zadadnienia-na-egzamin-dyplomowy, EKONOMIA 3 SEMESTR ZIM


ZAGADNIENIA KIERUNKOWE

1.Mierzenie gospodarki w skali makro.

Przedmiotem makroekonomii jest:

i finansowych, efektywności i fluktuacji gospodarowania w skali makro.

Istnieją trzy sposoby pomiaru skali działalności (aktywności) gospodarczej, z tego dwa pierwsze mają postać strumieni pieniężnych, a trzeci postać strumieni rzeczowych. Każdy ze sposobów daje taki sam wynik:

Podstawowe makrowielkości gospodarcze to m.in.: produkcja, zatrudnienie, inwestycje, konsumpcja, popyt, ogólny poziom cen, eksport, import.

Podstawowa tożsamość makroekonomiczna najogólniej opisująca zależności

w gospodarce jako całości, która charakteryzuje się otwartością (występuje eksport
i import) oraz w której działa państwo jako podmiot gospodarowania (podatki i transfery), wygląda następująco:

C + G + I + NX = Y = Yd + (T - R) = C + S + (T - R)

gdzie:

Y - wartość produktu krajowego brutto;

Yd - dochody osobiste do dyspozycji (realne);

C - wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych;

S - oszczędności (część kwoty zarobionej przez gospodarstwa domowe, która nie została wydana);

I - wydatki na dobra inwestycyjne;

G - wydatki rządowe na zakup dóbr inwestycyjnych i konsumpcyjnych;

NX - eksport netto (eksport minus import);

R - transfery rządowe do gospodarstw domowych i sektora prywatnego (subwencje, dotacje);

T - podatki (środki finansowe przeznaczone na funkcjonowanie państwa ) inne płatności niepodatkow;.

Q - import;

X - eksport

Ruch okrężny oznacza przepływy zasobów rzeczowych (dóbr pieniężnych usług oraz usług czynników produkcji) i pieniężnych (wydatki na dobra i usługi oraz dochody czynników produkcji) między gospodarstwami domowymi oraz przedsiębiorstwami. Schemat ruchu okrężnego jest dość uproszczony i nie uwzględnia takich zjawisk, jak: oszczędności i inwestycje, wydatki państwa i podatki, transakcje między przedsiębiorstwami oraz między nimi i zagranicą.

Odpływy z obiegu okrężnego:

oszczędności (S), podatki (T), import (Q)

Dopływy do obiegu okrężnego:

inwestycje zamierzone (I), wydatki rządowe (G), transfery rządowe (R), eksport (X)

Produkt krajowy brutto (PKB) jest miarą wielkości produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem.

Produkt narodowy brutto (PNB) jest miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca (kraju) świadczenia usług przez czynniki produkcji.

PKB = PNB - dochód netto z tytułu własności za granicą

Dochód narodowy (DN) to produkt narodowy netto wytworzony w gospodarce. Oblicza się go poprzez odjęcie amortyzacji od PNB w cenach czynników produkcji.

DN = C + I + G + NX - Te - A

2. Determinanty dochodu narodowego

Determinanty dochodu narodowego to inaczej czynniki od których zależy poziom i wzrost dochodu narodowego.

Dochód Narodowy zależy od:

Faktyczne rozmiary produkcji (dochodu narodowego) ustalają się w wyniku wzajemnego oddziaływania agregatowego popytu i agregatowej podaży.

Zagregowany popyt zależy od :

Zagregowana podaż zależy od:

Kształt krzywej agregatowej podaży wywołuje dosyć ostre spory w teorii ekonomii. Formułowane są w tej kwestii różne poglądy które powodują w konsekwencji odmienne stanowiska odnoszące się do determinantów dochodu narodowego:

W warunkach niepełnego wykorzystania czynników wytwórczych produkcja jest wysoce elastyczna względem popytu. Gdy wzrasta popyt na towary, wzrasta również produkcja (dochód narodowy), któremu towarzyszy niewielki wzrost cen towarów. Gdy czynniki produkcji są w pełni wykorzystane i produkcja osiąga poziom produkcji potencjalnej, produkcja staje się mało elastyczna względem popytu (przy wzroście popytu na towary wzrasta przede wszystkim cena towarów, zaś produkcja wzrasta w niewielkim stopniu).

Krzywa agregatowej podaży jest pionowa i odpowiada poziomowi produkcji potencjalnej (przekonanie o doskonałej giętkości cen i dużej skuteczności działania mechanizmów rynkowych). Dzięki giętkim cenom i skutecznym mechanizmom rynkowym stany nierównowagi na rynkach czynników produkcji i rynku towarowym są szybko likwidowane, a produkcja faktyczna ustala się na poziomie odpowiadającym pełnemu wykorzystaniu czynników produkcji (zmiany popytu nie wpływają na produkcję, lecz na ceny).

Krzywa agregatowej podaży jest pozioma w typowej sytuacji gospodarczej. Mechanizmy rynkowe i zmiany cen nie są w stanie zagwarantować produkcji w pełni wykorzystującej czynniki wytwórcze (produkcji potencjalnej). Niemożliwe są giętkie ceny i płace ze względu na związki zawodowe. Założenie cen „lepkich” (tj. mało elastyczne), a nawet „sztywnych”. Krzywa podaży jest płaska, aż do osiągnięcia produkcji potencjalnej. Gdy produkcja faktyczna = produkcji potencjalnej, i zwiększa sie popyt, powoduje to nie wzrost produkcji, lecz cen. Uważają, że agregatowy popyt ustala się na poziomie niższym odpowiadającym produkcji przy niepełnym wykorzystaniu czynników produkcji.

Mnożnik - informuje jaka część przyrostu dochodu przeznaczona jest na wydatki inwestycyjne, konsumpcyjne , (stosunek zmiany produkcji zapewniającej utrzymanie równowagi do zmiany w wydatkach autonomicznych)

Produkcja potencjalna- wielkość produkcji, którą teoretycznie można wytworzyć w gospodarce, gdyby racjonalnie wykorzystać wszystkie czynniki produkcji, tj. zasoby pracy, kapitału i ziemi.

Produkcja faktyczna- produkcja rzeczywista wytworzona w gospodarce. W gospodarce rynkowej, w której produkty wytwarzają przedsiębiorstwa nastawione na zysk, jej poziom wyznaczony jest przez możliwości opłacalnej sprzedaży.

Agregatowy popyt - AD - łączna ilość towarów, jaką nabywcy decydują się zakupić w danych warunkach.

Agregatowa podaż - AS- łączna ilość towarów, jaką producenci decydują się wytworzyć w danych warunkach i dostarczyć na rynek.

Agregatowa podaż jest rosnącą funkcją ogólnego poziomu cen i malejącą funkcją kosztów produkcji

3. Budżet państwa i polityka fiskalna

Budżet państwa jest to plan finansowy zawierający dochody i wydatki państwa oraz wskazujący źródło pokrycia niedoboru lub redysponowania nadwyżki.

Według ustawy o finansach publicznych z 2005 r. (Dz. U. nr 249 poz. 2105) budżet państwa jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów organów władzy publicznej, w tym organów administracji rządowej, organów kontroli i ochrony prawa oraz sądów i trybunałów.

Dochody budżetu państwa

Źródłami dochodów budżetowych państwa są podatki, cła, dochody ze sprzedaży prywatyzowanych przedsiębiorstw, opłaty skarbowe, sądowe, notarialne i inne. Podstawą tych dochodów są jednak podatki.

W Polsce największe dochody uzyskuje się z podatku od towarów i usług, ok. 42 % (VAT- podatek od wartości dodanej).

Wydatki budżetu państwa

W Polsce budżet państwa: ( na podstawie wykładów dr Agnieszki Starowicka- Traczyk)

-przygotowuje Minister Finansów

-zatwierdzany przez Radę Ministrów

-uchwalenie w formie ustawy budżetowej przez sejm na okres 1 roku kalendarzowego

-jeżeli Rada Ministrów nie może przedstawić w ustawowym terminie projektu ustawy-> to zobowiązany jest do przedłużenia ustawy o prowizorium budżetowym.

Funkcje budżetu państwa:

Można wpływać na zmiany strukturalne w gospodarce: poprzez konstrukcje systemów podatkowych może wpływać na poziom akumulacji i tempo wzrostu gospodarczego, a także regulować poziom i kierunki konsumpcji, inflacji.

Natomiast w sferze życia społecznego polityka fiskalna może np.: pobudzać lub hamować przyrost naturalny, ograniczać lub łagodzić społeczne skutki bezrobocia, zwiększać poziom aktywności zawodowej.

Zasady budżetowe:

-Zasada zupełności jest to postulat, aby budżet obejmował wszystkie dochody i wydatki państwa.

-Zasadę równowagi budżetowej dążenie do tego aby dochody = wydatkom

-Zasada jedności budżetu zbliżona jest do zasady zupełności. Według niej powinien występować jeden budżet, stanowiący jedną całość organizacyjno - prawną, ujęty w jednym akcie prawnym. Nie należy natomiast tworzyć budżetów dodatkowych, uzupełniających itp.

-Zasada jasności budżetowej, dążenie do jasnych sformułowań, skąd dochody, na co konkretnie wydane

-Zasada jawności budżetu polega na udostępnianiu jego treści społeczeństwu na etapie opracowywania projektu, uchwalania i wykonywania budżetu, dostępności obrad budżetowych oraz publikowaniu uchwalonych budżetów.

-Zasada uprzedniości budżetu. Budżet powinien być uchwalany do końca roku poprzedzającego rok budżetowy. Przewidziane są wyjątki od tej zasady. Rozwinięte są też przepisy o terminach dotyczących uchwalenia budżetu i mówiące o tym, jakie rozwiązanie należy zastosować, gdy parlament nie uchwali budżetu przed końcem roku.

-Zasada rocznego okresu budżetowego. Wynika ona z regulacji, wg której budżet jest uchwalany na rok kalendarzowy.

Dochody budżetu państwa

Źródłami dochodów budżetowych państwa są podatki, cła, dochody ze sprzedaży prywatyzowanych przedsiębiorstw, opłaty skarbowe, sądowe, notarialne i inne. Podstawą tych dochodów są jednak podatki. Podatki są to przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenia pieniężne pobierane przez państwo.

Biorąc pod uwagę przedmiot opodatkowania wyodrębnia się cztery rodzaje podatków:

Biorąc pod uwagę formę opodatkowania wyodrębnia się dwa rodzaje podatków:

Biorąc pod uwagę sposób obliczania podatków:

Krzywa Laffera. Wynika z niej, że podatki nie mogą być nieograniczonym źródłem dochodów państwa.

0x01 graphic

Wnioski:

-całkowite dochody z produkcji są uzależnione od stosowanych stóp podatkowych

-podnoszenie wielkości obciążeń podatkowych powoduje wzrost wpływów budżetowych tylko do pewnego momentu (t3)

-po przekroczeniu t3 dalszy wzrost stopy opodatkowania jest nieskuteczny, ponieważ zamiast prowadzić do wzrostu, prowadzi do spadku dochodu (nadmierne podatki osłabiają bodźce do prowadzenia działalności gospodarczej , produkcji i dochody ludności spadają, a w konsekwencji zmniejszają się także dochód budżetowy, hamowanie rozwoju ekonomicznego

Polityka budżetowa polega na manipulowaniu dochodami i wydatkami budżetowymi. Polityka budżetowa wpływa na :

-wielkość całkowitych wydatków, co w efekcie powoduje zmiany poziomu PNB, zatrudnienia i inflacji (przynajmniej w krótkim okresie)

-konsumpcję zbiorową (tworzenie dóbr publicznych)

-konsumpcję indywidualną (poprzez podatki i transfery)

-inwestycje publiczne (finansowane z budżetu)

-inwestycje prywatne (podczas sterowania wysokością podatków oraz ulgami podatkowymi)

Polityka fiskalna (Milewski 2002, s. 438-442)

-opiera się na wykorzystaniu podatków i wydatków budżetowych do stabilizacji gospodarki oraz realizacji innych celów ekonomicznych i społecznych. Do instrumentów fiskalnych zaliczamy: zawieszenie lub ograniczenie wydatków budżetowych na określone cele (np. roboty publiczne), zamiana stawek i zasad opodatkowania, zmiana zasad subwencjonowania przedsiębiorstw (przesyłanie dotacji)

Aktywna polityka fiskalna:

- polega na świadomym interwencjonizmie

- polega na podejmowaniu takich decyzji dotyczących zmian dochodów i wydatków budżetowych, które pozwolą osiągnąć zamierzone w danej sytuacji cele gospodarcze,

Pasywna polityka fiskalna:

-polega na wykorzystaniu właściwej niektórym instrumentom wrażliwości na zmianę poziomu dochodu narodowego, zatrudnienia i innych wielkości ekonomicznych

-instrumenty te samoczynnie, bez potrzeby podejmowania konkretnych decyzji dostosowawczych, reagują na zmianę koniunktury - instrumenty te nazywamy automatyczne stabilizatory koniunktury,

Politykę fiskalną dzieli się na:

  1. ekspansywną politykę fiskalną, której zadaniem jest zwiększenie dochodu narodowego poprzez obniżenie podatków, wzrost wydatków; stosowana jest w czasie recesji;

  2. restrykcyjną politykę fiskalną, która zmierza do zmniejszenia dochodu narodowego poprzez podwyższenie podatków, obniżenie wydatków; stosowana podczas ograniczania inflacji.

Słabością aktywnej polityki fiskalnej jest to, iż decyzje dotyczące korygowania działania instrumentów fiskalnych wymagają zmian legislacyjnych w programach budżetowych. Prowadzi to do opóźnień w działaniu instrumentów polityki fiskalnej:

Deficyt budżetowy i dług publiczny

Deficyt budżetowy to część wydatków zaplanowanych na konkretny rok, na których pokrycie nie wystarczy pieniędzy z dochodów budżetu.

Wielkość tego deficytu odnosi się zazwyczaj do wartości produktu krajowego brutto i wyraża się w procentach. Jednym z kryteriów (warunków) uczestnictwa w unii walutowej jest nie przekraczanie 3 proc. PKB. Oprócz określenia „deficyt budżetowy” używa się również pojęcia „deficyt finansów publicznych”, które obejmuje także samorządy, fundusze celowe i kasy chorych (obecnie NFZ).

Dług publiczny - są to zobowiązania zaciągnięte przez skarb państwa, państwowe fundusze celowe i przez gminy.

4. Główne teorie bezrobocia - przyczyny bezrobocia

Do bezrobotnych zalicza się osoby w wieku produkcyjnym ( w Polsce 18-60 dla kobiet i 18-65 w przypadku mężczyzn) niezatrudnione i niewykonujące innej pracy zarobkowej, które są zdolne i gotowe podjąć zatrudnienie na typowych warunkach występujących w gospodarce oraz pozostają bez pracy pomimo podjęcia poszukiwań pracy.

-w warunkach wolnorynkowej gospodarki występuje tendencja do ustalania się na rynku pracy stanu równowagi

-głównym mechanizmem, który zapewnia taką tendencję, jest zmiana płac realnych.

-zgodnie z podejściem neoklasycznym, gdyby na rynku powstała nadwyżka podaży pracy (Sr1 - Sr0) przy stawce płac realnych Płr1, to konkurencja między bezrobotnymi doprowadziłaby do obniżki płac realnych, w rezultacie czego podaż pracy zmniejszyłaby się poniżej Sr1, popyt na pracę wzrósłby powyżej Sr2 i nierównowaga zostałaby zlikwidowana. Stawka płac realnych ukształtowałaby się na poziomie Płr0, a popyt na pracę i podaż pracy zrównałyby się na poziomie Sr0.

0x01 graphic

-zjawisko bezrobocia występujące w rzeczywistości tłumaczy się w tej teorii ograniczeniami w swobodnym działaniu mechanizmu rynkowego na rynku pracy. Ograniczenia te związane są przede wszystkim z tendencjami do usztywniania płac, które są rezultatem postępowania związków zawodowych opierających się redukcjom płac;

-gdyby płace realne ustaliły się na poziomie wyższym od płac równowagi (np. Płr1), a związki zawodowe opierały się skutecznie ich redukcji, to powstałoby bezrobocie o rozmiarach AB, które jest efektem nadwyżki globalnej podaży pracy nad popytem na pracę (Sr1 - Sr2). Bezrobocie to neoklasycy traktują jako bezrobocie dobrowolne, gdyż jest ono wynikiem świadomego braku akceptacji ze strony pracowników wymogów mechanizmów rynkowych;

-nadmiernie aktywna ingerencja państwa w procesy gospodarcze, polegająca na regulowaniu popytu na dobra, nie jest potrzebna do zwalczania bezrobocia.

-Keynesiści nie podzielają przekonania neoklasyków o skutecznym działaniu mechanizmów rynkowych w wolnorynkowej gospodarce;

-uważają oni, że w warunkach swobodnego działania mechanizmu rynkowego występuje tendencja do ustalania się nadwyżki podaży siły roboczej nad popytem, oznaczająca istnienie bezrobocia. Przyczyn tej tendencji upatrują w niewystarczającym popycie na towary, jaki kształtuje się w warunkach wolnorynkowej gospodarki. Sytuacja taka występuje wówczas, gdy suma zamierzonych inwestycji w gospodarce jest mniejsza od sumy oszczędności odpowiadających dochodowi przy pełnym zatrudnieniu.

- Keynesiści odrzucają tezę neoklasyków, że zmiany stopy procentowej są skutecznym mechanizmem gwarantującym zrównanie inwestycji i oszczędności na pożądanym poziomie.

-gdy więc popyt na towary ustali się na poziomie nie wystarczającym do zakupienia wytworzonej produkcji, to - zgodnie z rozumowaniem keynesistów - producenci zmuszeni są obniżyć produkcję (a związku z tym również zatrudnienie) do poziomu wyznaczonego przez efektywny popyt. W rezultacie pojawia się bezrobocie, które - w przekonaniu keynesistów - ma przymusowy i dość trwały charakter.

- Keynesiści odrzucają twierdzenie neoklasyków, że obniżki płac realnych są w stanie zlikwidować bezrobocie. Po pierwsze dlatego, że nierealny jest postulat obniżek płac nominalnych przy istnieniu silnych związków zawodowych. Po drugie dlatego, że ogólne obniżki płac nominalnych zmniejszałyby dochody pracowników i ich wydatki konsumpcyjne, co musiałoby prowadzić do dalszego ograniczenia produkcji i zatrudnienia. W rezultacie Keynesiści odrzucają postulat obniżki płac realnych jako lekarstwo na bezrobocie. W swoich analizach przyjmują natomiast zwykle założenie o sztywności płac nominalnych.

0x01 graphic

- zakładają istnienie danego, niezmiennego poziomu cen;

- uważają, że rzadko się zdarza, aby krzywa agregatowego popytu na pracę przecinała się z krzywą agregatowej podaży pracy w punkcie A (czyli w punkcie wyznaczającym stan pełnego zatrudnienia).

- w sytuacji niedostatecznego popytu na towary krzywa popytu na pracę przesunięta jest w lewo od punktu A. przecina się ona z krzywą agregatowej podaży w punkcie B (przy produkcji niższej od produkcji przy pełnym zatrudnieniu). Powstaje wówczas bezrobocie o rozmiarach Sr0 - Sr1. Ma ono charakter przymusowy, bowiem nawet zaakceptowanie przez pracowników niższych płac realnych nie zlikwidowałoby bezrobocia.

-Keynesiści wysuwają postulat konieczności aktywnej ingerencji państwa w procesy gospodarcze w celu zwalczania bezrobocia. Powinna ona, ich zdaniem, polegać na stymulowaniu efektywnego popytu na towary za pomocą instrumentów fiskalnych i pieniężnych. Na rys. znajdowałoby to wyraz w przesunięciu krzywej agregatowego popytu na pracę Ppp na prawo.

-polityka ta byłaby w pełni skuteczna, gdyby udało się krzywą Ppp przesunąć na tyle, aby przecinała się z krzywą Pdp w punkcie A.

Typy bezrobocia:

Jest związana z przerwaniem zatrudnienia z powodu poszukiwania lepszej (innej) pracy, przekwalifikowanie się, zmiana miejsca zamieszkania.

5. Istota oraz przyczyny inflacji - główne teorie

Inflacja jest to proces wzrostu ogólnego (tj. średniego) poziomu cen. Z inflacją mamy do czynienia wówczas, gdy wzrost cen w jakimś okresie ma charakter względnie trwały. Jeżeli natomiast występuje skokowy wzrost cen pod wpływem działania jednorazowego wstrząsu (np. jednorazowego wzrostu cen dóbr importowanych, zniesienia dotacji czy też podniesienia podatku VAT), po którym poziom cen stabilizuje się, to takiego wzrostu nie będziemy traktować jako inflacji.

Inflację traktuje się jako:

Deflacja-spadek przeciętnego poziomu cen w jakimś okresie czasu, zjawisko rzadkie

Przyczyny inflacji:

-niezrównoważony budżet państwa (wydatki z budżetu przewyższają wpływy);

-przeinwestowanie gospodarki (nadmierne rozwinięcie procesu inwestycyjnego finansowanego przez państwo);

-ingerencję państwa w politykę emisyjną banku centralnego, co prowadzi w rezultacie do nadmiernej ilości pieniądza;

-wadliwą strukturę gospodarki ;

-wzrost cen podstawowych surowców energetycznych (powoduje to wzrost kosztów produkcji i wzrostu cen) ;

-import inflacji (wraz ze wzrostem cen artykułów importowanych przez dany kraj następuje wzrost kosztów produkcji , a co za tym idzie wzrost cen) ;

-długookresowe dodatnie saldo bilansu handlowego (nadwyżka eksportu nad importem)

-recesją gospodarczą (obniżenie wydajności pracy, a tym samym wzrost kosztów produkcji)

-monopolizację gospodarki (monopoliści wzrost kosztów produkcji mogą przenosić na cenę)

Wyróżniamy trzy stanowiska analizujące przyczyny inflacji:

  1. Monetarna (neoilościowa) teoria inflacji

Teoretyczną podstawą przedstawionego przez I. Fishera równania M *V= P* Y wymiany były twierdzenia teorii neoklasycznej, a w szczególności teza o dychotomii sfery pieniężnej i sfery realnej gospodarki. Zgodnie z tą tezą, realne wielkości gospodarcze zależą wyłącznie od innych czynników realnych i nie podlegają wpływom czynników pieniężnych.

-odrzucają założenia o stałej szybkości obiegu pieniądz, ale przyznają, że zmienia się ona stosunkowo powoli.;

- popyt na pieniądz zależy od kilku czynników, a w szczególności od poziomu dochodu i stopy procentowej, przewidywanego tempa inflacji oraz istniejących zwyczajów płatniczych

-monetaryści przyjmują, że popyt na pieniądz jest dosyć stabilny

-zakładają, że podaż pieniądza ma charakter egzogeniczny w stosunku do gospodarki i znajduje się pod kontrolą banku centralnego. Uważają, że bank centralny jest w stanie kontrolować wielkość podaży pieniądza i w ten sposób wpływać na przebieg procesów gospodarczych

-wysuwają tezę o zasadniczej roli zmian podaży pieniądza w kształtowaniu zmian dochodu narodowego

-ich zdaniem w długim okresie zmiany podaży pieniądza powoduje jedynie zmiany cen, natomiast w krótkim okresie powoduje zmiany cen , jak i zmiany realnego dochodu narodowego

-tempo wzrostu cen zdeterminowane jest tempem wzrostu podaży pieniądza. Podaż pieniądza znajduje się pod kontrolą banku centralnego. Przyczynę inflacji oraz środki ograniczenia inflacji upatruje się w błędnej polityce pieniężnej Banku centralnego.

Popytowa teoria inflacji nawiązuje do keynesistowskiego nurtu teoretycznego. Bezpośrednio związana jest z popytową teorią kształtowania dochodu narodowego: wzrost agregatowego popytu w warunkach niepełnego wykorzystania zdolności wytwórczych powoduje mnożnikowy wzrost dochodu narodowego. Jeśli jednak wzrost popytu na towary wystąpi w sytuacji pełnego wykorzystania zdolności wytwórczych, to realny dochód narodowy nie może wzrosnąć i musi to prowadzić do wzrostu cen.

Popytowa teoria inflacji: przyczyną inflacji jest ustalenie się agregatowego popytu na towary na poziomie przewyższającym możliwości jego zaspokojenia (wzrost popytu)

-ceny są elastyczne względem agregatowego popytu na towary

W warunkach swobodnego kształtowania się cen rynkowych pojawienie się luki inflacyjnej wywołuje inflację.

Teoretycznym rozwinięciem tego twierdzenia jest koncepcja luki inflacyjnej wysunięta przez J. M. Keynesa

Rozmiar luki inflacyjnej wyznaczony jest przez różnicę między wielkością łącznego popytu na towary a wielkością dochodu narodowego odpowiadającego pełnemu wykorzystaniu zdolności wytwórczych.

Luka inflacyjna

0x01 graphic

W warunkach swobodnego kształtowania się cen rynkowych pojawienie się luki inflacyjnej wywołuje inflację. Jest ona rezultatem wzmożonej konkurencji między nabywcami przy stosunkowo małej (z punktu widzenia popytu efektywnego) podaży towarów dostępnych na rynku. Działa tu typowy mechanizm rynkowy występujący w przypadku nadwyżki popytu i nieelastycznej podaży. Ilustrację tego mechanizmu charakterystycznego dla skali całej gospodarki przedstawia rys. powyżej. Jeśli przyczyną inflacji jest wzrost popytu, to program działań antyinflacyjnych powinien obejmować przede wszystkim ograniczenia wzrostu agregatowego popytu. Sprowadza się to do ograniczenia wydatków budżetowych, podniesienia podatków, zmniejszenia podaży pieniądza przez sprzedaż państwowych papierów wartościowych, podniesienie stopy rezerw obowiązkowych, czy też podniesienie stóp procentowych banku centralnego. Działania te nie są jednak bez wpływu na kształtowanie się bezrobocia w kraju.

Kosztowa teoria inflacji: przyczyną inflacji jest wzrost kosztów produkcji niezależny od agregatowego popytu na towary.

Gdy rosną koszty produkcji, przedsiębiorstwa „przerzucają” ten wzrost na ceny wyrobów gotowych, obciążając w ten sposób nabywców. Wzrost kosztów produkcji może być spowodowany różnymi przyczynami. Różne są więc typy inflacji kosztowej:

W rozwiniętej gospodarce na rynku pracy funkcjonują dwa wielkie ugrupowania monopolistyczne: pracodawcy i związki zawodowe. Ugrupowania te ze względu na swoje silne pozycje monopolistyczne są w stanie kontrolować ceny. Kontrolują one „swoje” ceny: pracodawcy ceny sprzedawanych przez siebie wyrobów, a związki zawodowe ceny siły roboczej, tj. płace, natomiast nie kontrolują cen swoich partnerów. Takie postępowanie obu ugrupowań „nakręca” - według Galbraitha - spiralę inflacyjną. Gdy podnosi się ogólny poziom cen i rosną koszty utrzymania, związki zawodowe wysuwają postulaty płacowe. Pracodawcy niechętnie wchodzą w zatargi ze związkami zawodowymi na tle płacowym. Związki zawodowe mają w ręku „broń strajkową”, a po drugie, pracodawcy są przekonani, że każdą podwyżkę płac będą w stanie „przerzucić” na ceny.

Załóżmy, że początkowo gospodarka znajduje się w punkcie A i następnie dokonuje się wzrost kosztów produkcji niezależny od agregatowego popytu. Ten wzrost kosztów znajduje na rysunku wyraz w przesunięciu krzywej agregatowej podaży w lewo z położenia APd do położenia AP'd. Nowym punktem równowagi jest punkt B, który charakteryzuje się wyższym poziomem cen niż w punkcie A

.0x01 graphic

Polityka antyinflacyjna, jaka wyłania się z tej teorii wskazuje na zmniejszenie tempa wzrostu kosztów. Można tego dokonać w następujący sposób: