Politechnika Lubelska

Wydział Podstaw Techniki

Laboratorium Podstaw Metrologii

Data wykonania ćwiczenia: 21.02.2008	Grupa: ETI.4.2	Prowadzący: mgr A.Pioś	Ocena:
Wykonali: Mitura Anna, Kazula Michał, Michałek Sławomir, Mojek Mariusz
Temat: Pomiar długości kąta za pomocą małego mikroskopu warsztatowego.

Wiadomości teoretyczne:

Mikroskopy pomiarowe.

Budowę mikroskopu warsztatowego wyjaśniono schematycznie na rys. poniżej.
W podstawie 1 znajdują się prowadnice sanek 2, w których z kolei może przesuwać się stolik 3. Dzięki temu stolik może wykonywać ruchy względem nieruchomego tubusu
4 (zawierającego układ optyczny mikrosko­pu) w kierunku dwóch osi współrzędnych:
x (przesuw „podłużny") i y (prze­suw „poprzeczny"). W środku stolika znajduje się otwór
5 przykryty szybą, na której umieszcza się mierzony przedmiot, podświetlając go od dołu. Na stoliku można też montować dodatkowe wyposażenie - różne uchwyty, stół obrotowy itp.

Przesunięcia sanek (współrzędna x) i stolika (współrzędna y) dokonuje się obracając odpowiednio śruby mikrometryczne 6 i 7, przy czym wartości prze­sunięć wskazywane są albo w zwykły sposób na bębnach śrub (wartość dział­ki elementarnej zwykle 0,01 mm), albo za pomocą optolektronicznego prze­twornika kąta obrotu śrub. Śruba 6 przesuwa sanki 2 względem unieruchomio­nych sanek pośrednich 8.

Sprawdziany.

Sprawdziany, najprostsze narzędzia do mechanizacji kontroli, służą do oceny poprawności jednego określonego parametru geometrycznego (najczęś­ciej wymiaru). Stosowane są
w różnych formach produkcji, od jednostkowej (np. sprawdziany do znormalizowanych gwintów) aż do masowej, gdzie spoty­ka się je obok bardzo skomplikowanych, automatycznych urządzeń kontrolno-pomiarowych.

Są liczne typy sprawdzianów, znacznie różniące się budową i zastosowa­niem. Najprostszy podział uwzględnia przeznaczenie sprawdzianu:

1. Sprawdziany do wymiarów wewnętrznych (otworów);

2. Sprawdziany do wymiarów zewnętrznych (wałków);

3. Sprawdziany do wymiarów mieszanych;

4. Sprawdziany do wymiarów pośrednich;

5. Sprawdziany kształtu (wzorniki), których szczególnymi przypadkami są sprawdziany kątów i stożków;

6. Sprawdziany do wyrobów o złożonej budowie, np. sprawdziany do gwintów lub wielowypustów.

Pomiary gwintów.

Pomiar gwintów zewnętrznych dotyczy: średnicy gwintu, skoku gwintu, kąta zarysu
i symetrii kąta zarysu.

Przyrządy do pomiarów gwintów i ich sprawdzania:

• suwmiarka - pomiar średnic;

• wzornik - zarys gwintu i skok gwintu;

• mikrometr do gwintów z wymiennym końcówkami, które dobiera się do danego rodzaju gwintu. W otwór kowadełka wkłada się końcówkę widełkową a w otwór wrzeciona stożkową;

• sprawdzanie gwintów za pomocą sprawdzianów szczękowych (gwinty zewnętrzne)
  i tłoczkowych (gwinty wewnętrzne).

Parametry gwintów i rodzaje gwintów.

Gwint uzyskuje się przez wykonanie na powierzchni walcowej (lub stożkowej) rowka (czasami wielu), o określonym kształcie zarysu, wzdłuż linii śrubowej. Linia śrubowa powstaje przez nawinięcie na walec o średnicy d, trójkąta prostokątnego o podstawie
, wysokości P i kącie γ.

Powstawanie linii śrubowej:

d - średnica walca, P - skok gwintu, γ - kąt pochylenia linii śrubowej.

Skokiem gwintu nazywamy odległość tworzącej walca między najbliższymi punktami linii śrubowej. Praktycznie, obrót nakrętki na śrubie o kąt 2π odpowiada przemieszczeniu liniowemu nakrętki o wartość odpowiadającą skokowi gwintu.

Podział gwintów:

• ze względu na kształt zarysu:

1. trójkątny,

2. trapezowy symetryczny,

3. trapezowy niesymetryczny,

4. rurowy,

5. okrągły.

• ze względu na rodzaj wymiaru:

1. zewnętrzny,

2. wewnętrzny

• ze względu na jednostkę miary:

1. calowy,

2. metryczny.

• ze względu na kierunek obrotu:

1. prawy,

2. lewy.

• ze względu na stosunek podziałki do średnicy:

1. zwykły - o wartości skoku dla danej średnicy zgodnej z Polską Normą,

2. drobny - o wartości skoku dla danej średnicy mniejszej niż dla gwintu zwykłego,

3. gruby - o wartości skoku dla danej średnicy większej niż dla gwintu zwykłego.

Literatura:

"Części maszyn"; Andrzej Rutkowski; wyd. Szkolne i Pedagogiczne; Warszawa 1986

„Metrologia wielkość geometrycznych”;W. Jakubiec, J. Malinowski; Wydawnictwo Naukowo-Techniczne; Warszawa 2004.

---