SOCJOLOGIA LUDNOŚCI- ZWYCIĘSKIE PODEJŚCIE, 10.00, 20.02.2015, dr Krystyna Kluz
1.Sharakteryzuj wpływ procesu starzenia się społeczeństwa na strukturę rodzin i panujące w nich relacje.
+ wzrosła liczba gospodarstw domowych z osobami starszymi --> konieczność opieki
Ogólnie można powiedzieć, że świat się starzeje, zaczynamy mówić o generacji ludzi siwiejących.
Z analizy sytuacji w tych krajach, w których proces starzenia się ludności urósł do rangi problemu społecznego, zdaje się wynikać, że społeczna ocena ludności starych nie jest wysoka, a ich rzeczywista sytuacja życiowa (w wymiarze ekonomicznym, mieszkaniowym, kulturalnym) jest o wiele gorsza, niż innych grup. Najniżej usytuowane są w kategorii ludzi starych: kobiety oraz osoby zniedołężniałe.
KONSEKWENCJE STARZENIA SIĘ SPOŁECZEŃSTW
(1) W ZAKRESIE STRUKTUR LUDNOŚCI
• wzrost odsetka kobiet w populacji, spadek udziału kobiet w wieku rozrodczym
• kurczenie się ludności w wieku bardzo młodym i powiększanie ilości osób w wieku starym
w zakresie procesów demograficznych:
• od struktur w przyszłości będzie zależeć współczynnik urodzeń, umieralności i migracji
• wzrost poziomu zgonów, spadek poziomu urodzeń *przy stałym poziomie płodności kobiet
(2) KONSEKWENCJE POZADEMOGRAFICZNE
ekonomiczne:
• zwiększające się obciążenie ludności w wieku produkcyjnym kosztami utrzymania ludności starej
• starzenie się zasobów siły roboczej na rynku pracy
• konieczność udzielania zabezpieczeń społecznych (emerytury, świadczenia zdrowotne itp.), [ze względu na starzenie się społeczeństwa coraz więcej osób korzysta z owych świadczeń]
społeczne:
• zmiana ról społecznych ludzi starych, czyli ich wycofywanie się z ról społecznych
• „faza pustego gniazda rodzinnego” - z jednej strony gniazdo zostaje opustoszałe ze względu na odchodzenie i usamodzielnianie się dzieci, a z drugiej strony może zostać opustoszałe w wyniku śmierci jednego z partnerów, zwykle jest to związane z nadumieralnością mężczyzn (feminizacja starości), czyli wynika z tego, że kobiety są częściej narażone na przeżywanie „fazy pustego gniazda”
• zmiana statusu społecznego grup osób starszych - osoby starsze są dyskryminowane (Ejdżizm - stosunek do ludzi starszych, jako grup nie przydatnych, pełniących nikłą rolę w społeczeństwie)
psychologiczne:
• starość wiąże się z osamotnieniem
Polska - otrzymanie prawa do pomocy nie jest proste, głównym podmiotem sprawującym opiekę jest rodzina, sprawowanie opieki nad osobami starszymi jest trudne -> najczęściej opiekę sprawują kobiety, rodziny współczesne to rodziny małe, liczba dzieci w rodzinie mała, obarczenie obowiązkami jest większe.
2. W formularzu badania reprezentacyjnego prowadzonego w ramach NSP 2011 zawarto kilka pytań dobrowolnych. Wymień trzy zagadnienia, których one dotyczyły.
1. Dzietność kobiet [1. liczba wszystkich żywo urodzonych dzieci 2. liczba dzieci urodzonych przez matkę kobiety 3. liczba dzieci jaką planuje urodzić kobieta (plany prokreacyjne)]
2. Wyznanie (przynależność do kościoła lub związku wyznaniowego)
3. Niepełnosprawność prawna i biologiczna
4. Formalne zawarcie związku w urzędzie stanu cywilnego lub w kościele (związku wyznaniowym).
3. Uzupełnij brakujące wyrazy, a następnie zdefiniuj utworzone pojęcia:
a) MAŁŻEŃSTWO homogeniczne- małżeństwo osób podobnych pod względem wieku, wykształcenia, wyznania, pochodzenia etnicznego, narodowości, zamieszkania
b) ODSTĘP intergenetyczny - odstęp między kolejnymi urodzeniami dzieci, [jaki interwał upływa między urodzeniem pierwszego, drugiego, trzeciego potomstwa itd. Zwykle jest 1- 3 lata po sobie, dzisiaj mając 30 lat prokreacja dopiero się zaczyna - stąd krótkie ostępy. Ogromny rozstrzał między urodzeniem pierwszym, a drugim - nowy wzór późnej prokreacji.]
c) ZGONY, [UMIERALNOŚĆ] postneonatalne - umieralność niemowląt, które ukończyły miesiąc życia [powyżej 28 dni], ale nie ukończyły jednego roku życia.
d) WIEK chronologiczny [kalendarzowy]- mierzy życie od urodzin do momentu badania: 0, 1, 2, 3.... 21 itd.
e) PRZYROST naturalny- różnica między liczbą urodzeń i liczbą zgonów w danej populacji w określonym czasie
RUCH naturalny - fakt zawierania związków małżeńskich, rozwodzenia się, urodzeń i zgonów.
f) POLITYKA pronatalistyczna - zachęca do urodzeń np. becikowe, zasiłek na dziecko
4. E. Gee oraz E. Lee, autorzy dwóch różnych koncepcji. Przedstaw główne tezy tych koncepcji.
E.Gee
demografia apokaliptyczna - Od momentu zainteresowania się konsekwencjami procesu starzenia się ludności ludzie nauki i polityki postrzegali wzrost udziału seniorów i wydłużanie się trwania życia w okresie starości jako zjawiska niepokojące. Owo jednomyślne w przeszłości w zasadzie mniemanie - nazwane przez E. Gee „demografią apokaliptyczną” - iż wzrastająca liczba osób starszych mieć będzie katastrofalne skutki dla społeczeństwa, zasadzało się na pięciu „aksjomatach”:
a. homogenizacji zbiorowości seniorów,
b. „obwinianiu” osób starszych,
c. postrzeganiu procesu starzenia się w kategoriach problemu społecznego,
d. rozbudzaniu konfliktów międzypokoleniowych na bazie dyskusji o międzypokoleniowej (nie)sprawiedliwości i (nie)równości,
e. bezwzględnym i stałym łączeniu procesu starzenia się z polityką społeczną. [wzrost świadczeń- obciążenie ekonimiczne]
E.Lee
W typowym procesie przejścia demograficznego przy poprawie poziomu życia i warunków zdrowotnych „początkowo wysoka śmiertelność zaczyna spadać, po czym zwykle po upływie kilku dziesięcioleci zaczyna spadać początkowo wysoka dzietność. W tej wczesnej fazie tempo wzrostu populacji początkowo wzrasta, a następnie spada, a odsetek populacji w wieku produkcyjnym początkowo spada, a następnie wzrasta. Niska dzietność i śmiertelność nieuchronnie prowadzą ostatecznie do starzenia się populacji, a to starzenie jest skutkiem końcowym. Ale starzenie się populacji jest procesem rozpoczynającym się z dużym opóźnieniem, zaczyna się bowiem po dziesięcioleciach od czasu, kiedy zaczyna spadać dzietność.
5. Podaj synonimy używane w socjologii ludności:
a) migracja netto= SALDO MIGRACJI = PRZYROST WĘDRÓWKOWY
b) mediana wieku nowożeńców =ŚREDNI WIEK ZAWIERANIA MAŁŻEŃSTW
c) analiza wzdłużna = longitudinalna KOHORTOWA [DEF: analiza w czasie, dynamiczna, diachroniczna]
d) ogólny współczynnik urodzeń= RODNOŚĆ, DZIETNOŚĆ, TFR Toral Fertility Rate
e) wiek funkcjonalny= WIEK SPOŁECZNY
f) wiek chronologiczny= WIEK KALENDARZOWY
g) wiek biologiczny= WIEK FUNKCJONALNY
h) analiza poprzeczna = statystyczna (badanie zjawisk demograficznych w danym miejscu i czasie)
6. Scharakteryzuj główne kierunki zmiany w strukturze gospodarstw domowych i rodzin w Polsce w okresie międzyspisowym (2002-2011).
Liczba gospodarstw domowych
W końcu marca 2011r. w Polsce istniało 13572 tys. gospodarstw domowych, tj. o ok. 235 tys. (1,8%) więcej niż w 2002r.[1] Liczba gospodarstw domowych w miastach wynosiła 9150 tys. i zwiększyła się o 186 tys. (2,1%), zaś na wsi 4422 tys. i wzrosła o 49 tys. (1,1%) - w porównaniu do 2002 roku.
Liczba gospodarstw domowych w miastach jest ponad dwa razy większa niż na wsi. Wynika to przede wszystkim z faktu, że w miastach mieszka więcej ludności niż na wsi oraz, że gospodarstwa w miastach są zdecydowanie mniejsze.
W latach 2002-2011 nieznacznemu zmniejszeniu uległa średnia liczba osób w gospodarstwach domowych - do poziomu 2,82 w 2011r. (w 2002r. średnia ta wynosiła 2,84 osoby). Natomiast większe różnice zaobserwowano w miastach i na wsi. Nadal utrzymuje się tendencja zmniejszania się wielkości gospodarstw domowych mieszkających na obszarach miejskich - średnia wynosi 2,54 osoby (w 2002r. wynosiła 2,6), z kolei na obszarach wiejskich proces ten został zahamowany - średnia liczba osób na gospodarstwo zwiększyła się do poziomu 3,4 wobec 3,33 w 2002r.
7. Wskaż, jakie dane empiryczne są potrzebne do obliczania poniższych wskaźników, określając jednocześnie przynależność tych danych do kategorii strumieni i zasobów:
a) współczynnik małżeństw powtórnych czystych....... liczba małżeństw rozwodników i rozwódek/ liczba rozwodników i rozwódek w polulacji strumienie
b) współczynnik śmiertelności....... liczba zgonów z określonej przyczyny/ liczba osób w populacji które ulegają tej chorobie strumienie
c) współczynnik skolaryzacji I stopnia..... liczba uczących się na danym etapie/ liczba ludności w grupie wieku odpowiadającej temu etapowi(np. podstawówka 7-12 lat) zasoby
d) współczynnik płodności kobiet, które aktualnie w Polsce reprezentują grupę najwyższym, poziomie płodności (wskaż tę grupę).... liczba urodzeń żywych w danym roku/średnia liczba kobiet w wieku 25-29 zasoby
e) współczynnik opieki nad rodzicami..... liczba ludzi w wieku 80+ / liczba ludzi w wieku 50-64 zasoby
CHARAKTERYSTYKA MIERNIKÓW:
è strumienie zdarzeń (urodzenia/zgony, przyjazdy/wyjazdy, małż/rozwody)
è Zasoby (podmioty o określonych cechach stanowiące bazę populacji
8. Wyjaśnij co to jest polityka ludnościowa, wskaż główne kierunki działania. Opisanie polityki ludnościowej i jej instrumentów urodzenia/płodność/dzietność netto vs brutto.
POLITYKA LUDNOŚCIOWA (polityka populacyjna) - zespół oddziaływań prowadzonych przez państwo zmierzających do kształtowania optymalnej liczby ludności, do kształtowania przestrzennego rozmieszczenia ludności (miasto / wieś) oraz kształtowanie odpowiedniej struktury demograficznej / kształtowanie stosunków ludnościowych na danym terenie jak odpowiedzieć na pewne potrzeby, które wynikają ze struktury demograficznej
Rodzaje polityki ludnościowej
1. Polityka odpowiadająca zapotrzebowaniu ludności (population responsive policies) - wynikają ze stanu struktur demograficznych (najważniejsza struktura wg wieku). Polityka ludnościowa tej kategorii często przypomina politykę społeczno - ekonomiczną. Na jej podstawie kształtuje się:
• polityka edukacyjna
• polityka mieszkaniowa (przed 20 , po 40 spada)
• polityka zdrowotna (wiek 0 lat duże potrzeby, koło 20 lat niskie potrzeby, wraz z kolejnymi latami coraz większe)
• polityka rynku pracy
2. Polityka kształtująca procesy ludnościowe (population - influencing policies) - polityka związana z procesami demograficznymi, kształtująca owe procesy:
• urodzenia
- polityka pronatalistyczna - zachęca do urodzeń np. becikowe, zasiłek na dziecko
- polityka antynatalistyczna - Chiny, Indie, punkty za jedno dziecko, urlopy po aborcji, darmowa
antykoncepcja - polityka niehumanitarna pogwałcająca prawa człowieka
- polityka neutralna - państwo nie ingeruje
• umieralność - polityka zdrowotna
• małżeństwa i rozwody
• migracje
- polityka restrykcyjna - USA
- polityka liberalna - nie ma takiego kraju!
- polityka selektywna - regulowanie przepływów ludności określając pewne warunki np. Australia (system punktowy - wiek, płeć, zawód, wykształcenie, posiadanie członków rodziny), Kanada
Polska polityka ludnościowa - 3 strategiczne cele:
1. Zagwarantować prostą zastępowalność pokoleń dla osiągnięcia ustabilizowanej bądź w dalszej perspektywie
zastojowej struktury ludności
2. Stale podnosić stan jakościowy ludności w rozumieniu kondycji zdrowotnej, poziomu bytowego i kulturowego
3. Stymulować wewnętrzny napływ i odpływ migracyjny w taki sposób, by nie dopuścić do terytorialnych zniekształceń struktury ludności wg płci i wieku
Polityka prorodzinna - systemowe, a więc całościowe oddziaływania państwa za pomocą całej masy instrumentów, które pomagają rodzicom w sposób jakościowy wychować dzieci - wspieranie jakościowe - polityka dot. urodzeń kładzie nacisk na ilość, nie można ich utożsamiać!
np. polityka mieszkaniowa - kredyty mieszkaniowe z oprocentowaniem 3%, dziecko w kl. 1 - 3 ma darmowe podręczniki, dobrze płatne opiekuńczo - wychowawcze urlopy
9. Przedstaw na siatce Lexisa i opisz zbiorowość małżeństw rozpadających się w 2011 roku, po trzech latach istnienia. Dlaczego się rozwodzą (okres ich trwania i moment zawarcia).
10. Przewidywanie ludności kontynentów: więcej mniej gdzie? ONZ ludność 2014, 2050, 2100 prognoza. Zmiany w liczebności ludności na przestrzeni lat 2100, 2014, 2050 (<>) liczba ludności w Azji, Ameryce Północnej i Europie czy wzrasta do 2050 i później do 2100 stany ludności w Europie, Azji i Am. Północnej w 2014 podać też prognozy ONZ na rok 2050. Uzupełnienie prognoz na kolejne dziesięciolecia (z danych na pegazie, na zasadzie liczba ludności Ameryki Południowej będzie się zwiększać/zmniejszać/nie zmieni się, a nie konkretne liczby).
Od teraz do 2050 i od 2050 do 2100
do 2050 do 2100
Afryka wzrost wzrost
Azja wzrost spadek
Ameryka płn. wzrost wzrost
Ameryka łac. wzrost spadek
Europa spadek spadek
Oceania wzrost wzrost
Prognoza:
Tabela z liczbą ludności:
- ludność świata wzrośnie na każdym kontynencie
- zmieni się procentowy udział poszczególnych kontynentów w ogólnej liczbie ludności świata
Wzrośnie procentowy udział Afryki (z 15% w 2014 ◊ 40% w 2100)
Wszystkich pozostałych kontynentów udział spadnie: najwięcej Azji (17pp) i Oceanii (8 pp); Europa (4 pp)
- spadnie procentowy udział regionów najbardziej rozwiniętych (z 17% w 2014 ◊ 12% 2100)
- wzrośnie procentowy udział regionów najsłabiej rozwiniętych (12% ◊ 27%)
Tabela przeciętnego trwania życia:
- przeciętna długość życia wzrośnie wszędzie
Świat: Mężczyźni 66, Kobiety 71 ◊ M 80, K 84
Regiony rozwinięte: M 73, K 80 ◊ M 86, K 91
Regiony nierozwinięte: 58 ◊ 78
Tabela udziału grup wiekowych:
- Świat: spadnie udział dzieci (26% ◊ 18%), wzrośnie udział osób 60+ (12◊ 27%). Trend ten widoczny jest w prognozach dla poszczególnych kontynentów
- w regionach rozwiniętych procentowy udział dzieci pozostanie bez zmian (!), ale zwiększy się udział osób 60+
Tabela dzietności:
-współczynnik dzietności wpadnie wszędzie (dla świata, wszystkich regionów i kontynentów) w regionach najmniej rozwiniętych z 4,53 w 2010 ◊ 2,11 w 2100
Tabela migracji:
- saldo migracji ujemne dla regionów słabo rozwiniętych, dodatnie dla rozwiniętych
- saldo migracji dodatnie w Ameryce Północnej, Europie i Oceanii, pozostałe ujemne
Prognoza dla Polski:
- w 2025 ludność Polski spadnie do 38 mln, w 2050 do 34 mln
- współczynnik feminizacji spadnie o 1,6 pp, ale i tak w grupie wiekowej 55+ pozostanie wysoki (133
◊ 118)
- mediana wieku podniesie się ogólnie o 13 (!) 39 w 2013 ◊52 w 2050
- współczynnik potencjalnego wsparcia spadnie
- współczynnik opieki nad rodzicami wzrośnie
- wzrośnie przeciętne trwanie życia:
2014: M 73, K 81
2050: M 82, K 93
- przyrost naturalny cholernie spadnie! Od -20 w 2014 do -180 w 2050 współczynnik reprodukcji netto i brutto
11. Podaj definicję, małżeństwa transnarodowego.
Rodziny transnarodowe są definiowane jako rodziny, których członkowie żyją jakiś czas lub większość czasu oddzielnie, tworząc jednak poczucie wspólnoty i troszcząc się o wspólne dobro.
13. reprodukcja- określić z podanych lat, w którym roku współczynnik jest większy i dlaczego.. poziom efektywności reprodukcji (stosunek współczynnika reprodukcji netto do brutto), były podane wartości i trzeba było wskazać gdzie ten poziom był wyższy 0,633 porównanie, które oznacza że była większa dzietność
Polska ma zawężony współczynnik reprodukcji = 0,621 -> w miastach od 1964
lekkie rozszerzenie w czasie stanu wojennego.
Gr wiekowe: 15-19, 20-24, 25-29, 30-34, 35-39, …
W wieku 15-19 lat najważniejsza nauka, nie prokreacja. Cząstkowy współczynnik obniża się od roku '80 - 30, w 2012 wynosi - 14. Na każde 1000 kobiet w tej grupie wieku mamy 14 urodzeń. W grupie 20-24 w ;80 r. mieliśmy 180 urodzeń, ciągle się obniżał, aż do 2012 - 51. Główną grupą dla prokreacji jest grupa 25-29 lat - współczynnik wynosi teraz 89 (w roku '80: 130).
Stara pierwiastka - kobiety które przychodzą rodzić ok. 35 roku życia. Na każde 1000 kobiet rodzi się 70 dzieci (2012: 30-34 lat).
Współczynnik reprodukcji netto - charakteryzuje on aktualną płodność i umieralność, wyrażając średnią liczbę żywo urodzonych dzieci płci żeńskiej, które dożyją wieku swych matek, przypadających na jedną kobietę w wieku rozrodczym, przy założeniu niezmiennego aktualnego poziomu płodności i umieralności zgodnego z tablicami płodności i umieralności
Współczynnik reprodukcji brutto - jest on miarą charakteryzującą aktualną płodność za pomocą średniej liczby żywo urodzonych dzieci płci żeńskiej, przypadających na jedną kobietę w wieku rozrodczym. Jest on iloczynem ogólnego współczynnika dzietności i współczynnika wyrażającego częstość rodzenia dziewcząt
Czyli jak była tam jakaś liczba 0,6 tzn że liczba urodzonych dziewczynek nie równa się liczbie matek?
Proces reprodukcji ludności - odtwarzanie populacji w procesie zastępowania pokoleń - rodziców przez dzieci
Typy reprodukcji:
- prosta- pokolenie dzieci równe jest pokoleniu rodziców
- rozszerzona - gdy pokolenie dzieci przekracza liczbę rodziców
- zwężona - gdy pokolenie dzieci jest mniejsze niż rodziców
1,5 - kraje rozwinięte
2,5 - Świat
1,4 - Polska
Współczynnik reprodukcji brutto - ile przeciętnie dziewczynek urodziłaby kobieta w ciągu wieku rozrodczego przydanych / niezmiennych / współczynnikach płodności wg wieku.
tWrb = (tUż / tU) x tWdz
brutto - bo nie uwzględnia umieralności dziewczynek!
Współczynnik reprodukcji netto - przy obliczeniu którego uwzględnia się umieralność, wyraża średnią liczbę żywo urodzonych dziewczynek przypadających na jedną kobietę w wieku rozrodczym, które dożyją do wieku swoich matek, przy założeniu niezmiennego aktualnego poziomu cząstkowych współczynników płodności i umieralności zgodnej z tablicami płodności i wymieralności.
Wrn = (tUż / tUog) x Σ Wpłx x (kLx / klo)
x/15
gdzie: tUż / tUog - przeciętna częstotliwość urodzeń żeńskich w ogólnej liczbie urodzeń,
kLx - średnia liczba kobiet dożywająca do wieku x ukończonych lat / wg tablic wymieralności/
klo - liczba kobiet jednocześnie urodzonych / w tablicach wymieralności/
Wpłx - cząstkowe współczynniki płodności
Lo = modelowe, hipotetyczne tablice
Lo - 100 000 tys
Lx - średnia liczba osób dożywających do danego wieku
Prawdopodobieństwo urodzenia dziewczynki x suma cząstkowych współczynników płodności razy prawdopodobieństwo przeżycia (brane z tablic umieralności!)
Na podstawie Wr netto wyróżniamy 3 typy reprodukcji ludności *nie pomyl z modelowymi typami struktur wieku!
1. Wr netto = 1 REPRODUKCJA PROSTA (1 matka zastępowana przez 1 córkę)
2. Wr netto < 1 REPRODUKCJA ZAWĘŻONA (1 matka nie jest zastępowana nawet przez 1 córkę)4
3. Wr netto > 1 REPRODUKCJA ROZSZERZONA (1 matka zastępowana jest więcej niż 1 córkę)
nie ma krajów w Europie o reprodukcji prostej i rozszerzonej!
UWAGA! Reprodukcji podaje się po 3 miejscach po przecinku!
POLSKA dla 2010 / reprodukcja zawężona
Wr brutto - 0,665
Wr netto - 0,663
* lekko rozszerzona - baby boom stanu wojennego, po raz ostatni w historii Polski (1,006)
14. Nierówność wobec śmierci.
Nierówność społ. wobec śmierci: status i pozycja decydują o jakości życia i jego trwaniu
Społeczna nierówność wobec śmierci:
- ryzyko zgonów zależy od czynników:
è lokalizacji (gdzie się człowiek się urodzi)
è usytuowaniem w strukturze społecznej: osoby zajmujące wyższe pozycje żyją dłużej
è dostępność do instytucji pomocy
è stan cywilny (osoby w małżeństwie żyją dłużej)
Koncepcja nierówności społecznej wobec śmierci - do XIX w. nierówność społeczna powiększała w sposób umiarkowany ryzyko śmierci wśród ludności ubogiej. Wielkie epidemie nie oszczędzały nikogo, a poziom higieny był wszędzie bardzo niski. W XIX w. uprzywilejowane warstwy ludności zaczęły korzystać z postępów medycyny i higieny.
Dopiero wiek XX przyniósł zmniejszenie rozpiętości społecznego ryzyka śmierci w krajach wysoko rozwiniętych.
Rozpiętości ekonomiczne między krajami rozwijającymi się, a rozwiniętymi pogłębiają się, jednak maleją różnice w przeciętnym dalszym trwaniu życia.
15. Ruch wędrówki emigracja, liczba małżeństw, trwanie życia
Przeciętne dalsze trwanie życia - jedna z podstawowych charakterystyk liczbowych tablic trwania życia, służy do oceny poziomu umieralności, uznawana za podstawowy syntetyczny miernik umieralności, szeroko stosowany do porównań międzynarodowych, im większa jest umieralność, tym mniejsza wartość e(0) i odwrotnie. Przeciętne dalsze trwanie życia osoby w wieku x ukończonych lat e(x) jest średnią arytmetyczną lat, które mają jeszcze do przeżycia łącznie osoby w wieku x ukończonych lat.
• mężczyzna w Polsce - 71 lat
• kobiety - ponad 80 lat
• najdłuższy wiek - Japonia 84 lata
1.Współczynniki obrazujące częstotliwość [pytanie pierwsze].
Współczynnik urodzeń, zgonów, rozwodów, małżeństw
2. Małżeństwo ponowne, rozrodczość kobiet.
9. Przedstaw na siatce Lexisa i opisz zbiorowość małżeństw rozpadających się w 2011 roku, po trzech latach istnienia. Dlaczego się rozwodzą (okres ich trwania i moment zawarcia).
Wyszukiwarka