Makroekonomia jest nauką, która zajmuje się badaniem współzależności w gospodarce jako całości.

Makroekonomia stara się wyjaśnić jak i dlaczego z upływem czasu gospodarka rozwija się, podlega fluktuacjom i zmianom.

Ekonomia klasyczna- Adam Smith, Jean Babtiste Say, Thomas Robert Malthus, David Ricardo - pierwszy zwarty system ekonomiczny, oparty o zasadę liberalizmu ekonomicznego- Swoboda działania, swoboda ruchu.

Adam Smith - Badanie nad naturą i przyczynami bogacenia się narodów. A. Smith zaprezentował pogląd, że tak jak planety krążą po swoich orbitach i są zabezpieczone przed zderzeniami…

Ekonomia neoklasyczna Szkoła ekonomiczna, która kontynuowała główne myśli szkoły klasycznej w nurcie wolnorynkowym. Do najważniejszych ekonomistów związanych ze szkołą neoklasyczną należeli Wiliam Stanley Jevons, Alfred Marshall, Artur Cecil Pigou. Jej rozwój związany był w szczególności z rozwojem teorii równowagi ogólnej oraz teorii użyteczności. Ta szkoła dominowała w ekonomii aż do lat 30-tych, kiedy większą popularność zdobyła teoria keynesowska. W końcu lat 70-tych nastąpił jednak renesans torii neoklasycznej

Keynesizm (XX w.) - J. M. Keynes Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza (1936 r.). Krytyka ekonomii klasycznej - wolność gospodarcza nie zapewniała maksimum dobrobytu społecznego. Optymalną wydajność gospodarki można wg nich osiągnąć przy odpowiedniej ingerencji państwa. Państwo powinno spełniać rolę stymulatora popytu i prowadzić do większego i stabilniejszego wzrostu gospodarczego poprzez odpowiednie narzędzie polityki fiskalnej i monetarnej. Teoria Keynesa powstała jako reakcja na wielki kryzys ekonomiczny lat 1929-1933.

Monetaryzm - podstawowe tezy

1. Zmiany wielkości pieniężnych są podstawową przyczyną zmian dochodu w ujęciu nominalnym.

2. Wpływ pieniądza na gospodarkę dokonuje się nie za pośrednictwem stopy procentowej, lecz poprzez przywracanie równowagi tzw. portfela aktywów:

• zwiększenie podaży pieniądza powoduje, iż posiadamy większą ilość pieniądza od preferowanej. Te dodatkowe zasoby pieniężne spowodują wzrost popytu na zakup dóbr (konsumpcyjnych i inwestycyjnych) i papierów wartościowych. Procesy te spowodują wzrost produkcji i cen.

3. Wymienność inflacji i bezrobocia ma tylko krótkotrwały charakter (krzywa Philipsa)

4. Głównym celem państwa powinno być nie zwalczanie bezrobocia a inflacji, opierając się na instrumentach pieniężnych, ze względu na to, iż jest to zjawisko pieniężne

Monetaryzm - równanie Fishera MV = PY wg monetarystów zmiany podaży pieniądza prowadzą do zmiany dochodu nominalnego PY (przy założeniu stałości prędkości obiegu pieniądza V). To powoduje:

1. w krótkim okresie zmiany cen P i dochodu realnego Y,

2. w długim okresie tylko zmiany cen P.

W przypadku wzrostu podaży pieniądza następuje wzrost cen i płac nominalnych, co spowoduje zwiększenie produkcji (prawo podaży) i wzrost podaży pracy - ILUZJA PIENIĘŻNA! W momencie gdy pracownicy zorientują się, iż ulegli iluzji pieniężnej zaczną się domagać zwiększenia płac, tak aby co najmniej wróciły płace realne do punktu wyjściowego. Produkcja i płace realne wrócą do początkowego poziomu, a jedynym skutkiem zwiększenia podaży pieniądza w długim okresie będzie inflacja. Nie ma więc w długim okresie wpływu polityki monetarnej na wielkości realne i nie ma wymienności między bezrobociem a inflacją.

Nowa makroekonomia klasyczna Opiera się o trzy teorie:

1. pełnej elastyczności rynków - rynki funkcjonują w taki sposób, jakby były doskonale konkurencyjne:

• wszelkie stany nierównowagi są natychmiast likwidowane i do transakcji rynkowych dochodzi przy cenach równowagi (market clearing),

• podażowa stopa gospodarki (produkcja, zatrudnienie) nie zależy więc zupełnie od strony popytowej,

• wielkość produkcji i zatrudnienia zależą od czynników realnych, tj. rentowności kapitału, płac realnych.

2. racjonalnych przewidywań podmiotów gospodarczych (hipoteza racjonalnych oczekiwań):

• podmioty gospodarcze formułują swoje przewidywania inflacyjne na racjonalnych podstawach, tj. opierając się na wykorzystaniu wszelkich dostępnych informacji dotyczących:

• funkcjonowania procesów gospodarczych,

• reakcji rządu na różne wydarzenia,

• najtrafniejszej teorii inflacji, etc.

• podmioty z wyprzedzeniem uwzględniają rezultaty spodziewanych decyzji z zakresu polityki gospodarczej, co powoduje, że nie popełniają systematycznie błędów w przewidywaniach, a to powoduje, że nie ma nawet krótkotrwałych odstępstw od równowagi krótkookresowej - niewymienność inflacji i bezrobocia (krzywa Philipsa) nie występuje w krótkim okresie.

3. pełnej neutralności pieniądza:

• pogląd wywodzący się z ilościowej teorii pieniądza, że zmiany podaży pieniądza nie wywierają żadnego wpływu na rozmiary produkcji i zatrudnienia,

• neutralność pieniądza występuje w okresie długim, ale nie występuje w okresach krótkich,

• oczekiwania podmiotów są racjonalne, tzn. że podmioty gospodarcze nie popełniają systematycznych błędów w przewidywaniu przyszłości, niemożliwe jest więc wystąpienie iluzji pieniężnej i pieniądz jest neutralny,

• przyjęcie tezy o neutralności pieniądza oznacza całkowitą nieskuteczność ekspansywnej polityki pieniężnej dla nakręcania koniunktury gospodarczej. Wzrost podaży pieniądza szybszy od tempa wzrostu gospodarczego byłby w tej sytuacji szkodliwy, gdyż w jego następstwie doszłoby tylko do wzrostu przeciętnego poziomu cen, czyli inflacji.

Nowa makroekonomia klasyczna - podsumowanie:

• stany równowagi w gospodarce są rezultatem optymalizujących działań i decyzji podmiotów gospodarczych;

• przyjmując hipotezę racjonalnych oczekiwań nie jest potrzebna w ogóle aktywna polityka makroekonomiczna państwa;

• ani ekspansywna, ani restrykcyjna polityka pieniężna nie są w stanie wpłynąć na realne wielkości gospodarcze (teza o pełnej neutralności pieniądza);

• w sposób systematyczny, polityka pieniężna może wpływać tylko na skalę procesów inflacyjnych.

Szkoła realnego cyklu koniunkturalnego

Założenia:

• tempo postępu technologicznego podlega dużym, nieregularnym fluktuacjom;

• wstrząsy od strony podażowej poprzez funkcje produkcji wywołują fluktuacje ogólnej produkcji i zatrudnienia, ponieważ racjonalnie działające jednostki na zmiany struktury względnych cen odpowiadają zmianą podaży pracy i decyzji konsumpcyjnych → zatem szoki technologiczne, przy założeniu stałego kapitału i liczby godzin pracy, powodują fluktuacje w gospodarce;

• występowanie cykli jest związane z koniecznością oczyszczania się rynku i przywracaniem stanu równowagi wskutek szoków podażowych związanych z techniką produkcji. Powodują one zmianę produktywności czynników produkcji i zmieniają otoczenie, w którym działają podmioty rynkowe. Faza nagłego przyspieszenia wzrostu wywołana „szokiem technologicznym” trwa do momentu kiedy siły rynkowe zniwelują jego działanie. Innymi słowy do momentu wyczerpania się przyspieszenia.

W teorii realnego cyklu koniunkturalnego pomijane są czynniki monetarne i uznaje się, że źródła zjawiska cyklu koniunkturalnego tkwią po podażowej stronie gospodarki.

• Ceny i płace w teorii realnego cyklu koniunkturalnego dostosowują się prawie natychmiast do nowych warunków, są doskonale elastyczne.

• Teoria ta zakłada, iż w każdym punkcie czasu podmioty znajdują się w swoim optimum, dlatego interwencja rządowa może być nieskuteczna, a nawet szkodliwa.

Ekonomia neoklasyczna

Ekonomię neoklasyczną cechuje tzw. indywidualizm poznawczy. Oznacza to iż, próbuje się dojść do zrozumienia procesów ekonomicznych w skali całej gospodarki na podstawie analizy indywidualnych podmiotów gospodarczych (przedsiębiorstw, gospodarstw domowych). Na podstawie analiz reguł postępowania jednostek próbuje się określić zależności występujące miedzy elementami procesów gospodarczych.

Założenia modelu gospodarki klasycznej (neoklasycznej)

1. Wszystkie podmioty gospodarujące (przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe) są racjonalne i zmierzają do maksymalizacji swoich zysków lub użyteczności, ponadto nie odczuwają iluzji pieniężnej;

2. Wszystkie rynki są doskonale konkurencyjne , tak iż podmioty gospodarujące decydują o tym, ile kupić i sprzedać, na podstawie danego zbioru cen, które są giętkie;

3. Wszystkie podmioty mają doskonałą znajomość warunków rynkowych i cen przed przystąpieniem do wymiany;

4. Oczekiwania podmiotów są stabilne;

5. Wymiana ma miejsce tylko wtedy, gdy na wszystkich rynkach zostały ustalone ceny, przy których następuje opróżnienie (oczyszczenie) rynku;

• oczyszczenie rynku oznacza sytuację, w której wielkość podaży każdego dobra, tzn. obligacji, pieniądza, dóbr rzeczowych, jest równa wielkości popytu na to dobro. Gdy warunek ten jest spełniony jednocześnie dla każdego dobra, ma miejsce oczyszczenie ogólnego rynku.

Prawo rynków Walrasa

Na doskonale konkurencyjnym rynku, podaż i popytna konkretnych mniejszych rynkach sumują się w jedną całość - wartość zagregowanej nadwyżki popytu zawsze wynosi 0.

Prawo Walrasa implikuje, że jeżeli n-1 rynków znajduje się w równowadze to i n-ty rynek musi być zrównoważony.

• Np. mamy do czynienia z dwoma rynkami - rynek pieniądza i rynek dóbr.

• Jeżeli na rynku dóbr zaznacza się podwyżka popytu, czyli popyt przewyższa podaż, to na rynku pieniądza sytuacja musi wyglądać odwrotnie - podaż przewyższa popyt;

• Istnieją pieniądze do wydania na dobro, ale niedostatecznie dużo dóbr zostało zaoferowanych, aby zaspokoić popyt na nie.

Implikacje modelu klasycznego

1. Gospodarka może się odchylać od stanu równowagi, jednakże takie zakłócenia będą przejściowe i krótkotrwałe.

2. Ceny i płace są absolutnie giętkie co powoduje, iż na wszystkich rynkach popyt i podaż bardzo szybko się zrównają.

3. W warunkach równowagi następuje pełne wykorzystanie czynników wytwórczych (pełne zatrudnienie).

produkcja rzeczywista = produkcja potencjalna

11. Mechanizm rynkowy działa szybko i skutecznie przywracając równowagę z pełnym zatrudnieniem.

12. Interwencje państwa w postaci polityki stabilizacyjnej może spowodować jedynie niestabilność gospodarki. Państwo jest niezbędne jedynie dla umocnienia warunków działania gospodarki wolnorynkowej (wspieranie przedsiębiorczości, tworzenie norm prawnych dla rozwoju konkurencji, ograniczenie praktyk monopolistycznych) - państwo „minimalne”.

13. Zakłócenie równowagi na poszczególnych rynkach są eliminowane w rezultacie działania mechanizmów powstających na tych rynkach. Nierównowaga powstająca na jakimś rynku nie pociąga za sobą trwałych reperkusji dla sytuacji na innych rynkach, gdyż jest szybko zlikwidowana przez własne (typowe dla danego rynku) mechanizmy równowagi (implikuje to występowanie w modelu klasycznym dychotomii strefy pieniężnej i sfery realnej gospodarki).

Dychotomia sfery pieniężnej i sfery realnej gospodarki - względne odizolowanie rynku pieniężnego od rynków sfery „realnej”:

• Wielkości realne (produkcja, zatrudnienie) kształtują się w długim okresie pod wpływem czynników realnych (m.in. stawek płac realnych) i nie są zależne od czynników pieniężnych;

• Zmiany nominalnej podaży pieniądza wpływają jedynie na zmianę cen a nie na zmianę wielkości realnej, pieniądz jest neutralny (neutralność pieniądza).

Części składowe modelu klasycznego

Klasyczna teoria wyznaczania zatrudnienia i produkcji;

Prawo rynków Saya (podaż tworzy popyt na samą siebie):

• Trzeba zaznaczyć, że wykończony produkt z tą samą chwilą umożliwia zbyt innym produktom w całej wysokości swej wartości (…) sam fakt stworzenia jakiegoś produktu otwiera w tejże chwili zbyt innemu produktowi.

Ilościowa teoria pieniądza MV = PY; impulsy pieniężne prowadzą do zmiany cen a nie produkcji.

Ekonomia Keynesowska

Ekonomię keynesowską cechuje odrzucenie występującego w teorii neoklasycznej mikroekonomicznego punktu widzenia w analizie procesów gospodarczych i zastąpienie go podejściem makroekonomicznym. Keynes opiera się w swojej analizie o wielkości globalne, dotyczące gospodarki jako całości a nie o analizę postępowania podmiotów gospodarczych.

Założenie modelu Keynesa

Keynes opiera swój model na analizie wahań krótkookresowych. Zakłada niezmienne rozmiary zdolności produkcyjnej gospodarki, określających maksymalny w danym okresie poziom produkcji. Przyjmuje stałość w krótkim okresie czasu takich zmiennych jak:

• ilości i dostępność siły roboczej,

• wyposażenia kapitałowego,

• techniki produkcji.

Cechy modelu Keynesa

1. Analiza w krótkim okresie czasu;

2. Ceny i płace są lepkie (sztywne):

• część cen ustalonych przez rząd,

• płace zagwarantowane przez umowy,

• inercja (bezwładność) cen i płac w dużych firmach związana z podjęciem decyzji

3. Równowaga ustala się poniżej produkcji potencjalnej, zachodzi przy niepełnym zatrudnieniu.

produkcja rzeczywista ≠ produkcja potencjalna

4. 
   

5. Rynek nie zawsze funkcjonuje w sposób sprawny, głównie dlatego, że ceny nie zawsze są w stanie zrównoważyć popyt z podażą.

6. Niezbędna jest polityka stabilizacyjna państwa wykorzystująca narzędzia polityki fiskalnej i monetarnej (interwencjonizm państwowy). Rząd i bank centralny aktywnie ingerując w kształtowanie się popytu na dobra (w miarę potrzeb zwiększając lub zmniejszając spożycie zbiorowe oraz zachęcając sektor prywatny do większych lub mniejszych zakupów, regulując ilość pieniądza na rynku), przyczyni się do pełnego wykorzystania szans wzrostu tworzonych przez zwiększanie się zasobów pracy i kapitału.

7. Zerwanie z neoklasycznym założeniem o względnej izolacji poszczególnych rynków, Keynes wiąże ściśle sferę pieniężną ze sferą realną:

-zmiany podaży pieniądza wywołują zmianę stopy procentowej, zmiana stopy procentowej powoduje zmiany inwestycji, zaś inwestycje wywierają wpływ na zmiany efektywnego popytu, produkcji i zatrudnienia;

-zerwanie z neoklasyczną dychotomią rynku pieniężnego i realnego.

8. Odrzucenie prawa Saya - wg Keynesa, to nie podaż tworzy popyt, ale popyt tworzy podaż - prawo Keynesa. Wzrost popytu wywołuje wzrost produkcji (ze względu na to, iż równowaga w gospodarce ustala się poniżej produkcji potencjalnej).

Stanowisko kompromisowe

1. Teoria Keynesowska jest szczególnym przypadkiem bardziej ogólnej teorii neoklasycznej (model Hicksa IS-LM):

-w warunkach swobodnych mechanizmów rynkowych (m.in. giętkich płac i stóp procentowych) zasadne są tezy teorii neoklasycznej;

-Keynesowska teoria o istnieniu równowagi przy niepełnym zatrudnieniu jest rezultatem pewnych sztywności w systemie gospodarczym, zwłaszcza sztywnych płac nominalnych i sztywnej stopy procentowej.

2. Teoria neoklasyczna jest bardziej użyteczna przy badaniu długiego okresu, zaś teoria Keynesa w badaniu wahań krótkookresowych.

Wzrost a rozwój:

Rozwój społeczno-gospodarczy - jest to proces wyrażający reprodukcję rozszerzoną w skali gospodarki narodowej, a więc zmiany w zdolnościach wytwórczych, produkcji i spożyciu, stosunkach społecznych, środowisku naturalnym i systemie funkcjonowania gospodarki i społeczeństwa (zmiany ilościowe i jakościowe).

Wzrost gospodarczy - pojęcie węższe od rozwoju gospodarczego, oznacza proces powiększania podstawowych wielkości makroekonomicznych, a w szczególności proces powiększania produkcji w skali całej gospodarki (zmiany ilościowe).

Czynniki determinujące rozwój społeczno-gospodarczy

1. Czynniki o charakterze ekonomicznym:

• wielkość i efektywność zasobów ludzkich,

• rozmiary kapitału,

• poziom technologii,

2. Czynniki o charakterze techniczno-organizacyjnym:

• postęp naukowo-techniczny,

• postęp w dziedzinie organizacji pracy i produkcji,

• postęp w dziedzinie rozwoju technologii,

3. Czynniki o charakterze społecznym:

• poziom oświaty i kultury,

• ochrona zdrowia i opieka społeczna,

• zabezpieczenia społeczne,

• zasady podziału dochodu narodowego.

Czynniki wzrostu gospodarczego

1. siła robocza (L) - osoby w wieku produkcyjnym zdolne do pracy i gotowe ją podjąć na warunkach istniejących w gospodarce,

2. kapitał (K) - rzeczowe elementy procesu produkcji, takie jak: maszyny narzędzia, urządzenia produkcyjne, budynki, hale fabryczne,

3. technologia (A) - wiedza o sposobach wykorzystania pracy i kapitału do wytworzenia dóbr.

Funkcja produkcji

Funkcja produkcji pokazuje wielkość produkcji wytworzonej przy danej ilości pracy, kapitału i technologii Y=f (L,K,A)

L - nakłady pracy

K - nakłady kapitału

A - technologia

Y - produkcja

Produkt potencjalny

• model wzrostu gospodarczego zakłada, że gospodarka znajduje się w sytuacji pełnego zatrudnienia, z wielkością popytu na pracę równą podaży pracy,

• wielkość PKB osiągnięta przy pełnym zatrudnieniu określa się mianem produktu potencjalnego.

Pełne zatrudnienie w gospodarce

Produkcja potencjalna a faktyczna

• wzrost produkcji potencjalnej jest bardziej równomierny niż produkcji faktycznej;

• produkcja faktyczna nie jest wyższa od produkcji potencjalnej;

• jedynie w okresach bardzo dobrej koniunktury następuje zbliżenie ich poziomów;

• gdy produkcja faktyczna osiąga poziom produkcji potencjalnej, wzrost produkcji wyznaczony jest przez wzrost produkcji potencjalnej;

• do zapewnienia wzrostu produkcji faktycznej przez dłuższy czas, niezbędny jest wzrost produkcji potencjalnej.

Produkcja potencjalna a co za tym idzie zdolności wytwórcze gospodarki zależą od:

• wielkości zasobów czynników produkcji istniejących w gospodarce,

• efektywności wykorzystania tych czynników.

Model wzrostu Solowa - założenia

gospodarka jest zamknięta (inwestycje są równe oszczędnościom (I = S);

występują stałe efekty skali - rozmiary produkcji powiększają się w takim samym tempie, jak nakłady czynników produkcji;

postęp techniczny nie zmienia się

Uproszczony model Solowa

Funkcja produkcji: Y = f (K, L)

Stałe efekty skali: λY = f (λK, λL)

Inwestycje i deprecjacje

Zmiana wartości majątku trwałego dokonuje się z dwóch powodów:

inwestycji powiększających wartość majątku trwałego

zużywania się majątku trwałego (deprecjacji) do pomniejsza jego wartość w gospodarce

Te dwie przeciwstawne siły determinują wartość majątku trwałego w gospodarce.

Funkcje inwestycji Poziom inwestycji:

i = s y ponieważ: y = f(k) to: i = s f(k)

Równanie to stwierdza, że im wyższy poziom technicznego uzbrojenia pracy, tym wyższy poziom inwestycji na jednego zatrudnionego. ponieważ: y = c + i konsumpcja: c = y - i a y = f(k) i = s f(k)
to c = f(k) - s f(k)

Analiza wzrostu Solowa

Zużycie (deprecjacja) kapitału Wielkość kapitału w gospodarce zdeterminowana jest inwestycjami i zużyciem (deprecjacją) kapitału: Δk = i - δk

gdzie: δ - roczna stopa zużycia majątku produkcyjnego

ponieważ: i = s f(k) to: Δk = s f(k) - δk

Majątek trwały przestaje się zmieniać, kiedy osiągnie swą maksymalną wartość, a ma to miejsce, gdy wszystkie czynione inwestycje są kierowane na odnowę zużywanego kapitału. Kapitał osiąga maksimum gdy: δk = s f(k) a gospodarka znajduje się na ścieżce zrównoważonego wzrostu - czyli sytuacji, w której każda zmienna modelu rośnie w stałym tempie. Wytrącenie gospodarki z tej ścieżki powoduje powstanie różnicy między inwestycjami, a deprecjacją i powolny powrót do równowagi stacjonarnej na nowej ścieżce zrównoważonego wzrostu.

Wyższe oszczędności prowadzą do szybszego wzrostu ekonomicznego, ale tylko w krótkim okresie. Wzrost oszczędności spowoduje nadwyżkę inwestycji nad deprecjacją. Dodatnie przyrosty kapitału maleją, aż inwestycje zrównają się z deprecjacją. Szybszy wzrost gospodarczy ma tylko miejsce na przejściowej ścieżce - między starą ścieżką zrównoważonego wzrostu a nową. W długim okresie tempo wzrostu nie zależy od stopy oszczędności. W sumie zmiana stopy oszczędności zmienia daną ścieżkę zrównoważonego wzrostu gospodarki, a przez to poziom produktu na pracownika, ale nie wpływa na stopę wzrostu produktu na pracownika.

Zmiana ścieżki zrównoważonego wzrostu

Zmiana zużycia kapitału

Wzrost liczby ludności i siły roboczej

Przyjmując, iż ludność i siła robocza wzrastają w sposób stabilny, a więc: ΔL = n L

gdzie: n - roczna stopa przyrostu siły roboczej, to: Δk = sf (k) - (n + δk)k

Oznacza to, że deprecjacja zmniejsza k w drodze zużywania się kapitału w czasie, a wzrost siły roboczej w następstwie rozpraszania posiadanego kapitału na coraz większą ilość zatrudnionych.

Równowaga stacjonarna

Wysoki przyrost naturalny przyczynia się do zubożenia kraju. Dzieje się tak dlatego, gdyż bardzo trudno jest w warunkach szybko powiększającej się liczby ludności utrzymać dotychczasowy poziom kapitału na jednego zatrudnionego.

Formuła wzrostu gospodarczego - Solowa

Ponieważ zgodnie z teorią podziału J. B. Clarka przedsiębiorstwa wykorzystują siłę roboczą i kapitał do momentu, gdy ich produkty końcowe zrównują się z ceną tych czynników wytwórczych czyli odpowiednio płacą realną (w_r) i realną stopą procentową (r_r):

gdzie: dY/Y - tempo wzrostu dochodu narodowego, dK/K - tempo wzrostu zasobu kapitału dL/L - tempo wzrostu zatrudnienia dA/A - stopa postępu technicznego

Z równania tego wynika, iż tempo wzrostu gospodarczego zależy od dynamiki postępu technicznego oraz tempa zatrudnienia i tempa wzrostu zasobu kapitału, ważonych udziałami dochodów tych czynników w dochodzie narodowym.

Tempo postępu technicznego

Ze względu na to, iż obliczenie dynamiki postępu technicznego jest bardzo trudne w rzeczywistości, oblicza się go jako wartość rezydualną, stanowiącą różnicę między tempem wzrostu dochodu narodowego (które jest znane) a sumą ważonego tempa wzrostu zatrudnienia i zasobów kapitału:

Postęp techniczny

Na ścieżce zrównoważonego wzrostu stopa wzrostu produktu na pracownika w długim okresie jest wyznaczana wyłącznie przez stopę postępu technicznego. Tzn. że ciągły wzrost stopy życiowej jest w stanie zapewnić tylko postęp techniczny. W modelu Solowa traktuje się jednak tą zmienną jako zmienną egzogeniczną, co powoduje, że stopa wzrostu produkcji jest również egzogeniczna w stosunku do modelu.

Teoria endogenicznego wzrostu

Teoria endogenicznego wzrostu (Paul Romer) skupia się na tłumaczeniu postępu technicznego, a nie na traktowaniu go jako zjawiska egzogenicznego.

Funkcja produkcji dla technologii: Da=f(La,Ka,A)

Wzrost technologii ΔA w każdym roku zależy od nakładu pracy i kapitału zastosowanego w wytwarzaniu technologii i od istniejącej technologii.

L_A < L i K_A < K - nakłady pracy i kapitału wykorzystywane w produkcji technologii (badaniach) stanowią tylko część dostępnej podaży siły roboczej i kapitału

Funkcja produkcji dla technologii implikuje, że można powiększyć produkcję nowej technologii przez zainwestowanie większych zasobów w działalność badawczą. Wzrost inwestycji w badania naukowe powoduje trwałe zwiększenie stopy wzrostu, a nie tylko na okres przejściowy. Przyczyną tego, iż technologia nie wykazuje malejących przychodów. Zwiększenie liczby pracowników prowadzących działalność badawczą podwyższy stopę wzrostu na stałe

Zmiana ścieżki zrównoważonego wzrostu

Model IS-LM pokazuje sytuację jednoczesnej równowagi na rynku dóbr i usług oraz na rynku pieniądza

W najprostszym modelu gdy AD = Y = C + I . I=S. L=M/P

Funkcja konsumpcji a stopa procentowa

Wpływ stopy procentowej na funkcję konsumpcji jest spowodowany poprzez:

efekt majątkowy - spadek stóp procentowych powoduje wzrost cen obligacji i akcji, konsekwencją tego jest wzrost zamożności ich posiadaczy, a co za tym idzie możliwość zwiększenia konsumpcji;

zmiany w dostępności kredytu konsumpcyjnego - przy niższej stopie procentowej niższym się staje koszt kredytu konsumpcyjnego (niższe odsetki, raty kredytu), co powoduje jego większą dostępność dla mniej zamożnych gospodarstw domowych;

zmiany w przewidywaniach co do wysokości przyszłych dochodów realnych - spadek stopy procentowej powoduje zmniejszenie odsetek od wcześniej zaciągniętych pożyczek, osiągnięte przez nas dochody realne będą większe od zakładanych wcześniej, przy wyższej stopie procentowej

Funkcja inwestycji

Funkcja inwestycji pokazuje zależność między planowanymi przez przedsiębiorstwo inwestycjami, a poziomem stopy procentowej

Funkcja konsumpcji

Funkcja konsumpcji obrazuje wielkość zamierzonej konsumpcji globalnej przy różnych poziomach dochodu do dyspozycji (jeżeli T = 0 → Y_d = Y

Funkcja oszczędności

Oszczędności to część dochodu, która nie została skonsumowana. Funkcja oszczędności określa poziom zamierzonych oszczędności przy różnych poziomach dochodu do dyspozycji (jeżeli T = 0 → Y_d = Y).

I= S

I = Ia - MPI ⋅ r

S = Y - C = Y - (Ca + MPC ⋅ Y)

Ia = MPI ⋅ r = Ia + Ca - MPI ⋅ r

Konstrukcja krzywej IS (I = S)

Krzywa IS - własności funkcji

Krzywa IS jest zbiorem różnych kombinacji dochodu i nominalnej stopy procentowej, przy której rynek dóbr znajduje się w równowadze. Krzywa IS jest nachylona negatywnie, wyższej wartości stopy procentowej towarzyszy niższy poziom dochodu. Wynika to z tego, iż przy niższych stopach procentowych inwestycje są odpowiednio niższe, a więc osiągnięcie równowagi wymaga wyższych oszczędności, które wystąpią przy wyższym dochodzie narodowym.

Rodzaje (motywy) popytu na pieniądz

1. popyt zależny od poziomu dochodu:

• popyt transakcyjny - wynika on z braku synchronizacji przychodów i wydatków w czasie;

• popyt przezornościowy - polega on na świadomym utrzymaniu pewnej rezerwy gotówkowej na pokrycie nieprzewidywanych wydatków, których nie jesteśmy w stanie z góry przewidzieć;

2. popyt zależny od poziomu stopy procentowej:

• popyt portfelowy - jest on skutkiem niechęci ludzi do utrzymywania majątku w jednej formie aktywów (ludzie starają się optymalizować ryzyko i dochód dzieląc swój majątek między aktywa bardziej dochodowe, ale co za tym idzie również bardziej ryzykowne np. akcje, a aktywa o mniejszym stopniu ryzyka - np. gotówkę);

• popyt spekulacyjny - spekulacyjny popyt na pieniądz zdeterminowany jest przez przewidywanie zmiany rynkowej stopy procentowej oraz zmian kursów papierów wartościowych, które w efekcie dają ……..

Popyt na pieniądz L=Lr+Ls

Konstrukcja krzywej LM

Krzywa LM - własności funkcji

Krzywa LM przedstawia różne kombinacje stopy procentowej i dochodu, przy których rynek pieniężny znajduje się w równowadze. Krzywa LM ma nachylenie pozytywne. Im wyższy dochód, tym większa potrzebna jest stopa procentowa, aby nie dopuścić do wzrostu popytu na pieniądz i utrzymać rynek pieniężny w równowadze.

Równowaga IS-LM

Ekspansywna polityka fiskalna

Ekspansywna polityka fiskalna (G↑ T↓) powoduje pobudzenie popytu i uruchomienie dodatniego procesu mnożnikowego w wyniku czego wzrasta dochód narodowy (Y_E → Y_A). Wzrost dochodu pociąga za sobą wzrost popytu transakcyjnego co przy stałej podaży pieniądza musi oznaczać spadek popytu spekulacyjnego. Ze względu na to, iż popyt spekulacyjny odwrotnie zależy od stopy procentowej. To z kolei oznacza spadek popytu inwestycyjnego i konsumpcji (efekt wypychania), a w rezultacie spadek popytu agregatowego i uruchomienie ujemnego procesu mnożnikowego, w wyniku którego spada dochód narodowy do Y_E'.

Restrykcyjna polityka fiskalna

Restrykcyjna polityka fiskalna (G↓ T↑), powoduje poprawę salda budżetu państwa, ale również zmniejszenie popytu i uruchomienie ujemnego procesu mnożnikowego w wyniku czego spada dochód narodowy (Y_E → Y_A). Spadek dochodu pociąga za sobą spadek popytu transakcyjnego, co przy stałej podaży pieniądza musi oznaczać wzrost popytu spekulacyjnego. Ze względu na to, iż popyt spekulacyjny odwrotnie zależy od stopy procentowej pociąga to za sobą spadek stóp procentowych (r_E → r_E'). To z kolei oznacza wzrost popytu inwestycyjnego i konsumpcyjnego (tańsze kredyty), a w rezultacie wzrost popytu agregatowego i uruchomienie dodatniego procesu mnożnikowego, w wyniku którego wzrasta dochód narodowy z Y_A do Y_E'.

Ekspansywna polityka monetarna

Ekspansywna polityka monetarna oznacza wzrost podaży pieniądza (poprzez np. obniżenie stopy rezerwy obowiązkowej, stopy lombardowej, redyskontowej, wzrost stopy depozytowej), czego skutkiem jest większa ilość pieniędzy posiadania przez banki komercyjne. W celu zachęcenia kredytobiorców, banki obniżają stopy procentowe (r_E → r_E'), czego skutkiem jest wzrost popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego (tańsze kredyty). Powoduje to wzrost popytu agregatowego i uruchomienie dodatniego procesu mnożnikowego, w wyniku którego dochód narodowy wzrasta z Y_E do Y_E' (wzrost gospodarczy). Wzrost popytu powoduje jednak indukowanie presji inflacyjnej, czego skutkiem może być wzrost cen w gospodarce.

Restrykcyjna polityka monetarna

Restrykcyjna polityka monetarna oznacza spadek podaży pieniądza (poprzez np. wzrost stopy rezerwy obowiązkowej, stopy lombardowej, redyskontowej, spadek stopy depozytowej), czego skutkiem jest zmniejszenie ilości pieniędzy, posiadanej przez banki komercyjne. W celu zdobycia nowych środków i zachęcenia depozytariuszy, banki zwiększają stopy procentowe (r_E → r_E'). Niestety powoduje to wzrost ceny kredytów, czego skutkiem jest spadek popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego (droższe kredyty). Powoduje to spadek popytu agregatowego i uruchomienie ujemnego procesu mnożnikowego, w wyniku którego dochód narodowy spada z Y_E do Y_E'. Mniejszy popyt agregatowy oznacza presję na spadek cen i w rezultacie tłumienie inflacji.

Fazy cyklu Klasyczny podział cyklu składa się z czterech faz: kryzys, depresja, ożywienie, rozkwit.

Współczesne teorie wyodrębniają jedynie dwie fazy:

1. recesję (kryzys + depresja),

2. wzrost (ożywienie + rozkwit).

Fazy cyklu - kryzys recesja - charakteryzuje się pogorszeniem parametrów wzrostu gospodarczego:

• spadek wielkości produkcji, spadek wielkości dochodów,

• redukcja zatrudnienia, spadek inwestycji, spadek cen,

• spadek potencjału produkcyjnego (niewykorzystywanie mocy produkcyjnych, wzrost bezrobocia, spadek wartości środków trwałych, bankructwo).

1. wzrost - charakteryzuje się poprawą parametrów wzrostu gospodarczego: wzrost tempa rozwoju wzrost wielkości produkcji, wzrost wielkości dochodów, wzrost zatrudnienia, wzrost inwestycji, wzrost cen, wzrost potencjału produkcyjnego.

Podejście do badań przyczyn cykliczności rozwoju:

1. deterministyczne - zgodnie z tym podejściem przyczyną cykli są znane i przewidywalne czynniki będące stałą prawidłowością dynamiki gospodarki. Głośnym źródłem tych prawidłowości w czasie, są systematyczne opóźnienia, wynikające z brakiem natychmiastowej reakcji podmiotów gospodarczych na zmienne warunki gospodarcze;

2. stochastyczne - podstawą podejścia stochastycznego jest mechanizm „impuls - rozprzestrzenianie”, który jest procesem transformacji przypadkowych, ale powtarzalnych egzogennych wstrząsów w czasie na wahania aktywności gospodarczej. Wstrząsy, impulsy wywołują cykle o równej(?różnej?) długości i amplitudzie. Wyróżnić można trzy typy wstrząsów: podażowe, popytowe i polityczne.

1. wstrząsy podażowe - wahania światowych cen na surowce;

2. wstrząsy popytowe sektora prywatnego - zmiany wydatków inwestycyjnych i konsumpcyjne, powodowane oczekiwaniami podmiotów gospodarczych (klimat inwestycyjny i konsumpcyjny);

3. wstrząsy polityczne - wynikają ze stosowanych działań w zakresie polityki makroekonomicznej przez rząd (zmiany podaży pieniądza, polityki fiskalnej i walutowej).

Model Samuelsona-Hicksa - założenia

1. najprostszy model przyjmuje występowanie dwóch rodzajów podmiotów, tj. gospodarstw domowych i przedsiębiorstw;

2. zachowanie podmiotów gospodarczych wynika ze statystycznych prognoz;

3. model zakłada, że poziom cen i stopa procentowa są wielkościami stałymi;

4. w modelu mechanizm wahań popytu agregatowego wyjaśnia się za pomocą zasady akceleracji i modelu mnożnika.

Funkcja konsumpcji

Rozmiar bieżącej konsumpcji wynika z dochodu z okresu poprzedniego C_t = C_a + MPC ⋅ Y_t-1

C_a - konsumpcja autonomiczna;

MPC - marginalna skłonność do konsumpcji

Y_{t - 1} - dochód okresu poprzedniego

Funkcja inwestycji - zasada akceleracji

Zgodnie z zasadą akceleracji - wielkość inwestycji zdeterminowana jest przyrostem popytu na produkcję końcową: I_in = α (Y_t-1 - Y_t-2)

I_in - inwestycje indukowane

Y - popyt na produkcję końcową (dochód narodowy)

t-1, t-2 - okresy czasu

α - akcelerator

Inwestycje indukowane - ożywienie, pobudzenie popytu → (proces mnożnikowy)

Y↑ → C↑ → zaspokojenie dodatkowego popytu konsumpcyjnego wymaga większej produkcji, która z kolei wymaga większego zasobu kapitału, do czego potrzebne są dodatkowe inwestycje → inwestycje indukowane

Inwestycje indukowane - recesja

Dodatkowe inwestycje prowadzą do wzrostu kosztów wytwarzania i zahamowanie tempa wzrostu stopy zysku → ograniczenie popytu inwestycyjnego → ujemny proces mnożnikowy → spadek produkcji.

Główne elementy teorii Hicksa

• istnienie górnej i dolnej bariery (szczytu i dna), które nie pozwalają procesom wzrostu i spadku dochodów trwać w nieskończoność;

• po osiągnięciu górnej (dolnej) bariery dochód zmienia się z rosnącego w malejący (z malejącego w rosnący);

• górna bariera wynika z pełnego wykorzystania czynników wytwórczych (produkcja potencjalna), dolna zaś z wielkości odpisów amortyzacyjnych;

• dynamika modelu zależy od wartości MPC i α

Teoria niedoskonałej informacji Lucasa

1. impulsem do zmiany wartości popytu agregatowego może być ekspansja pieniężna banku centralnego. Rezultatem takiej polityki będzie wzrost nominalnego popytu agregatowego, poziomu cen i płac nominalnych;

2. ceny na poziomie poszczególnych przedsiębiorstw są doskonale giętkie;

3. na skutek niedoskonałej informacji przedsiębiorstwa posiadają pełną informację jedynie o cenach i popycie na swoim rynku, natomiast informacja o cenach produktów na innych rynkach dochodzi do nich z opóźnieniem - nie posiadają pełnej informacji.

Przyczyna wzrostu popytowego

Jeżeli przedsiębiorstwa w gospodarce będą odbierały wzrost ogólnego poziomu cen (np. spowodowanego przez ekspansywną politykę monetarną), jako wzrost cen tylko ich dóbr, doprowadzi to do zwiększenia produkcji przez te przedsiębiorstwa.

Poziom produkcji przedsiębiorstwa

Y_i - produkcja i-tego przedsiębiorstwa,

Yi - produkcja potencjalna (normalna) i-tego przedsiębiorstwa,

P_i - cena produktu przedsiębiorstwa,

P_e - ogólny poziom cen estymowany przez i-tą firmę.

P_i = P_e - ceny dóbr produkowanych przez przedsiębiorstwo zmieniają się o tyle samo o ile zmienia się ogólny poziom cen → przedsiębiorstwo nie zmienia produkcji.

P_i > P_e - ceny dóbr produkowanych przez przedsiębiorstwo wzrosły w większym stopniu niż ogólny poziom cen → przedsiębiorstwo zwiększa produkcję.

Podaż przedsiębiorstwa

Estymacja ceny ogólnej P_e

Estymacja ceny ogólnej opiera się na stosunku między ceną produktu przedsiębiorstwa P_i a ogólnym poziomem cen z jakim miało do czynienia przedsiębiorstwo z upływem czasu:

P_i - cena produktu przedsiębiorstwa

- prognozowany ogólny poziom cen na początku rokub - współczynnik określający stosunek zmienności ceny do zmienności ogólnego poziomu cen (b = 0 - cena własna nie wpływa na szacunek ogólnego poziomu cen; b = 1 - przedsiębiorstwo podnosi szacunek ogólnego poziomu cen o tyle, o ile wzrasta jego własna cena).

Wartość produkcji przedsiębiorstwa

Produkcja wszystkich przedsiębiorstw w gospodarce

Dla i-tego przedsiębiorstwa:

Dla n przedsiębiorstw:

Y* - produkcja potencjalna

n - ilość przedsiębiorstw

P - poziom cen (cena wszystkich cen produktów Pi podzielona przez n)

- przewidywana cena ogólna

Równanie krzywej podaży Lucasa

Krzywa podaży Lucasa w krótkim okresie czasu

• Gdyby przedsiębiorstwa dysponowały pełną informacją krzywa Lucas byłaby pionowa, co by oznaczało, że poziom cen rósłby proporcjonalnie do wzrostu podaży pieniądza.

• Gdy przedsiębiorstwa nie dysponują pełną informacją, wzrost popytu powoduje mniejszy wzrost cen niż wzrost podaży pieniądza (usztywnienie cen).

W długim okresie czasu przedsiębiorstwa uzyskują informacje o tym co dzieje się na innych rynkach i ich ocena cen jest zgodna z ich rzeczywistym poziomem - krzywa podaży przesuwa się w górę o tyle co podaż pieniądza.

Krzywa podaży Lucasa w długim okresie czasu

Teoria realnego cyklu koniunkturalnego - założenia

1. podmioty gospodarcze dążą do maksymalizacji swoich użyteczności lub zysków w ramach panujących ograniczeń zasobów;

2. podmioty gospodarujące kształtują swoje oczekiwania w sposób racjonalny i nie odczuwają asymetrii informacyjnej;

3. giętkość cen zapewnia ciągłe opóźnianie rynku, tak iż równowaga istnieje zawsze;

4. fluktuacja łącznej produkcji i zatrudnienie są napędzane przez duże, nieregularne zmiany dostępnych technologii, przesuwają w czasie wpływ początkowego impulsu;

5. fluktuacje zatrudnienia odzwierciedlają dobrowolne zmiany liczby godzin, które ludzie chcą przepracować. Pracę i czas wolny uważa się za wysoce zamienne w czasie;

6. polityka pieniężna jest bez znaczenia, ponieważ nie wywiera żadnego wpływu na zmienne realne, co oznacza, że pieniądz jest neutralny;

7. odrzucone zostaje rozróżnienie między krótkim i długim okresem w analizie fluktuacji i trendów gospodarczych (zintegrowanie teorii wzrostu z teorią fluktuacji)

Wstrząs technologiczny

Elastyczność funkcji krzywej podaży będzie

1. Krzywa LS elastyczna - wstrząs technologiczny powoduje, iż małym pro cyklicznym zmianom płacy realnej towarzyszą duże pro cykliczne zmiany zatrudnienia;

2. Krzywa LS nieelastyczna - wstrząs technologiczny powoduje, iż dużym pro cyklicznym zmianom płacy realnej towarzyszą małe pro cykliczne zmiany zatrudnienia.

„Stylizowane fakty” (zjawiska ekonomiczne, które pojawiają się zawsze lub pojawiają się z dużym prawdopodobieństwem w następstwie określonych zdarzeń) wskazują, iż krzywa LS jest elastyczna - co wg twórców teorii wymyka się z międzyokresowej substytucji pracy.

Hipoteza międzyokresowej substytucji pracy

Gospodarstwa domowe przesuwają swoją podaż siły roboczej w czasie, na tej zasadzie, iż:

• są bardziej chętne do pracy, gdy płace realne są przejściowo wysokie;

• pracują mniej godzin, gdy płace realne są przejściowo niskie.

Efekt substytucyjny i dochodowy

Efekt substytucyjny - wzrost płacy realnej będzie powodował, iż wolą zastępować czas wolny dodatkową pracą, za którą otrzymują satysfakcjonującą płacę → zwiększenie podaży pracy.

Efekt dochodowy - wyższe płace realne powodują, iż pracownicy czują się zamożniejsi i bardziej cenią czas wolny → zmniejszenie podaży pracy.

Przejściowe a trwałe wstrząsy technologiczne

Wstrząs technologiczny przejściowy - pracownicy chcą wykorzystać przejściowo wyższą płacę realną i zwiększają podaż pracy (przeważa efekt substytucyjny).

Wstrząs technologiczny trwały - pracownicy wiedząc, iż płaca realna wzrośnie na trwałe zmniejszają podaż pracy (przeważa efekt dochodowy).

Model IS-LM z giętkimi cenami

RAS - agregatowa realna podaż

RAD - agregatowy realny popyt

r - realna stopa procentowa

• wg teorii realnego cyklu koniunkturalnego utrzymanie produkcji na poziomie produkcji potencjalnej możliwe jest w przypadku równości popytu realnego i potencjalnego PKB. Tę równowagę zapewniają giętkie ceny.

• zmiany na rynku pieniężnym będą więc powodowały zmiany cen, które zapewniają zachowanie równowagi na rynku dóbr i pieniądza przy poziomie produkcji potencjalnej.

Krzywa RAS

1. położenie krzywej RAS jest wyznaczone przez położenie funkcji produkcji i gotowość pracowników do oferowania swojej siły roboczej;

2. ulepszenie technologiczne (wstrząs technologiczny) powoduje przesunięcie w górę funkcji produkcji i przesunięcie w prawo RAS, będzie przedstawiał pełne zatrudnienie w warunkach równowagi.

RAS a stopa procentowa

Wzrost realnej stopy procentowej zachęca gospodarstwa domowe do zwiększenia podaży pracy, ponieważ wartość dochodu zarobionego dzisiaj wzrasta w stosunku do dochodu z jutrzejszej pracy - powoduje to, iż krzywa RAS jest krzywą rosnącą - wyższym poziomom realnej stopy procentowej odpowiadają wyższe poziomy produkcji.

Model RAS-RAD wg teorii realnego cyklu koniunkturalnego

Przejściowe i trwałe wstrząsy technologiczne w modelach RAS-RAD

Przejściowe wstrząsy - w przypadku, gdy konsumenci uznają wstrząs za przejściowy, nie zareagują dużą zmianą popytu - krzywa RAD przesuwa się w małym stopniu, stopa procentowa spada;

Trwałe wstrząsy - w przypadku, gdy konsumenci uznają wstrząs za trwały, popyt zmieni się w większym stopniu (RAD przesuwa się dalej), stopa procentowa rośnie (efekt majątkowy silniejszy niż w przypadku przejściowych wstrząsów).

Keynesowska funkcja konsumpcji (T=0 Yd=Y) konsumpcja wzrasta proporcjonalnie do dochodu.

Zakładając, że konsumpcja w całości zależy od dochodu gospodarstwa domowego, zmiany konsumpcji nie pokrywają się ze zmianami dochodu. Gospodarstwo domowe będzie mieć więc okresy, gdy wydatki będą większe niż dochody i okresy…

Międzyokresowe ograniczenia budżetowe

Rodzina może przeznaczyć więcej niż wynosi jej dochód w poszczególnych okresach zaciągając kredyt lub korzystając z posiadanych aktywów. Większa od dochodu konsumpcja nie może jednak trwać zbyt długo, gdyż mogłaby wyczerpać własne aktywa lub możliwości kredytowe.

Hipoteza cyklu życia Ando-Modiglianiego

Zakładając, że okres T jest równy długości ludzkiego życia, dochody konsumentów będą minimalne na początku i pod koniec życia. Dochód z pracy zazwyczaj rośnie wraz z wiekiem i doświadczeniem zawodowym, a następnie w momencie osiągnięcia wieku emerytalnego spada do zera. Konsumenci będą skłonni do zadłużania się w początkowych latach, oszczędzania w wieku średnim i do czerpania ze swoich aktywów w wieku emerytalnym.

Ścieżki konsumpcji a aktywa pozostawione następnemu pokoleniu

Im wyższy poziom konsumpcji to mniejszy jest poziom aktywów pozostawionych następnym pokoleniom.

Konsumpcja w warunkach pewności

Całość zasobów gospodarstwa domowego w okresie jej życia składa się z:

1)Początkowego zasobu majątku (aktywów) A₀

2) Dochody z pracy Y₁, Y₂,Y_T w T okresach swojego życia A₀ = ΣYt

Konsumpcja jednostki Ct w danym okresie T jest wyznaczona nie przez jej dochód w tym okresie, ale przez dochód z całego okresu jej życia.

Ct =1/T(A₀+ΣY_t)

Trwały dochód a dochód przejściowy

Prawa część równania prezentuje trwały dochód, a różnica między dochodem bieżącym i trwałym wyznacza dochód przejściowy. Z równania konsumpcji wynika, iż konsumpcja jest wyznaczona przez trwały dochód. Przejściowa zmiana jednostki lub dochodów np. o wielkość Z, nie wpływa istotnie na zmianę dochodu, gdyż na dochód trwały przypada tylko wzrost o wartości Z/T. Jeżeli więc horyzont czasowy jednostki jest długi to skutek tej przypadkowej korzyści dla konsumpcji będzie niewielki.

Oszczędności Jednostki w okresie T stanowią różnicę między dochodem i konsumpcją S-Y=C

Oszczędności są więc wysokie, gdy dochód jest stosunkowo wysoki w porównaniu ze swoją średnią, czyli gdy wysoki jest dochód przejściowy. Podobnie, gdy bieżący dochód jest mniejszy od trwałego dochodu to oszczędności są wielkością ujemną. Jednostka wykorzystuje więc swoje oszczędności i pożyczki do wygładzenia ścieżki konsumpcji.

Hipoteza trwałego dochodu Friedmana

Wzrostowi bieżącego dochodu towarzyszy wzrost konsumpcji w takim stopniu, w jakim odzwierciedla on wzrost trwałego dochodu. To oznacza, że nachylenie funkcji konsumpcji będzie zależało od względnych zmian dochodu trwałego i przejściowego.

Hipoteza trwałego dochodu - zmiany dochodu

-Gdy zmiana trwałego dochodu jest znacznie większa od zmiany dochodu przejściowego, to niemal cała różnica bieżącego dochodu odzwierciedla różnice dochodu trwałego, tak iż konsumpcja rośnie z bieżącym dochodem w stosunku prawie 1:1.

-Gdy zmiana trwałego dochodu jest niewielka w stosunku do zmiany dochodu przejściowego, to zmiana bieżącego dochodu tylko w niewielkim stopniu wywodzi się ze zmiany trwałego dochodu tak iż konsumpcja wzrasta w niewielkim stopniu wraz z bieżącym dochodem.

Rys. krótkookresowa funkcja konsumpcji

Rys. długookresowa funkcja konsumpcji

W krótkim okresie czasu poziom dochodu, a co za tym idzie poziom konsumpcji jest zdeterminowany tym, w którym miejscu cyklu życia znajduje się jednostka, a także takimi zjawiskami jak np. bezrobocie. To powoduje, że współczynnik kierunkowy funkcji - krótkookresowa MPC jest znacznie niższa od 1, a punkt przecięcia rzędnych - dodatni.

W długim okresie czasu cała zmiana łączonego dochodu odzwierciedla wzrost długookresowy tzn. trwały przyrost zasobów gospodarki. W ten sposób wsp kierunkowy (długookresowa MPC) jest bliski 1, a punkt przecięcia z osią rzędnych bliski zeru.

Konsumpcja w warunkach niepewności

W warunkach niepewności zakładamy, iż jednostka dokonuje wyboru konsumpcji w I okresie w sposób optymalny wg dostępnych informacji, a w każdym okresie przyszłym będzie dokonywać takiego wyboru w sposób optymalny wg dostępnych wówczas informacji.

C1=E1[Ct] dla t=2,3,…T

Gdzie E_t-1 [ ] - Wartość oczekiwana ukierunkowana informacjami w okresie 1

Wynika z tego, iż

E1[C2]=C1 tzn. że w każdym okresie konsumpcja oczekiwana na najbliższy okres równa się bieżącej konsumpcji. Tzn. że zmiany konsumpcji sa nieprzewidywalne.

Zgodnie z teorią oczekiwań konsumpcja w okresie t będzie zdeterminowana estymacją konsumpcji ba podstawie informacji dostępnych w okresie t-1, co możemy zapisać:

C_t=E_t-1[Ct]+e_t

Gdzie et - oznacza zmianę konsumpcji

Hipoteza błądzenia losowego Halla

Z równania tego wynika, iż konsumpcja kształtuje się zgodnie z procesem błądzenia losowego. Jeżeli oczekuje się zmiany konsumpcji, to jednostka dąży so jej wyrównania w całym okresie. Jeżeli oczekujemy wzrost konsumpcji, to oznacza, że bieżąca użyteczność krańcowa konsumpcji jest większa od użyteczności krańcowej oczekiwanej w przyszłości, co oznacza, że jednostce będzie się żyło lepiej jeżeli zwiększy konsumpcję. Jednostka dostosowuje swoją konsumpcję do punktu, w którym nie oczekuje się jej dalszej zmiany. Zmiana poziomu konsumpcji (e) między okresem 1 a okresem 2 równa się zmianie oceny swoich dożywotnich zasobów przez jednostkę, podzielonych przez liczbę pozostałych okresów życia. Jednostka konsumuje tyle, ile konsumowałaby, gdyby miała pewność, że jej przyszłe dochody będą się równać ich średniemu poziomowi. Oznacza to, iż niepewność do przyszłego dochodu Ne ma wpływu na konsumpcję.

Wpływ zmian stopy % na konsumpcję i oszczędności

Stopa procentowa wpływa na poziom konsumpcji i oszczędności w dwojaki sposób:

1)Efekt substytucyjny - polegający na przesuwaniu konsumpcji w czasie i zwiększaniu oszczędności

2) Efekt dochodowy (majątkowy) - polegający na zwiększeniu konsumpcji

Efekt substytucyjny

Jeżeli realna stopa procentowa (stopa nominalna-inflacja) jest dodatnia. Ludzie mają bodziec do odkładania swoich wydatków w czasie. Im większa stopa % tym większa kapitalizacja a wiec możliwość do realizacji większych zakupów w przyszłości. Ludzie będą bardziej skłonni do przesuwania konsumpcji w czasie.

Efekt dochodowy - zwiększenie konsumpcji. Wzrost realnej stopy % powoduje również wzrost majątku gospodarstwa domowego, co może powodować chęć zwiększenie poziomu konsumpcji.

Przejściowe i trwałe zmiany dochodu a stopa % i MPC

1)W przypadku trwałego wzrostu dochodu (jeżeli gospodarstwa domowe oceni ten wzrost jako trwały) konsumpcja wzrośnie o stały przyrost dochodu - MPC z przyrostu dochodu =1 lub MPC <1, jeżeli gospodarstwa domowe chce część dochodu przekazać następnym pokoleniom w postaci spadku.

2)W przypadku przejściowego wzrostu dochodu gospodarstwo domowe podwyższy konsumpcję w niewielkim stopniu o dochód równy oprocentowaniu dodatkowej części dochodu plus pewną sumę dodatkową jeżeli nie chce przekazać całego przyrostu dochodu wartości pokolenia.

2

---