Leasing

LEASING

SPIS TREŚCI

STR.

WSTĘP.........................................................................................................3

ROZDZIAŁ I

DEFINICJA I ROZWÓJ LEASINGU...........................................................4

Definicja leasingu...................................................................................4
Geneza leasingu .....................................................................................5
Założenia, cele, formy leasingu...............................................................7
Leasing operacyjny ...............................................................................12
Leasing finansowy ................................................................................13
Leasing międzynarodowy .....................................................................14

ROZDZIAŁ II

ZASTOSOWANIE LEASINGU W POLSCE .............................................15

Ekonomiczne zastosowania leasingu przez polskie przedsiębiorstwa....15
Leasing w Polsce .................................................................................22
Przykłady firm leasingowych w Polsce.................................................31
Zastosowanie leasingu w celu prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych..........................................................................................34

ROZDZIAŁ III

PRAWNY CHARAKTER LEASINGU......................................................39

Umowa leasingu ..................................................................................39
Zawieranie umowy leasingu finansowego ............................................43
Treść umowy leasingu, jej wykonanie i zakończenie............................44
Umowa leasingu (wzór) .......................................................................50

WNIOSKI..................................................................................................53

LITERATURA...........................................................................................55

WSTĘP

W miarę rozwoju gospodarki rynkowej w Polsce, przedsiębiorstwa, chcąc utrzymać się na rynku muszą być coraz bardziej konkurencyjne. Wiąże się to z ciągłym ulepszaniem np. zaplecza technicznego, procesów produkcji. Aby móc być konkurencyjnym przedsiębiorstwa korzystają z różnych form finansowania. Jednym z nich jest leasing, który wyklucza angażowanie własnego kapitału.

W Polsce leasing wykorzystywany jest jeszcze dość skromnie, głównie w stosunkach handlu zagranicznego, ale nie tylko. W stosunku obrotu gospodarczego krajowego leasing wykorzystuje się w budownictwie, gospodarce morskiej, przemyśle maszyn cyfrowych, przemyśle samochodowym, przemyśle spożywczym i w zasadzie w każdej innej działalności gospodarczej.

Przedmiotem leasingu w gospodarce morskiej, poza leasingiem statków, mogłyby być w szczególności wyposażenie okrętowe.

Jak wspomniałam wcześniej leasing wykorzystywany jest dość skromnie, gdyż utrudnieniem w jego stosowaniu w gospodarce polskiej nie tyle jest brak ram ustawodawczych dla samej umowy leasingu, ile przede wszystkim w zakresie prawa administracyjnego, podatkowego, ubezpieczeniowego itp.

W swojej pracy chcę przedstawić istotę leasingu, jego rodzaje, cele, założenia.

ROZDZIAŁ I

DEFINICJA I ROZWÓJ LEASINGU

1.1. Definicja leasingu

(− ang.) leasing, (franc. cre'dit-bail, niem. Leasing) - swoista forma najmu czy dzierżawy ruchomych środków trwałych (ang. equipment leasing) i nieruchomości (ang. plant leasing), stwarzająca przedsiębiorstwom wykorzystującym ją w praktyce możliwość użytkowania tych dóbr bez konieczności ich nabycia. Charakterystyczną cechą tej rozpowszechnionej po II wojnie światowej formy obrotu jest to, iż stawki czynszu są tak skalkulowane, że w trakcie jednej umowy najmu czy też dzierżawy pokrywają oprócz zysku wynajmującego (wydzierżawiącego) również pełną amortyzację przedmiotu (obiektu) oddanego w leasing. Niekiedy umowa leasingowa przewiduje tylko sam najem lub dzierżawę środków trwałych (leasing netto), czasami zaś także pełną ich obsługę i konserwacje (leasing brutto lub leasing pełny).

Leasingiem zajmują się bądź wyspecjalizowane instytucje finansowe, które są zazwyczaj afiliacjami dużych banków (leasing pośredni), bądź przedsiębiorstwa przemysłowe wytwarzające określone środki trwałe i posiadające odpowiednie zasoby kapitałowe (leasing bezpośredni). Specjalistyczną formą leasingu jest tzw. renting, kiedy urządzenie wynajmowane jest na krótkie okresy różnym użytkownikom.

1.2. Geneza Leasingu

Leasing jako specyficzna forma obrotu dobrami inwestycyjnymi i konsumpcyjnymi trwałego użytku zrodził się w praktyce gospodarczej USA we wczesnych latach pięćdziesiątych. Jako swoistego rodzaju figura prawna, korzeniami swymi sięga leasing, czasów znacznie odleglejszych, bowiem doszukać by się ich można nawet w prawie rzymskim, a mianowicie w rzymskiej instytucji sprzedaży na próbę. W USA idea leasingu przyjęła konkretny Kształt organizacyjny w 1952 r. w związku z założeniem w San Francisco spółki leasingowej pod nazwą United States Leasing Corporation, zajmującej się leasingiem środków produkcji dla przemysłu spożywczego. O znacznym wykorzystaniu leasingu w praktyce obrotu gospodarczego USA zaświadczyć może fakt, że w 1971 r. 10% inwestycji zrealizowano za pomocą tego właśnie instrumentu prawnego.

Na grunt europejski (Francja, RFN, Belgia, Austria) idea leasingu przeniesiona została w 9 lat później, bo w latach sześćdziesiątych. Spółki leasingowe prowadziły tu działalność na rynku ruchomości (samochody ciężarowe i osobowe, elektroniczne maszyny do przetwarzania danych, maszyny budowlane).

Europejskie spółki leasingowe powstawały najczęściej przy udziale spółek amerykańskich przejmując amerykańskie praktyki i zwyczaje handlowe w zakresie treści formularzy umów leasingu i warunków operacji.

W obrocie krajowym polskim leasing początkowo stosowany był głównie (choć w skromnych raczej rozmiarach) w budownictwie, gdzie ograniczał się on do maszyn, urządzeń i aparatów używanych w przedsiębiorstwach wykonawstwa inwestycyjnego - montażowych i budowlanych. Obecnie znaczenie leasingu znacznie wzrosło i ciągle wzrasta. Jest to, z jednej strony, następstwem zachodzących w gospodarce polskiej procesów prywatyzacyjnych, a zwłaszcza prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych i wykorzystywania w tych procesach umowy leasingu, z drugiej zaś strony gospodarki rynkowej, która w coraz szerszym zakresie wypiera gospodarkę nakazowo - rozdzielczą.

Leasing jest wykorzystywany często w transakcjach handlu zagranicznego, w tym także przez polskie podmioty gospodarcze. Rewolucja naukowo - techniczna oraz specjalizacja sprawiły, że wysoko rozwinięte gospodarczo państwa stają się atrakcyjnymi partnerami handlowymi dla siebie wzajemnie i dla krajów o niższym stopniu rozwoju gospodarczego. Zakup drogich obiektów, wytwarzanych przez te państwa, nie zawsze jest opłacalny, niekiedy korzystniej jest uzyskać czasowe z nich korzystanie, co umożliwia właśnie leasing. Można też założyć, że leasing pozwala państwom mniej rozwiniętym na korzystniejszy eksport towarów, których zbyt w innej formie, przy istnieniu silnej i bezwzględnej konkurencji, nie byłby możliwy.

1.3. Założenia i cele leasingu

Leasing − jest specyficzną formą umowy zbliżoną do najmu, dzierżawy mającą własne cechy charakterystyczne.

Leasing jest alternatywną wobec kredytu formą finansowania i podlega na dostarczeniu przez leasingodawcę leasingobiorcy ustalonego umownie wyposażenia, urządzeń, budynków itp. Leasingobiorca zobowiązuje się do płacenia określonej opłaty leasingowej rozłożonej na raty. Właścicielem przedmiotu umowy leasingowej jest leasingodawca, ale strony mogą przewidzieć w umowie przeniesienie własności na leasingobiorcę. Wówczas raty leasingowe, prócz opłaty leasingowej, obejmują także część zapłaty za nabywany obiekt. Leasingodawcą może być wyspecjalizowana firma leasingowa, producent, którego wyroby będą przedmiotem leasingu, a także bank.

Transakcje leasingowe mogą występować w różnych formach, przy różnym zaangażowaniu banku. W leasingu bezpośrednim − producent bezpośrednio oddaje swoje wyroby w użytkowanie przedsiębiorstwom. Leasing pośredni− polega na tym, że między producentem a użytkownikiem pojawia się pośrednik w postaci przedsiębiorstwa leasingowego, który finansuje przekazanie użytkownikowi przedmiotu leasingu. Przedsiębiorstwo leasingowe zakupuje przedmiot leasingu (np. maszynę) u producenta, aby przekazać ją użytkownikowi na podstawie tzw. umowy leasingowej. Bank może być właścicielem tego przedsiębiorstwa, może występować bezpośrednio jako leasingodawca bądź może refinansować przedsiębiorstwo leasingowe. Przy rozwiązaniu najprostszym, w trójkącie ; producent dóbr inwestycyjnych - bank - leasingobiorca, bank komercyjny lub inwestycyjny zakupuje u producenta maszynę wskazaną przez leasingobiorcę. Następnie bank zawiera z leasingobiorcą umowę, w której ten ostatni zobowiązuje się do spłaty kredytu leasingowego w ratach obejmujących cenę tej maszyny i odsetki od kredytu. Transakcja taka jest korzystna dla leasingobiorcy m. in. dlatego, że kredyt spłaca się z przyszłych zysków, a opłaty leasingowe obciążają koszty. Przedmioty wydzierżawione w umowie leasingu (np. maszyny, urządzenia, budynki) nie stanowią bowiem własności leasingobiorcy i nie są obciążone podatkiem. Bank otrzymuje zaś odsetki i zwrot zaangażowania kapitału w umownych ratach, płatnych zazwyczaj w okresach miesięcznych. W przypadku, gdy rola banku ogranicza się do refinansowania samodzielnego przedsiębiorstwa leasingowego ono spłaca kredyt, ale może także cedować spłaty rat leasingowych na bank.

Leasing jest szczególną formą finansowania inwestycji, umożliwiającą inwestorowi pozyskanie maszyn, urządzeń, gruntów lub praw majątkowych bez konieczności natychmiastowego ich zakupu. Korzystając z leasingu można uniknąć trudności z pozyskaniem kredytu, który ze względu na zwiększone wymagania banku w ostatnich latach wymaga najczęściej ustanowienia hipoteki i przewłaszczenia majątku.

Leasing najogólniej oznacza okresowe korzystanie z obcego mienia, bez konieczności ich zakupu. Umowa leasingowa zawarta między leasingodawcą a leasingobiorcą dotyczy przede wszystkim płatności leasingowych, które są ceną płaconą przez leasingobiorcę za użytkowanie obcych aktywów. Od warunków konkretnie zawartej umowy zależy wysokość i częstotliwość przekazanych płatności przez leasingobiorcę na rzecz leasingodawcy. Niezmienna jednak i oczywista jest idea kalkulowania płatności leasingowych, muszą one gwarantować leasingodawcy opłacalność transakcji, przynajmniej taką samą jak ulokowanie równowartości wydzierżawionego aktywu na rachunku bankowym. Oznacza to, że płatności leasingowe muszą zapewniać leasingodawcy zwrot wartości przedmiotu leasingu i odpowiednie odsetki od tej wartości. Odsetki te są wyrazem stopy zwrotu kapitału leasingodawcy, zaangażowango w świadczeniu usług leasingowych. Oznacza to, że opłacalna cena sprzedaży usług leasingowych musi zapewnić zwrot zaangażowanych w tej działalności aktywów i przynieść zysk.

Tak ustalona globalna kwota płatności leasingowych jest dzielona, zgodnie z warunkami danej umowy zawartej między stronami - na okresowe płatności, zwane ratami płatności leasingowych.

Praktyka światowa leasingu wykształciła wiele - nie unormowanych prawem zasad zawierania transakcji i umów leasingowych. Jedna z nich to niezmienność ustalonych z góry, w momencie zawierania umowy leasingowej, kwot rat płatności leasingowych.

Warunek ten jest charakterystyczny dla większości występujących w praktyce transakcji leasingowych.

W Polsce, jak dotychczas, kalkulacja płatności leasingowych z reguły oparta jest na zmiennym w czasie oprocentowaniu kredytu leasingowego. Jest to umotywowanie sytuacją na rynku kredytowo - pieniężnym i małą stabilnością bankowych stóp procentowych. Ten sposób liczenia oprocentowania chroni leasingodawcę przed ryzykiem związanym ze zjawiskami inflacyjnymi, gdyż zakłada możliwość zmiany oprocentowania kredytu leasingowego wraz ze wzrostem cen, bankowej stopy procentowej itp. zjawiskami.

Leasing jako alternatywna forma finansowania oferowany jest zarówno przez firmy będące własnością przedsiębiorstw państwowych, jak i przez spółki leasingowe niezależne od producentów. Te ostatnie są często własnością banków. Np. spośród stu największych niemieckich spółek leasingowych około 30 należy do tej pierwszej grupy, a około70 do drugiej.

Leasing rozumiany jest powszechnie jako dokonane na podstawie umowy odpłatne używanie ruchomych i nieruchomych dóbr inwestycyjnych i użytkowych. Różnorodne formy leasingu można podporządkować według różnych kryteriów, których podstawą są odmienne charakterystyki umowy leasingowej.

Podstawowy podział wyróżnia leasing finansowy i leasing operacyjny, oparty jest na różnicach ryzyka inwestycyjnego leasingodawcy i leasingobiorcy oraz okresie trwania umowy. Umowa leasingu operacyjnego, którego znaczenie w transakcjach krajowych ograniczona jest tylko do pewnych dóbr, może zostać wypowiedziana przez leasingobiorcę praktycznie w dowolnym terminie i nie wiąże się z dodatkową opłatą uiszczaną w momencie rozwiązywania takiej umowy. Związane z przedmiotem leasingu ryzyko inwestycyjne ponoszone jest więc przez leasingodawcę. Musi on z reguły zawierać kilka sekwencyjnych umów leasingowych dla tego samego przedmiotu, będąc więc szczególnie zainteresowanym w utrzymaniu go w dobrym stanie, bierze również na siebie obowiązki związane z jego konserwacją. Z prawnego punktu widzenia umowa leasingu operacyjnego jest normalną cywilno-prawną umową najmu (dzierżawy). Banki mogą być zainteresowane udziałem w dużych transakcjach, w rodzaju leasingu operacyjnego, leśli dotyczą one statków i samolotów dostarczanych przez zagranicznych leasingodawców.

Cechą umów leasingu finansowego jest to, że ryzyko inwestycyjne związane z jego przedmiotem zostaje przeniesione na leasingobiorcę, gdyż to on ma zapewnić całkowitą amortyzację wszystkich nakładów poczynionych przez leasingodawcę. Z prawnego punktu widzenia umowy leasingu finansowego są nietypowymi cywilno-prawnumi umowami wynajmu (dzierżawy), ostatnio coraz częściej zastępowanymi umowami sformułowanymi na podstawie kodeksu handlowego.

W ramach tego rodzaju leasingu, który oparty jest na rozporządzeniach administracji finansowej z lat 1971, 1972 i 1975 i który z powodu swojego dominującego znaczenia często jest po prostu utożsamiany z leasingiem. Lesingodawca nabywa przedmiot leasingu i „dzierżawi” go leasingobiorcy, któremu przyznane zostają na określony czas prawa wykorzystywania obiektu. Leasingodawca jest z ekonomicznego i prawnego punktu widzenia właścicielem przedmiotu leasingu, a więc musi go ujmować w swoim bilansie i amortyzować.

Wspólną cechą wszystkich dopuszczalnych umów leasingu finansowego jest to, że uzgodniony pomiędzy leasingodawcą i leasingobiorcą podstawowy okres leasingu wynosi od 40% do 90% czasu eksploatacji przedmiotu leasingu wyliczonego na podstawie urzędowej tablicy stawek amortyzacji. W przypadku kontraktów z pełną amortyzacją- określonych także jako umowy full pay out lub umowy pierwszej generacji- raty leasingowe wyliczane są w taki sposób, że pokrywają one w podstawowym okresie trwania leasingu wynajmu wszystkie koszty leasingodawcy i stosowną marżę zysku. Leasingobiorca może mieć zagwarantowane w umowie również prawo do korzystania z przedmiotu leasingu po zakończeniu okresu trwania leasingu w formie opcji zakupu lub przedłużenia leasingu.

W przypadku umów z częściową amortyzacją (umowy non full pay out lub drugiej generacji) raty leasingowe w podstawowym okresie leasingu są tylko częściową rekompensatą środków wyłożonych przez leasingodawcę, jednak leasingobiorca gwarantuje ponadto niezbędną pozostałą wielkość amortyzacji, zwłaszcza kosztów odtworzenia przedmiotu leasingu, tak więc i w tym przypadku towarzystwa leasingowe nie biorą na siebie żadnego ryzyka inwestycyjnego.

Warunkiem zawarcia umowy leasingowej jest zdolność leasingowa przedmiotu, charakteryzowana przez jego zastępowalność, stałą wartość i możliwość wykorzystania przez osoby trzecie, jak również wiarygodność leasingobiorcy. W ramach leasingu operacyjnego dominują z punktu widzenia leasingodawcy ryzyka związane z przedmiotem leasingu, tak więc sawia się tutaj znacznie ostrzejsze wymogi jego zdolności leasingowej. Natomiast w leasingu finansowym szczególnie ważnym warunkiem zawarcia umowy jest wiarygodność leasingobiorcy, stawiane mu wymagania zbliżone są do wymogów banków wobec podmiotów ubiegających się o kredyt inwestycyjny.

Stale rosnące znaczenie zyskuje w ostatnich latach leasing zawierający w sobie usługi serwisowe. W jego ramach następuje przeniesienie części funkcji eksploatacyjnych z leasingobiorcy na leasingodawcę, ewentualnie (pośrednio) na producenta. Wydaje się w zasadzie możliwe, iż specjalizacja tego typu pozwala nie tylko na wzrost rentowności leasingobiorców, ale i przyczynia się dowzrostu dobrobytu w całej gospodarce.

Świadczenia eksploatacyjne tego typu są szczególnie często immanentną częścią leasingu nieruchomości. Towarzystwa leasingowe przejmują całościowe zarządzanie budynkiem, mogą bowiem zajmować się tym w przeciwieństwie do większości swoich klientów.

Leasing ruchomości zmierza wyraźnie w kierunku leasingu połączonego z pełną ofertą usług serwisowych. W coraz szerszym zakresie usługi te dostarczane są w ramach jednej całościowej usługi leasingowej.

Dodatkowym kryterium klasyfikacji transakcji leasingowych może być ich zasięg geograficzny: można mówić o krajowych i transgranicznych transakcjach leasingowych. Międzynarodowy rynek leasingowy rozwija się głównie w USA, Wielkiej Brytanii i Japonii, a przedmiotem leasingi są tu najczęściej samolotu, statki, platformy wiertnicze itp. Transakcje te wykorzystują najczęściej dźwignię finansową, finansowanie przedmiotu leasingu dokonywane jest wspólnie przez kilka towarzystw leasingowych.

Szczególną formę leasingu stanowią kontrakty leasingu zwrotnego (sale and lease back), przy których właściciel pewnego obiektu sprzedaje go towarzystwu leasingowemu, z którym następnie zawiera umowę leasingową dotyczącą tego właśnie obiektu. Umowy leasingu zwrotnego mogą być w zasadzie stosowane przy wszystkich wcześniej przedstawionych formach kontraktów leasingowych: w praktyce mają one znaczenie jednak jedynie w przypadku nieruchomości, kiedy to zwiększają płynność lesingobiorcy. Może to jednak pociągnąć za sobą konieczność likwidacji cichych rezerw.

1.4.Leasing operacyjny

Leasing operacyjny − charakteryzuje się szczególną cechą - czasem jego trwania. Leasing operacyjny obowiązuje krócej niż wynosi okres przydatności do użytkowania przedmiotu umowy. Właściciel może zawrzeć więcej niż jedną umowę operacyjną. Pozwala mu to na amortyzację jego obiektu własności i odnoszenia pewnych korzyści.

Leasing operacyjny oznacza, że ryzyko i korzyści wynikające z prawa własności do wydzierżawionego aktywu pozostają przy właścicielu obiekty czyli leasingodawcy. Wynika to z faktu, że leasing operacyjny jest umową zawieraną na krótki okres (1-2 lata), a właściciel obiektu może zawierać wiele umów leasingu operacyjnego z różnymi użytkownikami, w czasie trwania życia ekonomicznego przedmiotu leasingu, nie przekazując żadnemu n nich prawa własności do tego aktywu. Oznacza to, że;

1) leasingodawca wykazuje nadal wydzierżawiony obiekt w swoich księgach, jest jego właścicielem i amortyzuje go: płatności leasingowe są jego przychodem ze sprzedaży usług, a amortyzacja wydzierżawionego aktywu - kosztem własnym sprzedaży tych usług;

2) leasingobiorca zapisuje fakt dzierżawienia aktywu w trybie leasingu operacyjnego tylko w ewidencji pozabilansowej, kosztem operacji dla niego jest - zamiast amortyzacji tego obiektu - rata płatności leasingowych, należna właścicielowi aktywu.

W ostatnich latach firmy leasingowe zachęcały leasingobiorców do zawierania krótkoterminowych umów leasingu operacyjnego z opcją zakupu. Tego typu umowy spotkały się z ostrą reakcją organów kontroli skarbowej, które zarzucały podatnikom dokonywanie inwestycji w ciężar bieżących kosztów operacyjnych. Kilka wyroków w tej sprawie miało dla podatników wynik niekorzystny. Wprawdzie z przepisów nie wynika zakaz zakupu przez leasingobiorcę przedmiotu leasingu, którym dysponuje on w trakcie trwania umowy leasingu operacyjnego to jednak organy skarbowe z reguły zajmowały stanowisko, że zakup taki powinien się odbyć w drodze przetargu w wyniku, którego powinna być ustalona cena rynkowa.

Leasing operacyjny jest więc formą oddania do czasowego użytkowania maszyny, urządzenia lub innego dobra w zamian za określone korzyść finansową. Doświadczenia krajów zachodnich wskazują na równomierny podział ryzyka między strony umowy.

Barierami dla rozwoju leasingu - nie tylko operacyjnego w Polsce jest brak fachowców w tym przedmiocie, niestabilność prawno - ekonomicznych warunków działania podmiotów gospodarczych oraz inflacji.

Leasing finansowy

Leasing finansowy (kapitałowy) − jest to umowa zawierana z reguły na dłuższy okres. Jej główna istota polega na tym, że musi ona zawierać postanowienia na mocy, którego leasingodawca zobowiązuje się przenieść prawo własności przedmiotu umowy po określonym ściśle w umowie czasie za konkretnie ustaloną w umowie cenę. Zobowiązanie ze strony leasingodawcy do sprzedaży leasingobiorcy przedmiotu leasingu musi być zobowiązaniem nieodwołalnym. W konsekwencji tak zwartej umowy leasingu przedmiot tej umowy przedmiot leasingu zaliczany jest do składników majątkowych leasingobiorcy. Jest to zaliczenie z punktu widzenia podatkowego i księgowego. Ponieważ z punktu przepisów prawa cywilnego całkowitą własnością leasingobiorcy przedmiot ten stanie się dopiero po zakończeniu umowy i odsprzedaży przedmiotu leasingu za ustaloną z góry w umowie cenę. Leasingobiorca przyjęty w leasing finansowy obiekt wprowadza do swojej ewidencji księgowej i amortyzuje zaliczając naliczone kwoty amortyzacji do kosztów uzyskania przychodów. Zagregowana suma płatności leasingowych jest księgowana w księgach rachunkowych leasingobiorcy jako zobowiązanie. Leasingodawca wyksięgowuje z ewidencji obiekt będący przedmiotem umowy i przestaje go amortyzować jeżeli wcześniej był zaliczany do środków trwałych.

Reasumując umowa leasingu finansowego może dotyczyć wyposażenia nowego bądź starego, z tym, że musi być spełniony co najmniej jeden z niżej przedstawionych warunków;

− okres trwania zobowiązań umowy powinien być nie krótszy niż 75% okresu żywotności wyposażenia (najczęściej są to umowy na 5-7 lat),

− suma bieżącej wartości obiektu i opłat nie powinna być niższa od 90% wartości rynkowej przedmiotu umowy,

− w umowie winien znaleźć się zapis o przeniesieniu własności przedmiotu umowy na lasingobiorcę po okresie jej obowiązywania,

− w umowie należy zastrzec prawo leasingobiorcy do zakupu obiektu po wygaśnięciu umowy.

Leasing międzynarodowy

Leasing należący do grupy umów nienazwanych w polskim prawie cywilnym realizowany jest w obrocie towarowym z zagranicą w postaci odprawy celnej czasowej. Leasing realizowany jest jako sprowadzenie do Polski lub wywóz za granicę środków produkcji i transportu wydzierżawionych, wynajętych, oddanych do użytku w celu prowadzenia działalności gospodarczej wymaga uzyskania pozwolenia (odpowiednio- przywozu lub wywozu) z Departamentu Regulacji Obrotu Ministerstwa Współpracy Gospodarczej z Zagranicą. Pozwolenie uzyskuje się w następujący sposób:

minimum na 30 dni przed dostarczeniem towary do miejsca odpraw należy złożyć następujące dokumenty do punktu przyjmowania wniosków:

wniosek o wydanie pozwolenia
aktualny dokument potwierdzający prowadzenie działalności gospodarczej
REGON, czyli kserokopię dokumentu o nadaniu numeru identyfikacyjnego
zaświadczenie urzędu skarbowego o braku zaległości podatkowych podmiotu wnioskującego
kopię umowy leasingu
wnioskodawca może ponadto przedłożyć inne dokumenty, które jego zdaniem mogą mieć wpływ na wydanie pozwolenia
Ministerstwo może zażądać innych dodatkowych dokumentów.

pozwolenie wydawane jest na okres maksimum 3 lat, przy czym możliwe jest skrócenie tego okresu, jeśli nastąpiłoby w tym czasie przekroczenie normatywnego okresu amortyzacji danego typu środka produkcji lub transportu.

Ministerstwo odmawia wydania pozwolenia jeżeli dany środek produkcji lub transportu objęty jest zakazem przywozu.
za wydanie pozwolenia należy dokonać wpłaty.
zezwolenie powinno być wydane w ciągu 30 dni od daty złożenia wniosku.
decyzja przekazywana jest drogą pocztową lub bezpośrednio, przy czym odbiór decyzji w tym przypadku następuje w punkcie składania wniosków MWGzZ.

W pozwoleniu określony jest maksymalny czas dzierżawy. Łączny okres odprawy czasowej nie może przekraczać terminu podanego w pozwoleniu. Z kolei pozwolenie nie może opiewać na dłuższy okres niż wynosi tzw. normatywny okres amortyzacji danego środka produkcji w Polsce.

ROZDZIAŁ II

EKONOMICZNE ZASTOSOWANIE LEASINGU PRZEZ POLSKIE PRZEDSIĘBIORSWTA

2.1. Ekonomia leasingu w polskich przedsiębiorstwach

Leasing jest umową, która wykształciła się w wyniku równoległego działania na rynku światowym dwu przeciwstawnych tendencji: 1- postępu technicznego (który zmusza producentów do ciągłej aktualizacji szybko starzejącego się aparatu wytwórczego, co wymaga olbrzymich nakładów) oraz 2- trudności zbytu wyprodukowanych towarów.

Metoda leasingu, czyli wynajmowanie wyprodukowanego sprzętu na zasadach ratalnych opłat lokacyjnych, ma szczególne znaczenie dla leasingobiorcy- przedsiębiorstwa produkcyjnego lub usługowego. Wpływa bowiem na zwiększenie płynności jego środków obrotowych, osiągane dzięki temu że inwestycje realizowane metodą leasingu są w pełni finansowane z obcych środków. Zwolnioną dzięki operacji leasingu część kapitału obrotowego, można zatem zużyć na inne cele, albo przeznaczyć na inną inwestycję, której nie daje się przeprowadzić metodą leasingu.

Przedsiębiorstwa kapitalistyczne- poszukując nowych źródeł oraz nowych form pozyskiwania kapitału rzeczowego- sięgają coraz częściej do metody leasingu jako dodatkowego sposobu zdobywania środków na potrzebne im do produkcji dobra kapitałowe. Wiele przedsiębiorstw wytwarzających dobra inwestycyjne oraz środki transportu (przemysł samochodowy) w celu rozszerzenia zbytu produktów uruchamia własne spółki filialne, organizowane wyłącznie w celu uprawiania leasingu produktami firmy macierzystej. Tym tendencjom wychodzi naprzeciw poszerzający się krąg potencjalnych klientów leasingu, ponieważ przedsiębiorstwa potrzebujące omawianych środków trwałych do bieżącej produkcji stają coraz częściej wobec następującej alternatywy: albo zdobyć środki na coraz to droższe inwestycje, angażując środki finansowe na zakup dóbr inwestycyjnych, albo uzyskać te same dobra inwestycyjne przez leasing.

Przy wyborze jednego z przedstawionych sposobów finansowania inwestycji należy uwzględnić fakt, że w wysoko rozwiniętych krajach udział kapitałów własnych w stosunku do sumy bilansowej jest z reguły bardzo niski. Tymczasem zapotrzebowanie na dodatkowy kapitał inwestycyjny- w warunkach silnej konkurencji i gwałtownego postępu technicznego, zmuszającego do ciągłej modernizacji aparatu wytwórczego- stale rośnie i pozostaje w coraz większej sprzeczności ze stanem kapitałów własnych przedsiębiorstw. W tej sytuacji przedsiębiorstwa te muszą bardzo intensywnie poszukiwać nowych sposobów zdobywania potrzebnych środków inwestycyjnych bez konieczności odwoływania się do często niewystarczających zasobów kapitałów własnych. Tradycyjne sposoby zaspokajania tych potrzeb poprzez emisję papierów wartościowych lub kredyt bankowy okazują się współcześnie zbyt kosztowne i uniemożliwiające wytrzymywanie konkurencji na rynku. Powstałą w ten sposób lukę wypełnia inwestycja leasingu.

Przedsiębiorstwo poprzez leasing uzyskuje możliwość rozszerzania zdolności produkcyjnej odpowiednio do potrzeb rynkowych (modernizacja produkcji, obniżenie kosztów) przy równoczesnym zachowaniu dotychczasowej struktury kapitałów własnych.

Ponieważ warunki kontraktu leasingu są najczęściej stałe, jest on zabezpieczeniem przed ewentualnymi niekorzystnymi posunięciami rządu, inflacją, a ponadto jest również środkiem, dzięki któremu przedsiębiorstwa mogą dokładnie planować swoje budżety.

Dużą zaletą leasingu dla przedsiębiorstwa, które z niego korzysta, jest to, że zwiększa on łatwość dostosowania się do tempa postępu technicznego, jak i technologicznego. W przypadku bowiem starzenia się maszyn i urządzeń, użytkowanych w trybie leasingu, łatwiejsza może być ich wymiana na bardziej nowoczesne niż w przypadku zakupienia na własność. Przy tym korzystając z leasingu unika się kosztów i kłopotów związanych ze sprzedażą przestarzałego lub niepotrzebnego sprzętu.

Umowy leasingowe są wysoce elastyczne i dostosowane do indywidualnych potrzeb leasingobiorcy. Przedmiotem umowy leasingu może być dowolny rodzaj wyposażenia, a opłaty leasingowe mogą być dostosowane do specyfiki przedsiębiorstwa ( np. do sezonowych wpływów gotówkowych.

Leasing jest szczególnie korzystny dla przedsiębiorstw nowo powstałych oraz małych i średnich, mających ograniczone możliwości dostępu do rynku kapitałowego. Korzystania z leasingu dostępne jest dobrze prosperującym przedsiębiorstwom, ponieważ uzyskiwane przez nie przychody (zyski) muszą wystarczyć na spłatę stawki leasingowej za używanie dóbr. Dlatego też leasing nie odgrywa większej roli w polityce przedsiębiorstw słabszych organizacyjnie lub osiągających mały zysk ze swej działalności.

Jeżeli chodzi o strukturę towarową obrotów leasingowych, to przedmiotem umów leasingu są głównie urządzenia i wyposażenie niezbędne do prowadzenia nowoczesnej wydajnej gospodarki w dziedzinach, które cechuje szybki rozwój techniki. W pierwszym rzędzie dotyczy to maszyn cyfrowych (komputerów). Inną ważną domeną leasingu jest sprzęt transportowy, przede wszystkim samochody ciężarowe i osobowe, kontenery, a ostatnio również samoloty i statki. Ponadto firmy leasingowe oferują klientom bogaty asortyment środków trwałych, poczynając od maszyn biurowych czy sprzętu gospodarstwa domowego, a kończąc na całych zakładach przemysłowych lub budynkach administracyjnych.

Leasing jako nowa forma działalności usługowej nie odgrywa dotychczas większej roli na międzynarodowym rynku. Transakcji tego typu jest niewiele. Znacznie powszechniejsze są natomiast umowy leasingu wyposażenia okrętowego, takiego jak np. urządzenia radionawigacyjne, oraz sprzęt stosowany w transporcie morskim- głównie pojemniki (kontenery). Szczególne powodzenie w zakresie wynajmu pojemników osiągają firmy leasingowe właśnie dzięki szybkiemu rozwojowi konteneryzacji w transporcie morskim. Leasing elektronicznego wyposażenia statków handlowych, rybackich i naukowo-badawczych, do którego należą między innymi echosondy, wyposażenie do rejestracji i przetwarzania danych oraz statkowe urządzenia radarowe i radionawigacyjne, jest bardzo popularną formą uzyskiwania prawa do jego eksploatacji, dlatego w niektórych przypadkach producenci nie wyrażają zgody na sprzedaż urządzeń. Leasing sprzętu elektronicznego zapewnia użytkownikowi rozliczne korzyści w postaci pełnego serwisu części zapasowych, szybkich napraw i konserwacji, szkolenia obsługi oraz wymiany urządzeń użytkowanych na nowsze i bardziej wydajne.

Należy wspomnieć także o leasingu jako formie finansowania transakcji kupna- sprzedaży na międzynarodowym rynku statków. Chociaż nie odgrywa on jak dotychczas znaczniejszej roli, tym niemniej stał się już domeną wyodrębnionej działalności szeregu instytucji finansowych. W ocenie niektórych banków, będących głównymi firmami leasingowymi na międzynarodowym rynku statków, leasing stwarza najlepszą formę zabezpieczenia związaną z ryzykiem sprzedaży statku dla leasingobiorcy. Z drugiej strony, wielu armatorów reprezentuje pogląd, że leasing otwiera nowe możliwości ekspansji floty, bez konieczności podejmowania długofalowych poważnych zobowiązań finansowych. Umożliwia on armatorom uzyskiwanie 100% „pożyczki”, bez zobowiązania do nabycia statku na własność.

Zasygnalizowane wyżej korzyści leasingu w przeważającej mierze odnoszą się do przedsiębiorstw funkcjonujących w gospodarce kapitalistycznej.

Leasing bierny- stanowiący alternatywę w stosunku do tradycyjnego importu- zapewnia gospodarce szybkie zaopatrzenie w potrzebne środki trwałe z zagranicy, czasami nawet bezpośrednio od producenta, zawsze w asortymencie wskazanym przez krajowego inwestora. Przy uwzględnieniu faktu, iż w polskiej gospodarce cykl inwestycyjny jest z reguły długi, największą zaletą leasingu jest szybkość wdrażania nowej technologii, która tym sposobem może być włączona do procesów produkcyjnych natychmiast po podpisaniu kontraktu. Poza tym w przypadku leasingu kompletnych urządzeń firma leasingowa przejmuje na siebie różne (często wszystkie) obowiązki inwestora, poczynając od prac projektowych i dokumentacji, poprzez wykonawstwo określonej inwestycji, nadzór techniczny, aż do momentu oddania jej do eksploatacji. Dla małych lub średnich przedsiębiorstw (nie mających własnych wykwalifikowanych służb inwestycyjnych), dla których inwestycja mogłaby być przedsięwzięciem jednorazowym, przejęcie wspomnianych czynności przez firmę leasingową, choć wysoce kosztowne, mogłoby okazać się bardziej opłacalne niż wykonywanie danej inwestycji we własnym zakresie przez szereg lat, w ciągu których nakłady inwestycyjne są zamrożone i nie dają ekonomicznych rezultatów.

Długi cykl inwestycyjny w pewnych sytuacjach może doprowadzić do tego, że inwestycja w momencie oddania jej do normalnej eksploatacji będzie z punktu widzenia technologicznego już przestarzała. Zastosowanie więc instytucji leasingu może bardzo usprawnić procesy inwestycyjne (zwłaszcza gdy chodzi o urządzenia, maszyny i aparaty pochodzenia zagranicznego), może obniżyć ich koszt bieżący oraz skrócić cykl inwestycyjny, co jest niezbędne w warunkach obecnej rewolucji naukowo-technicznej i postępu technicznego.

Leasing- zwłaszcza typu „full leasing”- zwalnia użytkownika od kłopotów związanych z konserwacją, remontami i częściami zamiennymi. Firma leasingowa przyjmuje na siebie obowiązki w tym zakresie, może nawet zobowiązać się do wymiany dostarczonego sprzętu na coraz to nowsze modele, a nawet do szkolenia i instruktażu personelu użytkownika.

Metoda leasingu może okazać się także narzędziem intensyfikacji gospodarki środkami trwałymi, inwestor bowiem zdając sobie sprawę z wysokiego kosztu leasingu powinien jak najbardziej intensywnie i efektywnie wykorzystywać uzyskane w ten sposób środki trwałe- maszyny, urządzenia i aparaty.

Rola i znaczenie leasingu w eksporcie polskim mogłoby być duże gdyby nie to, że dotychczasowe formy eksportu , stosowane przez polskich eksporterów, napotykają wiele trudności, które hamują jego dynamikę.

Eksport na rynki kapitalistyczne napotyka na silną i bezwzględną konkurencję innych krajów, przede wszystkim krajów dobrze rozwiniętych. Wobec wysokich standardów towarów eksportowych, które obowiązują na rynkach światowych, utrzymanie się w tej walce konkurencyjnej na rynku zagranicznym nie jest dla eksportera rzeczą łatwą. Potencjalny użytkownik na tym rynku może być jednak zainteresowany czasowym korzystaniem z usług oferowanych mu w leasing maszyn, urządzeń lub aparatów, jeżeli cena najmu będzie dostatecznie atrakcyjna, a sprawność sprzętu zapewniona będzie przez firmę prowadzącą leasing.

Przykładem leasingu stosowanego w eksporcie mogły być polskie próby leasingu sprzętu budowlanego na rynki Wenezueli, wagonów — cystern dla partnera szwajcarskiego i irańskiego, czy też pierwsze operacje leasingowe polskim sprzętem rzecznym a mianowicie barkami motorowymi stosowanymi w międzynarodowej żegludze śródlądowej. Inną możliwością eksportową polskiego leasingu jednostek pływających na wodach śródlądowych jest sam fracht. Armator polski zobowiązuje się mianowicie do przewożenia ładunku na określonej trasie w zamian za ryczałt, wypłacany za każdy rejs w walucie wymienialnej kraju partnera. Tak więc polski leasing w transporcie śródlądowym wszedł na drogę elastycznego wykorzystywania usług taboru, wolnego w okresie zimowym, z korzyścią dla eksportu na rynki dewizowe, których zdobycie przez eksport tradycyjny byłoby niemożliwe lub bardzo kosztowne. Innym przykładem leasingu czynnego mogą być polskie próby na rynku południowoamerykańskim, sprowadzające się do operacji leasingowych ciężkim sprzętem budowlanym (koparki, ładowarki).

Omówione wyżej próby miały charakter eksperymentalny, ale uzyskane w nich wyniki ekonomiczne zapowiadały interesujące perspektywy rozwoju tej formy eksportu maszyn- również na rynki krajów wysoko rozwiniętych.

Jak już uprzednio wspomniano, leasing znajduje coraz szersze zastosowanie w obrocie wewnętrznym Polski.

Zapotrzebowanie na kapitał, a jednocześnie ograniczona jego dostępność, wzrost potrzeby kapitałochłonnych nakładów inwestycyjnych oraz potrzeba szybkiej amortyzacji kosztownych narzędzi pracy, — oto ekonomiczne argumenty przemawiające za możliwością wykorzystania w gospodarce polskiej leasingu. Leasing zapewnić tu może szczególnie:

zwiększenie płynności środków finansowych przedsiębiorstw gospodarki poprzez korzystanie ze środków obcych, uzyskiwanych z leasingu; przedsiębiorstwo może przeznaczyć własne środki na inne cele:
niepogorszenie się zdolności kredytowej przedsiębiorstw, ponieważ transakcje leasingowe nie wchodzą do bilansu jako pasywa, nie są bowiem traktowane jako zobowiązania leasingobiorcy;
stabilizację warunków działalności oraz możliwość przewidywania kosztów przez przedsiębiorstwa, co jest zapewnione przez korelację między wielkościami i terminami płatności stawek leasingowych a przewidywanymi korzyściami czerpanymi z używania przedmiotu z umowy leasingowej;
brak obowiązku dokonywania przedpłat poprzedzających termin otrzymania przedmiotu z umowy leasingu, co w przypadku trwania niekiedy długiego okresu między zawarciem umowy a rozpoczęciem używania rzeczy nie jest bez gospodarczego znaczenia;
możliwość elastycznego dostosowywania stawek leasingowych do efektywności używania przedmiotu z umowy leasingu w różnych okresach jego trwania;
istotne ograniczenie ryzyka amortyzacji normalnego zużycia urządzeń z umowy leasingu poprzez możność ich łatwiejszej wymiany na podstawie stosownej klauzuli umownej.

Wybór właściwej, a więc optymalnej, formy leasingu dla przedsiębiorstw zależy od przedmiotu transakcji. Gdyby przykładowo przedmiotem tym były statki, kontenery czy urządzenia z zakresu kontenerowego systemu transportowego (ciągniki, zaczepy itp.), byłoby celowe wykorzystanie finansowego (kapitałowego) leasingu ruchomych środków trwałych (finance equipment leasing). Umowa o tego rodzaju leasing umożliwia bowiem:

zawarcie wieloletniej umowy, bez możliwości jej wypowiedzenia przed terminem, na jaki została zawarta;
oddanie do używania przedmiotu leasingu jednemu leasingobiorcy;
pełną amortyzację nakładów, łącznie z kosztami;
ewentualne przeniesienie na leasingobiorcę własności rzeczy już wyeksploatowanej;
przekazanie do dyspozycji leasingobiorcy kapitału na zakup rzeczy w zamian za spłatę ratami należności wraz z odsetkami, kosztami i marżą z zysku.

W przypadku leasingu finansowego (kapitałowego) ruchomych środków trwałych, leasingodawcy nie obowiązuje - poza operacją finansowania - żadne inne świadczenie. Używający rzeczy z umowy leasingu przyjmuje natomiast obowiązek jej konserwacji, napraw, ewentualnie uprawnienia przysługujące bezpośrednio leasingodawcy (np. z tytułu rękojmi czy gwarancji za wady rzeczy), a nawet ryzyko przypadkowej jej utraty.

Generalnie można przyjąć, że istnieje ekonomiczne i prawne uzasadnienie do wykorzystania różnych form leasingu w gospodarce polskiej.

Korzystanie z leasingu wymaga zwiększenia efektywności przedsiębiorstwa leasingobiorcy. Jego zysk obejmować musi także spłatę należności za używanie oddanych mu w leasing przedmiotów. Koszt leasingu, brany globalnie, jest na ogół większy niż koszt zakupu danego przedmiotu. Stawka leasingowa obejmuje oprocentowanie kapitału zainwestowanego przez przedsiębiorstwo leasingowe, odpisy amortyzacyjne, koszty administracyjne, koszty napraw, koszty części zamiennych, a także koszty szkolenia personelu, podatków oraz marż zysku przedsiębiorstwa leasingowego. Zdarza się to głównie w przypadku leasingu pełnego, ponieważ firma leasingowa bierze wtedy na siebie ryzyko finansowe, inwestycyjne i inne - związane z transakcją leasingową.

Działające aktualnie na rynku polskim przedsiębiorstwa leasingowe (przeważnie w formie spółek prawa handlowego) oferują możliwość przekazania w leasing urządzeń dla każdej, praktycznie rzecz biorąc, działalności gospodarczej. Są to albo przedsiębiorstwa polskie, albo z udziałem zagranicznym. Warunki leasingu są zróżnicowane. W niektórych z nich wymaga się opłaty wstępnej i odpowiednich gwarancji spłaty rat leasingowych przez bank (np. banki przemysłowo-handlowe, depozytowo-kredytowe). Dla leasingu finansowego (kapitałowego) z reguły przewidziana jest opcja zakupu po spłacie ostatniej raty leasingowej.

Jak z powyższego wynikałoby, w miarę rozwoju gospodarki rynkowej w Polsce znaczenie leasingu wzrasta. Poszerza się również znacznie zakres jego zastosowania. Znaczne możliwości zastosowania leasingu kryją się także dokonujących się procesach prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych.

2.2. Leasing w Polsce

Leasing rozwijający się w Polsce od początku lat dziewięćdziesiątych, jest rozpowszechnioną na świecie formą działalności gospodarczej, w której wykorzystuje się konstrukcję wypożyczania dóbr w celu zaspokojenia potrzeb inwestycyjnych przedsiębiorstw. Obecnie w ten sposób realizuje się 20-25% inwestycji w krajach o rozwiniętej gospodarce. Dla instytucji finansowych leasing jest też bezpieczniejszy od kredytowania inwestycji.

Stosowane są dwa podstawowe rodzaje leasingu : operacyjny i finansowy. Za leasing operacyjny uważa się podgrupę umów przewidujących jedynie odpłatne użytkowanie dóbr. Za leasing finansowy, zwany też kapitałowym, uznaje się umowy z zawartą deklaracją kupna leasingowanego przedmiotu po zakończeniu umowy leasingu. Leasing operacyjny umożliwia traktowanie jako koszt pozyskania przychodów wszystkich związanych z nim opłat. Umowy leasingu finansowego nie dają takiej możliwości, gdyż traktowane są jako sprzedaż na raty.

Nie można uzyskać dokładnych danych na temat leasingu w Polsce. Trudno ustalić nawet liczbę firm prowadzących tego typu działalność. Według nieoficjalnych szacunków podawanych przez Ministerstwo Finansów może być ich około 200, bo tyle podmiotów płaci podatki od dochodów uzyskanych dzięki oddawaniu w leasing maszyn i urządzeń. Oficjalnie jednak Departament Podatków Pośrednich i Opłat MF nie ma danych na temat liczby firm płacących takie podatki ani wielkości wpływów podatkowych z działalności leasingowej. Także Główny Urząd Statystyczny nie potrafi określić liczby firm leasingowych, gdyż europejska klasyfikacja działalności, którą stosuje się od niedawna w GUS, nie przewiduje tego typu przedsiębiorczości.

Konferencja Przedsiębiorstw Leasingowych (KPL), organizacja, która powstała w 1995 r., zrzesza dotychczas tylko 32 firmy leasingowe, głównie największe i najstarsze. Do czerwca 1996 r. zdołała nawiązać kontakt z 60 innymi tego typu firmami, a ogółem liczba znanych jej przedsiębiorstw z tej branży sięga 100.

Tylko w 1994 r. w krajach Europy Zachodniej wartość leasingowanych ruchomości, czyli samochodów, maszyn czy mebli wyniosła 57,9 mld $. Na całym świecie wartość oddanych w leasing przedmiotów wyniosła ok. 560 mld $. Korzystanie z odpłatnego wynajmu rozpowszechnia się też w byłych państwach socjalistycznych. W Czechach i na Węgrzech udział leasingu w finansowaniu inwestycji osiągnął 20%, a w Słowenii prawie 32%. W Polsce w ten sposób finansowanych było dotychczas (1995 r.) zaledwie 4,5% wszystkich inwestycji.

Wartość ruchomości w leasingu w krajach Europy w 1995 r. w mln ECU (dane niezweryfikowane wg. LeasEurope)
AUSTRIA	*2000*
BELGIA	*1467*
CZECHY	*877*
NIEMCY	*21616*
DANIA	*680*
HISZPANIA	*3234*
FRANCJA	*9722*
WLK. BRYTANIA	*19666*
GRECJA	*226*
WĘGRY	*301*
WŁOCHY	*8107*
HOLANDIA	*2818*
SZWECJA	*2053*
POLSKA	*401*
Źródło: Konferencja Przedsiębiorstw Leasingowych w Polsce.

W naszym kraju w 1994 r. wartość aktywów przekazanych w leasing oceniano na ponad 580 mln zł. Według danych KPL w 1995 r. rynek przyjął już sprzęt za 1330,8 mln zł, co oznacza wzrost o 130%. Wszystkie uwzględnione w rankingu KPL firmy posiadały w leasingu aktywa (po amortyzacji) o wartości 1 mld 425,3 mln zł.

Rozwijający się w Polsce leasing ma dobre warunki rozwoju mimo ogólnego niedostatku kapitałów, zwłaszcza długoterminowych. Brak środków wymuszał zawieranie umów na krótkie okresy, ze stosunkowo wysokimi opłatami. W warunkach wysokiej inflacji, przy wysokiej cenie pieniądza wydłużanie czasu umów leasingowych nie jest atrakcyjne, gdyż nie powoduje wyraźnego zmniejszania opłat. Początkowo zainteresowani leasingiem byli inwestorzy poszukujący sposobów na zmniejszenie wysokich dochodów drogą powiększania kosztów. Powiększało to majątek przedsiębiorstw, ale też działało drażniąco na opinię publiczną, zwłaszcza gdy przedmiotem umów stawały się np. luksusowe samochody. Leasing, w przeciwieństwie do kredytu, daje możliwość odliczenia od dochodu wyższych kosztów w krótszym czasie. Opłaty za używanie środków produkcji kalkuluje się bowiem przy uwzględnieniu wyższej od amortyzacji stawki odtworzeniowej. Im wyższa jest ta stawka, tym więcej odlicza się od dochodu i tym niższy wykazuje się zysk, a to oznacza mniejszy podatek dochodowy. Stąd wynika zainteresowanie skracanie czasu leasingu i koncentracją opłat w początkowym okresie leasingu. Użytkownicy dysponujący odpowiednio dużymi przychodami mogą doraźnie obniżać zysk brutto. Ceną, jaką za to płacą, jest późniejsze zmniejszenie odpisów na amortyzację. Po nabyciu używanego, ale nie zużytego całkowicie środka produkcji nadal osiąga się dzięki niemu przychody, jednak koszty są dużo mniejsze. Nie płaci się już bowiem rat leasingowych, a odpisy amortyzacyjne są tym mniejsze, im niższa była cena nabycia.

Polskim problemem stało się jednak restrykcyjne podejście służb skarbowych, które - nie chcąc zaaprobować ucieczki od podatku dochodowego poprzez leasing - starają się ograniczyć korzyści wynikające z jego stosowania. Minister finansów wydał rozporządzenie, w którym określił, przy jakich rodzajach umów dotyczących używania majątku za opłatą nie uznaje się prawa traktowania związanych z tym wydatków jako kosztów. Przesądzać ma o tym zapis opcji kupna przedmiotu po wygaśnięciu umowy leasingu.

W warunkach wysokiej ceny pieniądza opłaty za użytkowanie, zależne od kosztów pozyskania kapitału przez leasingodawcę, są kalkulowane z założeniem stawek amortyzacji wyższych od ustalanych w celach podatkowych. Wówczas jednak w bilansach firm leasingowych, mogących uwzględniać tylko amortyzację podatkową często dużo niższą od kalkulowanej w umowach, pojawiają się dochody z różnicy między tymi stawkami. Różnicę tę fiskus traktuje jako przychód i pobiera od niej podatek dochodowy. Jednocześnie, sprzedając lesingowane dobra po wygaśnięciu umowy, firmy stosują ceny uwzględniające rzeczywistą, szybszą amortyzację. W efekcie wykazują straty, gdyż wartość sprzedawanych dóbr ustalana jest na podstawie urzędowych stawek amortyzacji. Cena sprzedaży okazuje się niższa od wartości księgowej przekazywanego majątku, a wykazywana w ten sposób strata powoduje zmniejszenie opodatkowanego dochodu w tej samej kwocie, o którą był on zwiększony w całym okresie spłaty rat leasingowych. Leasingodawca ponosi jednak koszty zamrożenia pieniędzy płaconych budżetowi jako podatek od ewidencyjnego zwiększenia dochodu w czasie trwania leasingu. Odzyskuje je w nominalnych kwotach dopiero w chwili wygasania umów. Jednocześnie firmy wynajmujące klientom sprzęt, na który obowiązywała podwyższona stawka amortyzacji (np. 30% rocznie na komputery), uzyskiwały pozom amortyzacji faktycznej zbliżony do podatkowego. Unikały w ten sposób płacenia nienależnego podatku w czasie trwania umowy, bo ich zyski były dużo mniejsze. U podstaw bardzo dobrych wyników wielu firm leasingowych leżą właśnie tego typu zależności. Raptowny wzrost zysków notują bowiem firmy zajmujące się sprzętem o niskim wskaźniku amortyzacji, rzędu 6% rocznie. Gdy za kilka lat większość takich umów się zakończy, wówczas wyniki finansowe firm mogą ulec pogorszeniu.

0x01 graphic

Lista nie rozwiązanych problemów z jakimi mają do czynienia firmy leasingowe, nie wydłuża się, ale nie ma też żadnych zmian na lepsze. W sprawach leasingu pogłębia się tylko chaos spowodowany niespójnymi interpretacjami przepisów.

Najpoważniejszą dotychczas przeszkodą na drodze rozwoju leasingu, która pozbawiła firmy leasingowe połowy potencjalnych zysków, było wprowadzenie niekorzystnych zasad rozliczania leasingu samochodów osobowych. W krajach Europy Zachodniej samochody osobowe stanowią ok. 52% , a na Węgrzech i w Czechach nawet 70% leasingowanych dóbr.

Ciągle też istnieją rozbieżności między przepisami regulującymi status opłat leasingowych jako przychodów leasingodawcy oraz kosztów leasingobiorcy a ich interpretacją i stosowaniem przez służby podatkowe. Dotyczy to np. traktowania jako sprzedaży ratalnej przypadków, gdy w umowie zapisane jest prawo nabycia przedmiotu leasingu przez jego użytkownika lub gdy czas trwania umowy jest krótszy niż 40% okresu normatywnej amortyzacji.

Problemem jest też nieuznawanie za koszty uzyskania przychodów wydatków nie wliczonych do rat leasingowych, ale obciążających użytkownika z racji zawartej umowy (np. składki ubezpieczeniowe). Sporym obciążeniem dla leasingobiorców jest kumulacja podatków w chwili rozpoczęcia realizacji umowy leasingu tzw. finansowego, traktowanego jako sprzedaż, gdy przedmiot umowy wlicza się do majątku użytkownika. Nadmiernie obciąża to leasingobiorców, komplikuje naliczanie oraz rozliczania podatku w przypadku rozwiązania umowy i zwrotu przedmiotu. Zdaniem przedstawicieli KPL , brakuje podstaw prawnych do odmiennego traktowania obrotów w leasingu finansowym i w pozostałych formach odpłatnego korzystania z cudzych rzeczy i praw majątkowych.

Osobnym problemem jest kwestia wykupu wierzytelności leasingowych przez banki. Firmy leasingowe sprzedają swoje wierzytelności bankom (forfaiting), ale wtedy urzędy skarbowe traktują uzyskane przez nie pieniądze jako przychód ze sprzedaży praw majątkowych i żądają natychmiastowego zapłacenia podatku dochodowego. W ten sposób poważnie zagrożona została kondycja kilku firm leasingowych. Zdaniem KPL, obecnie obowiązujące podejście jest nadinterpretacją. Należy odstąpić od tej wykładni przepisów i dokonać nowej, eliminującej obciążenie cesji wierzytelności daniną na rzecz fiskusa. Dyskontowanie wierzytelności jest bowiem usługą finansową świadczoną przez banki, podobnie jak kredyt dyskontowy, gdzie nie wchodzą w grę prawa majątkowe. Koszty związane z wierzytelnościami będą ponoszone w przyszłości i uzyskane za nie kwoty powinny być traktowane jako przyszłe przychody, które nie mogą być opodatkowane przed ich uzyskaniem. Konferencja Przedsiębiorstw Leasingowych apelowała już do resortu finansów o dokonanie szczegółowej analizy podatkowych skutków leasingu, oceniając skutki zarówno u leasingobiorcy, jak i leasingodawcy. Proponowała też upowszechnienie jednolitej wiedzy o leasingu w drodze serii seminariów dla organów podatkowych.

Na liście 88 firm leasingowych banki i spółki będące w 100% własnością banków stanowią około 20% . Pozostałe firmy mają bankowych udziałowców lub akcjonariuszy. Wynika to z faktu, że do bycia leasingodawcą potrzeba ogromnych kapitałów, które z reguły dostępne są w bankach. Firmy, którym brakuje własnych środków, mogą je zdobyć jedynie poprzez odsprzedaż wierzytelności leasingowych.

Na polskim rynku usług leasingowych aktywne są też firmy zagraniczne, np. należąca do grupy austriackiego banku Creditanstalt spółka CA Leasing Polska działa od marca 1995 r.

Umowy w zależności od czasu trwania
	Polska	Europa Zachodnia
do 2 lat włącznie	74%	12,3%
od 2 do 5 lat	24%	75,6%
powyżej 5 lat	2%	12,2%
Źródło: Konferencja Przedsiębiorstw Leasingowych

Według opracowanego przez miesięcznik „Leasing” rankingu polskich firm leasingowych, najdynamiczniej rozwija się Europejski Fundusz Leasingowy z Wrocławia. Ta pierwsza na rynku polskim firma leasingowa osiągnęła w 1995r. 124 mln zł zysku brutto, podpisała prawie 14 tys. umów i zdobyła prawie 17,5% rynku usług leasingowych. EFL zajął też pierwsze miejsce pod względem wartości umów, a jako jedyny zawierał w 1995 r. umowy na kwotę powyżej 200 mln zł.

Przy klasyfikowaniu firm według wartości netto zawartych umów można wyodrębnić cztery podstawowe grupy. Pierwszą tworzy wyłącznie Europejski Fundusz Leasingowy. Druga grupa składa się z kilku znanych, ale mniejszych firm ze ścisłej czołówki, takich jak Centralne Towarzystwo Leasingowe, Bel Leasing, Carcade Invest i BRE Services. Grupę trzecią tworzą średniej wielkości firmy o długiej lub krótkiej historii, charakteryzujące się tym, że zawierają umowy na kwoty nie przekraczające 50 mln zł i mają przynajmniej 3% udziału w rynku. Wszystkie firmy z grup od pierwszej do trzeciej mają łączny udział w rynku przekraczający 75% . Ostatnią, czwartą grupę tworzą firmy o zasięgu lokalnym lub prowadzące usługi wyspecjalizowane branżowo. Ich udziały w rynku nie przekraczają 1%.

Biorąc pod uwagę wielkość osiąganych zysków , najdynamiczniejszą firmą był Europejski Fundusz Leasingowy, który w 1995 r. osiągnął 124 mln zł zysku brutto. Na drugim miejscu, z wynikiem o 60% gorszym, znalazła się Carcade Invest , natomiast zdobywca trzeciego miejsca, Agroleasing - Warszawa, miał zysk brutto równy niespełna 19% zysków osiągniętych przez lidera. Swoje miejsce na liście zachował EFL, natomiast na pozostałych pozycjach doszło do większych lub mniejszych zmian. Najbardziej poprawił swoje wyniki Polcotex Ltd. Warszawa, który w ciągu roku awansował z miejsca 28. na 10.

Grono najlepszych leasingodawców nie podlega dynamicznym zmianom. W 1995 r. do pierwszej piątki dołączyło jedynie Centralne Towarzystwo Leasingowe w Warszawie, poprzednio zajmujące ósmą pozycję. Pięć głównych firm posiada ogółem 55,81% rynku i zawarło 66,7% z 48,4 tys. podpisanych umów leasingowych. Wartość przedmiotów oddanych w odpłatne użytkowanie przez wszystkich 37 firm wynosi 1256,27 mln zł, z czego 755,5 mln, czyli 60%, przypada na wymienioną wyżej czołówkę.

Tylko cztery firmy: EFL, Carcade Invest, Bel Leasing oraz Sobiesław Zasada Centrum mają kapitał własny powyżej 50 mln zł. Cztery inne podmioty mają środki powyżej 20 mln zł, a kapitał pozostałych spółek w większości nie przekracza 10 mln zł. Kapitał wynoszący jedynie 2 mln zł posiada Centrum Leasingu i Finansów Clif z Warszawy, zajmujące szóste miejsce pod względem udziału w rynku oraz wartości przekazanych w leasing przedmiotów.

Pozycja rynkowa firmy nie ma jednak związku ze średnią wartością umowy leasingowej. Kontrakty na duże kwoty mają w sumie około 17% udziału w rynku. Firmy, które zajmują czołowe miejsca, charakteryzują się natomiast bardzo niską wartością przeciętnego kontraktu.

Firmy posiadające powyżej 1% rynku
		wartość netto przedmiotów oddanych w leasing w1995 r. (w mln PLN)	liczba umów leasingowych podpisanych w 1995 r. (w sztukach)	kapitał własny firmy na dzień 31.12. 95 r.	średnia wartość umowy w 1995 r. (w tys. PLN)	procentowy udział w rynku
1	Europejski Fundusz Leasingowy - Wrocław	235,80	139,5	203,5	16,96	17,47
2	Carcade Invest - Warszawa	162,50	6252	85,2	25,99	12,03
3	Centralne Towarzystwo Lasingowe - Warszawa	156,90	4702	24,00	33,37	11,62
4	BEL Leasing - Warszawa	121,44	3617	113,56	33,57	9,00
5	BRE Service - Warszawa	76,86	3843	2,55	---------	5,69
6	Centrum Leasingu i Finansów Clif - Warszawa	50,00	997	2,00	50,15	3,70
7	Towarzystwo Finansowo Leasingowe - Wrocław	48,10	1602	6,70	30,02	3,56
8	ASC Ltd. - Warszawa	48,00	545	7,74	88,07	3,56
9	Lubelskie Towarzystwo Leasingowe - Lublin	45,80	1474	8,80	31,07	3,39
10	BG Leasing - Gdańsk	44,70	2235	3,95	---------	3,31
11	Agroleasing - Warszawa	43,50	794	32,40	54,79	3,22
12	Wschodni Bank Cukrownictwa Lublin	42,80	1868	27,20	22,91	3,17
13	Wielkopolskie Centrum Leasingowe „Herbico”- Poznań	18,96	512	0,80	37,03	1,40
14	CA Leasing Polska	17,00	57	1,1	210,0	1,30

Firmy leasingowe o kapitale własnym powyżej 1 mln zł
firma	kapitał w mln zł
1. Europejski Fundusz Leasingowy	203,5
2. Sobiesław Zasada Centrum	130,1
3. BEL - Leasing	113,56
4. Carcade Invest	85,2
5. Agroleasing	32,4
6. Wschodni Bank Cukrownictwa	27,2
7. Pierwszy Polsko Amerykański Bank	26,33
8. Centralne Towarzystwo Leasingowe	24,0
9. BDK Daewoo Leasing	12,0
10. Lubelskie Towarzystwo Leasingowe	8,8
11. Leaseplan Ibisit	7,8
12. ASC Co. Ltd	7,74
13. Towarzystwo Finansowo-Leasingowe	6,7
14. Altra Group	4,8
15. Polski Fundusz Leasingowy	4,44
16. BG Leasing S.A.	3,98
17. Handlowy-Leasing S.A.	3,12
18. Fortrade Leasing	3,0
19. BRE Services	2,55
20. Vienna Lease International	2,49
21. Centrum Leasingu i Finansów Clif	2,0
22. Ekopol Górnośląski-Katowice	1,51
23. Grupa Inwestycyjna NYWIG	1,5
24. Agroinwest	1,39
25. Koelner Leasing	1,2
26. BMT Leasing	1,16
27. CA Leasing Polska	1,1

2.3. Przykłady firm leasingowych w Polsce:

Agroinwest S.A., Warszawa
Agroleasing sp. z o.o., Warszawa
Bałtyckie Towarzystwo Leasingowe S.A., Gdańsk
BEL Leasing sp. z o.o., Warszawa
BG Leasing S.A., Gdańsk-Zaspa
BRE Services sp. z o.o., Warszawa
Carcade sp. z o.o., Warszawa
Centralne Towarzystwo Leasingowe S.A., Warszawa
Centrum Leasingu i Finansów sp. z o.o., Warszawa
Agencja Techniczno-Ekonomiczna Cesar Service , Bytom
Derex sp. z o.o., Warszawa
Europejski Fundusz Leasingowy, Wrocław
Fundusz Inwestycyjno-Leasingowy FIL sp. z o.o., Katowice
Grupa Inwestycyjna, Nywig sp. z o.o., Warszawa
Handlowy-Leasing S.A., Warszawa
Interinwest S.A., Poznań
JWLM Leasing S.A., Częstochowa
Konsorcjum Leasingowe LDS S.A., Częstochowa
Leaseplan, Ibisit sp. z o.o., Warszawa
Lubelskie Towarzystwo Leasingowe S.A., Lublin
MR Leasing Service, Wrocław
PBK Leasing S.A., Warszawa
POL-CAR Leasing sp. z o.o., Katowice
Polish Leasing Company, Leasco S.A., Częstochowa
Polska Korporacja Leasingowa S.A., Warszawa
Polski Fundusz Leasingowy S.A., Warszawa
Towarzystwo Leasingowe A Vista sp z o.o., Warszawa
Towarzystwo Leasingowe Uniservice Rent S.A., Poznań
Warszawskie Towarzystwo Leasingowe S.A., Warszawa
Westlease sp. z o.o., Poznań
Wielkopolskie Towarzystwo Leasingowe Herbico sp. z o.o., Poznań
Wschodni Bank Cukrownictwa S.A., Lublin
Wschodnie Rowarzystwo Leasingowe sp. z o.o., Białystok
Avis Poland Leasing, Warszawa
Bank Rolno-Przemysłowy, Warszawa
Bydgoski Bank Budownictwa, Bydgoszcz
Centrum Ratalno-Leasingowe Sukurs, Katowice
Centrum Kapitałowe, Tarnów
Euro Fundusz Inwestycyjny, Warszawa
Fastlane Leasing, Wrocław
Fortrade Leasing, Katowice
Gliwicki Bank Handlowy, Gliwice
Gliwickie Centrum Kapitałowe sp. z o.o., gliwice
Leasing System sp. z o.o., Warszawa
LWK Inrpromar, Wrocław
Małopolskie Towarzystwo Leasingowe, Kraków
Mikrotech, Podkarpackie Towarzystwo Leasingowe, Krosno
Mikrotech Radom, Radom
Mikrotech Rzeszów, Rzeszów
PBG Leasing sp. z o.o., Łódź
Pomorskie Towarzystwo Leasingowe, Bydgoszcz
PPA Bank, Kraków
Śląskie Towarzystwo Leasingowe S.A., Katowice
Towarzystwo Finansowo-Leasingowe, Wrocław
Towarzystwo Finansowo-Leasingowe, Warszawa
Towarzystwo Leasingowo-Kredytowe, Katowice
Vienna Lease International , Bielsko-Biała
Wielkopolskie Towarzystwo Leasingowe S.A., Poznań
Altra Group, Warszawa
ASC Co. Ltd. Warszawa
BISE Leasing sp. z o.o.
Businnes Project Leasing, Warszawa
CA Leasing Polska sp. z o.o., Warszawa
Ekopol Górnośląski-Chorzów sp. z o.o., Bytom
IKB Lease sp. z o.o., Kraków
Kredyt Lease, Warszawa
Lease Pol sp. z o.o., Warszawa
Legalis Pomorska Agencja Leasingowa sp. z o.o., Słupsk
Loco Towarzystwo Leasingowe sp. z o.o., Sopot
Ortem sp z o.o., Kraków
Pekao Leasing sp. z o.o., Warszawa
Polcotex STHZ sp. z o.o., Warszawa
Polska Kompania Leasingowa sp. z o.o., Gdańsk, Warszawa
Prywatna Korporacja Inwestowania sp. z o.o., Warszawa
SM Leasing, Opole Lubelskie
Sobiesław Zasada Centrum S.A., Warszawa
Superson inż. W. Superson, Lublin
Towarzystwo Inwestycyjno-Leasingowe Ekoleasing S.A., Warszawa
Elopak, Czosnów
Towarzystwo Finansowo-Leasingowe sp. z o.o., Wrocław
Euro-Leasing sp. z o.o., Częstochowa
Towarzystwo Leasingowe Kamelmag sp. z o.o., Warszawa
Spółdzielnia Inwalidów im. Komuny Paryskiej, Kraków
BMT Leasing, Poznań
Dolnośląskie Towarzystwo Leasingowe S.A., Wrocław
Agencja Leasingowa Quantum S.A., Słupsk
Womat, Usługi Finansowe, Kępno
ING Lease Polska sp. z o.o., Warszawa
Temar Firma Handlowa, Wrocław.

2.4. Zastosowanie leasingu w celu prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego

Ustawa z 13 lipca 1990 o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych przewidziała dwie drogi prywatyzacji: kapitałową (poprzez przekształcenie przedsiębiorstwa państwowego w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa a następnie „udostępnienie” akcji lub udziałów tej spółki osobom trzecim) oraz likwidację.

Ta ostatnia przewiduje sprzedaż zlikwidowanego przedsiębiorstwa lub zorganizowanych części mienia tegoż przedsiębiorstwa, wniesienie tegoż przedsiębiorstwa (lub zorganizowanych części mienia przedsiębiorstwa) do spółki oraz oddania na czas oznaczony do odpłatnego korzystania przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części mienia przedsiębiorstwa, także po likwidacji, utworzonej w tym celu spółce.

Oddanie zlikwidowanego przedsiębiorstwa lub zorganizowanych części mienia przedsiębiorstwa do odpłatnego i czasowego korzystania następuje na podstawie umowy zawartej za Skarb Państwa przez organ założycielski ze spółką, do której przystąpiła większość pracowników likwidowanego przedsiębiorstwa. Ta ostatnia przesłanka nie jest wymagana, jeśli spółka nie powstanie w ciągu 2 miesięcy od dnia uchwalenia przez radę pracowniczą wniosku o likwidację, albo jeśli wyrazi na to zgodę ogólne zebranie pracowników (delegatów). Zatem możliwe jest zawarcie umowy Skarbu Państwa reprezentowanego przez organ założycielski zlikwidowanego przedsiębiorstwa ze spółką o mniejszościowym udziale pracowników lub nawet bez takiego udziału. Wspólnikami tego rodzaju spółki powinny być jednakże osoby fizyczne. Minister Przekształceń Własnościowych może jednak postanowić inaczej i dopuścić także osoby prawne. Wysokość kapitału akcyjnego lub zakładowego spółki nie może być niższa niż 20% łącznej wartości funduszu założycielskiego i funduszu likwidowanego przedsiębiorstwa.

Spółka na rzecz której następuje oddanie przedsiębiorstwa lub zorganizowanych części mienia przedsiębiorstwa w czasowe i odpłatne korzystanie jest albo spółką akcyjną albo spółką z ograniczoną odpowiedzialnością. Zważywszy, że chodzi o surowe wymagania co do wysokości kapitału zakładowego (akcyjnego), mającego na celu zagwarantowanie zwrotu wartości mienia na wypadek jego zniszczenia lub obniżenia wartości, w praktyce ta forma prywatyzacji będzie stosowana przez średnie i małe przedsiębiorstwa. Odpłatne korzystanie przez spółkę z mienia zlikwidowanego przedsiębiorstwa może nastąpić bądź na podstawie umowy najmu, dzierżawy bądź umowy nienazwanej.

Podstawą ustalenia należności za korzystanie z mienia Skarbu Państwa przez spółki, o których mowa, stanowi wartość przedsiębiorstwa (zorganizowanych części mienia tego przedsiębiorstwa) ustalona przy uwzględnieniu aktualnych cen rynkowych. Wyceny takiej dokonuje organ założycielski sam lub za pośrednictwem innych podmiotów, które w sposób profesjonalny zajmują się taką działalnością. Może też zaakceptować wycenę dokonaną przez samo przedsiębiorstwo.

Przedstawiona regulacja prawna prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego poprzez oddanie zlikwidowanego przedsiębiorstwa państwowego lub zorganizowanej jego części spółce, w celu czasowego i odpłatnego korzystania, nasuwa szereg uwag szczegółowych, związanych z tym sposobem prywatyzacji i tylko dla niego charakterystycznych.

Wniosek o likwidację przedsiębiorstwa państwowego skierowany do organu założycielskiego, w celu oddania zlikwidowanego przedsiębiorstwa lub zorganizowanej jego części spółce sporządza (w trybie uchwały) rada pracownicza przedsiębiorstwa państwowego, które ma ulec likwidacji. Wniosek ten powinien być poprzedzony opinią ogólnego zebrania pracowników. Jak z powyższego wynika, inicjatywa prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego może pochodzić tylko od rady pracowniczej przedsiębiorstwa państwowego, nie zaś od dyrektora przedsiębiorstwa państwowego czy jego organu założycielskiego.

Przedmiotem oddania mienia do jego odpłatnego korzystania przez spółkę jest zlikwidowane przedsiębiorstwo w całości lub w części, z tym że w tym ostatnim przypadku musi to być zorganizowana część mienia przedsiębiorstwa.

Oddanie przedsiębiorstwa lub zorganizowanych części mienia przedsiębiorstwa w odpłatne korzystanie następujące na podstawie umowy, które ze spółką zawiera Skarb Państwa reprezentowany przez organ założycielski. Tego rodzaju umowa może zawierać klauzulę, iż po upływie czasu, na który została zawarta korzystający ma prawo zakupić mienie, z którego korzystał, a przy określeniu ceny kupna uwzględni się wartość dotychczasowych świadczeń z tytułu odpłatnego korzystania z mienia.

Wymieniona klauzula umowna wskazuje, iż chodzi tu o umowę leasingu, która nie została co prawda uregulowana w kodeksie cywilnym, ale może być zawarta na zasadzie swobody umów.

Jeśli oddanie mienia zlikwidowanego przedsiębiorstwa państwowego do odpłatnego korzystania następuje na podstawie umowy leasingu, wówczas strony (organ założycielski działający za Skarb Państwa oraz spółka) zawierają umowę leasingu bezpośrednio. Własność oddanego w leasing mienia pozostaje przez cały okres jego trwania własnością Skarbu Państwa, a nie przedsiębiorstwa leasingowego, które w leasingu pośrednim staje się leasingodawcą.

Przedmiotem leasingu jest przedsiębiorstwo rozumiane w znaczeniu przedmiotowym. Zatem umowa leasingu, która ma za przedmiot tak rozumiane przedsiębiorstwo obejmuje wszystko, co wchodzi w skład przedsiębiorstwa, chyba że co innego wynika z treści czynności prawnej albo przepisów szczególnych.

Umowa leasingu między organem założycielskim a spółką może być zawarta na czas dłuższy lub krótszy, bowiem w ustawie o prywatyzacji brak jakichkolwiek szczególnych postanowień w tym względzie. Jeśli natomiast w umowie strony zmieściły klauzulę co do zakupu mienia przez spółkę po upływie czasu, na który umowa leasingu została zawarta, wówczas przy określeniu ceny kupna należy uwzględnić wartość dotychczasowych świadczeń z tytułu odpłatnego korzystania z mienia. Można zatem w tym kontekście zasadnie twierdzić, że im dłuższy okres trwania umowy leasingu, tym cena kupna powinna być relatywnie niższa.

Stawka leasingowa za korzystanie z mienia Skarbu Państwa przez spółkę określona została przez Ministra Finansów w zarządzeniu z 10.X.1990 r. Jeśli mianowicie w umowie leasingowej przewidziano przeniesienie na spółkę własności przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części tego przedsiębiorstwa, roczną należność za korzystanie z mienia Skarbu Państwa ustala się w wysokości co najmniej równej sumie :

wartości przedsiębiorstwa lub zorganizowanych części mienia tego przedsiębiorstwa, podzielonej przez liczbę lat, na jaką została zawarta umowa - stanowiącej ratę kapitałową.
rocznej opłaty dodatkowej ustalonej przy zastosowaniu 3/4 wysokości aktualnej stopy procentowej. Roczna opłata dodatkowa powinna być aktualizowana wraz ze zmianą stopy procentowej, przy czym uwzględnia się dokonane kwartalne spłaty rat kapitałowych.

W umowach, które nie przewidują przeniesienia na spółkę przedsiębiorstwa lub zorganizowanych części tego przedsiębiorstwa, roczna należność za korzystanie z mienia Skarbu Państwa nie może być niższa od kwoty obliczonej jako iloczyn 3/4 wysokości aktualnej stopy procentowej pomnożonej przez wartość przedsiębiorstwa. Powyższa należność podlega aktualizacji stosownie do zmiany stopy procentowej.

Łączna należność za korzystanie z mienia Skarbu Państwa ustalona w umowach przewidujących przeniesienie na spółkę własności tego mienia nie może być niższa od sumy wartości przedsiębiorstwa lub zorganizowanych części tego przedsiębiorstwa, ustalonej przy uwzględnieniu aktualnych cen rynkowych oraz kwoty stanowiącej sumę rocznych opłat dodatkowych obliczonych przy zastosowaniu 3/4 aktualnej stopy oprocentowania kredytu refinansowego udzielonego bankom przez NBP. Podstawę naliczania opłaty dodatkowej stanowi wartość „netto” przedsiębiorstwa lub zorganizowanych części tego przedsiębiorstwa oddanych do odpłatnego korzystania (w danym przypadku w leasing), tj. ta część wartości, o której była wyżej mowa, która nie została „spłacona” przez spółkę w formie rat kapitałowych.

Opłata leasingowa wpłacana powinna być przez spółkę kwartalnie i przekazywana na rachunek właściwego organu założycielskiego w terminach ustalonych w umowie, w wysokości proporcjonalnej do upływu czasu korzystania z mienia Skarbu Państwa w danym roku obowiązywania umowy. Opłaty dodatkowe mogą być wpłacane w pierwszych czterech kwartałach w wysokości 1/3 opłaty za dany okres, w następnych czterech - w wysokości 1/2 opłaty za dany okres. Wynikająca stąd różnica między opłatami naliczonymi a zapłaconymi powiększa zobowiązanie spółki, niemniej nie dokonuje się kapitalizacji owych opłat z tytułu czasowego odroczenia tych płatności.

W podsumowaniu można zatem przyjąć, że przewidziana przez ustawę o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych opłata (należność) za korzystanie z mienia Skarbu Państwa na podstawie umowy leasingowej, określona w zarządzeniu Ministra Finansów, powinna być uiszczana przez leasingobiorcę kwartalnie, w terminie oznaczonym w umowie. Opłata ta, tzw. stawka leasingowa, składa się z raty kapitałowej i opłat dodatkowych, corocznie aktualizowanych , stosownie do zmiany stopy procentowej.

Umowa leasingu zawarta ze spółką przez organ założycielski zlikwidowanego przedsiębiorstwa państwowego powinna zawierać także inne, niezbędne postanowienia wiążące się choćby z kwestią ryzyka przypadkowego zniszczenia urządzeń oddanych w leasing, obowiązku napraw i konserwacji urządzeń przedsiębiorstwa, ubezpieczenia mienia, możliwość dokonywania ewentualnych zmian w tych urządzeniach, sposobu pokrywania kosztów z tym związanych itp.

Jak wcześniej wielokrotnie podkreślano, w umowie leasingu strony mogą postanowić, że po upływie czasu, na który została zawarta, spółka ma prawo zakupić przedsiębiorstwo oddane jej w leasing. Umowa leasingu i transakcja kupna przedsiębiorstwa przez spółkę są czynnościami prawnymi odrębnymi, co jest w pełni zrozumiałe i uzasadnione zważywszy, że umowa leasingu nie prowadzi do przeniesienia własności przedmiotu leasingu na leasingobiorcę, gdy tymczasem sprzedaż skutek taki wywołuje. Oddanie przedsiębiorstwa w leasing na rzecz spółki musiałoby nastąpić w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi, co nie uchybia przepisom o formie czynności prawnych dotyczących nieruchomości, tj. wymogu zachowania aktu notarialnego.

Po zakończeniu umowy leasingu, jeśli strony nie zamieściły w umowie opcji sprzedaży, przedsiębiorstwo (lub zorganizowana jego część) przechodzi do wyłącznej dyspozycji organu założycielskiego, który decyduje o dalszym przeznaczeniu tego majątku. Może zatem wchodzić w grę albo jego sprzedaż, albo wniesienie do spółki, albo ponowne zawarcie umowy leasingowej (lub innej podobnej), oddającej przedsiębiorstwo (lub zorganizowaną jego część) w odpłatne i czasowe korzystanie.

Zwrot przedsiębiorstwa (lub zorganizowanej jego części) przez leasingobiorcę powinien odbywać się na takich samych zasadach, jak przewidują to typowe umowy leasingowe, tj. w stanie niepogorszonym, z uwzględnieniem normalnego zużycia.

Umowa leasingu, aby realizować zakładane w niej cele (prywatyzacja przedsiębiorstwa państwowego) powinna mieć w miarę trwały charakter. Możliwość zatem jej rozwiązania w drodze wypowiedzenia czy odstąpienia od umowy powinna należeć do wyjątków, zaś okoliczności uzasadniające taką możliwość (np. niepłacenie przez określony czas stawki leasingowej) ściśle w umowie oznaczone. Tak samo przekazanie do używania określonych urządzeń należących do oddanego w leasing przedsiębiorstwa osobom trzecim (np. na podstawie umowy najmu) mogłaby mieć miejsce tylko za wyraźną zgodą leasingodawcy.

ROZDZIAŁ III

PRAWNY CHARAKTER LEASINGU

3.1. Umowa Leasingu

Umowa leasingu - należy do kategorii umów, których nie da się podporządkować jakiejkolwiek umowie nazwanej, uregulowanej ściśle wyodrębnioną grupą przepisów prawnych (kodeksu cywilnego, czy aktu normatywnego pozakodeksowego). Należy jednak podkreślić okoliczności, iż rozstrzygając w konkretnym przypadku o tym, z jaką umową mamy do czynienia, pamiętać trzeba, że z zasady nie jest istotne, jak strony w zawartej umowie nazwały swój stosunek, oraz że o treści stosunku prawnego decydować może tylko całokształt okoliczności faktycznych danego przypadku. Te ogólne stwierdzenia mają bardzo duże i praktyczne odniesienie do problematyki umowy leasingowej, a to dlatego, iż- jak wykazuje praktyka gospodarcza- często tym terminem określa się stosunek umowny, który bez żadnych wątpliwości zakwalifikować należy jako przykład jako przykład konkretnej umowy nazwanej, np. umowy najmu, czy umowy sprzedaży z zastrzeżeniem prawa własności. Praktyka gospodarcza dowodzi, iż często pojęcie leasingu jest nadużywane; jako pojęcie modne jest ono używane dla nazwania stosunku umownego mogącego być kwalifikowanym również jako typ umowy mieszanej. Przy czynnościach związanych z kwalifikacją stosunku umownego należy odwołać się do wskazówki interpretacyjnej zawartej w przepisie art. 65 * 2 k. c. nakazuje w umowach raczej badać jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu. Umowa leasingowa jest umową dynamiczną, w tym znaczeniu, iż znajduje stale to nowe możliwości wykorzystania w praktyce gospodarczej. Jest to jeszcze jedna okoliczność nakazująca dużą ostrożność kwalifikacyjno-interpretacyjną przy zajmowaniu się problematyką leasingową. Z gospodarczego punktu widzenia leasing stanowi formę kredytu rzeczowego korzystną z finansowego punktu widzenia dla leasingobiorcy uzyskującego na przykład możliwości używania maszyn czy urządzeń bez konieczności ponoszenia nakładów kapitałowych na ich nabycie.

Biorąc pod uwagę powyższe stwierdzenia można przyjąć, że umowa leasingu należy do kategorii umów nienazwanych, to jest takich, których nie da się przyporządkować jakiejkolwiek umowie typowej, nazwanej, uregulowanej ściśle wydzieloną grupą przepisów prawnych. Prawa i obowiązki stron takich umów są - zgodnie z zasadą swobody umów - kształtowane przede wszystkim postanowieniami stron (złożonymi w zawartej umowie oświadczeniami woli), a w dalszej kolejności normami odnoszącymi się do umów w ogólności, w końcu - w drodze analogii ustawy - normami dotyczącymi umów typowych, jeżeli jest to uzasadnione podobieństwem sytuacji. Wypływa stąd postulat szczegółowego regulowania praw i obowiązków stron umów nienazwanych samymi postanowieniami umownymi, by tym eliminować ewentualne niejasności i zarzewie ewentualnych sporów.

Istota umowy leasingu jest więc kształtowana przez praktykę gospodarczą: ona, a nie przepisy prawne określiły jej cechy konstytutywne. Umowa leasingu wyrosła z potrzeb współczesnego obrotu gospodarczego i nadal wykazuje tendencje wzbogacające jej treść i zakres odniesienia: stąd też uznaje się, że jej kodyfikacja (uregulowanie normatywne cech przedmiotowo istotnych) byłaby przedwczesna i krępowałaby inicjatywę stron w kreowaniu i wypełnianiu treścią nowych postaci stosunków obligacyjnych, co do których można zaliczyć te, które rodzą się w efekcie zawarcia umowy leasingu.

Mając wzgląd na powyższe można stwierdzić, że mianem umowy leasingu zwykło się - na aktualnym poziomie rozwoju - określać umowę, w której: leasingodawca (organ założycielski) oddaje leasingobiorcy (spółce) przedsiębiorstwo lub zorganizowane części przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania na podstawie umowy sporządzonej w formie aktu notarialnego. Umowa ta łączy w sobie elementy nazwanych umów: najmu, dzierżawy, sprzedaży. Najważniejszy sens ekonomiczny i prawny tego typu umów jest taki, że leasingodawca po spełnieniu warunków określanych w umowie jest zobowiązany do bezwarunkowego i niezwłocznego przeniesienia własności na leasingobiorcę. Dodatkowa umowa przenosząca własność, która zostaje zawarta w celu wykonania podjętego uprzednio zobowiązania do przeniesienia własności, musi być zawarta również w formie aktu notarialnego. Stanowi on podstawę do wpisu do ksiąg wieczystych. Sens ekonomiczny umowy leasingowej polega na tym, że cenę sprzedaży ustala się w chwili zawierania umowy o odpłatne korzystanie z mienia. Z chwilą uiszczenia przez leasingobiorcę łącznej należności za korzystanie z tego mienia zostaje spełniony warunek ekonomiczny przeniesienia własności. Jedynie względy prawne (czynność rozporządzająca) wymagają dodatkowego porozumienia stron obejmującego ich bezwarunkową zgodę na niezwłoczne przeniesienie własności. To dodatkowe porozumienie stron nie wywołuje żadnych skutków ekonomicznych, oczywiście poza koniecznością uiszczenia opłaty notarialnej. Zgodnie z zasadami zawartymi w zarządzeniu Ministra Finansów przy umowach typu leasingowego całkowite uregulowanie zobowiązań wobec Skarbu Państwa polega na opłaceniu ceny złożonej z dwóch elementów: spłaty kapitału i zapłaty opłaty dodatkowej. Wartość kapitału stanowiąca z jednej strony składnik ceny, z drugiej natomiast podstawę określenia opłaty dodatkowej ustalona jest w/g cen rynkowych istniejących w chwili zawiązania umowy. Nie jest ona później przeszacowana. Wycenie w/g wartości rynkowej podlega całe przedsiębiorstwo lub jego zorganizowane części, to jest również i te składniki mienia likwidowanych przedsiębiorstw państwowych, które nie są ujęte w ich bilansie (np. wartość firmy, wartość znaków towarowych). Na szczególne podkreślenie zasługuje konieczność prawidłowego ustalenia wartości przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanych części, ponieważ spółki przejmując po zlikwidowanym przedsiębiorstwie państwowym składniki mienia do odpłatnego korzystania przejmują również „kapitał” w postaci odpowiedniego poziomu organizacji pracy, ustalonej pozycji na rynku, wiedzy, ludzkiej fachowości kadry, które to czynniki w przyszłości umożliwiają osiągnięcie odpowiednich zysków. Przy umowach leasingowych przyjmuje się, iż opłata dodatkowa będzie określona przy zastosowaniu 3/4 stopy oprocentowania kredytu refinansowego udzielanego bankom przez Narodowy Bank Polski. Przy umowach leasingowych minimalna należność za korzystanie z mienia Skarbu Państwa wyznacza suma: - wartości przedsiębiorstwa lub zorganizowanych jego części wycenionych w/g cen rynkowych - kwoty pieniężnej stanowiącej sumę rocznych opłat dodatkowych ustalonych przy zastosowaniu 3/4 wysokości stopy oprocentowania kredytu refinansowego. Roczna minimalna należność za korzystanie z mienia na podstawie umów leasingowych jest równa sumie: wartości przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanych części podzielonej przez liczbę lat na jaką została zawarta umowa - rocznej opłaty dodatkowej ustalonej przy zastosowaniu 3/4 wysokości aktualnej stopy procentowej kredytu refinansowego.

Chcąc dokonać wyliczeń opłaty leasingowej należy pamiętać o tym że:

1) stopa procentowa kredytu refinansowanego ściśle wiąże się z poziomem inflacji jeżeli stopa oprocentowania jest wysoka, to oznacza również, że i ceny realizacji usług są w określonym stopniu sprzężone z ogólną sytuacją gospodarczą: można oczekiwać, że w miarę wygasania inflacji również i aktualna stopa kredytu będzie malało:

2) opłata leasingowa (rata kapitałowa) nie podlega przez cały okres trwania umowy przeszacowania:

3) cała należność za korzystanie z mienia na podstawie umowy, która zakończy się przeniesieniem własności na spółkę, zaliczana jest do kosztów uzyskania przychodów, co oznacza, że podstawa opodatkowania podatkiem dochodowym podlega odpowiedniemu obniżeniu:

4) spółka w dwóch pierwszych latach obowiązywania umowy leasingowej może: w pierwszym roku wpłacić tylko 1/3 należnej opłaty dodatkowej za ten rok - w drugim wpłacić tylko 1/2 należnej opłaty dodatkowej za ten rok.

Różnica pomiędzy opłatami dodatkowymi należnymi a opłatami zapłaconymi musi jednak być spłacona do końca trzeciego roku obowiązywania umowy leasingowej. Odrodzenie tych płatności nie powoduje żadnych dodatkowych obciążeń finansowych. Odroczone wpłaty nie podlegają również kapitalizacji. Przy umowach typu leasingowego przyjmuje się zasadę, że przejmowany do odpłatnego korzystania majątek jest wprowadzany do bilansu i ksiąg spółki. Podstawą ewidencji majątku w podziale na poszczególne jego składniki jest bilans likwidowanego przedsiębiorstwa. Jeżeli wycena majątku w/g cen rynkowych nastąpiła drogą wyceny jego poszczególnych składników, to do bilansu spółki należy wprowadzić składniki w/g aktualnej wyceny. O ile natomiast wycena dokonywana jest metodami tradycyjnymi nie przewidującymi uaktualnienia wyceny poszczególnych składników majątkowych, to różnica pomiędzy wartością aktywów przyjęta z bilansu likwidowanego przedsiębiorstwa a wartością rynkową przedsiębiorstwa podwyższa odpowiednio wartości niematerialne i prawne. Jeśliby wartość rynkowa przedsiębiorstwa była niższa od bilansowej wartości aktywów, to poszczególne pozycje bilansowe (aktywne) powinny być odpowiednio przeliczone w/g aktualnej wartości rynkowej. Wartości składników majątkowych, wprowadzonych przez spółkę do jej bilansu, odpowiadają długoterminowe zobowiązania wobec Skarbu Państwa w wysokości sumy rat kapitałowych określonych w umowach leasingowych oraz wysokości innych zobowiązań przyjętych przez spółkę po zlikwidowanym przedsiębiorstwie państwowym. Spółka w miarę spłaty rat kapitałowych z tytułu umowy leasingowej pomniejsza długoterminowe zobowiązania wobec Skarbu Państwa. Jednocześnie w ciężar kosztów zalicza rzeczywiste koszty zużycia składników majątkowych. W odniesieniu do składników majątkowych podlegających amortyzacji, a więc środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych przyjmuje się założenie że, środki przejęte w leasingu są amortyzowane w/g jednolitej stawki wynikającej z okresu na jaki została zawarta umowa o odpłatne korzystanie. Możliwość amortyzacji majątku obcego wynika z rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie uznawania składników majątkowych za środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne, zasad i stawek ich amortyzacji oraz zasad aktualizacji wyceny środków trwałych. Opłata dodatkowa obciąża koszty działalności spółki. W przypadku korzystania przez spółkę z możliwości odroczenia płatności tych opłat w pierwszych dwóch latach obowiązywania umowy, spółka obciąża koszty w wysokości opłat naliczonych, natomiast powstałą różnicę traktuje jako zobowiązanie wobec Skarbu Państwa.

3.2. Zawieranie umowy leasingu finansowego

Do przeprowadzenia transakcji leasingu z reguły niezbędne jest istnienie oprócz przedsiębiorstwa leasingowego i leasingobiorcy - osoby trzeciej, tj. dostawcy rzeczy.

Przedsiębiorstwo leasingowe nabywa rzecz u dostawcy i jako właściciel rzeczy przekazuje ją leasingobiorcy do używania. W rezultacie można mówić o trzech typach relacji, które powstają w związku i w ramach zamierzonej transakcji leasingu. Są to stosunki między: 1 - dostawcą i leasingobiorcą, 2 - dostawcą a przedsiębiorstwem leasingowym i leasingobiorcą.

W relacji między dostawcą a leasingobiorcą następuje wybór przedmiotu leasingu, ustalenie ceny, warunków płatności, terminu, okoliczności i miejsca dostawy oraz ustalenie innych warunków związanych z zamierzoną transakcją leasingu. Zasada - która w tej kwestii jest z reguły przez przedsiębiorstwo leasingowe przestrzegana - głosi, iż negocjacje między dostawcą a przyszłym leasingobiorcą odbywają się poza ingerencją przedsiębiorstwa leasingowego. Przedsiębiorstwo leasingowe ingerując w wybór dostawcy spowodowałoby nieskuteczność jednego z podstawowych postanowień umowy leasingu, tj. postanowienia, że leasingobiorca nie może dochodzić odszkodowania czy żądać rozwiązania umowy leasingu, jeśli z jakiejś przyczyny, niezależnej od leasingodawcy, przedmiot nie został dostarczony według ustalonych warunków lub nie odpowiada przeznaczeniu, wykazuje wady uniemożliwiające jego używanie, nie zapewnia przewidywanej wydajności.

Przyszły leasingobiorca - po dokonaniu wyboru przedmiotu dostawy i po ustaleniu z dostawcą warunków sprzedaży - składa w przedsiębiorstwie leasingowym dokumentację dotyczącą przedmiotu dostawy. Przedmiotem leasingu w takiej umowie jest bowiem dobro określone przez leasingobiorcę.

Potencjalny leasingobiorca zwraca się z zapytaniem ofertowym z reguły do większej liczby przedsiębiorstw leasingowych. Otrzymane od nich oferty umożliwiają mu - skorzystanie z takiej z nich, jaka przewiduje najkorzystniejsze warunki umowy leasingu.

Po otrzymaniu konkretnego zapytania ofertowego przedsiębiorstwo leasingowe przystępuje do badania otrzymanej dokumentacji oraz oceny zdolności kredytowej leasingobiorcy. Przedsiębiorstwa leasingowe z reguły przywiązują większą wagę do oceny przyszłego kształtowania się przychodów i zysku leasingobiorcy niż do struktury jego bilansu, w wyniku czego znajdują partnerów do współpracy, nawet wśród tych, którym wcześniej instytucja kredytowa odmówiła udzielania kredytu.

3.3. Treść umowy leasingu, jej wykonanie i zakończenie

Po ustaleniu przez przedsiębiorstwo leasingowe oceny sytuacji ekonomicznej przyszłego leasingobiorcy przystępuje ono do sporządzenia oferty w celu zawarcia umowy leasingu.

Oferta przedsiębiorstwa leasingowego zawiera dokładny opis przedmiotu leasingu i wszystkie inne postanowienia przyszłej umowy leasingu, takie jak czas trwania, wielkość ustalonej stawki leasingowej, częstotliwość dokonywania opłat z tego tytułu. Oferta powinna ponadto zawierać postanowienie, iż przedsiębiorstwo zakupi określony przez leasingobiorcę przedmiot na warunkach ustalonych między nim a dostawcą oraz że pokaże go następnie leasingobiorcy do używania na zasadach podanych w ofercie.

Oferta przedsiębiorstwa jest w istocie tzw. kontraktem formularzowym. Część klauzulowego kontraktu jest każdorazowo wypełniana przez przedsiębiorstwo leasingowe, część zaś dotyczy ogólnych warunków zawieranej umowy. W razie akceptacji oferty, leasingobiorca wysyła lub doręcza przedsiębiorstwu leasingowemu kopię podpisanego formularza umowy. Jest to równoznaczne z zawarciem umowy leasingu.

Z prawnego punktu widzenia treścią umowy leasingowej jest odpłatne przekazanie rzeczy w używanie. Stąd też wynika dla przedsiębiorstwa leasingowego podstawowy obowiązek wydania rzeczy. Wydanie polega tu na stworzeniu możliwości faktycznego używania rzeczy zgodnie z postanowieniami umowy, tj. zazwyczaj na oddaniu leasingobiorcy faktycznego władztwa nad rzeczą przekazaną w leasing.

Ponieważ przedsiębiorstwo leasingowe musi najpierw zakupić wskazany przez swego klienta obiekt, faktycznego wydania dokonuje producent, na mocy zawartej z nim umowy sprzedaży. Przedsiębiorstwo leasingowe nie odpowiada wobec leasingobiorcy za nieterminowe dostarczenie przez producenta (kupca) przedmiotu umowy. Gdy nieterminowe dostarczenie rzeczy wyniknie jednak z przyczyn, za które producent (kupiec) ponosi odpowiedzialności, przewidziany jest zazwyczaj obowiązek przedsiębiorstwa leasingowego do przelania na leasingobiorcę roszczeń wynikających z umowy między nim a producentem (kupcem) z tytułu nienależytego wykonania zobowiązania, tj. opóźnienia w dostawie. Badane umowy zawierają także klauzule zwalniającą przedsiębiorstwa leasingowe od odpowiedzialności wobec leasingobiorców za wydanie im przez producenta (kupca) rzeczy wadliwej fizycznie (tj. w stanie nieprzydatnym do omówionego użytku, jakiemu powinna służyć zgodnie ze swymi właściwościami i przeznaczeniem), a także rzeczy z wadami prawnymi. Zatem w celu zabezpieczenia interesów leasingobiorcy przedsiębiorstwo leasingowe zawierając umowę zobowiązuje się scedować na niego wszystkie roszczenia przysługujące mu przeciwko producentowi z tytułu wad sprzedanej rzeczy.

Przedsiębiorstwo leasingowe obowiązane jest do nie przeszkadzania leasingobiorcy w używaniu przedmiotu umowy przez czas trwania stosunku leasingu i do rezygnacji z wszelkich zachowań mogących uniemożliwić lub utrudnić leasingobiorcy wykonanie jego uprawnień. Obowiązek ten - podobnie jak i obowiązek przekazania przedmiotu leasingu do używania - wynika z istoty leasingu, niezależnie od tego, czy jest to wyraźnie w umowie ustalone, czy nie.

Ponieważ umowa leasingowa zawarta jest na oznaczony czas, w którym - o ile zostaje należycie wykonana przez obie strony - nie może być wypowiedziana przez żadną z nich, uważa się, że poprzez ten właśnie brak możliwości wypowiedzenia umowy przedsiębiorstwo leasingowe wypełnia swój obowiązek zapewnienia leasingobiorcy używania przedmiotu leasingu. Leasingobiorca dysponuje bowiem prawem do posiadania przedmiotu przez określony czas i tym samym dysponuje prawem do jego użytkowania, w związku z czym ochrony tego prawa może dochodzić zarówno w stosunkach z leasingobiorcą, jak i z osobami trzecimi.

Należy podkreślić, że uprawnienia leasingodawcy do kontrolowania przedmiotu leasingu nie narusza prawa leasingobiorcy do niezakłóconego używania tego przedmiotu. Przyznawane postanowieniami ogólnych warunków uprawnienie przedsiębiorstwa leasingowego do takiej kontroli w rzeczywistości nie jest jednak prawie w ogóle realizowane. Przedsiębiorstwo leasingowe nie ma bowiem możliwości technicznych i z reguły także „kwalifikacji”, aby skutecznie dokonywać kontroli. Różnorodność dóbr będących przedmiotem umów leasingu zmuszałaby przedsiębiorstwa leasingowe do zatrudnienia specjalistów z każdej nieomal dziedziny wytwórczości.

Przedsiębiorstwo leasingowe ma obowiązek zapewnić leasingobiorcy niezbędną ochronę wobec osób trzecich, to znaczy, że w przypadku naruszenia przez te osoby praw przysługujących użytkownikowi powinno wystąpić przeciw tym osobom w celu ochrony interesów swego kontrahenta.

Podstawowym obowiązkiem leasingobiorcy jest dokonywanie ustalonych opłat wynikających z tytułu użytkowanego przez niego przedmiotu leasingu. Zgodnie z zasadą przestrzeganą w umowach leasingowych - żadne związane z przedmiotem leasingu uchybienia i usterki rzeczowe czy formalno - prawne nie wstrzymują obowiązku płacenia w pełnym zakresie przez leasingobiorcę wynikających z umowy należności. System spłaty jest pomyślany w ten sposób, że wszystkie raty (z wyjątkiem pierwszej) są równe. Pierwsza rata płatna jest najczęściej po przekazaniu obiektu, a terminy kolejnych dalszych płatności ustalone są na ogół w odstępach miesięcznych. Wiąże się to z ponoszonym przez leasingodawcę ryzykiem kredytowym. Płatności miesięczne zapewniają równomierną spłatę wyłożonego kapitału, a przy tym umożliwiają mu lepszą kontrolę. W przypadku bowiem miesięcznych terminów spłat, prędzej i łatwiej można stwierdzić ewentualne zaleganie z zapłatą aniżeli w przypadku ustalenia dłuższych odstępów czasu pomiędzy kolejnymi terminami płatności.

Umowa leasingu przewiduje poważne skutki prawne w razie opóźnienia ze strony leasingobiorcy w uiszczaniu poszczególnych rat. Następują one każdorazowo po upływie określonego w umowie okresu (od 8 dni do 1 miesiąca), liczonego od dnia wymagalności raty. Przede wszystkim po przekroczeniu terminu płatności stają się wymagalne wszystkie pozostałe jeszcze do zapłacenia raty. Ich wymagalność następuje automatycznie bądź też jest poprzedzona odpowiednim oświadczeniem przedsiębiorstwa leasingowego. Ponadto przedsiębiorstwo leasingowe zastrzega sobie prawo do zabrania (lub unieruchomienia) przedmiotu umowy (do chwili zapłacenia całej należności) w celu zabezpieczenia przysługujących mu roszczeń. Leasingodawca może również zastrzec w umowie prawo do jej wypowiedzenia w przypadku zalegania leasingobiorcy ze spłatą rat, czego skutkiem jest utrata przez leasingobiorcę wszelkich praw wynikających z umowy. Przedsiębiorstwo leasingowe zachowuje jednak w tym przypadku prawo do żądania od leasingobiorcy uiszczenia całej pozostałej jeszcze do zapłaty stawki leasingowej, co traktowane jest jako kara umowna.

Leasingobiorca ma obowiązek przez cały okres umowy utrzymać przedmiot leasingu w stanie umożliwiającym jego „normalne” używanie. Do zakresu tak rozumianego utrzymania wchodzą nie tylko obowiązki dokonywania konserwacji, przeglądów, napraw uszkodzeń powstałych w trakcie używania, ale również odpowiedzialność za utratę przedmiotu leasingu. Oznacza to, że w przypadku uszkodzenia, pogorszenia stanu przedmiotu leasingu lub przypadkowej utraty na leasingobiorcy ciąży obowiązek naprawienia tego przedmiotu albo zastąpienia go przedmiotem tego samego rodzaju i tej samej wartości lub natychmiastowego zapłacenia wszystkich nie spłaconych rat, tytułem odszkodowania.

W praktyce w większości przypadków leasingobiorca zawiera z dostawcą odpowiednią umowę serwisową. Niektóre przedsiębiorstwa leasingowe zastrzegają w umowach z klientami, że obsługa techniczna powinna zostać zlecona dostawcy bądź firmie wyspecjalizowanej lub autoryzowanej przez dostawcę.

Strona występująca w umowie jako leasingodawca - w celu zapewnienia lepszej ochrony swych interesów - zobowiązuje leasingobiorcę do ubezpieczenia przedmiotu leasingu od wszelkich możliwych rodzajów ryzyka w czasie jego nabycia. W praktyce zdarza się, że umowę ubezpieczenia zawiera przedsiębiorstwo leasingowe, doliczając koszty ubezpieczenia do spłaconych przez leasingobiorcę kosztów finansowania. W przypadku dokonywania przez leasingobiorcę, wybór towarzystwa ubezpieczeń, z którym zawierana jest umowa, należy do leasingodawcy.

Typową klauzulą umowy leasingowej jest zakaz dokonywania zmian przedmiotu leasingu i miejsca jego położenia bez zgody przedsiębiorstwa leasingowego. Ma to na celu zarówno stworzenie warunków do zachowania w możliwie niezmiennym stanie przedmiotu w czasie trwania umowy leasingu, jak też posiadanie informacji o miejscu położenia przedmiotu. Ten ostatni aspekt ma dla przedsiębiorstwa leasingowego szczególne znaczenie w sytuacji przedwczesnego rozwiązania umowy, kiedy chce ono bez zbędnej zwłoki przejąć w swoje posiadanie przedmiot leasingu.

W trakcie trwania umowy leasingowej leasingobiorca zobowiązany jest do ponoszenia wszelkich obciążeń związanych z przedmiotem umowy i z jego używaniem, oraz do uiszczenia na rzecz przedsiębiorstwa leasingowego jednorazowej opłaty specjalnej. Zadaniem takiej opłaty jest pokrycie kosztów związanych z transakcją leasingu, której ta opłata dotyczy. Przykładowo może tu chodzić o koszty badania zdolności kredytowej leasingobiorcy, koszty korespondencji czy ewentualne koszty podróży. Wysokość opłaty leasingu określana jest jako pewien procent ceny od zakupu przedmiotu leasingu.

Stosunek zobowiązaniowy łączy strony umowy leasingu może wygasnąć z trzech zasadniczych powodów i w wyniku wykonania umowy przez strony, z powodu wypowiedzenia umowy i w wyniku przyjęcia między stronami (z inicjatywy leasingobiorcy) ustalenia o wcześniejszym zakończeniu umowy. Wygaśnięcie stosunku wskutek wykonania umowy przez strony jest naturalnym sposobem jej zakończenia. W razie wygaśnięcia umowy leasingu przez jej wykonanie leasingobiorca jest zobowiązany (jeśli nie skorzysta z przysługujących mu opcji kupna lub przedłużenia umowy) do zwrotu przedmiotu przedsiębiorstwu leasingowemu.

Zakończenie umowy leasingu przez wypowiedzenie ze strony leasingodawcy jest zawsze przewidziane w umowie. Jest ono traktowane jako nadzwyczajne uprawnienie strony, zabezpieczające ją przed ujemnymi następstwami w razie zajścia określonych zdarzeń. Wśród przyczyn, których zaistnienie daje przedsiębiorstwu leasingowemu uprawnienie do wypowiedzenia umowy leasingu, ogólne warunki umów wymieniają zwykle: opóźnienie leasingobiorcy z płatnością stawki leasingowej, niewypełnienie przez leasingobiorcę innych postanowień umowy, oraz takie pogorszenie się sytuacji gospodarczej leasingobiorcy, że zagraża interesom przedsiębiorstwa leasingowego.

Ogólne warunki umów nie przewidują w zasadzie możliwości wypowiedzenia umowy przez leasingobiorcę. Służy to zapewnieniu jak największego bezpieczeństwa finansowego przedsiębiorstwa leasingowego.

Należy pamiętać, że trwałość umowy leasingu w ciągu przewidzianego okresu umownego jest regułą. Wcześniejsze jej rozwiązanie stanowi wyjątek i powinno mieć miejsce tylko z powodu błędnej decyzji inwestycyjnej leasingobiorcy. Może on również uzyskać uprawnienie do wcześniejszego zakończenia umowy na skutek wprowadzenia do niej klauzuli, że leasingobiorca w każdym czasie trwania stosunku umownego może zaproponować przedsiębiorstwu leasingowemu zakup przedmiotu leasingu - po z góry określonej w umowie cenie. W przypadku odrzucenia takiej propozycji, umowa leasingu zostaje automatycznie rozwiązana.

Przedstawione sposoby zakończenia umowy leasingu występują w praktyce najczęściej. Jednak zakończenie takie może także nastąpić w wyniku ogłoszenia upadłości którejkolwiek strony. W takim wypadku sytuację prawną stron umowy regulują przepisy o postępowaniu upadłościowym.

Ogólne warunki umów przedsiębiorstw leasingowych przyznają leasingobiorcy po zakończeniu umowy możliwość innego ukształtowania jego stosunku do przedmiotu leasingu niż zwrot przedmiotu leasingodawcy. W określonym terminie (najczęściej 6 miesięcy przed zakończeniem umowy) może leasingobiorca zgłosić ofertę w sprawie skorzystania z możliwości przedłużenia umowy lub zakupu przedmiotu.

Dla przedłużonych umów leasingowych charakterystyczne jest to, że w nowym okresie umownym spłaty bywają o wiele niższe (ponieważ wartość obiektu została w pełni lub w bardzo znacznej części spłacona) oraz że umowy te mogą zostać wypowiedziane przy zachowaniu określonego terminu.

Jeżeli chodzi o przysługującą leasingobiorcy możliwość zakupu przedmiotu leasingu po zakończeniu umowy, to ta możliwość zwiększa dw. niego znaczenie ekonomiczną atrakcyjność leasingu. Leasingobiorca może bowiem za relatywnie niską cenę nabyć przedmiot na własność następnie może używać go przez określony siebie czas i przy ostatecznej jego likwidacji (sprzedaży, złomowaniu) osiągnąć nawet pewien dochód.

Przedłużenie umowy i zakup przedmiotu leasingu są najczęściej przyznawanymi przez ogólne warunki uprawnieniami leasingobiorcy do kształtowania jego stosunków z leasingodawcą po zakończeniu umowy.

W systemie prawa polskiego ogólne warunki i wzory umów leasingowych mogą być ustalone na podstawie art. 385 k.c.. W szczególności art. ten pozwala na włączenie do jej treści ogólnych warunków i wzorów umów, które bądź same ustaliły, bądź pochodzą od jednej ze stron lub wyspecjalizowanych organizacji gospodarczych. Ogólne warunki i wzory umów, nie mogą być sprzeczne z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa, ani z treścią zawartej umowy. W razie sprzeczności treści umowy z ogólnymi warunkami i wzorami umów, strony są związane umową. Włączenie do danej umowy ogólnych warunków i wzorów umów na zasadzie art. 385 k.c. wymaga znajomości ich treści przez strony i zgody tychże stron na takie włączenie (prawo umowne).

Ogólne warunki i wzory umów leasingowych - wobec braku uregulowania w kodeksie cywilnym umowy leasingowej - mogłyby niewątpliwie przyczynić się do większej pewności i bezpieczeństwa obrotu w sferze społeczno - gospodarczego wykorzystania leasingu.

3.4. Umowa Leasingu (wzór)

zawarta w dniu ........................ 199....r. w ..........................................................

pomiędzy: .............................................................................................................

..............................................................................................................................

z siedzibą .............................................................................................................

reprezentowanym przez:

1) .........................................................................................................................

2) .........................................................................................................................

zwanym dalej leasingodawca

..............................................................................................................................

z siedzibą w .........................................................................................................

zwanym dalej leasingobiorcą, o następującej treści:

Przedmiotem leasingu jest ....................................................................................

..............................................................................................................................

Leasingodawca dostarczy leasingobiorcy urządzenie wymienione w *1 w terminie .......................... dni od podpisania niniejszej umowy a leasingobiorca zobowiązuje się je odebrać w ciągu .................................. dni od daty zawiadomienia o wysyłce.

2. Odbiór dokonany zostanie przez przedstawicieli leasingodawcy i leasingobiorcy na podstawie protokołu.

Bieg umowy leasingu rozpocznie się od pierwszego dnia po podpisaniu protokołu przejęcia urządzenia.

Okres trwania umowy strony ustalają na 40 miesięcy.

1. Leasingobiorca z tytułu używania przedmiotu leasingu będzie płacił na rzecz leasingodawcy opłaty miesięczne w kwocie ................................ złotych netto powiększone o należny podatek VAT. Raty płatne są do .............................. dnia każdego miesiąca z tym, że pierwsza rata płatna w terminie do ................................ . Podstawą zapłaty będzie faktura leasingodawcy.

2. W przypadku nie uregulowania należności w ustalonych terminach leasingobiorca zapłaci na rzecz leasingodawcy odsetki ustawowe.

3. Leasingodawca ma prawo do wypowiedzenia umowy ze skutkiem natychmiastowym w przypadku nieterminowej zapłaty przekraczającej okres ......................... miesięcy i natychmiastowego przejęcia urządzenia wraz z należnymi opłatami i odsetkami.

Prawo wypowiedzenia przysługuje stronom z zachowaniem ........................ miesięcznego terminu wypowiedzenia.

1. Leasingobiorca jest obowiązany ponosić wszystkie koszty związane z naprawą, szkodami losowymi oraz ubezpieczeniem przedmiotu leasingu, którego to obowiązek w trakcie trwania niniejszej umowy spoczywa na leasingobiorcy.

2. Leasingobiorca zobowiązuje się do używania przedmiotu leasingu z zachowaniem należytej staranności.

Leasingodawca jako właściciel przedmiotu leasingu ma prawo do kontroli sposobu używania przedmiotu leasingu. Przeprowadzone czynności nie mogą zakłócić wykorzystania przedmiotu leasingu przez leasingobiorcę.

Z chwilą zapłacenia ostatniej raty leasingowej leasingobiorca może nabyć przedmiot leasingu w drodze przetargu ofertowego ogłoszonego przez leasingodawcę. Leasingobiorca korzysta z prawa pierwokupu przy zaoferowaniu tej samej ceny przez inny podmiot zainteresowany nabyciem.

*10

1. Wszelkie zmiany niniejszej umowy wymagają formy pisemnej pod rygorem nieważności.

2. Ewentualne spory będą rozstrzygane w drodze sądowej.

*11

Umowę sporządzono w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach po jednej dla każdego ze stron.

Leasingobiorca Leasingodawca

........................ .......................

WNIOSKI

Ostateczna ocena leasingu z mikroekonomicznego punktu widzenia może zostać dokonana zawsze tylko dla konkretnego przypadku; można jednak sformułować pewne ogólne zasady oceny czynników określających wady i zalety leasingu.

Leasing operacyjny jest postrzegany przede wszystkim jako alternatywa inwestowania; jego ocena winna więc odpowiadać na pytanie, czy lepiej zamrozić na średni lub długi okres środki własne drodze inwestycji lub leasingu finansowego, czy też dokonać krótkookresowego „wypożyczenia” obiektu. Decydujące znaczenie dla tej odpowiedzi ma przewidywany okres wykorzystywania obiektu, jak i horyzont prognozy popytu na jego użytkowanie. Leasing finansowy nie jest postrzegany jako alternatywa inwestycji, wymaga bowiem analogicznego zamrożenia środków, ale jako alternatywny sposób finansowania. Ocena jego zalet wymaga rozważenia całego wachlarza możliwości finansowania inwestycji ze środków własnych lub obcych.

Ocena leasingu finansowego ze względu na jego wpływ na rentowność leasingobiorcy wymaga uwzględnienia wszystkich jego kosztów oraz wpływu na obciążenia podatkowe. Leasing powoduje początkowo powstanie wyższych kosztów, gdyż u leasingobiorcy - w przeciwieństwie do nabywcy - nie występuje renta z tytułu wykorzystywania przedmiotu inwestycji. Z drugiej jednak strony towarzystwo leasingowe, dzięki swojemu doświadczeniu i pozycji na rynku może uzyskiwać korzystniejsze warunki nabywania dóbr będących przedmiotem leasingi i przynosić te korzyści (bądź ich część) na leasingobiorców. Co więcej, leasing połączony z zakupem usług serwisowych może - dzięki korzyściom skali- dać zmniejszenie kosztów serwisowych dla leasingobiorcy. Niektóre z tych efektów mogą być trudno kwantyfikowane, mają one jednak znaczny wpływ na wynik porównania efektywności leasingu i nabycia dobra.

Nie bez znaczenia dla tej oceny są również efekty podatkowe leasingu. Jednak dokładna analiza tych aspektów wymaga szczegółowego uwzględniania różniących się, niekiedy znacznie, przepisów podatkowych poszczególnych krajów.

Poza aspektami efektywnościowymi leasing może być rozwiązaniem korzystnym z punktu widzenia płynności. Można jednak stwierdzić, iż mimo argumentacji związanej z finansowaniem pay as you earn, leasing w ogóle przypadków nie jest dla płynności bardziej korzystny niż inwestycja własna. Korzyści takie mogą jednak wystąpić w pojedynczych przypadkach, gdyż leasingodawcy są niekiedy bardziej elastyczni w oferowanych warunkach finansowych od banków występujących w roli kredytodawców.

Leasing może być niekiedy uważany także za sposób finansowania zwiększający swobodę wyboru przedsiębiorstwa, gdyż towarzystwa leasingowe dopuszczają wyższy poziom zadłużenia niż banki. Częściowo może to wynikać z faktu lepszej znajomości rynku używanych dóbr będących przedmiotem leasingu , co ułatwia ich upłynnianie w przypadku utraty płynności lub upadłości leasingobiorcy. Co więcej, w tym ostatnim przypadku pozycja leasingodawcy jest lepsza niż kredytodawcy, gdyż przedmiot leasingu podlega wyłączeniu z masy upadłościowej.

Nie jest jednak prawdą, iż w ramach badania zdolności kredytowej firmy potencjalni kredytodawcy traktują inaczej istniejące zobowiązania z tytułu leasingu i z tytułu zaciągniętych kredytów leasingowych. Zobowiązania kredytowe i leasingowe nakładają bowiem na dłużnika obowiązki tego samego charakteru.

Możemy więc stwierdzić, iż między leasingiem i kredytem występuje kompleksowy splot powiązań. Ogólnie leasing można scharakteryzować jako rozsądną samodzielną alternatywę inwestowania i finansowania, która ma raczej charakter rozwiązania komplementarnego, a nie substytucyjnego w stosunku do finansowania kredytowego.

LITERATURA:

Marian Nizio: Leasing - najkorzystniejsza forma prywatyzacji w Polsce; 1992 r.
Jan Dworniak: Leasing i umowy o podobnym charakterze; Warszawa 1998 r.
Jan Kufel, Wojciech Siuda : Prawo gospodarcze dla ekonomistów; Poznań 1995 r.
Klemens Białecki, Andrzej Dorosz, Włodzimierz Januszkiewicz: Słownik Handlu Zagranicznego; Warszawa 1986 r.
Władysław L. Jaworski, Zbigniew Krzyżkiewicz, Bohdan Kosiński: Banki - rynek, operacje, polityka; Warszawa 1998 r.
Tadeusz Jonusz, Lucyna Lewandowska: Podręczny Słownik Menadżera; Warszawa 1992 r.
K. Kruczalak: Leasing i jego gospodarcze zastosowanie; Gdańsk 1993 r.
W. Osuchowski: Zarys rzymskiego prawa prywatnego; Warszawa 1966 r.
J. Marciniuk: Umowa leasingu i jej zastosowanie w handlu zagranicznym; Warszawa 1982 r.
J. Poczobut: Z problematyki umowy leasingu.
K. Kruczalak: Skutki niemożliwości świadczenia według prawa cywilnego; Warszawa 1983 r.
M. Bittner : Możliwości zastosowania leasingu w polskim handlu zagranicznym, „Handel Zagraniczny”; 1974 r.
M. Orłowski : Leasing- nowa forma obrotu.
J. Marciniuk: Leasing - nowa metoda.
K. Kruczalak : Leasing i jego zastosowania w gospodarce morskiej; Gdańsk 1990 r.
M. Orłowski: Leasing- nowoczesna metoda zbycia.
S. Szczypiorski: Zagadnienia leasingu w zagranicznych obrotach krajów socjalistycznych.
K. Kruczalak, J. Młynarczyk: Instrumenty prawa kształtujące i inspirujące efektywne, sprawne i skoordynowane funkcjonowanie gospodarki morskiej Polski; Gdańsk 1985 r.
J. Rajski: Założenia ustawy o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych; 1990 r.

Gazeta Prawna nr 142 (4396); 1996 r.

Klemens Białecki, Andrzej Dorosz, Włodzimierz Januszkiewicz: Słownik Handlu Zagranicznego;

Warszawa 1986 r. str. 151

W. Osuchowski: Zarys rzymskiego prawa prywatnego, Warszawa 1966.

J. Marciniuk: Umowa leasingu i jej zastosowanie w handlu zagranicznym, Warszawa 1982.

Władysław L. Jaworski, Zbigniew Krzyżkiewicz, Bohdan Kosiński: Banki - rynek, operacje, polityka, Warszawa 1998 r.

Jan Dworniak: Leasing i umowy o podobnym charakterze, Warszawa 1998 r.

M. Bittner : Możliwości zastosowania leasingu w polskim handlu zagranicznym, „Handel Zagraniczny” 1974 r.

M. Orłowski : Leasing- nowa forma obrotu.

J. Marciniuk: Leasing - nowa metoda

K. Kruczalak : Leasing i jego zastosowania w gospodarce morskiej; Gdańsk 1990 r.

M. Orłowski: Leasing- nowoczesna metoda zbycia

S. Szczypiorski: Zagadnienia leasingu w zagranicznych obrotach krajów socjalistycznych; 1975 r.

K. Kruczalak; J. Młynarczyk: Instrumenty prawa kształtujące i inspirujące efektywne, sprawne i skoordynowane funkcjonowanie gospodarki morskiej Polski, Gdańsk 1985 r.

J. Rajski: Założenia ustawy o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych; 1990 r.

Jan Kufel, Wojciech Siuda : Prawo gospodarcze dla ekonomistów , Poznań 1995 r.

K. Kruczalak, Leasing i jego gospodarcze zastosowanie, Gdańsk 1993 r.

J. Marciniuk: Umowa leasingu i jej zastosowanie w handlu zagranicznym, Warszawa 1982 r.

J. Poczobut: Z problematyki umowy leasingu

K. Kruczalak: Skutki niemożliwości świadczenia według prawa cywilnego, Warszawa 1983 r.

Jan Dworniak: Leasing i umowy o podobnym charakterze, Warszawa 1998 r.

Wyszukiwarka