Autorki: Barbara Januszko, Dorota Sobierańska

Projekt edukacyjny Kapitan JUKA w przedszkolu

- scenariusz zajęć dla grupy pięcio-, sześciolatków

Temat: Morskie opowieści Kapitana JUKI

Cele

Dzieci w czasie zajęć:

• poznają postać Kapitana JUKI,

• wypowiadają się na temat swoich doświadczeń z pobytu nad morzem,

• przeprowadzają zgodnie z instrukcją eksperyment, gromadzą wyniki i formułują wnioski,

• wykonują pracę plastyczno-techniczną.

Środki dydaktyczne Piosenka pt. Kapitan JUKA; wizytówki w kształcie statków; ilustracje
i zdjęcia związane z tematyką morską; list w butelce; rekwizyt do oznaczenia roli Kapitana; chusta animacyjna lub płachta w niebieskim kolorze; słoiki o jednakowej pojemności (po 3 dla każdej grupy); sól, mąka i piasek; karty obserwacji; dwa duże naczynia z wodą; gotowane jajko; niebieskie kartki formatu A-4; kredki lub inne materiały do ozdobienia żagli; klej; muzyka relaksacyjna.

Przebieg zajęć

1. Wprowadzenie do tematu zajęć

1. Powitanie

Dzieci stoją w kręgu wraz z nauczycielem, śpiewają piosenkę i ilustrują ją ruchem:

Wszyscy są, witam Was. Zaczynamy, już czas. (kłaniamy się sobie)

Jestem ja, (każdy wskazuje siebie)

jesteś Ty.(każdy wskazuje inną osobę)

Raz, dwa, trzy… (klaszczemy)

Komentarz metodyczny:

Opisana zabawa na powitanie jest jedynie propozycją. Na rozpoczęcie warto zorganizować zabawę, której dzieci jeszcze nie znają (nowości są bardzo dobrze odbierane przez dzieci w tym wieku), lub taką, która wpisuje się w codzienny rytuał danej grupy.

2. Nie chcemy być anonimowi

Nauczyciel rozdaje wizytówki w kształcie statków z żaglem (statki mają kadłuby w
4-5 kolorach) z napisanymi imionami dzieci lub prosi o odnalezienie własnego imienia na przygotowanych i umieszczonych w stałym miejscu sali wizytówkach.

Komentarz metodyczny:

Ten etap zajęć należy dostosować do możliwości członków grupy oraz stosowanych metod pracy (np. Metoda odimienna Ireny Majchrzak). Warto zadbać, by wizytówki zostały wykonane z bloku technicznego lub tektury, gdyż będą wykorzystywane
w dalszej części zajęć jako rekwizyt umożliwiający podział dzieci na grupy i jako element pracy plastyczno-technicznej.

3. Mamy wiele skojarzeń

Nauczyciel pyta dzieci o skojarzenia dotyczące kształtu wizytówek, czyli statków. Podawane skojarzenia są ilustrowane przykładowymi rysunkami i zdjęciami (wcześniej zgromadzonymi przez nauczyciela, a przedstawiającymi np. morze, mewę, ryby, skarby pirackie, marynarza, kapitana statku) umieszczanymi przez wskazane dzieci na tablicy. Skojarzenia, do których brakuje ilustracji, mogą zostać narysowane na tablicy w formie schematycznej.

Komentarz metodyczny:

Wynikiem pracy grupy jest mapa skojarzeń, warto więc wyjaśnić, a następnie przypominać dzieciom, by przywieszały ilustracje obrazujące skojarzenia w miejscach najtrafniej pokazujących relacje między słowami.

4. Lubimy niespodzianki

Nauczyciel sugeruje istnienie jeszcze jednego przedmiotu kojarzącego się z morskimi wyprawami - butelki z listem, którą wyrzuciło morze (butelka, wcześniej ukryta
w sali, powinna zostać teraz odnaleziona - można zastosować zabawę w ciepło-
-zimno). Dzieci wyjaśniają istotę tej formy komunikacji i podają przykłady sytuacji,
w których trzeba z niej skorzystać. Razem z nauczycielem wyjmują list z butelki.

Moi Młodzi Przyjaciele!

Płynę właśnie swoim statkiem po błękitnym morzu. Nad moją głową fruwają mewy, z fal wyskakują radosne delfiny. Przez lunetę dostrzegam już ziemię. To znak, że wkrótce się spotkamy.

Do zobaczenia w przedszkolu!

Wasz przyjaciel Kapitan

Komentarz metodyczny:

List znaleziony w butelce może być w całości odczytany przez nauczyciela, można skorzystać także z pomocy czytających dzieci. Ciekawym rozwiązaniem jest list
w formie wyrazowo-rysunkowej, gdzie niektóre wyrazy zastąpione zostały ilustracjami (wyrazy podkreślone). Wówczas wszystkie dzieci mają szansę na aktywny udział
w odbiorze informacji zawartych w liście.

5. Witamy niecodziennego gościa

Nauczyciel zapowiada swoje wejście w rolę Kapitana (nie podając swojego imienia)
i oznacza rolę jakimś rekwizytem (np. czapką marynarską). Od tej pory prowadzi dalszą część zajęć i rozmawia z dziećmi jako przybyły do przedszkola gość.

Komentarz metodyczny:

Ze względu na myślenie konkretno-wyobrażeniowe, egocentryzm i trudności
z odróżnianiem rzeczywistości i fikcji przez dzieci w tym wieku, w metodyce dramy, która została tutaj zaproponowana, sugeruje się bardzo wyraźne oznaczanie momentu wejścia w rolę i wyjścia z roli oraz zakłada się jawność tych procesów - wszystko dzieje się na oczach dzieci, nauczyciel nie znika nagle i nie pojawia się w przebraniu jako inna osoba.

2. Część główna

1. Bliżej poznajemy naszego gościa

Kapitan (nauczyciel w roli) wita dzieci marynarskim okrzykiem - Ahoj, przygodo! Dzieci - najgłośniej jak potrafią - odpowiadają takim samym okrzykiem. Kapitan proponuje wspólne wysłuchanie piosenki, dzięki której dzieci lepiej go poznają. Zadaniem dzieci jest znalezienie odpowiedzi na pytania: Jak ma na imię Kapitan?
i Co Kapitan robił przed przybyciem do przedszkola?

Dzieci formułują odpowiedzi na postawione pytania (określają tym samym imię Kapitana JUKI). Swobodnie wypowiadają się na temat zapamiętanych fragmentów piosenki.

2. Wspominamy z Kapitanem

Kapitan JUKA (nauczyciel w roli), który wiele podróżował po morzach i kocha to miejsce, proponuje dzieciom, aby wspólnie z nim stworzyły obraz fal morskich
i ożywiły jego wspomnienia. Dzieci chwytają chustę animacyjną lub płachtę materiału w niebieskim kolorze. Poruszają materiałem, imitując fale zgodnie z poleceniami Kapitana - cisza na morzu (brak ruchu), spokojne fale (łagodne falowanie), sztorm na morzu (gwałtowne ruchy chustą lub płachtą).

Komentarz metodyczny:

Zabawę można wzbogacić o elementy edukacji muzycznej - dzieci rozpoznają elementy dynamiczne w utworze muzycznym i naśladują fale zgodnie z natężeniem dźwięków (cisza, muzyka cicha, muzyka głośna).

Inne propozycje zabaw ruchowych (do wyboru w zależności od możliwości
i zainteresowań danej grupy): fala meksykańska w kręgu lub lustra.

Fala meksykańska Dzieci siedzą w kręgu na krzesełkach. Jedno miejsce jest wolne. Osoba, mająca po prawej stronie wolne krzesło, wstaje i przesiada się na nie. Kolejny uczestnik zajmuje miejsce, które się zwolniło po jego prawej stronie.
W czasie wstawania dzieci mogą dodatkowo podnosić ręce do góry. Zabawa dobiega końca, gdy wszystkie dzieci zmienią swoje miejsca.

Lustra Dzieci dobierają się w pary i stają naprzeciwko siebie. Jedno dziecko naśladuje łagodne ruchy fal morskich, drugie - jako odbicie lustrzane - stara się je dokładnie naśladować. W przypadku tej zabawy warto wyjaśnić dzieciom, że partner pokazujący falowanie musi wykonywać czynności bardzo wolno i cały czas obserwować, czy kolega lub koleżanka nadążają za tą prezentacją. Aby lustro służyło rozwojowi umiejętności współpracy, przestrzeganie tej zasady musi być obiektem stałej troski osoby prowadzącej zajęcia.

3. Eksperymentujemy z Kapitanem JUKĄ

Dzieci słuchają kolejny raz I zwrotki piosenki. Tym razem uwaga przedszkolaków zostaje ukierunkowana pytaniem: Mówią o mnie, że mam w sobie takie coś, coś, co jest cenne i ważne. Co to jest? (wypowiedź nauczyciela w roli)

Po wysłuchaniu piosenki dzieci formułują wniosek, że Kapitan JUKA ma wiedzę, jest mądry i posiada wiele różnorodnych wiadomości o świecie oraz chętnie się nimi dzieli z innymi.

1. Kapitan JUKA przydziela dzieci do grup zgodnie z kolorem wizytówek-statków. Grupy zajmują miejsca przy przygotowanych stanowiskach pracy. Kapitan ustala z dziećmi, że woda morska jest słona. Dziwi się, że soli w wodzie nie widać, ale jedynie czuć jej smak. Przedstawia pytanie dotyczące pierwszego eksperymentu: Które substancje rozpuszczają się wodzie, a które nie?

2. Kapitan prezentuje potrzebne materiały: 3 słoiki o jednakowej pojemności, dzbanek z wodą, odmierzone - takie same - ilości soli, mąki pszennej i piasku. Dzieci sprawdzają, czy posiadają w grupach takie same elementy zestawu.

3. Prowadzący pyta, jak wykorzystując posiadane materiały, znaleźć odpowiedź na postawione pytanie. Wspólnie z dziećmi ustala przebieg eksperymentu (warto zwrócić uwagę, że ilość wody nalanej do słoików musi być taka sama).

4. Kapitan proponuje przedszkolakom określenie ich przewidywań dotyczących wyników eksperymentu - hipotez badawczych. Na stoliku stoją w pojemnikach trzy wymienione wcześniej substancje - sól, mąka i piasek. Dzieci otrzymują małe emblematy przedstawiające buźkę uśmiechniętą (TAK) i buźkę smutną (NIE). Zadaniem każdego dziecka jest sformułowanie odpowiedzi na pytanie: Czy sól, mąka i piasek rozpuszczą się w wodzie? i położenie odpowiednich emblematów przy pojemnikach.

5. Dzieci wykonują eksperyment w grupach.

6. Wyniki eksperymentu dzieci oznaczają na kolejnym stoliku, układając tam ponownie buźki uśmiechnięte lub smutne przy pojemnikach z solą, mąką
   i piaskiem. Porównują wyniki z hipotezami.

7. Kapitan pomaga dzieciom sformułować wnioski:

- niektóre substancje całkowicie rozpuszczają się w wodzie, tworząc roztwór, wzrokowe rozdzielenie składu roztworu jest niemożliwe, w wodzie nie można zauważyć śladów soli, tylko smak jest inny,

- inne tworzą zawiesinę - odrobinki mąki zawieszone w wodzie, rozdzielają się po pewnym czasie,

- jeszcze inne dają mieszaninę - piasek nie rozpuszcza się w wodzie, opada na dno słoika, wzrokowo można określić składniki takiej mieszaniny.

Zgodnie z podanymi definicjami woda morska jest roztworem.

8. Kapitan JUKA wspomina w tym miejscu swoją podróż nad Morze Martwe, które jest niezwykle słone. Jednocześnie do przygotowanego przezroczystego naczynia z wodą wsypuje dużą ilość soli (dopóki sól się rozpuszcza). Następnie umieszcza w tej wodzie ugotowane na twardo jajko. Prosi dzieci o opisanie ich obserwacji. Do kolejnego identycznego naczynia nalewa wodę (słodką) i przekłada do niego jajko. Dzieci ponownie wypowiadają się na temat własnych spostrzeżeń. Kapitan Juka podkreśla różnicę w poziomie zanurzenia jajka (rozpuszczenie dużej ilości

soli sprawiło, że jajko pływa w wodzie, nie opadło na dno) i nawiązuje do swej opowieści o Morzu Martwym.

9. Podsumowując działania badawcze dzieci, Kapitan JUKA nawiązuje do tego, że warto eksperymentować. Zachęca dzieci do stawiania pytań i szukania odpowiedzi.

4. Składamy, wycinamy, rysujemy

Dzieci słuchają II zwrotki piosenki. Ponownie określają, jakie wyjątkowe cechy ma Kapitan JUKA. Podkreślają, że posiada on wiele umiejętności i chętnie uczy innych, ma wielkie serce. Kapitan JUKA (nauczyciel w roli) pokazuje dzieciom, jak wykonać pracę plastyczno-techniczną przedstawiającą statek kołyszący się na falach. Instrukcję wykonania pracy nauczyciel podaje dzieciom na bieżąco.

Komentarz metodyczny:

Niebieskie kartki dzieci składają wzdłuż linii, tworząc harmonijkę. Następnie nacinają powstałe grzbiety harmonijki wzdłuż jednej linii. Żagiel statku (wykorzystana wizytówka) ozdabiają według uznania kredkami lub korzystając z innej techniki. Następnie umieszczają gotowy statek w nacięciu.

5. Dobrze się bawimy, nawet gdy na morzu sztorm

Po wysłuchaniu III zwrotki piosenki, dzieci zwracają uwagę na wyjątkowe poczucie humoru Kapitana JUKI i radość, którą rozdaje wszystkim wokół. Żeby to udowodnić, Kapitan JUKA (nauczyciel w roli) zaprasza dzieci do wspólnej zabawy. Dzieci poznają dzięki niej także niebezpieczeństwa, które czyhają na marynarzy na morzu.

Kapitan proponuje zabawę: Prawa burta - lewa burta.

Dzieci tańczą w rytm piosenki o Kapitanie JUKA (wszystkie zwrócone twarzami do prowadzącego zabawę) - to czas, gdy morze jest spokojne. Gdy muzyka cichnie, nadciąga sztorm, fale szarpią statkiem, miotają marynarzami na pokładzie. Dzieci na polecenie prowadzącego - Kapitana JUKI lub wybranego dziecka - zajmują odpowiednie miejsca w sali.

Na prawą burtę - dzieci przemieszczają się do prawej ściany (prawą stronę sali oznacza prawa ręka dzieci).

Na lewą burtę - stają jak najbliżej lewej ściany.

Na dziób -biegną w kierunku prowadzącego.

Na rufę - stają przy tylnej ścianie sali.

Całe szczęście sztorm się kończy, wszyscy są radośni i szczęśliwi.

3. Zakończenie

1. Odpocznijmy nieco

Dzieci siadają na dywanie w siadzie rozkrocznym, jedno za drugim. Najlepiej, aby siedziały blisko siebie - partner znajdujący się z przodu opiera się plecami o dziecko znajdujące się za nim. Kapitan JUKA siada na początku. W rytmie dowolnej muzyki relaksacyjnej wszystkie dzieci jednocześnie kołyszą się na prawo, lewo, w przód i tył.

2. Jeszcze się spotkamy

Kapitan Juka (nauczyciel w roli) żegna się z dziećmi, zapowiada kolejne spotkania. Nauczyciel wychodzi z roli, zdejmując oznaczający ją rekwizyt.

---