Zespół Szkół Rolniczych w Kaczkach Średnich Rok Szkolny 2007/2008

Technikum Geodezyjne Semestr I

ĆWICZENIE NR 3

Temat: Teodolit

Rok II Maciej Kabot

Grupa 1 nr. 11

Teodolit

Teodolit - instrument geodezyjny przeznaczony do pomiaru kątów poziomych oraz kątów pionowych. Wyróżnia się teodolity optyczne oraz elektroniczne. W teodolitach optycznych zastosowane jest szklane koło poziome (limbus) i koło pionowe z naniesionym podziałem kątowym, z którego obserwator wykonuje odczyt kierunku. W teodolitach elektronicznych odczyt kierunku jest wykonywany automatycznie.

Budowa teodolitu

Poniżej wymieniono a następnie szczegółowo opisano elementy składowe teodolitu Theo 020B wyróżnione na rys.

1. Spodarka 16. Dźwigary

2. Śruby poziomujące 17. Krąg pionowy

3. Płytka sprężynująca 18. Celownik kolimatorowy

4. Śruba dociskowa 19. Luneta

5. Pion optyczny 20. Obiektyw lunety

6. Okular pionu optycznego 21. Okular lunety

7. Alidada 22. Pierścień ogniskujący

8. Limbus 23. Lunetka systemu odczytowego

9. Sprzęg repetycyjny 24. Okular lunetki systemu odczytowego

10. Libela alidadowa 25. Lusterko oświetlające system odczytowy

11. Libela okrągła 26. Przełącznik kręgu poziomego i pionowego

12. Leniwka alidady

13. Zacisk alidady

14. Zacisk lunety

15. Leniwka lunety

1

Osie teodolitu

v - oś obrotu instrumentu

h - oś obrotu lunety

c - oś celowa lunety

l - oś głównej libeli alidadowej

Q - płaszczyzna główna alidadowej libeli okrągłej

Warunki osi teodolitu

Nr. warunku	Treść warunku	Zapis symboliczny warunku	Nazwa i symbol błędu instrumentalnego
1.	Oś libeli alidadowej „l” powinna być prostopadła do osi obrotu instrumentu „v”	l ┴ v	Błąd libeli rurkowej „v”
2.	Płaszczyzna główna „Q” libeli pudełkowej powinna być prostopadła do osi obrotu instrumentu „v”	Q ┴ v	Błąd libeli okrągłej
3.	Oś celowa lunety „c” powinna być prostopadła do osi obrotu lunety „h”	c ┴ h	Błąd kolimacji „K”
4.	Oś obrotu lunety „h” powinna być prostopadła do osi obrotu instrumentu „v”	h ┴ v	Błąd inklinacji „t”
5.	Poprzeczna kreska siatki celowniczej „n1” powinna być prostopadła do osi obrotu instrumentu „v”	n1 ┴ v	Skręcenie krzyża kresek
6.	Oś celowa „c” powinna przecinać oś obrotu instrumentu „v”	c x v	Mimośród osi celowej
7.	Oś obrotu alidady „va” powinna przechodzić przez środek kręgu limbusa, zaś w teodolitach dwuosiowych osie alidady i limbusa „vl” powinny się pokrywać	va ≡ vl	Mimośród alidady
8.	Podział kręgów i skal powinien być naniesiony dokładnie, zaś mikroskopy właściwie wyjustowane		Błędy kół podziałowych i urządzeń odczytowych
9.	Przy spoziomowanej osi celowej odczyty na kole poziomym zenitalnym powinny wynosić: KL=90^o, KP=270^o	μ = 0	Błąd indeksu (miejsca zera) „μ”
10.	Pionowa część osi celowej pionu optycznego „vp” w alidadzie lub spodarce powinna pokrywać z osią obrotu instrumentu „v”	vp ≡ v	Błąd pionu optycznego

POZIOMOWANIE I CETROWANIE TEODOLITU NAD PUNKTEM GEODEZYJNYM

1. Ustawiamy nogi statywu w taki sposób, aby oś główna teodolitu znajdowała się w przybliżeniu w pionie i przechodziła przez punkt geodezyjny. Rozstawione nogi statywu powinny tworzyć trójkąt równoboczny. Ustawienie instrumentu powinno również zapewniać przybliżone spoziomowanie teodolitu.

2. Patrząc cały czas przez okular pionu optycznego i obserwując położenie znaczka centrującego, unosimy lekko 2 nogi statywu i tak nimi manewrujemy równocześnie aby znaczek centrujący znalazł się dokładnie nad punktem geodezyjnym. Należy przy tym pamiętać aby głowica statywu cały czas była w przybliżeniu w płaszczyźnie poziomej. Gdy znaczek centrujący pokryje się z punktem geodezyjnym należy lekko opuścić nogi statywu, tak aby znaczek centrujący ciągle pokrywał się z punktem geodezyjnym.

3. Wbijamy nogi statywu w ziemię a następnie sprawdzamy czy znaczek centrujący nie zmienił położenia. Jeżeli w niewielkim zakresie znaczek przesunął się względem punktu geodezyjnego, to za pomocą śrub poziomujących doprowadzamy ponownie znaczek centrujący do pokrycia się z punktem geodezyjnym.

4. Teraz przystępujemy do poziomowania instrumentu wykorzystując w pierwszej kolejności libelę okrągłą. Wykonujemy to za pomocą 2 nóg statywu. Zwalniamy śruby motylkowe i przesuwamy nogi statywu tak (w górę lub w dół), aby pęcherzyk libeli sferycznej znalazł się w położeniu środkowym (w punkcie G). Instrument zostanie wówczas spoziomowany w sposób przybliżony.

5. Przystępujemy do precyzyjnego poziomowania teodolitu za pomocą libeli rurkowej. Ustawiamy alidadę teodolitu tak, aby libela ta zajęła położenie równoległe do 2 śrub poziomujących. Za pomocą tych śrub, kręcąc nimi równocześnie i w przeciwnych kierunkach, doprowadzamy pęcherzyk libeli do położenia środkowego.

6. Obracamy teraz alidadę o 90⁰. Pęcherzyk libeli rurkowej wyjdzie z górowania. Za pomocą 3 śruby poziomującej doprowadzamy pęcherzyk ponownie do położenia środkowego. Wracamy do położenia gdy libela znajdowała się równoległe do 2 śrub poziomujących.

7. Jeżeli pęcherzyk wyjdzie z górowania w niewielkim zakresie, to powtarzamy czynności 5-6 do momentu gdy pęcherzyk będzie znajdował się w górowaniu w każdym położeniu alidady.

8. Ponieważ przy poziomowaniu precyzyjnym instrumentu wykorzystywaliśmy śruby poziomujące, znaczek centrujący zmieni położenie i nie będzie się pokrywał z punktem geodezyjnym. Teraz odkręcamy lekko śrubę dociskową łączącą głowicę statywu z teodolitem i obserwując cały czas przez okular pionu optycznego położenie znaczka centrującego przesuwamy spodarkę z teodolitem do takiego położenia aby znaczek pokrywał się dokładnie z punktem geodezyjnym.

9. Sprawdzamy położenie pęcherzyka libeli rurkowej. Jeżeli pęcherzyk libeli wyjdzie z górowania w niewielkim zakresie, to powtarzamy czynności 5-9 aż do skutku, czyli oś główna instrumentu pokrywa się z osią pionową i przechodzi przez punkt geodezyjny a płaszczyzna styczna w punkcie głównym libeli jest pozioma i prostopadła do osi głównej teodolitu.

18

17

22

21

10

11

9

20

19

25

7,8

23

24

16

26

14

13

5

12

6

4

15

2

3

---