POLITYKA FISKALNA, Studia, EKONOMIA, MAKRO


POLITYKA FISKALNA - PODSTAWY TEORETYCZNE

Po co istnieje państwo?

Cel istnienia państwa wynika z funkcji, jakie pełni ono w dzisiejszym społeczeństwie, funkcji wszystkim nam potrzebnych, w pełnieniu których państwo jest niezastąpione.

Zadania rządu

Funkcje, jakie pełni rząd w ramach swojej działalności możemy podzielić na trzy grupy:

1. Wytwarzanie dóbr publicznych i gospodarowanie nim (funkcja alokacyjna)

Dobra publiczne - bez względu na to jak powstają ich produkcja absorbuje czynniki wytwórcze i jest opłacana jest ze środków wspólnych, czyli publicznych

Wymienione przyczyny wywołują konieczność angażowania się rządu w działalność związaną z podażą dóbr i usług, czyli — mówiąc mądrzej — z alokacją czynników wytwórczych.

Darmowe rozdzielanie dóbr publicznych korzyść czy strata?

Dobra i usługi publiczne - są one dostarczane całemu społeczeństwu nieodpłatnie. W dodatku wiele z tych dóbr i usług ma również takie właściwości techniczne, że może być konsumowana tylko wspólnie (zbiorowo). Przykładem jest obronność kraju i bezpieczeństwo publiczne, sądownictwo, budowa i utrzymanie dróg czy system legislacyjny

Niezależnie od tego, kto i jak efektywnie wytwarza dobra publiczne, krytycz­ne uwagi nasuwa ich darmowe rozdzielanie między obywateli. Należy wskazać na kilka głównych towarzyszących temu negatywnych zjawisk i wątpliwości. Ten sposób dys­trybucji (w porównaniu z rynkowym) demoralizuje konsumentów wyzwala u nich skłonność do marnotrawstwa. Zmusza to państwo do stosowania rozdzielnictwa wymaga pono­szenia wysokich kosztów administracji, sprzyja korupcji.

Co powinno być, a co nie dobrem publicznym?

Przykładami dóbr publicznych mogą być:

Niektóre dobra mogą być dostarczane jako dobra prywatne, istnieje jednak obawa, że w tym przypadku ich podaż byłaby mała i droga, a stąd dobra te byłyby bardzo nierównomiernie rozdzielone między obywateli Do takich dóbr niektórzy ekonomiści zaliczają znaczna część oświaty i ochrony zdrowia. Granica jest płynna i spory na temat tego, produkcję których dóbr należy powierzyć państwu trwają

W praktyce rozstrzygają o tym wyborcy powołując do rządzenie krajem zwolenników liberalizmu lub etatyzmu gospodarczego

Gdy do władzy dochodzą etatyści wiele dóbr z natury prywatnych zostaje objętych gospodarką państwową. i zostaje przekształca się w publicznej Gdy zmieniają ich liberałowie ilość dóbr publicznych ulega zmniejszeniu

Gospodarowanie dobrami publicznymi.

Państwo gospodaruje głównie (lub wyłącznie) tylko tymi dobrami, które ze swej istoty nie mogą być kupowane i sprzedawane przez jednostki prywatne na ogólnych zasadach rynkowych.

Może to robić na dwa sposoby :

Wytworzenie dóbr publicznych wymaga środków rzeczowych i finansowych Środki te trzeba zabrać z sektora prywatnego i przesunąć do sektora publicznego Mówiąc krótko, aby je wytwarzać trzeba dokonać innej niż rynkowa alokacji zasobów, a to wymaga redystrybucji dochodów

2. Dystrybucja i redystrybucja dochodów

Ta sfera działalności rządu dotyczy podziału dochodu narodowego i bogac­twa pomiędzy ludźmi. Mechanizm rynkowy stwarza ogromne dysproporcje dochodowe a w konsekwencji i majątkowe, które rodzą poczucie krzywdy i niesprawiedliwości wśród biedniejszych warstw

.

Wyrównywania dysproporcji

Panuje dość powszechne, (choć w niejednakowym stopniu) przekonanie, że zadaniem państwa jest łagodzenie różnic w zamożności obywateli. W trosce o stabilność polityczną i społeczną kraju (niekiedy nawet w poczuciu solidaryzmu) państwo występuje w obronie tych najbiedniejszych. Niweluje dysproporcje lub przynajmniej je łagodzi za pośrednictwem systemu podatków i redystrybucji dochodów.

Aby cel ten osiągnąć stosuje się:

Wyższe dochody opodatkowane są bardziej, natomiast słabo zarabiający, bezrobotni czy niezdolni do pracy otrzymują pomoc od państwa w postaci różnego rodzaju zasiłków dopłat

Dystrybucyjna funkcja rządu polega zatem na działalnością prowadzącej do sprawiedliwszego podziału dochodu i bogactwa w stosunku do tego, który jest osiągany jako efekt wyłącznego działania mechanizmu rynkowego.

I tak np. w krajach Unii Europejskiej prawie połowa wydatków budżetowych jest przeznaczona na transfery. Podobnie w Polsce.

Wahania koniunktury

Dysproporcje te powstają i pogłębiają się też w czasie w wyniku zmian koniunktury. W rezultacie dochody gospodarstw domowych i przedsiębiorstw okresowo rosną i spadają, co odbija się na poziomie życia obywateli i wpływa na poziom aktywności gospodar­czej. Wprawdzie czynnikiem łagodzącym to zjawisko są oszczędności gospodarstw domo­wych i rezerwy przedsiębiorstw na nieprzewidziane wypadki, ale nie są one w stanie całkowicie zapobiec pogorszeniu się sytuacji całych grup społecznych (np. rolnicy), czy całych regionów kraju np. Śląsk

3. Stabilizacja gospodarki

Z funkcjonowaniem gospodarki rynkowej związane są poważne problemy dotyczące dobrobytu ludzi, takie na przykład jak wahania produkcji inflacja i bezrobocie. Jeśli samoczynny mechanizm rynkowy generuje tego rodzaju problemy, funkcję stabilizacji gospodarki spoczywa na państwie Dlatego każdy odpowiedzialny rząd powinien być aktywnie zaangażowany w działania mające na celu osiąganie pełnego zatrudnienia, stabilnych cen i zapewniającego poprawę dobrobytu wzrostu gospodarczego bez trudności płatniczych w kontaktach z zagranicą

Polityka gospodarcza rządu i jej rodzaje

Aby móc prawidłowo wypełniać swe funkcje, rząd zostaje wyposażony w specjalne uprawnienie i narzędzia, które umożliwiają mu prowadzenie polityki gospodarczej

Polityka ekonomiczna rządu to ogół działań państwa (rządu) mających na celu oddziaływanie na procesy gospodarczych zgodnie z celami ogólnogospodarczymi i ogólnospołecznymi.

Polityka ekonomiczna może być:

W ujęciu makroekonomicznym polityka ekonomiczna zmierza do utrzymania produkcji na poziomie zapewniającym pełne wykorzystanie czynników produkcji (zwłaszcza siły roboczej), stabilnego poziomu cen i wzrostu gospodarczego.

Jej elementami są:

Cele i narzędzia polityki fiskalnej

Nazwa „fiskalna" pochodzi od łacińskiego słowa fiscus, co w przeszłości znaczyło koszyk, skrzynkę na pieniądze, wreszcie skarbiec władcy. Fiskalny to znaczy dotyczący kształtowania dochodów i wydatków pańs­twowych.

Polityka fiskalna jest częścią polityki finansowej państwa obejmująca ogół decyzji rządu dotyczących wydatków i podatków mających na celu realizacji określonych zadań ekonomicznych i społecznych

Jaki zakres?

Na przykład mierzący zakres ingerencji państwa w gospodarkę udział wydatków budżetowych w PKB w 1989 roku wynosił w Unii Europejskiej około 48%, w Stanach Zjednoczonych około 36%, w Japonii około 31% Z kolei w 1997 roku w krajach OECD około 40%, a w tym samym roku w Polsce około 48%.

Cele i rodzaje polityki fiskalnej

Podstawowymi zadaniami polityki fiskalnej są:

1) dostarczenie środków na finansowanie działalności państwa

2) redystrybucja dochodów

3) stabilizacja gospodarki

Polityka stabilizacji jej rodzaje i narzędzia

Głównym makroekonomicznym celem polityki fiskalnej jest łagodzenie skutków cyklu koniunkturalnego, czyli stabilizowanie produkcji na poziomie najbliższym produktowi potencjalnemu

Polityka stabilizacji gospodarki polega na wykorzystywaniu dochodów, wydatków deficytu i długu finansów państwa do pobudzania lub hamowania aktywności gospodarki odpowiednio do potrzeb wynikających z przebiegu cyklu koniunkturalnego.

W zależności od stanu koniunktury prowadzona przez rząd polityka może być ekspansywna lub restrykcyjna.

Inny podział to polityka aktywna i pasywna

Istotą polityki fiskalnej państwa jest przede wszystkim oddziaływanie na popyt globalny w gospodarce. W zależności od sytuacji gospodarczej rząd może albo pobudzać popyt bądź go hamować.

W okresach zagrożenia inflacją (wtedy gdy mamy do czynienia z nadmiernym popytem) rząd podejmuje próby studzenia koniunktury W sytuacji recesji, aby pobudzić popyt i poprawić koniunkturę w gospodarce rząd podejmuje działania mające na celu powiększenie globalnych wydatków

Narzędzia polityki stabilizacji

Aby osiągnąć te cele rząd posługuje się różnymi narzędziami oddziaływania na wielkość zagregowanych wydatków, lub patrząc na to z innej strony na wielkość dopływów i odpływów z ruchu okrężnego.

Narzędziami tej polityki są od strony dopływów: wydatki związane z tworzeniem dóbr publicznych, różnego rodzaju przekazy środków finansowych na rzecz sektora prywatnego np. dotacji dla firm czy transfery dla gospodarstw domowych.

Narzędziami oddziaływania na wielkość odpływów są pobierane przez rząd różnego rodzaju podatki oraz wszelkie inne pobierane przez rząd od podmiotów prywatnych płatności pieniężne np. opłaty zasilające różnego rodzaju fundusze, jak składka na Narodowy Fundusz Zdrowia czy FUS i wiele innych

Gdy grozi inflacja rząd podejmuje próby osłabienia ciśnienia popytu globalnego poprzez:

W sytuacji recesji, aby pobudzić wydatki i poprawić koniunkturę rząd:

WYDATKI I DOCHODY BUDZETU PAŃSTWA

Wydatki budżetu państwa

Najważniejszym narządziłem regulacji dopływów są wydatki rządowe na dobra i usługi, Obejmują:

Struktura wydatków

Struktura wydatków ujawnia wielkie różnice między krajami a w danym kraju w różnych okresach. Do niedawna, (co najmniej do końca lat osiem­dziesiątych) wielką pozycję w budżetach zajmowały wydatki na cele militarne. Ostatnio ich udział maleje.

W większości krajów największą pozycją są wydatki socjalne (renty, emerytury, ochrona zdrowia itp.). Są to transfery budżetowe, czyli środki pieniężne przekazywane przez rząd gospodarstwom domowym, któremu nie towarzyszy żadne świadczenie na rzecz rządu Nieodpłatne świadczenia państwa na rzecz firm przyjmują postać dotacji i subsydiów

Dochody państwa

Aby finansować swoje wydatki państwo musi posiadać równe im przychody.

Pochodzą one głównie z:

System podatkowy jest głównym elementem zestawu narzędzi oddziaływania państwa na gospodarkę poprzez budżet

Podatki i ich funkcje

Podatki to przymusowe świadczenia pieniężne na rzecz państwa lub lokalnych władz samorządowych.

W krajach demokratycznych są ustanawiane przez parlament. Historia rozwoju parlamentaryzmu jest nieodłącznie związana z problemem uchwalania podatków. Poddani godzili się na ich płacenie, ale tylko pod warunkiem, że sami przez swoich przedstawicieli określą wielkość, a także przedmiot opodatkowania.

Istota i cechy podatku

Podatek jest pieniężnym, ogólnym, nieodpłatnym, bezzwrotnym świadczeniem na rzecz państwa. W gospodarkach rynkowych jest on najważniejszą daniną publiczną i stanowi główne źródło dochodów budżetowych.

Cechy podatku:

Funkcje podatków

Nakładanie przez państwo podatków uzasadnione jest przede wszystkim:

Pomiędzy funkcjami może wystąpić konflikt I tak funkcja fiskalna wymaga maksymalizowania podatków, a to działa zniechęcająco i hamuje wzrost gospodarczy

W miarę rozwoju cywilizacji podatki ulegały komplikacji i zwiększał się ich wymiar Często podnoszono podatki, by sfinansować wojnę, ale po jej zakończeniu dziwnym trafem zapominano o powrocie do dawnych stawek. Przez długi okres czasu polityka podatkowa podporządkowana była głównie realizacji funkcji fiskalnej

Doktryna liberalizmu ekonomicznego traktowała podatki jako narzędzie neutralne, nie powodujące zmian w realnych wielkościach gospodarczych. Jednak już w XIX wieku w coraz szerszym zakresie zaczęto wykorzystywać podatki jako narzędzie interwencji w życie ekonomiczne i społeczne. W XX wieku, głównie pod wpływem teorii Keynesa, potrzeba wykorzystania pozafiskalnych funkcji systemu podatkowego stała się sprawą bezsporną.

System podatkowy

Bez względu na bieżący stan gospodarki system podatkowy jest instrumentem nie bardzo lubianym przez ludzi. Nikt przecież nie cieszy się, gdy odbiera mu się zarobione, zgodnie z prawem, pieniądze. Jednakże, pomijając indywidualne oceny, konieczność płacenia podatków jest obiektywnie uzasadniona. Każde państwo bowiem ma do spełnienia szereg funkcji, które muszą być w jakiś sposób finansowane. Wojsko, policja, emerytury, renty, zasiłki dla bezrobotnych, oświata i nauka oraz służba zdrowia są to podstawowe cele, od których realizacji państwo nie może się dystansować. Także cele ekonomiczne, jak na przykład stabilizacja gospodarki, wymagają środków, których głównym źródłem jest system podatkowy..

Kością niezgody natomiast jest poziom obciążeń podatkowych, a więc wysokość podatków oraz sposób ich rozdysponowania

Chodzi przede wszystkim o to, by system podatkowy dostarczając budżetowi niezbędnych środków nie osłabiał zbytnio aktywności gospodarczej podatników.

Wysokie lub rosnące stawki podatkowe osłabiają bowiem bodźce do pracy zmniejszają też starania o to, by więcej zarobić. W wielu przypadkach wysokie podatki skłaniają ludzi do przenoszenia swej działalności do innych krajów, gdzie podatki są niższe, a także do uciekania się do różanego typu oszustw w postaci na przykład ukrywania dochodów lub fikcyjnych darowizn pozwalających odpisać od podstawy opodatkowania pewnych kwot. Z drugiej strony trzeba powiedzieć, że niezmiernie trudno jest ustalić optymalną wielkość podatków..

Cechy dobrego systemu podatkowego

System podatkowy powinien opierać się na kilku podstawowych zasadach, na które jako pierwszy zwrócił uwagę A. Smith w swojej pracy:„ Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów „:

Klasyfikacja podatków

Klasyfikacja podatków jest związana z wyodrębnieniem i usystematyzowaniem w pokrewne rodzajowo grupy różnego rodzaju obciążeń podatkowych. Najpowszechniej stosowaną klasyfikacją zdaje się być podział podatków ze względu na przedmiot opodatkowania.

W grupie tej wyróżnia się podatki:

Podatki bezpośrednie

Podatki bezpośrednie to obciążenie nakładane bezpośrednio na dochód podatnika lub posiadany albo dziedziczony majątek. Przykładem podatków bezpośrednich są podatki dochodowe, przychodowe i majątkowe. Wśród tej grupy największe znaczenie ( w Polsce) ma podatek dochodowy od osób fizycznych, który stanowi jedno z ważniejszych źródeł wpływów budżetowych.

Podatki majątkowe

Źródłem podatków majątkowych jest posiadany przez podatnika majątek lub też przenoszenie praw do majątku jak np. w przypadku podatku od spadku i darowizn. Podatki majątkowe są bardzo zróżnicowane i uzupełniają podatki dochodowe. Dobra konstrukcja podatków majątkowych nie powoduje uszczuplenia majątku podatnika na skutek nałożenia podatku. Przykładem podatków majątkowych jest podatek od nieruchomości, podatek od środków transportu itd.

Podatki przychodowe

Źródłem podatków przychodowych jest, osiągany z działalności przychód. Przy naliczaniu tego rodzaju podatków pomija się koszty poniesione na uzyskanie przychodów, a jedynie przyjmuje się, że przychód został otrzymany np. podatek leśny, rolny. Charakterystyczną cechą tych podatków jest fakt, że pobierane są one bez względu na wyniki działalności gospodarczej. Tak więc umożliwiają państwu gromadzenie środków finansowych, bez względu na sytuację dochodową podatnika. Zarzutem kierowanym pod adresem podatków przychodowych jest ich cenotwórczość. Są one bowiem wliczane w cenę towarów i usług. Tak więc dochody państwa z tego rodzaju podatków powiązane są z procesami inflacyjnymi.

Podatki dochodowe

Źródłem podatków dochodowych jest nadwyżka przychodów nad kosztami ich uzyskania Przedmiotem opodatkowania są więc m.in. dochody z pracy najemnej lub prowadzenia prywatnej działalności gospodarczej, renty i emerytury, odsetki płacone od kapitału.

Podstawą określenia wysokości podatku są wszelkie uzyskiwane przez podatnika dochody pochodzące z wymienionych źródeł. Dochód podlegający opodatkowaniu ustala się odejmując od łącznej sumy przychodów, wydatki związane z ich uzyskaniem Poprzez stosowanie podatków dochodowych, przy których podatnik dzieli się swoim dochodem z fiskusem, następuje bezpośrednia redystrybucja dochodów. Poza tym są one najbardziej powszechnym rodzajem obciążeń podatkowych.

Przykładem podatku dochodowego jest m.in. stosowany w początkowym okresie transformacji systemowe w Polsce podatek od ponadnormatywnego wzrostu wynagrodzeń znany u nas kiedyś jako POPIWEK Innym podatkiem do dochodowym jest podatek od osób fizycznych PIT (Personal Income Tax) czyli podatek dochodowy od osób prawnych CIT (Corporate Income Tax )

Podatek dochodowy od osób fizycznych.

W wielu krajach PIT został wprowadzony dopiero w XX wieku. W Stanach Zjednoczonych w roku 1894 Kongres uchwalił 2-proc. podatek od dochodów przekraczających 4 tys. dol. rocznie. Sąd najwyższy podatek ten uznał za sprzeczny z konstytucją i na kilkanaście lat Amerykanie mieli spokój. Dopiero w roku 1909 Kongres uchwalił szesnastą poprawkę do konstytucji i podatki dochodowe stały się legalne. Obłożono nimi wówczas tylko roczne dochody powyżej 3 tys. dol. dla osób samotnych i powyżej 4 tys. dla małżeństw. Zaledwie 0,4 proc. społeczeństwa przekraczało te sumy i płaciło podatki. Podatek był progresywny i zaczynał się od 1 proc. dla dochodów poniżej 20 tys. dol., a kończył na 7 proc. od dochodów powyżej 500 tys. Dziś możemy o tym tylko pomarzyć.

W Polsce obowiązuje od 1992 r Każdego roku określane są stawki i progi podatkowe, które mogą się zmieniać wraz z inflacją, choć od trzech lat są zamrożone. W Polsce PIT płacą także małe firmy rodzinne, spółki jawne i osobowe. Mogą płacić podatek 19-proc., bez ulg, lub też progresywny, trzystopniowy, z ulgami i kwotą wolną.

Podatek dochodowy od osób prawnych

W Polsce zwany podatkiem dochodowym od osób prawnych lub popularnie podatkiem korporacyjnym. Istnieje w większości krajów. Nakładany jest na zyski firm, czyli przychody minus koszty. W Europie najniższy jest w Estonii - wynosi 0 proc. W Polsce został w roku bieżącym obniżony do 19 proc.

Podatek dochodowy od osób fizycznych i prawnych może być pobierany kwotowo w formie zryczałtowanej lub procentowo, jako pewna część osiągniętego przez podatnika dochodu

Sposoby poboru podatków

Podatki dochodowe mogą być pobierane kwotowo (zryczałtowanie) lub jako procent otrzymywanych przez podatnika dochodów

Podatki pobierane kwotowo - zryczałtowane ( autonomiczne)

Gdy podatek pobierany jest kwotowo( ryczałt) jego wielkość niezależny od poziomu dochodu podlegającego opodatkowaniu. Tego typy podatki mają charakter autonomiczny Podatki te ustalane są przez upoważnione instytucje, nie są zatem niezmienne

Podatki procentowe ( Indukowane )

Podatki dochodowe są najczęściej podatkami procentowymi. Tego typu podatki obliczane są jako pewna procentowa wielkość dochodu będącego przedmiotem opodatkowania. W tym przypadku wysokość obciążeń podatkowych uzależniona jest od poziomu dochodu oraz od ustalonej przez odpowiednie władze stopy podatkowej. Stopa ta informuje: ile groszy z każdej dodatkowo zarobionej złotówki dochody należy oddać władzom fiskalnym

Wysokość świadczeń podatkowych jest zatem funkcją dwóch zmiennych: poziomu dochod, czyli podstawy opodatkowanie i wysokości stopy opodatkowania

Podatki procentowe mogą być pobierane z kwotą dochodu wolną od podatków, lub bez niej.

Podatek liniowy i nieliniowy

Podatek procentowy może być:

Podatek nieliniowy może być:

Podatek liniowy

Podatki linowe są pobierane według stałej niezależnej od poziomy dochodu stopy opodatkowanie t.

Podatek liniowy bez kwoty wolnej

Przy ustalonej stałej stopie podatkowej t, pobierane podatki rosną automatycznie wraz ze wzrostem dochodów i spadają automatycznie wraz z jego spadkiem. Jeżeli np. stopa podatku jest stała i wynosi t=10 %, oznacza to, że z każdej zarobionej dodatkowo złotówki, 10 groszy oddawane jest budżetowi państwa. Jeżeli dochód wynosi 1000 zł, obciążenie podatkowe wynosi 100 zł. Jeżeli jednak dochód wzrośnie do 10000 zł, to kwota płaconego podatku wzrośnie do 1000 zł.

Podatki procentowe są więc kategorią obciążeń podatkowych, których wartości absolutne rosną wraz ze wzrostem dochodu i maleją wraz z jego spadkiem. W Polsce typowym podatkiem dochodowym obliczanym liniowo bez kwoty wolnej od opodatkowanie jest podatek dochodowy od osób prawnych, czyli tzw. CIT. (19%)

Ponieważ krańcowa stopa opodatkowanie jest stała, zatem stałe jest mierzące stopień fiskalizmu opodatkowanie przeciętne

Podatek liniowy bez kwoty wolnej, uzależnia wysokość płaconej kwoty od stanu aktywności, ale sam z siebie jej nie zabija, bo choć dochody budżetu rosną, nie powoduje zabijającego przedsiębiorczość mierzonego przeciętną stopą opodatkowania T/Y wzrostu fiskalizmu

Przykład liczbowy

Niech t = 0,2 Oblicz wysokość podatków i przeciętną stopę podatkowania przy dochodzie Y0=10000 i Y1= 1200

Rozwiązanie

T0= 0,2*1000= 200 T0/Y0= 200/1000= 0,2

T1=0,2 *1200= 240 T1/Y1 = 240/1200= 0,2

Kwota wolna od podatku***

Funkcja podatków wygląda inaczej, gdy w systemie podatkowym jest uwzględniona kwota wolna od podatku

W takim przypadku przeciętna stopa opodatkowanie rośnie wraz ze wzrostem dochodu.

Przykład liczbowy

Posługując się danymi z przykładu powyżej oblicz wysokość podatków i przeciętną stopę opodatkowania T/Y dla dwóch poziomów dochodu Y0=150 i Y1= 1200 przyjmując, że kwota wolna od podatku wynosi g = 50

Rozwiązanie

Tbi0= - 50 + 0,2 * 1000 = 150 Tbi0/ Y0 = 150/1000 = 0,15

Tbi1= - 50 + 0,2 * 1200 = 190 Tbi1 /Y1 = 190/1200 = 0,1583

Gdy w systemie podatku liniowego uwzględniona jest kwota wolna od podatku, podatki rosną szybciej niż dochód, zatem stopa przeciętnego opodatkowania rośnie. Gdyby nie liczyć różnych stosowanych ulg i odliczeń, to im wyższy dochód, tym wyższa byłaby nie tylko absolutna wielkość płaconego podatku, ale i jego udział w dochodzie brutto.

W praktyce szczególnie w przypadku podatków od dochodów osobistych bywa stosowana stopa progresywna

Progresywna stopa podatkowa

O podatku progresywnym mówimy, gdy stopa podatkowa rośnie w miarę wzrostu dochodu. Stopa podatkowa jak to zaznaczono na rysunku powyżej może zmieniać się automatycznie, wraz z poziomem dochodów podlegających opodatkowaniu. Gdy dochody rosną, stopa opodatkowania rośnie wraz z nimi, a gdy spadają stopa podatkowa również spada

Podatkiem progresywnym opodatkowane są dochody indywidualne gospodarstw domowych ( podatek dochodowy od osób fizycznych, czyli tzw. PIT (ang Personal Income Tax)

Progresja podatkowa jest najczęściej uzasadniana dążnością do zmniejszania rozpiętości dochodowych i majątkowych między obywatelami oraz chęcią zwiększenie w ten sposób dochodów państwa. Z tych samych względów przy pobieraniu tego podatku stosowana jest najczęściej zasada zwolnienia od podatku pewnej kwoty. Ponadto w systemie tym dopuszczalne są ulgi podatkowe, czyli pomniejszenie należnych kwot w zależności od sytuacji politycznej, ekonomicznej i społecznej

Skuteczność tego typu rozwiązań jest jednak bardzo wątpliwa (nie niweluje rozpiętości, bo równolegle stosowne są faworyzujące zamożne grupy ulgi

Podatek degresywny

Podatek degresywny występuje wtedy, gdy w miarę wzrostu dochodu stosuje się coraz niższe stawki podatkowe. Współczesne ustawodawstwo podatkowe nie stosuje degresji w jawnej formie. Najczęściej pojawia się ona jako następstwo opodatkowania dochodu wydatkowanego. Przy wzroście dochodów, jak już wiemy, maleje udział wydatków konsumpcyjnych na rzecz oszczędności. Oznacza to, że wraz ze wzrostem dochodu maleje także obciążenie podatkami typu VAT, akcyza ( wydatkowymi).

Kryterium przedmiotowe nie jest jedynym sposobem klasyfikacji podatków. Na obciążenia fiskalne można patrzeć również z punktu widzenia stosunku przedmiotu opodatkowania do źródła podatku. W tej grupie wyróżniamy podatki bezpośrednie oraz podatki pośrednie.

Podatki pośrednie

Podatki pośrednie, jak sama nazwa wskazuje, w sposób pośredni odwołują się do dochodu podatnika, gdyż pobierane są w momencie dokonywania zakupów. Podatki pośrednie płacą nabywcy różnego rodzaju dóbr i usług w momencie ich zakupu a następnie są one przez sprzedawców niejako w imieniu gospodarstw domowych do dyspozycji państwa. Ich cechą szczególna jest to, że są wliczane w cenę zakupywanego towaru a zatem wzrost podatkowanie powodują wzrost cen.

Najważniejszym przykładem jest podatek obrotowy (obecnie już nie stosowany) lub - równoważny mu, choć inaczej pobierany - podatek od wartości dodanej (VAT). Innym przykładem podatku pośredniego jest akcyza.

VAT (Value added tax )

W świecie zwany jest podatkiem od wartości dodanej, w Polsce podatkiem od towarów i usług. Jest to najbardziej skuteczny instrument zdobywania przez państwo dochodów. W Polsce mniej więcej połowa dochodów podatkowych pochodzi z VAT.

Teoretyczne podstawy tego podatku opracował niemiecki ekonomista C.F. Siemens w 1919 r. Po raz pierwszy VAT zastosowano we Francji w 1954 r. Dziś funkcjonuje w ponad 50 krajach, przede wszystkim w Europie. Od 1989 r. także w Japonii. Z dużych krajów OECD nie jest stosowany tylko w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie i Australii.

VAT pobiera się na ogół tzw. techniką fakturową. Polega ona na opodatkowywaniu całości sprzedaży, a następnie zwracaniu przedsiębiorcom VAT-u uwzględnionego w zapłaconych wcześniej fakturach. W Polsce VAT stosujemy od lipca 1993 roku.

Podatki pośrednie są wygodne dla administracji państwowej (większa łatwość ściągania), mają nato­miast gorszą opinię u publiczności i licznych ekonomistów. Jest to sposób niejawny i podatnikowi trudniej się tu zorientować, jakie są jego faktyczne obciążenia. Podatek pośredni nie zawiera oczywiście progresji, a może działać degresywnie Obciążenie tymi podatkami jest coraz mniejsze, ponieważ wraz ze wzrostem dochodu spada udział wydatków konsumpcyjnych,.

Akcyza

Podatek pośredni -wartość akcyzy dolicza się do ceny płaconej przez konsumenta.

Akcyza znana była już w czasach starożytnych.

W Polsce, podobnie jak w całej Europie, akcyza naliczana jest przede wszystkim od:

* benzyny i oleju napędowego

* spirytusu i alkoholi

* papierosów

Akcyzą obciążone są także inne towary, np. energia elektryczna, broń myśliwska, pistolety gazowe, sprzęt elektroniczny powszechnego użytku, sól, futra, perfumy, opakowania z tworzyw sztucznych, łodzie żaglowe, samochody i karty do gry.

Akcyza jest źródłem znacznych dochodów budżetowych. Pozwala też ograniczać konsumpcję pewnych towarów, które państwo uznaje za „niepożądane” (alkoholu, papierosów), lub oszczędnie gospodarować produktami (np. benzyną).

Wiele rządów, zwłaszcza w krajach, gdzie efektywność systemów podatkowych jest niska, stoi przed moralnym dylematem: czy ograniczać produkcję i sprzedaż towarów szkodliwych, powodując tym samym znaczny ubytek dochodów z akcyzy, czy też nie.

Z punktu widzenia przedmiotu podatkowania pośredniego rozróżniamy podatki nakładane na środki produkcji i środki konsumpcji Te ostatnie nazywane bywają podatkami konsumpcyjnymi

Podatki konsumpcyjne

Podatki konsumpcyjne są typowymi podatkami od wydatków. Podatnikiem, czyli osobą, która ponosi ciężar tego podatku, jest konsument ( nabywca). Płatnikiem, czyli osobą, która płaci podatek, jest sprzedawca. Podatki konsumpcyjne są wkalkulowane w ceny sprzedawanych dóbr i usług, dlatego też rzeczywisty ich ciężar ponoszą gospodarstwa domowe. Źródłem podatków konsumpcyjnych jest wydatkowany na cele konsumpcyjne dochód

Ponieważ podatki te są narzędziem polityki społecznej, w zależności od charakteru dóbr mogą być stosowane różne stopy opodatkowania Często opodatkowaniu tego typu nie podlegają podstawowe artykuły żywnościowe, książki, gazety, energia elektryczna, odzież dziecięca, lekarstwa, usługi lekarskie, weterynaryjne, bankowe, ubezpieczeniowe itp. Pozostałe towary opodatkowane są według jednolitej stawki ( np. Wielka Brytania 15 %) lub według stawki zróżnicowanej ( np. Polska, 0%, 7% oraz 22 %).

Innym kryterium podziału podatków jest podział dochodów podatkowych.

Z tego punktu rozróżniamy podatki:

Podatki centralne

Podatki centralne są to podatki, które zasilają budżet państwa. Należą do nich podatek od gier, podatek od wzrostu wynagrodzeń, VAT, akcyza itp.

Podatki lokalne

Podatki lokalne to podatki zasilające budżety gmin. Do tej grupy podatków zaliczamy: podatek rolny, leśny, od nieruchomości, od posiadania psów itp.

Podatki wspólne.

Wpływy z tych podatków dzielone są między budżet centralny a budżety gmin. Zalicza się do nich m.in. podatek dochodowy od osób fizycznych, którego 85% przypada w udziale budżetowi państwa, a pozostałe 15 % gminom oraz podatek dochodowy od osób prawnych, który w 95 % kierowany jest do budżetu państwa a w 5% pozostaje jako środki finansujące działalność gmin.

Skąd pochodzi gros dochodów państwa

Równowaga fiskalna, deficyt i nadwyżka finansów publicznych

Równowaga fiskalna to sytuacja, w której wydatki państwa równe są jego dochodom W praktyce ścisła zgodność dochodów i wydatków budżetowych jest zjawiskiem rzadkim. Gdy dochody przewyższają wydatki, występuje nadwyżka budżetowa, gdy wydatki przekraczają dochody, pojawia się deficyt budżetowy.

Różnica między dochodami i wydatkami państwa. W rzeczywistości pojęcie to wcale nie jest łatwe do wyjaśnienia, gdyż co pewien czas zmieniają się zasady księgowania budżetu. Na przykład w roku 2003 minister finansów zaproponował by w budżecie centralnym nie uwzględniać pieniędzy przekazywanych do ZUS mających na celu refundowanie składek przekazywanych do otwartych funduszy emerytalnych. Dzięki temu prostemu zabiegowi deficyt budżetu zmalał o kilkanaście miliardów złotych. Niestety, tylko na papierze. W Polsce stosuje się dwie kategorie określające deficyt (lub nadwyżkę) finansów publicznych:

* deficyt budżetu centralnego;

* deficyt sektora finansów publicznych.

Ten pierwszy odnosi się do wielkości uchwalanych w corocznej ustawie budżetowej.

Sektor finansów publicznych

Jest to pojęcie szersze niż budżet państwa.

Do sektora finansów publicznych zalicza się:

Część podmiotów należących do sektora finansów publicznych ma własne źródła dochodów (np. Narodowy Fundusz Zdrowia dysponuje dochodami z naszych składek), niektóre mają dochody z własnej działalności gospodarczej (na przykład jednostki badawczo-rozwojowe), inne zaś korzystają z dotacji budżetu państwa.

Deficyt (lub nadwyżka)sektora finansów publicznych

Jest to różnica między dochodami publicznymi (powiększonymi o środki pochodzące ze źródeł zagranicznych nie podlegające zwrotowi) a wydatkami publicznymi.

Deficyt (lub nadwyżka) sektora finansów publicznych jest zatem pojęciem szerszym niż deficyt (lub nadwyżka) budżetu państwa, co przedstawia poniższy schemat:

deficyt (lub nadwyżka) sektora finansów publicznych

= deficyt (lub nadwyżka) budżetu państwa

+ deficyt (lub nadwyżka) jednostek samorządu terytorialnego

+ deficyt (lub nadwyżka) funduszy celowych.

Finansowanie deficytu

Jeśli przewidziane dochody budżetu są mniejsze od wydatków, powstaje deficyt, który państwo musi pokryć. Robi to, pożyczając pieniądze w Banku Centralnym lub sprzedając papiery dłużne, tzn. bony skarbowe i obligacje skarbu państwa. na rynkach finansowych krajowych lub/i zagranicznych. Nabywcami są zwykle instytucje finansowe, które uważają rządowe papiery za korzystną i bezpieczną lokatę kapitału.

Ten sposób zdobywania środków finansowych nie różni się w istocie od pożyczek zaciąganych przez inne podmioty. Jest to zobowiązanie do zwrócenia w umówionym czasie dobrowolnie pożyczonych państwu pieniędzy, za którą to pożyczkę trzeba płacić procenty Rząd spłaca długi wraz z odsetkami, co obciąża wydatki budżetu. Im bardziej państwo się zadłuża, tym wyższy płaci procent od pożyczonych pieniędzy, a tym samym rośnie stopa procentowa od kredytów zaciąganych przez przedsiębiorstwa. Skumulowany przez lata deficyt jest częścią długu publicznego..

Państwowy dług publiczny

Jest to zadłużenie podmiotów sektora finansów publicznych ustalone po wyeliminowaniu przepływów finansowych pomiędzy podmiotami należącymi do tego sektora.

Państwowy dług publiczny obejmuje zobowiązania sektora finansów publicznych z tytułu:

Elementem państwowego długu publicznego jest dług skarbu państwa. Dług skarbu państwa jest obsługiwany przez budżet państwa, a koszt obsługi długu zaliczany jest do wydatków budżetu.

Zaciąganie długów przez państwo nie musi świadczyć o jego rozrzutności lub nieprzezorności. Należy pamiętać, że rząd ma określone stałe wydatki, podczas gdy dochody, jako związane z aktywnością gospodarczą, mogą się znacznie wahać w zależności od koniunktury ,a nawet inflacji Można więc oczekiwać w różnych okresach pojawiania się na zmianę deficytu lub nadwyżki budżetowej. Tak bywa jednak rzadko. W dzisiejszych czasach prawie wszystkie rządy zaciągają długi. Zobaczmy jak to wygląd w nowych krajach Unii

Deficyt i nadwyżka finansów publicznych w nowych krajach Unii Europejskiej dane w proc. PKB

Kraj 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Czechy 4,5 6,4 6,4 12,9 5,9 5,1 4,0

Estonia 0,3 +0,3 +1,8 +2,6 +0,7 0,0 0,0

Cypr 2,4 2,4 4,6 6,3 4,6 4,1 2,2

Łotwa 2,7 1,6 2,7 1,8 2,2 2,0 2,0

Litwa 2,6 2,1 1,4 1,7 2,8 2,6 1,8

Węgry 3,0 4,4 0,3 5,9 4,9 4,3 2,5

Malta 6,5 6,4 5,7 9,7 5,9 4,5 3,4

Polska 1,8 3,5 3,6 4,1 6,0 4,5 3,4

Słowenia 3,0 2,7 1,9 1,8 1,7 1,7 1,3

Słowacja 12,3 6,0 5,7 3,6 4,1 3,9 2,9

Źródło: Eurostat dla 2000-03, wiosenne prognozy Komisji Europejskiej na 2004 i 2005,

Pre-accession Economic Programmes 2006 oprac. Witold Gadomski

Czym grozi nadmierny deficyt?

Zjawisko to niesie to ze sobą kilka niebezpieczeństw. Są to m.in.rosnące koszty obsługi długu (odsetki, wykup obligacji), które zwiększają wydatki państwa, zmuszając do dalszego zadłużania się. Można więc wpaść w spiralę zadłużenia, które kończy się pułapką finansów publicznych Drugie niebezpieczeństwo, niestety nieczęsto uświadamiane przez polityków i szersze kręgi społeczeństwa, to przerzucanie dzisiejszych kłopotów i skutków dzisiejszej rozrzutności na barki następnych pokoleń, a więc też własnych dzieci i wnuków

Budżet państwa

Plan finansowy państwa, zestawienie prognozowanych na następny rok budżetowy dochodów i wydatków rządowych, sporządzone przez rząd (projekt budżetu) i zatwierdzone (po wprowadzeniu ewentualnych poprawek) przez parlament, najczęściej w formie ustawy budżetowej lub prowizorium budżetowego (uchwalana w szczególnych przypadkach ustawa obejmująca dochody i wydatki państwa w okresie krótszym niż rok).

Budżet państwa jest podstawowym instrumentem określania i realizacji polityki gospodarczej i społecznej rządu, a konieczność zatwierdzenia projektu przez parlament zapewnia parlamentarną kontrolę nad poczynaniami rządu. Identyfikuje on źródła dochodów i prognozowane ich kwoty oraz sposób ich rozdysponowania.

Głównymi dochodami budżetu państwa są:

Podstawowe wydatki związane są z:

Deficyt i nadwyżka budżetowa

Budżet państwa może być:

Budżet jest uchwalany na okres jednego roku, potem traci moc, co oznacza, że organy budżetowe tracą prawa do korzystania ze zgromadzonych środków budżetowych. Nabędą je dopiero po uchwaleniu przez parlament nowego budżetu

Z ekonomicznego punktu widzenia ewentualne niewykorzystane środki budżetowe nie przepadają lecz po porównaniu z sumą strumieni dochodów tworzą saldo, które oznacza albo powstanie zobowiązań wobec budżetu, albo należności wobec budżetu.

Budżet ma charakter strumieniowy. Wynikają z tego dwie ważne konsekwencje metodologiczne:

Okres

Dochody

Wydatki

Nadwyżka(+) lub deficyt (-) budżetowy

Stan akumulacji publicznej ( +)

lub długu publicznego ( - )

T1

800

800

0

0

T2

1000

950

+ 50

+ 50

T3

1200

1100

+ 100

+ 150

T4

1400

1470

- 70

+ 80

Deficyt budżetowy lub nadwyżka mogą być założone w ustawie budżetowej (polskie prawo budżetowe wymaga określenia sposobu pokrycia deficytu budżetowego), albo powstać w trakcie realizowania budżetu w wyniku popełnionych błędów lub pod wpływem czynników niezależnych. Konieczna jest wtedy tzw nowela budżetu

Deficyt lub nadwyżka sektora publicznego

Aby otrzymać kompletny obraz reżimu fiskalnego - stopnia, w jakim polityka fiskalna jest ekspansywna lub restrykcyjna - należy przyjrzeć się deficytowi lub nadwyżce całego sektora publicznego, obejmującego: rząd centralny, samorządy lokalne i przedsiębiorstwa publiczne.

Jeżeli sektor publiczny wydaje więcej niż zarabia (w formie ściąganych podatków, dochodów przedsiębiorstw państwowych itp.), wielkość tego deficytu określa potrzeby pożyczkowe sektora publicznego (public sector borrowing requirements - PSBR). Uzasadnienie tej nazwy jest proste. Jeśli w sektorze publicznym istnieje w danym roku deficyt, wynoszący na przykład 10 mld zł, to aby sfinansować swoją działalność będzie musiał pożyczyć w tym roku 10 mld zł,

Jeżeli w sektorze publicznym występuje nadwyżka, nazywamy ja nadwyżką sektora publicznego (public sector debt repayment PSDR). Nadwyżka ta zostanie wykorzystana do zredukowania skumulowanego długu z poprzednich lat.

Oprócz określenia "deficyt budżetowy" używa się, zatem również pojęcia "deficyt finansów publicznych", które obejmuje także samorządy, fundusze celowe i kasy chorych.

Dług państwowy i publiczny,

Skumulowany dług rządu centralnego nazywamy długiem państwowym.

Łączne zadłużenie sektora publicznego nazywane jest długiem sektora publicznego.

Dług publiczny

Dług publiczny, to suma pozostających do spłacenia przez rząd lub inne organizacje publicznoprawne (np. samorząd terytorialny) pożyczek, kredytów i innych zobowiązań z różnych okresów wraz z należnymi odsetkami zarówno wobec wierzycieli krajowych, jak i zagranicznych. Zobowiązania te mogą mieć charakter krótko- (do 1 roku), średnio- (do 10-15 lat) lub długoterminowy (powyżej 15 lat).

Dług rządowy i samorządowy

Dług publiczny dzieli się na dług rządowy i samorządowy

Elementami długu publicznego mogą być kredyty zaciągane przez skarb państwa lub instytucje władzy terytorialnej na inwestycje infrastrukturalne lub produkcyjne, salda międzypaństwowych rozliczeń majątkowych, dotacje, odszkodowania za wywłaszczone mienie (np. w związku z nacjonalizacją niektórych dziedzin gospodarowania), odszkodowania wojenne i in.

Dług krajowy i zagraniczny

Biorąc pod uwagę źródła zaciągania długu można mówić o długu publicznym krajowym i zagranicznym.

Krajowymi wierzycielami długu publicznego mogą być osoby fizyczne oraz przedsiębiorstwa, w tym banki, towarzystwa ubezpieczeniowe oraz inne instytucje. Zagranicznymi wierzycielami długu publicznego mogą być rządy i organy terytorialne innych państw, krajowe i międzynarodowe instytucje finansowe (banki instytucje lokacyjne), jednostki i organizacje społeczne oraz ludność.

Konsolidacja długu

W 2000 r. relacja długu publicznego do PKB wyniosła, według oficjalnych statystyk, 40,9 proc., a naprawdę - znacznie więcej.

Zadłużenie publiczne nie obejmuje, bowiem zobowiązań z tytułu długu przedsiębiorstw np. państwowych kolei, hut, kopalń czy też zadłużenia wobec właścicieli książeczek mieszkaniowych, ponadto było ono okresowo pomniejszane dzięki wpływom z prywatyzacji.

Do długu publicznego nie wlicza się również wewnętrznego zadłużenia instytucji budżetowych, (jeśli na przykład budżet nie przekaże pieniędzy samorządom, to ta brakująca kwota nie jest wliczana do długu, bo nie powiększa zadłużenia sektora publicznego wobec podmiotów zewnętrznych).

Dług publiczny w stosunku do sektora prywatnego

Zadłużanie się państwa w krajowym sektorze prywatnym, oznacza powstawanie lub powiększanie się bezwarunkowo wymagalnego długu publicznego. Dług ten obciąża budżet wydatkami równymi wielkości spłacanych rat kapitałowych oraz naliczanych od skumulowanego przez lata zadłużenia odsetek Wydatki te to koszt obsługi długu.

Koszt obsługi długu

W sytuacji dużego i niemalejącego deficytu budżetowego oraz wysokich podatków stare długi finansuje się zaciągając nowe. Wykupywania obligacji oraz wypłacania należnych odsetek finansowane jest najczęściej z dochodów pochodzących z emisji nowych obligacji. Przy takim finansowaniu rośnie zadłużenie publiczne a wraz z nim rośnie też koszt obsługi długu, czyli spłacane ·odsetki

Systematyczny wzrost rozmiarów długu publicznego prowadzi do wzrostu kosztów jego obsługi głównie z powodu wysokiego oprocentowania pożyczek państwowych. W wielu krajach wydatki związane z obsługą długu publicznego stanowią około 10% ogólnych wydatków budżetu.

Deficyt a dług publiczny

Źródłami długu publicznego są:

Najistotniejszym elementem długu publicznego jest zadłużenie skarbu państwa. Główną przyczyną powstawania długu publicznego jest zatem kumulowanie się występujących w kolejnych latach deficytów budżetowych,

Jak liczyć deficyt budżetowy?

Jak właściwie Polska powinna liczyć swój deficyt budżetowy? Sprawa jest ważna, bo unijny Pakt Stabilizacji i Rozwoju nakłada na kraje Unii Europejskiej obowiązek utrzymania deficytu sektora publicznego na poziomie nie wyższym niż 3% PKB.

Wysokość deficytu jest w dodatku jednym z warunków przystąpienia danego państwa do strefy euro. Wobec krajów naruszających ten nakaz wszczynana jest procedura ograniczania nadmiernego deficytu, mogąca doprowadzić do nałożenia ogromnej kary finansowej, sięgającej nawet  0,5% PKB.

Sporne składki emerytalne...

Sprawa liczenie deficytu jest na tyle zawiła, że wywołała już dyskusję i spory wśród specjalistów. Jednym ze spornych tematów dla specjalistów jest niejasna wciąż sprawa tego, jak - w rachunkach budżetu całego państwa - traktować przelewy do funduszy emerytalnych, czyli de facto pieniądze wszystkich nas - uczestników nowego systemu emerytalnego.

Rząd polski zalicza OFE do sektora finansów publicznych, chociaż zgodnie z naszą ustawą o fnansach publicznych fundusze emerytalne nie są elementem tego sektora

W efekcie Polska stosuje własne specyficzne metody księgowania wpływów i wydatków sektora finansów publicznych oraz jego zadłużenia. Pobierane na rzecz II filaru emerytalnego składki na OFE są uznawane, tak samo jak wpłaty do I filaru, czyli Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, za dochody sektora finansów publicznych, a do wydatków tego sektora zaliczane są wypłaty świadczeń z tytułu ubezpieczeń. Ponieważ wpłaty ze składek są jak na razie zdecydowanie większe od wypłaty, dodatnie saldo przepływu tych środków wyraźnie zmniejsza deficyt finansów publicznych. Aby uzasadniać słuszność takiego postępowania Polska argumentuje, że fundusze emerytalne powinny być uznane za instytucje finansów publicznych, gdyż przynależność do nich jest obowiązkowa, a wypłata świadczeń gwarantowana przez państwo

Tymczasem opierający się na metodologii ESA-95 EUROSTAT dotychczas klasyfikował OFE jako organizacje należące nie do sektora publicznego tylko prywatnego. Oznacza to, że przelewy do II filaru emerytalnego są nie rozchodami tylko wydatkami sektora rządowego

Utrzymanie dotychczasowych zasad stosowanych przez EUROSTAT oznacza, że do długu publicznego zaliczone zostaną uważane za dług wewnętrzny sektora publicznego zobowiązania skarbu państwa i ZUS wobec OFE, Do długu publicznego doliczona zostanie wartość kupionych przez fundusze obligacji skarbowych.

Fiskalizm i sposoby jego pomiaru

Dla potrzeb analityki i międzynarodowych porównań zasadne jest wprowadzenie makroekonomicznych miar skali redystrybucji dochodu przez państwo. Liczby absolutne mówią niekiedy niewiele. Ekonomiści wolą posługiwać się innymi miernikami

Najczęściej stosowane miary to:

Stopa podatkowa

Stopa podatkowa (ang. Tax ratio) jest relacją podatków do produktu krajowego brutto - PKB. Jeśli wpływy z podatków oznaczymy przez T, wówczas stopę podatkową wyrażamy jako: T/PKB. Jest ona makroekonomiczną miarą obciążenia podatkami podmiotów krajowych, które w tej formie współfinansują działalność państwa.

Należy jednak zdawać sobie sprawę tego, że stopa podatkowa ma ograniczone walory poznawcze i analityczne.

Różnice między podatkowymi obciążeniami obywateli a faktyczną skalą kontrybucji na, rzecz państwa wyraża porównanie stopy podatkowej z tzw. stopą fiskalizmu państwa, czyli relacją całkowitych obciążeń fiskalnych do PKB.

Stopa obciążeń fiskalnych

Stopa obciążeń fiskalnych ogółem jest relacją sumy obciążeń finansowych obejmujących nie tylko podatki lecz także niepodatkowe dochody budżetu państwa oraz wszelkie obligatoryjne zobowiązania takie jak składki na ubezpieczenia społeczne oraz alimentację funduszy celowych, do produktu krajowego brutto. Jeśli wszystkie te obciążenia oznaczymy literą F, wówczas stopa obciążeń fiskalnych ogółem będzie relacją F/PKB.

Jak mierzyć rzeczywisty fiskalizm?

Jedną z miar rzeczywistego fiskalizmu może być różnica między nominalną a efektywną stopą opodatkowania podmiotów. W Polsce np. obowiązywał liniowy podatek dochodowy od osób prawnych w wysokości 40%. Jednak efektywna stopa opodatkowania w roku 1993 wyniosła 36,0%, natomiast w roku 1995 obniżyła się do 32,6%, a w roku 1996 do 31%4. Różnica ta wynika przede wszystkim ze stosowania różnego rodzaju. ulg podatkowych, zwłaszcza ulg z tytułu podejmowania inwestycji, tworzenia nowych miejsc pracy, inwestycji w zakresie ochrony środowiska itp. Stosowane ulgi, zwłasz­cza ulgi systemowe, są więc nie tylko wyrazem prowadzonej przez państwo polityki ekonomicznej, lecz także oznaczają ograniczenie fiskalizmu, a tym bardziej podważają tezę o nadmiernym fiskalizmie.

Stopa wydatków państwa

Stopa wydatków państwa (ang. Government spending ratio) to relacja całkowitych wydatków państwa obejmujących wydatki budżetu państwa, wydatki państwa na ubezpieczenia społeczne oraz wydatki funduszy celowych, do produktu krajowego brutto.

Stopa ta z powodzeniem może być miarą stopnia fiskalizmu państwa. Przyjmijmy, że sumę całkowitych wydatków państwa oznaczymy przez G, wówczas stopa fiskalizmu państwa to relacja G/PKB.

Wskaźnika fiskalnego pokrycia wydatków

Inna miarą stanu finansów państwa jest tzw wskaźnik fiskalnego pokrycia wydatków Jest to relacja wydatków z budżetu do dochodów z podatków Z zamieszonej poniżej tabeli wynika, że wskaźnik ten pogarsza się nieustannie od roku 2000 Oznacza to, że coraz większa część wydatków państwa jest finansowane z pożyczek a coraz mniej z dochodów, czyli musi ono zapożyczać

0x01 graphic

0x01 graphic

0x01 graphic

0x01 graphic

0x01 graphic

36


Wyszukiwarka