie przynajmniej dwóch spośród następujących kryteriów dodatkowych:

• przynajmniej 2 przebyte typowe napady bólu i obrzęku stawu w obrębie kończyn,

• napady bólu i obrzęku umiejscowione w pierwszych stawach śródstopno - palcowych,

• występowanie guzków dnawych,

• ustąpienie napadu po podaniu kolchicyny.

LECZENIE DNY

1. Postępowanie w okresie ostrego napadu dny:

1. Kolchicyna - najważniejszy lek z wyboru,

2. niesteroidowe leki p/zapalne np.: Butapirazol,

3. leki zmniejszające tworzenie się kwasu moczowego - np. Milurit (Allopurinol),

4. leki zwiększające wydalanie kwasu moczowego - np. Benevid (Probenecid), Uricovac (Normurat), Anturan, Amplivix.

Leków tych nie należy łączyć z salicylanami.

1. Postępowanie mające na celu zmniejszenie hiperurykemii:

1. systematyczne przyjmowanie leków zleconych przez lekarza,

2. unikanie pokarmów bogatych w związki purynowe:

• nerki,

• wątroba,

• sardynki,

• pokarmy tłuste,

• wywary mięsne,

• nadmiar węglowodanów,

• alkoholu, a zwłaszcza wina i piwa,

• czasami zachodzi konieczność operacyjnego usunięcia złogów.

Rokowanie:

na ogół dobre, szczególnie w przypadkach, w których leczenie zostało rozpoczęte wcześnie.




Czynniki ryzyka i przyczyny osteoporozy:

• obciążenie rodzinne,

• szczupła masa ciała,

• rasa biała i żółta,

• niedobór estrogenów,

• palenie tytoniu,

• niedobór wapnia i witaminy D w diecie,

• zażywanie kortykosterydów,

• zaburzenia hormonalne:

• nadczynność tarczycy,

• nadczynność przytarczyc,

• anorexia nervosa,

• stany niedoboru estrogenów lub testosteronu,

• stany związane z hipercalciurią,

• choroby nerek:

• upośledzenie czynności lub niewydolność nerek,

• choroby tkanki łącznej:

• rzs, zzsk,

• łamliwość kości,

• choroby przewodu pokarmowego:

• zespoły złego wchłaniania (np. celiakia),

• resekcja żołądka,

• marskość wątroby,

• białaczki,

• długotrwałe unieruchomienie.










---