Medyczne działania ratownicze - udzielanie świadczeń zdrowotnych, podejmowanych przez zespół ratownictwa medycznego w celu ratowania osoby w stanie nagłego zagrożenia życia lub zdrowia.
Zespół ratownictwa medycznego - jednostka systemu ( środek transportu wraz z personelem ) utworzona w celu podejmowania medycznych działań ratowniczych w warunkach przedszpitalnych, w skład której wchodzą co najmniej trzy osoby, posiadające kwalifikacje do podejmowania takich działań, w tym co najmniej jedna osoba uprawniona do prowadzenia środka transportu.
Działania ratownicze - każda czynność podjęta w celu ochrony życia, zdrowia, mienia lub środowiska, a także likwidacji przyczyn powstania pożaru, wystąpienia klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia.
Świadczenia zdrowotne - świadczenia udzielane w ramach medycznych działań ratowniczych podejmowanych przez zespół ratownictwa medycznego.
Szpitalny Oddział Ratunkowy - oddział szpitalny, będący komórką organizacyjną szpitala, stanowiący jednostkę systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego, utworzony w celu podejmowania medycznych działań ratowniczych w warunkach szpitalnych.
Lekarz pierwszego ambulansu sanitarnego przyjeżdżającego na miejsce katastrofy (wypadku masowego) powinien przyjąć rolę organizatora pomocy medycznej - koordynatora medycznego, przy jednoczesnym rozpoczęciu segregacji medycznej ofiar.
W późniejszym czasie jego miejsce zająć powinien Koordynator Medycznych Działań Ratowniczych (KMDR). Tą osobą jest lekarz specjalnie przeszkolony w prowadzeniu działań ratowniczych.
Przybyły koordynator (powoływany w ramach lokalnych uzgodnień, np. w ramach PSP) nie powinien brać bezpośredniego udziału w leczeniu ofiar zdarzenia, lecz zaangażować się w pełni w kierowanie medyczną stroną akcji ratowniczej.
Będzie on podlegał kierownikowi działań ratowniczych (KDR), oficerowi Państwowej Straży Pożarnej, ściśle współpracował z Centrum Powiadamiania Ratunkowego (CPR) oraz rozporządzał wszystkimi zasobami medycznymi dostępnymi na miejscu zdarzenia. Do niego będą się zgłaszać wszystkie przybywające na miejsce zespoły medyczne w celu otrzymania zadań.
Po wstępnej ocenie sytuacji koordynator medyczny określa ilość potrzebnego personelu, sprzętu i środków transportu. CPR organizuje i przesyła potrzebne siły i środki na miejsce zdarzenia oraz potwierdza informacje o możliwościach leczniczych oddziałów ratunkowych i przekazuje je koordynatorowi medycznemu lub osobom odpowiedzialnym za organizację ewakuacji w celu prawidłowej alokacji ofiar.
Pierwszeństwo w udzielaniu pomocy mają zawsze poszkodowani z zaburzeniami drożności dróg oddechowych, niewydolnością oddechową lub/i krążeniową (wstrząsem) i z obniżoną świadomością.
Przy akcji ratunkowej rozgrywającej się na znacznej przestrzeni segregację winno się rozpoczynać od wydania głośnego polecenia, by każdy, kto może chodzić, udał się w wyznaczone miejsce.
Ci, którzy zrozumieją i są zdolni do chodzenia, na pewno są też wydolni oddechowo i krążeniowo - będą więc musieli poczekać. Wstępnie całą tę grupę kwalifikuje się do trzeciej kolejności udzielania im pomocy.
Teraz tych, którym poświęca się uwagę, jest już znacznie mniej i można podchodzić do pozostałych na miejscu zdarzenia, rozpoczynając od tych, którzy się nie ruszają.
Zwracamy uwagę na to, czy chory oddycha. Jeżeli nie widzimy, nie słyszymy i nie czujemy oddechu, to należy udrożnić drogi oddechowe - w warunkach masowych w sposób najprostszy, odchylając głowę do tyłu i przytrzymując żuchwę. Jeżeli teraz ofiara wypadku podejmie akcję oddechową, to jako mająca niedrożność dróg oddechowych wymaga pomocy w pierwszej kolejności i tak winna być oznaczona.
Jeżeli jednak pomimo uzyskania drożności dróg oddechowych nie obserwuje się powrotu oddychania, to w warunkach katastrofy jest ona prawdopodobnie nie do uratowania i należy przejść do następnego chorego.
Jeżeli zaś chory oddycha, należy ocenić, jak szybko.
Oddech ponad 30/min lub wolniejszy niż 10/min ocenia się jako niewydolny i też kwalifikuje do pierwszej kolejności. Trzeba jednak brać pod uwagę, że szybki oddech bez innych objawów, jak duszność, może być też wyrazem reakcji stresowej.
Kolejnym krokiem, podejmowanym jeśli oddychanie jest wydolne, jest ocena krążenia. Brak tętna wyczuwalnego na tętnicy promieniowej, zimna, blada i wilgotna skóra, zwolnienie nawrotu włośniczkowego ponad 2 sekundy świadczą o wstrząsie i również kwalifikują do udzielania pomocy w pierwszej kolejności.
Jeżeli widzi się krwotok zewnętrzny, należy starać się go od razu zatamować poprzez ucisk.
U tych, którzy oddychają sprawnie i nie mają objawów wstrząsu, należy jeszcze ocenić stan świadomości. Każdy poszkodowany nieprzytomny lub nie spełniający prostych poleceń, potrzebuje pomocy w pierwszej kolejności.
Całość oceny poszczególnego chorego nie powinna zajmować więcej niż jedną minutę
Kryteria triage'u dzieci wymagają szczególnej ostrożności. Poza już wymienionymi, pierwszej kolejności udzielenia pomocy będą potrzebowały dzieci
1. wymagające wielokrotnego odsysania wydzieliny z ust i dróg oddechowych,
2. z otwartymi złamaniami,
3. z względnie dużymi zranieniami,
4. urazami drążącymi głowy, szyi i tułowia,
5. ważące mniej niż 10 kg
6. z oparzeniami ponad 10% powierzchni ciała,
nawet jeśli ich wskaźniki życiowe są jeszcze stabilne.
Funkcję punktu pomocy medycznej może z powodzeniem pełnić pozostawiony na miejscu pierwszy przybywający tam ambulans.
W wypadku znacznych rozmiarów katastrofy przydatne być może rozwijanie w tym celu namiotów, ale raczej dla oczekujących na transport w drugiej lub trzeciej kolejności.
W razie katastrofy z udziałem substancji niebezpiecznych (chemicznych, biologicznych, promieniotwórczych) część ofiar może ulec zatruciu lub/i skażeniu.
W takich zdarzeniach niezbędna jest współpraca ze służbami ratowniczymi dysponującymi sprzętem umożliwiającym prowadzenie odkażania (dekontaminacji) w warunkach polowych (np. kabiny dekontaminacyjne na wyposażeniu PSP).
Postępowanie takie pozwoli ochronić ofiary przed przedłużoną ekspozycją na materiały niebezpieczne, a personel medyczny przed możliwością zatrucia i skażenia.
W takich wypadkach służby medyczne powinny mieć dostęp do pacjentów dopiero po skutecznym przeprowadzeniu zabiegów odkażania.
Mogą jednak pojawić się sytuacje, w których nie będzie możliwe przeprowadzenie tych zabiegów na miejscu zdarzenia. W takich sytuacjach organizowany powinien być, transport „skażony”. Zachowując specjalne środki ostrożności ofiary będą przewożone do oddziałów ratunkowych dysponujących możliwością wykonania dekontaminacji.
Każda ofiara zdarzenia masowego powinna być zaopatrzona w kartę segregacji stanowiącą dokumentację medyczną.
Zawierać ona musi kody (czerwony, żółty, zielony, czarny) oraz takie informacje, jak:
- dane personalne,
- rodzaj doznanych obrażeń (oznaczone na specjalnym schemacie),
- wdrożone leczenie
- oraz inne wiadomości dotyczące ofiary, uzyskane w trakcie udzielania pomocy medycznej, a przydatne w dalszej diagnostyce i leczeniu, np. choroby przewlekłe czy systematycznie stosowane leki.
Stosowanie kart znacznie ułatwia organizację działań ratunkowych.
Karty umożliwiają oznaczenie wszystkich uczestników zdarzenia, a więc ich dokładne policzenie.
W wypadku braku możliwości zorganizowania pomocy według przedstawionego wyżej modelu pozwalają na odszukanie poszkodowanych o określonym kodzie wśród przypadkowo rozmieszczonych ofiar.
Zapisane informacje o stanie ofiary umożliwią nam pełniejsze monitorowanie stanu każdej z nich, zwłaszcza w sytuacji, gdy pozostaną w rejonie katastrofy przez dłuższy czas.
Często w postępowaniu rutynowym informacje o stanie pacjenta przekazywane są ustnie lekarzowi dyżurnemu izby przyjęć lub oddziału ratunkowego. W czasie katastrof nie będzie z pewnością takiej możliwości ani nie będzie na to czasu.
Inną bardzo ważną funkcją kart jest ułatwienie późniejszej identyfikacji ofiar znajdujących się w placówkach medycznych. Karty te muszą jednak spełniać pewne wymogi. Muszą być dostatecznie duże i wyraźne, by mogły być łatwo rozpoznawalne z dużej odległości, odporne na zniszczenia i łatwe do umieszczenia na ofierze.
Niezależnie od postępów medycyny najważniejszą strategią ochrony zdrowia pozostaje szybkość działania, doświadczenie i wybór optymalnej taktyki leczenia.
Czas rozpoczęcia udzielania pierwszej pomocy i dostarczenia ofiary katastrofy do szpitala decyduje zazwyczaj o dalszym losie rannego.
Ten tak istotny czynnik rokowniczy D. Trunkey zawarł w regule „trzech R” (polskie 3W)
- right patients
- in the right time
- to the right hospital
właściwy pacjent, we właściwym czasie i we właściwym miejscu.
Wyszukiwarka