ALFRED REGINALD RADCLIFFE-BROWN 1881-1955
Wpływy Spencera (organizacja, struktura społeczna)
Badania na Andamanach 1906-1908
„Wyspiarze z Andamanów” 1922
problemy z nauczeniem się języków Andamanów, badania terenowe 3 kwestie: techniki (sposoby robienia, wytwarzania), reguły zachowań, zwyczaje obrzędowe
główne pytanie: po co ludzie coś robią?
U Malinowskiego funkcja wynika z działania instytucji, Brown nie interpretuje społeczeństwa ze względu na instytucję tylko na relację między ludźmi
Badania surveyowe- powierzchniowe- nie w terenie
1931-37- pobyt w USA fascynacja francuską socjologią (Durkheim)
wykształcił swoich uczniów ( w opozycji do Benedict, Mead,itd.)- R. Firth i Edward Evans Pritchard (koncentrował się na pracy teoretycznej)
interesowały go zagadnienia pokrewieństwa(relacja pomiędzy wujem a siostrzeńcem-potem u Levi-Staussa) i totemizmu (opozycyjne pary totemiczne-binarne opozycje w obrębie systemu-potem charakterystyczne dla strukturalizmu)
„funkcjonalizm strukturalny”
Najważniejsza kwestia STRUKTURA SPOŁECZNA- realne relacje między ludźmi (kto z kim realnie jest w relacji), rzeczywistość(zmienna, płynna)- dopiero u strukturalistów struktura jest efektem działania badacza, modelem ( u Browna STRUKTURA istnieje, jest rzeczywistością!!)
FORMA SPOŁECZNA- „fakty społeczne”, zwyczaje, normy w oparciu o które działają ludzie, jest STAŁA (nowi uczą się od poprzedników)
Koaptacja- wzajemne dostosowywanie się członków społeczeństwa do form
Trwałość formy zależy od stopnia zintegrowania społeczeństwa, system samo odtwarzający się, zmiana nie immanentna tylko zewnętrzna (tak jak u Malinowskiego)
Antropologia społeczna- jako socjologia porównawcza, nomotetyczna (szuka praw)
Różnice między antropologią społeczną( ujęcie synchroniczne o charakterze funkcjonalnym) a etnologią ( dziedzina historyczna, idiograficzna)
Historia jest hipotezą ( u plemion prymitywnych) nie ma znaczenia naukowego
Badanie socjologiczne jest badaniem funkcjonalnym, badanie struktury relacji między ludźmi, broni autonomii antropologii ( bada fakty społeczne), nie trzeba odwoływać się do psychologii itd.
Interesuje go: morfologia społeczeństwa ( budowa), fizjologia ( działanie społ.) oraz zmiany
Brown a Malinowski: Malinowski opiera się na instytucji/ nie istotna dla Browna., dla Malinowskiego struktura społeczna to instytucje/ dla Browna struktura społeczna to konkretne relacje między ludzkie i tworzące je formy społeczne (zwyczaje), po co jest społeczeństwo? Dla Malinowskiego istota społeczeństwa to zaspokajanie potrzeb poprzez instytucję, u Browna zasada konsensusu, porozumienia. Cechy wspólne obu badaczy: społeczeństwa mają charakter samoregulujący, zwrócenie uwagi na funkcję, egzogenny charakter zmian.
FUNKCJA- związana jest z pojęciem struktury jako zespołu stosunków pomiędzy bytami jednostkowymi, której ciągłość zachowana jest dzięki procesowi życiowemu złożonemu z czynności, jednostek składowych. Funkcja dowolnej powtarzającej się czynności (np. karanie zbrodni, pogrzeb) to rola którą pełni ona w całości życia społecznego a więc jej wkład do utrzymania ciągłości strukturalnej
„Wyspiarze z Andamanów” archipelag na wschód od Indii, Wielki Andaman( 3 wyspy Północny, Środkowy, Południowy) Mały Andaman- zamieszkują go inne grupy
Mieszkańcy wybrzeży ( korzystają z dóbr lasu i wybrzeża) i interioru( korzystają tylko z dóbr lasu)
Plemię- grupa językowa
Rodzina-> grupa lokalna (30-50 osób, działa niezależnie, ma określony obszar na którym działa „wieś):-> plemię (nie ma określonej władzy
Semi-koczowniczość: mają siedzibę+ siedziby czasowe (przejściowe)+ obozy łowieckie, porzucają miejsce obozowiska jeśli dojdzie do zgonu
interpretacja zwyczajów polega na odkrywaniu ich znaczenia a nie pochodzenia
celem badań naukowych jest odkrycie ogólnych praw (hipotezy nie dostarczają solidnych faktów potrzebnych do generalizowania)
wszystkie zwyczaje i wierzenia ludu pierwotnego odgrywają ściśle określoną rolę w życiu społecznym
metoda porównawcza (wg. Browna)- „polega na zestawianiu całych systemów instytucji(???? Nie wiadomo w jakim znaczeniu używa tego słowa-nie tłumaczy i nie definiuje go), zwyczajów i wierzeń występujących w danych społecznościach a nie pojedynczych wyrwanych z kontekstu zwyczajów.”
Metoda porównawcza- tylko w obrębie jednego systemu (polemizuje z ewolucjonistami), wszelkie próby interpretacji wierzeń dzikich bez bezpośredniego kontaktu są nietrafne, analizując dany zwyczaj trzeba brać uwagę wyjaśnienia tubylców
SENTYMENT- zorganizowany system tendencji emocjonalnych, zogniskowanych wokół jakiegoś przedmiotu. Jest to podstawa istnienia społeczności (dzięki sentymentom zachowanie jednostki jest regulowane zgodnie z potrzebami wspólnoty). Sentymenty nie są wrodzone( uczymy się ich), ceremonie, zwyczaje są po to aby wyrażać sentymenty oraz przekazywać je dalszym pokoleniom.
„funkcja społeczna”- działanie instytucji (zwyczaju lub wierzenia) w odniesieniu do społeczeństwa oraz jego solidarności i spójności. Funkcją społeczną zwyczajów obrzędowych jest podtrzymywanie i międzypokoleniowa transmisja dyspozycji emocjonalnych(sentymentów), na których społeczeństwo opiera swoją egzystencję.
Im ważniejsze miejsce w społeczności zajmuje dany przedmiot, tym większą moc ochronną mu się przypisuje. Wartość społeczna rzeczy- sposób w jaki wpływa ona bądź ma zdolność wpływania na życie społeczne.. Wartość społ. może być pozytywna (gdy rzeczy przyczyniają się do dobrobytu społeczności) lub negatywna( gdy rzeczy działają niekorzystnie)
Inicjacja- celem inicjacji jest rozwinięcie sentymentów w umysłach inicjowanych
Mity i legendy- dla niego mitologia i legendy to, to samo. To co nazywa legendami to w rzeczywistości mity.
2 wiatry: Biliku (żeński, agresywny, niszczycielski, aktywny, zmienny) Taraj (męski, spokojny, pasywny) personifikacja zjawisk naturalnych
legendy wyrażają wartość społeczną różnego typu obiektów- wpływają na postawę uczuciową, dostarczają oceny działania ludzkiego (złe rezultaty wynikają ze złych poczynań np. noc jako efekt gniewu)- określają zasady, nakazy, edukacja etyczna (wg ewolucjonistów to co moralne pojawia się w religii na samym końcu, inaczej u Radcliffe-Browna!), wyrażają wartość przeszłości, tradycji- trwałość świata, nadają wartość społeczną miejscom( „mentalna mapa”) oraz zjawiskom natury. Legendy nie tłumaczą zjawisk przyrody- mówią o związkach z życiem społecznym.
Kultura- całość instytucji, zwyczajów i wierzeń danego ludu (podejście całościowe, nominalistyczne)
Religia- 1.wiara w wielką siłę lub moc moralną (osobową lub nieosobową) istniejącą w naturze i 2.zorganizowana relacja między człowiekiem a Siłą Wyższą.
ZYGMUNT FREUD 1856- 1939
Nieświadomość- badania już w oświeceniu ( o przyzwyczajeniach, automatycznych zachowaniach, Franz Anton Mesmer- magnetyzm, mesmeryzm) jednak nikt wcześniej nie używa tego terminu.
Josef Breuer- pracował razem z Freudem nad pacjentką Anną O. (Anna O. miała duży udział własny w procesie terapii - stwierdzenie, że możliwość wypowiedzi przynosi jej poważną ulgę w cierpieniu, stało się punktem wyjścia teorii katartycznej, kładąc w ten sposób podwaliny pod ogólną teorię psychoanalizy)
1885-86- leczenie nerwic, anatomia mózgu
obsesja fizjologiczna ( zaburzenia psychologiczne tłumaczy kwestiami biologicznymi)
1887-1892- stosuje hipnozę
uderza w moralność wiktoriańską, koncepcja Freuda jest historyczna
3 etapy:
do 1900 roku faza medyczna, dotyczy powstawania zaburzeń psychicznych ich diagnoza i leczenie
do 1920 roku- bada funkcjonowanie psychiki (struktura) „Psychopatologia życia codziennego”, „Totem i tabu”
rozszerzanie koncepcji w doktrynę filozoficzno-społeczną (koncepcja kultury i człowieka) „ Ego i Id” „Kultura jako źródło cierpień” 1930r. „Mojżesz i monoteizm”
jego koncepcja przekroczyła granice psychologii, elementy psychologiczne, filozoficzne, socjologiczne, energetyzm, kwestia seksualności ( na przekór społecznym normą)
„Ego i Id” - charakter medyczny, terminologia medyczna
W. Oswald- „Kulturologia”- próbował stworzyć ogólną teorię- przy pomocy energii ( u Freuda widoczny ten wątek)
Aparat psychiczny człowieka jako coś, co działa w oparciu o określoną energię, popędy mają wartość energetyczną
Zasada przyjemności (podstawa teorii)- łączy się z działalnością seksualną (jest związana z Id)człowieka, wywodzi się z zasady stabilności ( im stabilniej tym przyjemniej). Każdy organizm dąży do wyrównania potencjału, niwelacja niestabilności to najwyżej przyjemny stan. Dążenie do wyrównania- jeśli nie może być zrealizowane, przechodzi w zasadę rzeczywistości ( odsunięcie przyjemności, przesunięcie na później) kieruje się nią świadoma część osobowości - ego. Ma ona na celu zapobiec rozładowaniu napięcia, dopóki nie zostanie znaleziony obiekt, umożliwiający zaspokojenie potrzeby, zawiesza czasowo zasadę przyjemności.
Energia- pochodzi z wrodzonych popędów
Aparat psychiczny człowieka działa w oparciu o popędy
POPĘD- właściwe organizmom żywym dążenie do odtwarzania wcześniejszych stanów, które organizm ten musiał, pod wpływem zewnętrznych sił zakłócających, porzucić.
Rozwój osobniczy to odtworzenie rozwoju gatunkowego, organizmy ożywione powstały z materii nie ożywionej( dlatego popędy prowadzą nas do śmierci)
2 rodzaje popędów- EROS (popęd życia, seksualny, indywidualna droga do śmierci) TANATOS (popęd śmierci, agresji, destrukcji, dąży do odtworzenia stanu pierwotnego- śmierci)
popędy- energia do działania (destrukcyjne, seksualne) - gdy je tłumimy możemy się rozwijać, sublimacja- przekierowanie strumienia energii (jeden z obronnych mechanizmów osobowości, polegający na przesunięciu popędu (potrzeb, motywów) z celu, którego nie można zrealizować ze względu na niezgodność z przyjętymi zasadami, na inny, zastępczy obiekt lub czynność. Wg Freuda cały dorobek kultury jest efektem sublimacji popędu seksualnego.
ID-„ono”- to co zwierzęce, popędowe, pierwotna całość aparatu psychicznego człowieka- gdy się rodzi ma tylko Id (nieświadome popędy-seksualne)
EGO- „Ja”- wyodrębnia się z Id, świadomość (popędy śmierci), część tylko świadoma
System przedświadomy - latentny (uśpiony) możliwy do przypomnienia, nie pamiętamy go.
Treści stłumione- specjalnie zapomniane przez nas, wypchnięte przez Ego- wychodzą w snach i czynnościach pomyłkowych.
SUPEREGO-„nad-Ja” wyodrębnia się później, to co jest najbardziej kulturowe, „dozoruje” człowieka, „ojciec wewnętrzny”, powstaje w procesie wychowania- na początku jest autorytet zewnętrzny, autorytet zewnętrzny zostaje uwewnętrzniony, funkcją Superego jest SUMIENIE.
Autorytet zewnętrzny np. rodzic- nie widzi wszystkiego, autorytet wewnętrzny- nie ma przed nim ucieczki, istota poczucia winy (karzemy się nie tylko za to co robimy ale także za to co myślimy)
Im bardziej poddajemy się Superego tym bardziej Superego rośnie w siłę, tym bardziej hamuje nas
Libido-sfera generująca popędy seksualne ( destruido, mortitudo- przeciwieństwa)
„Kultura jako źródło cierpień”
uczucie oceaniczne- przeżycie jedności z całym światem, Id- rozlewa się na zewnątrz, dziecko nie ma ograniczeń poczucie związku ze światem
metafora wiecznego miasta- psychika jest jak Rzym
religia- tworzy ojca opiekuńczego, oparcie, potrzeba opatrzności- generuje religię
Ciężar życia człowieka- kontakty z innymi ludźmi - zagrożenie ze świata zewnętrznego - fizyczność, ból, człowiek stwarza mechanizmy obrony- nauka, zaspokojenie zastępcze- sztuka, inne metody: ucieczka w samotność, atak na naturę, intoksykacja, próba wygaszenia popędów (medytacja). Sublimacje- inne ukierunkowanie popędów (artyści, naukowcy), masowy obłęd- religia
Tytuł jest ironiczny: gdy realizujemy popędy zatrzymujemy się na poziomie zwierzęcym, gdy nie możemy ich zrealizować następuje sublimacja- kultura- daje bezpieczeństwo oraz inne sposoby realizacji, nie tylko nas represjonuje ale daje coś za coś ( Freud jest ewolucjonistą)
KULTURA- suma osiągnięć i struktur organizacyjnych, dzięki którym nasze życie stało się różne od życia zwierzęcych przodków. Służy dwóm celom: obronie człowieka przed naturą i regulowaniu stosunków między ludźmi.
Rozwój człowieka- w kierunku bycia bogiem (stwarza narzędzia aby stać się doskonalszym „protezy”- przedłuża, ulepsza swoje organy)
W kulturze oddajemy wolność za bezpieczeństwo
Koncepcja hordy pierwotnej- na początku: grupa samic+ dorosły samiec „Ojciec”, młodsze samce zabiły starszego samca- ambiwalencja uczuć (poczucie winy+ nienawiść+ miłość do ojca)
Rozwój seksualny dziecka : faza oralna, sadystyczno-analna, falliczna( do 5 roku życia) płciowa ( w wieku lat kilkunastu)
Lęk- stan oczekiwania na niebezpieczeństwo, przygotowanie się na nie (nawet gdy jest nie znane)
Obawa- wymaga konkretnego przedmiotu, którego się obawiamy
Strach- stan w który popadamy gdy znajdujemy się w obliczu niebezpieczeństwa na które nie jesteśmy przygotowani
KOMPLEKS EDYPA- zjawisko charakterystyczne dla chłopców ( u kobiet kompleks Elektry) 1.ze względu na wybranie obiektu- matki (początkiem karmienie piersią) 2. identyfikacja z ojcem- przez pewien czas te dwa elementy koegzystują, potem identyfikacja z ojcem zamienia się we wrogość
W fazie fallicznej 2-3 rok życia, matka spostrzega, że seksualnym obiektem dziecka jest ona sama- zakazuje technik masturbacyjnych
Groźba kastracji- kompleks kastracyjny, oślepienie Edypa (symbol kastracji)
Kompleks Edypa jest istotny kulturowo dla Freuda
„TOTEM I TABU”
psychiatra, psychologia indywidualna
odrzuca koncepcję libido
najważniejsze „dążenie do mocy”- kompensacja kompleksu niższości- poczucia niższej wartości. Związane z przeżyciami z dzieciństwa - poczucie słabości wpływa na charakter człowieka. Świadomość braków źródłem indywidualnego planu życiowego- wyznacza kierunek działania, zamierzenia i ideały każdej jednostki
tworząc swój system wykracza poza naukę (charakter numinalny) numinozum - związane z transcendencją (niekoniecznie z Bogiem)
jego system nie jest wewnętrznie spójny- nie ma walorów naukowości
idzie w kierunku gnozy i religii, popędy mają charakter numinalny
różne wpływy: niemiecki idealizm ( Fichte, Hegel, Kant itd.) literatura niemiecka (Goethe, Shiller) protestantyzm ( myśl luterańsko- kalwińska), niemiecka mistyka (Anioł Ślązak), teoria Darwina, Levi-Bruhl, Bachoffen, Tylor itd., psychiatria, psychologia kliniczna ( Wundt, Ebbing), parapsychologia, alchemia
człowiek jako istota świadoma powstał z pierwotnego nieuświadamianego stanu tożsamości
zrozumienie procesu świadomości wymaga uznania sfery transcendentno-numinalnej ( w naszych kategoriach jest to nie naukowe)
człowiek rozpięty pomiędzy dwoma zasadami: NATURY (pierwotna, związana z biologią, jest to obszar transcendencji, wiąże się z kosmiczną zasadą świata) i DUCHA (tkwi potencjalnie w naturze)
te dwie zasady rozdarły się, celem życia człowieka jest ponowne zjednoczenie tych przeciwieństw
libido- ogólna siła życiowa, u człowieka- energia psychiczna ( energetyzm)
3 momenty życia: 1. ciało 2 żywe jestestwo 3 duch
życie rozwija się dzięki zawartym w nim PRZECIWIEŃSTWOM
zasada biegunowości- prawo enantioromii (zasada, podług której wszystko przechodzi w swoje przeciwieństwo)
przeciwieństwa mają charakter realny ( a nie logiczny)- męskość-żeńskość, duch-materia, progresja-regresja, życie-śmierć, ekstrawersja- introwersja
z powstaniem świadomości pojawia się lęk przed śmiercią ( i jej świadomość)- przezwyciężona dzięki działalności archetypów
świadomość zbiorowa- wszystkie dostępne w danym momencie (kulturowo społecznym) treści świadome
świat wewnętrzny- związany z psychiką świadomą i nieświadomą
nieświadomość personalna- 1 zapomniane (latentne) i 2 wyparte treści, 3 system postrzeżeniowy ( to co uchwycone bezwiednie) 4 kompleksy- fragmenty psychiki oderwane od osobowości, izolowane od świadomości, grupa treści psychicznych funkcjonujących samodzielnie i autonomicznie
kompleksy- „ małe wewnętrzne osobowości”- podstawy zakłóceń, chcą obalić równowagę psychiki, kompleks- coś innego, oderwanego od całości
JAŹŃ- pierwotna jednolita jedność psychiczna z niej wyłania się;
EGO- zespół wyobrażeń, który stanowi centrum pola świadomości, w ego-persona- jest świadoma, łączy nas ze światem zewnętrznym, persona jest rodzajem maski, którą zakładamy aby ukryć prawdziwe uczucia
Przeciwieństwo persony- w nieświadomości jest innej płci- dusza (lub obraz duszy) anima ( u mężczyzny)/animus( u kobiety)
Ego wyodrębnia się z jaźni, persona reprezentuje nas na zewnątrz (kobieta ma kobiecą personę a mężczyzna męską)
Proces indywiduacjii- dwa znaczenia szersze I- każdy rozwój w ogóle i węższe II pewien ukierunkowany rozwój (proces świadomy)
Budując świadomość budujemy CIEŃ- ma dwa znaczenia: 1. archetyp 2 element psychiki- zło ( suma niezrealizowanych popędów, dążeń), oddziałuje negatywnie, to co wyparte
Anima/animus tworzony pod wpływem rodziców (np. u kobiety pod wpływem ojca i relacji z płcią przeciwną) dopóki go nie rozpoznamy obraz drugiej płci panuje nad nami
FUNKCJE PSYCHICZNE- racjonalne-myślenie, uczucie, irracjonalne- intuicja, percepcja
1 funkcja główna- zawsze świadoma, 2 funkcje pomocnicze ( częściowo świadome), 1 funkcja niższa (nieuświadomiona, powiększa cień)
2 postawy- introwertyczna- dośrodkowa, odprzedmiotowa i ekstrawertyczna- ku przedmiotowa, odśrodkowa
ze względu na funkcje i postawy wyróżnia 8 typów osobowości
królewska droga (czyli proces indywiduacjii świadomej) - 3 kamienie milowe:
integracja cienia- praca z własną psychiką, przejrzenie tego co jest w treściach nieświadomych i uznanie tego za nasze, przyglądamy się temu co odrzuciliśmy i uznajemy to za swoje
zróżnicowanie animy i animusa- zobaczenie gdzie działam ja jako ja, a gdzie pcha mnie do działania anima/animus
detronizacja ego przez osobowości maniczne- sfera nieświadomości kolektywnej, zbiorowej, 2 wielkie archetypy- Stary Mędrzec (mądrość ducha, kultury) oraz Wielka Matka (zasada natury)
mandala- symbol jednoczący - zwiastuje pełnię, cały proces indywiduacjii ma na celu powrót do pierwotnego stanu jaźni, osiągnięcie całości
czwórca łączy się z mandalą jest także symbolem pełni
libido- źródło energii, stąd idą popędy ( nie są opozycyjne, Jung jest monistą)
instynkt/popęd- związany z energią libidalną wyróżnia 5 grup ( nie są sprzeczne jak u Freuda): 1. głód( prainstynkt, fundamentalny) potem 2 seksualność 3 aktywność 4 twórczość 5 refleksja
archetypy/popędy- są to przeciwne pozycje ale wyrastają z jednego pnia (popęd związany z zasadą materii, życia, archetypy związane z duchem) duch i materia mają podstawę numinalną ( 2 przeciwstawne tendencje ale obydwie pochodzą z numinozum)
nieświadomość zbiorowa- wspólny dorobek ludzkości, „mieszkanie” archetypów
archetyp- ciężko stwierdzić czy jest trwały czy ewoluuje w czasie ( różne podejście Junga), zarówno popędy jak i archetypy należą do nieświadomości zbiorowej
ARCHETYPY- pewne konieczne reakcje na pewne typowe sytuacje (graniczne)
Archetyp jest -specyficznie ludzką gotowością do określonych form reagowania psychicznego
graniczne- tzn. nie z obszaru życia codziennego (np. śmierć, narodziny, spotkanie z drugą płcią)
archetypy mają charakter uniwersalny- mają strukturę bipolarną ( 2 strony- jasna i ciemna) - gdy lekceważymy archetyp ukazuje się jego gniewne, ciemne oblicze
archetypy; animus/anima (odnoszą się do płci), Stary Mędrzec, Wielka Matka, cień
archetyp sam w sobie JAŹŃ- pierwotna jedność psychiczna
RELIGIA- zetknięcie z czymś, co jest silniejszą rzeczywistością duchową , zmusza nas do działania
szczególna postawa ludzkiego umysłu
numinozum- wyzwala określone uczucie
Freud/ Jung: 2 opcje badawcze- przekonanie że religia jest rodzajem maski u Freuda i religia rozumiana poprzez doświadczenie bezpośrednie u Junga
kwestie psychiczne to kwestie religijne ( religia związana z psychiką z nieświadomością i świadomością)
Mity- analiza snu i mitu (Dogmat Trójcy św.)`
MIT- projekcja nieświadomości zbiorowej, manifestacja bezpośredniego doświadczenia, wyraża kolektywną nieświadomość
wyraz tego, co się dzieje w głębi człowieka, ma przemożną silę która wyciąga to na powierzchnie, oddziałuje na naszą psychikę
działa twórczo lub destrukcyjnie
chrześcijaństwo jest mitem- jako wielka siła działająca na człowieka
dogmaty wyrastają z podłoża psychicznego, chociaż są stricte religijne
język religii to język symboli- czyli ten język, którym mówi nasza nieświadomość
doświadczenie religijne- bierne (jesteśmy przedmiotem działania) i aktywne ( nadajemy mu kierunek i znaczenie)
funkcje religii: 1 kompensacja świadomości- JA-Ego może zostać wchłonięte przez nieświadomość, religia służy umocnieniu JA. 2 wiąże tzw. Wielkie religie z tworzeniem się psychiki człowieka ucywilizowanego 3. przygotowuje człowieka do śmierci
Jung/Freud- J- tworzy rodzaj gnozy, F. podejście biologiczne, u F. podstawowym problemem jest seksualność, Jung- odejście od patocentryzmu ( skupienia się na patologii) aby zrozumieć człowieka bierze pod uwagę jego zdrowie a nie stany patologii i defektów (jak Freud), Jung podkreśla, że wiele zaburzeń psychicznych ma pewien cel- rozwój człowieka (np. nerwica połowy życia), u Freuda wyraźny podział na chorych i zdrowych, u Junga istotne kwestie przeżycia religijnego i ducha, różnica w zasadniczych założeniach
pogłoski wizyjne- wiara w istnienie UFO- zjawisko bliskie wizją zbiorowym (np. w średniowieczu wizje krzyżowców), warunki powstania- silna emocja (rozchwianie emocjonalne np. wielka panika), oddźwięk oficjalny (oficjalne raporty, biura itd.), mechanizm projekcji- rzutujemy swoje wizje, projekcje naszych własnych lęków. Statki kosmiczne mają kształt mandali- UFO ma charakter archetypowy
nie odwraca się od tradycji żydowskiej
wpływ żydowskich nauczycieli: M. Nobel , Herman Cohen
S.B. Rabinkow- chasyd u niego Fromm studiował Talmud, silne nastawienie humanistyczne(życie jako coś co warto przeżyć, każdy jest odpowiednio dobry aby zająć miejsce, które jest mu przeznaczone), skupienie na piśmie, refleksja
koncepcja biofilii i nekrofilii
tworzy wielką orientacje humanistyczną- człowiek siebie odkrywa jako wartość autonomiczną jeśli jest odpowiednio zorientowany ( nastawienie na drugiego człowieka - „O sztuce miłości”)
przekonanie o tym, że jak żyć to żyć dobrze, postawa wobec innych- miłość-( wypływa z nas, postawa aktywna)
nie skupia się na patocentryzmie ( jak Freud)
bliski myśli Marksa ( warunki wpływają na człowieka, zwraca uwagę na to co warunki robią z człowiekiem)
zastanawia się na Freudem i Marksem potem interesował się buddyzmem
zwraca się do socjologii- Marks Horkheimer i Herbert Marcise (związani z Instytutem Badań Społecznych) - badania nad autorytetem i posłuszeństwem
1935- w USA - formułuje się „ teoria stosunków międzyludzkich”- Fromm, Mead, Benedict, Sulivan
psycholodzy niemieccy wpłynęli na antropologię amerykańską
dystans do myślenia freudowskiego
„Ucieczka od wolności” 1941- jeden z pierwszych, którzy zobaczyli na czym polega problem hitleryzmu w Niemczech, podstawą badania nad robotnikiem niemieckim (przed wojną), struktura społeczna Niemiec 30 % drobnomieszczaństwa
syndrom totalitarno-faszystowski- konwencjonalizm oparty na drobnomieszczańskim systemie wartości, autorytatywność, brak krytycyzmu, wyszukiwanie autorytetów ( wśród ludzi którzy naruszali wartości konwencjonalne), wiara w przesądy, myślenie magiczne ( fatum, przekonanie o fatalności) myślenie stereotypami, dążenie do siły, destrukcyjność, wrogi stosunek do świata, projekcja na świat własnych poglądów
prowadził badania na zwykłych ludziach, odnalazł w nich te cechy
wychodzi od koncepcji indywiduacji i więzi
wolność jest problemem historycznym i psychologicznym
społeczeństwa historyczne żyją w tzw. więzi pierwotnej (więź biologiczna między matką a dzieckiem) z jednej strony jest to dobra więź (daje możliwość przeżycia), jednak w pewnym momencie człowiek musi się jej przeciwstawić- chęć usamodzielnienia się- indywiduacja( tworzenie się indywiduum), ten proces jest i w jednostce i w społeczeństwie
w ludach pierwotnych silna więź pierwotna ( do czasów średniowiecza)- potem ta więź rozluźnia się
kwestia wolności- jako społeczne dojrzewanie człowieka
odmienność charakterów, miłość, żądza władzy to wytwory procesu społecznego ( popędy tylko biologiczne)
człowiek jest produktem historii- każda epoka stwarza człowieka, społeczeństwo jest tym obszarem w którym człowiek może się realizować ( człowiek nie żyje w opozycji do społeczeństwa- tak samo uważa Benedict)
przystosowanie - 1.statyczne ( adaptacja, przyswojenie pewnych wzorców, nie zmienia charakteru, np. gdy zamiast pałeczkami jemy nożem i widelcem- nie zmienia to naszego charakteru- wg Fromma), 2.dynamiczne- człowiek przystosowuje się (zmienia charakter)np. chłopiec ulega swojemu ojcu pod wpływem lęku (nowe lęki prowadzą do większej uległości, budzi to ukrytą wrogość)
nerwica jest dowodem na przystosowanie dynamiczne
system ekonomiczny, społeczeństwo- determinuje działania jednostki- człowiek musi się dopasować ( jak u Marksa)
czynnikiem kierującym życiem człowieka- chęć związania ze światem zewnętrznym( życie w związku z innymi główną potrzebą człowieka) chęć uniknięcia izolacji
większość ludzi musi czuć związki z innymi ludźmi ( nie musi być to więź fizyczna, może być też związek przez idee- człowiek nie czuje się samotny)
indywiduacja- społeczna historia człowieka wiąże się ze zdaniem sobie sprawy ze swojej odrębności (od przyrody)
w społ. średniowiecznym- żyło się bezpieczniej (życie było zaprogramowane, brak możliwości zmiany statusu, pewność, prosty system przejmowania cechów-poczucie trwałości)
wolność- w sensie pozytywnym „do” lub w sensie negatywnym „od”- jest czasem ciężarem, problem człowieka co zrobić z wolnością ( większość ludzi nie chce tej wolności) wolność niesie ze sobą zagrożenia- konieczność wyboru ( lęki, niebezpieczeństwa)
mit Raju- mit o zyskaniu wolności, opowieść o zerwaniu więzi pierwotnej i zdobyciu wolności jednostkowej
odróżnia renesans od reformacji ( w kulturze polskiej jest jednym z elementów renesansu), kościół katolicki do renesansu daje człowiekowi pewność i bezpieczeństwo (np. kupowanie odpustów)
protestantyzm- daje człowiekowi indywidualność, bardziej osobisty kontakt z Bogiem
analiza osobowościowa Lutra- szuka w nim początków myślenia autorytarnego, podwójność (buntownik, szuka autorytetu)
renesans- kumulacja kapitału, stłamszenie mieszczaństwa, otworzył drogę wolności przez niepewność, reformacja- wyrwanie z machiny kościoła ( która dawała poczucie bezpieczeństwa)
skierowanie do ludzi przekonania, że świat jest niepewny
mechanizmy ucieczki przed wolnością
autorytaryzm- szukanie wtórnych więzów, szukanie kogoś, komu można się podporządkować, albo kogoś kogo można zdominować
żądza władzy nie jest naturalnie przypisana człowiekowi
sadysta- nie moc życiowa (moc i dominacja wykluczają się), kieruje się obowiązkiem, koniecznością ( wykonywanie rozkazów)
układ ten jest dynamiczny- osoba sadystyczna wobec kogoś może być masochistyczna wobec kogoś kto stoi wyżej od niej
system faszystowski- ważna rola autorytetu: 1.autorytet racjonalny ( obydwie strony mają „ten sam cel”- dążenie do celu zmniejsza dystans np. uczeń/ nauczyciel) 2.autorytet oparty na zakazie ( cel przeciwstawny, np. niewolnik/pan, niewolnik może racjonalizować swoją sytuację- np. czuć się uzależnionym lub sympatyzować ze swoim panem)
system autorytarny dzieli ludzi na dwa typy: ludzie którzy mają władze/ ci co jej nie posiadają
w systemie autorytarnym nie ma rewolucji (zmiana systemu) tylko rebelie (zmiana wodza)
charakter autorytarny- lubi myśleć, że jest kierowany przez ślepy los (fatum), myśli w kategoriach grzechu pierwotnego (skalanie niemożliwe do usunięcia), wieczna wiara w katastrofę, działa w imię wielkich autorytetów, narodu, boga, obowiązku, broni dobrego imienia przeszłości, jest przeciwko koncepcji równości, wierzy w autorytet
drobnomieszczaństwo wylansowało hitleryzm ( poczucie utraty prestiżu, w związku z kryzysem gospodarczym-zrównanie się klas), autorytet jako magiczny przewodnik, który ma rozwiązać problemy
Mechanizmy ucieczki od wolności: 1 pozytywne ( spontaniczny związek z przyrodą i z ludźmi/ twórcza praca jednostki- jednostka nie traci swej osobowości) 2. negatywne: autorytaryzm(opisany wyżej), destrukcyjność-( sadyzm nie miał na celu zniszczenia swojego obiektu, tu dąży do zniszczenia, ciągłe uczucie wrogości wobec innych, gdy nie możemy jej spełnić obracamy ją przeciw sobie, ucieczka przed niemocą) U Freuda wrogość bierze się z popędu śmierci (jest instynktowna) U Fromma wrogość nie jest instynktowna, są różnice we wrogości u różnych jednostek, rodzi się pod wpływem warunków. Destrukcyjność jest wynikiem niespełnionego życia. Mechanistyczny konformizm- uczymy się go we wczesnym dzieciństwie, wyłączenie myślenia, wypływa z tłumienia krytycznego myślenia, dostosowanie się do reszty świata, pseudomyślenie- dowiadujemy się czegoś od kogoś innego i uznajemy to za własny pogląd.
jeśli człowiek nie podejmuje wyzwania, aktywnego pracowania nad sobą- efektem jest stracone życie, pseudomyślenie, podporządkowanie się, irracjonalność
racjonalizacja- działania mające pozory działania racjonalnego, będące jednak irracjonalne, próba racjonalnego wytłumaczenia pobudki pozaracjonalnej ( np. wrogość narodu niemieckiego przybierała pozory konieczności obrony przed innymi)
typologia: ze względu na orientacje psychiczną dzieli ludzi na biofili/ nekrofili
są to pewne postawy wobec życia, nekrofilia w sensie seksualnym ( tak jak rozumiemy ją potocznie jest ostatnim stadium nekrofilii)
biofilia- ukochanie życia, człowiek taki dąży do podtrzymania życia ( rozwój, pełne działanie, chce zmian, rozwoju, ruchu) zawsze idzie do przodu nie patrzy w przeszłość
nekrofilia- ukochanie śmierci, człowiek o tej postawie lubi unieruchamiać wszystko (wszystko powinno być idealne, zastygnięte) fascynacja techniką, automatyzmem( nie są związane z życiem), czystość, pedantyczność, chcą „konserwacji” życia, fascynacja przeszłością (odwołanie do dawnych legend, do dawnej siły np. u Hitlera)
„ O sztuce miłości”- próbuje pokazać jak można rozumieć miłość, miłość jako rodzaj postawy wobec życia, postawa pełnej aktywności ( z Marksa)
Lata 30- antropologia amerykańska pod wpływem Freuda, wyprawa Freuda i Junga do Stanów, Freud nie miał jeszcze renomy w Europie, zrobił furorę w Stanach
Freudyzm w Stanach był masowym ruchem, Franz Boas potępiał freudyzm ( jako rodzaj redukcjonizmu), badania antropologiczne podważyły Freuda np. Margaret Mead (jednak potem zbliża się do freudyzmu)
Masowa ucieczka psychoanalityków do Stanów wraz z początkiem hitleryzmu (także Fromm)
kulturaliści- Fromm, Karen Horney, Harry Stack Sullivan
KAREN HORNEY 1885-1952
przyjeżdża do Stanów w 1932, zajmuje się psychoanalizą, polemizuje z Freudem, jest przeciwko instynktowi śmierci i jego koncepcji kobiety, zarzuca mu zbytnią orientację biologiczną, dualizm mechanicyzm ewolucyjny.
Nie zgadza się z jego koncepcją choroby- nerwicy- wg Horney nerwica jest przez czynniki kulturowe, wynika z zakłócenia kontaktów między ludźmi
choroba/ zdrowie- różnica może być wykazana tyko w kontekście danej kultury( tak samo było u Benedict)
nerwica jest pewnym brakiem, konflikt wewnętrzny jest wynikiem kontaktów międzyludzkich (lęk, samotność)
u Freuda zazdrość o członek, u Horney, na odwrót zazdrość o ciążę u mężczyzn
Horney- pokazuje tragizm człowieka, mówi o wychodzeniu przeciwko własnym konfliktom (nerwica, lęki- musimy zwalczać je sami)
HARRY STACK SULLIVAN 1892-1949
na początku specjalizuje się w schizofrenii
psychiatria zajmuje się stosunkami międzyosobowymi- jednostka nie jest izolowana od innych, zawsze jest w relacjach z innymi
choroba wynika ze związku z innymi ludźmi
teoria osobowości, osobowość- trwały wzorzec powtarzających się sytuacji międzyludzkich
potrzeby: dążymy do bezpieczeństwa (związane z kulturą) i zadowolenia ( związane z biologią)
ABRAM KARDINER 1891- 1981
zajmuje się freudyzmem, odchodzi od kompleksu Edypa i seksualizmu dziecięcego
pytanie: skąd biorą się charakterystyczne dla danego społeczeństwa (kultury) cechy charakteru poszczególnych ludzi?
relacja między osobowością a kulturą- odmienne sposoby wychowania tworzą inny rodzaj osobowości
kultura- zwyczajowe regularności między jednostkami i zorganizowane sposoby postępowania wobec świata zewnętrznego
podstawowa struktura osobowości- wspólne członkom danej grupy cechy psychiczne
podstawową instytucją wychowanie: pierwotne (to jak jednostka działa, myśli, w co wierzy, oparte na wychowaniu) wtórne ( system projekcji, rzutowanie na inne rzeczy tego co my myślimy, czujemy- religia, rytuał, sposoby myślenia, tabu)
ujednolicenie wzorów wychowania sprawia, że mamy do czynienia z podobną strukturą osobowości
Du Bois ( badania na Alorczykach???) Linton ( badania na Komanczach)- dali mu materiały badawcze, w jaki sposób wychowują dzieci i jak to rzutuje na kulturę
Komancze- zajmują się dziećmi, troszczą się o nie, rzadko je karzą- wpływa to na ich osobowość- mają stabilną osobowość, pewni siebie, nastawieni na sukces, inny stosunek do Boga (nie proszą tylko wymagają)
Alorczycy (???)- mniej zajmują się dziećmi, rodzeństwo się wspiera, ojciec despotyczny, matka pracuje (wzajemna niechęć między rodzicami), inny typ osobowości
stosunki z transcendencją- odbiciem stosunków z rodzicami
to co zdobywamy w procesie wychowania rzutujemy potem na cały świat
1 impulsy koło XVIII wieku Giovanni Battista Vico 1725 „Nauka nowa”- nauka o kulturze na wzór nauk naturalnych, teksty „dzikich” nie są naiwne- są głęboko poetyckie (opisują świat w kategoriach metafory, mitu, symbolu, nie można ich czytać dosłownie w pewien sposób kodują/opisują świat
mity to historie społeczeństw- uogólniają ludzkie doświadczenia
człowiek poznając świat poznaje kształt własnego umysłu
verum factum- człowiek jest sam twórcą samego siebie- „Nauka nowa” miała pokazać ten proces-jest zawsze dwukierunkowy: człowiek tworzy społeczeństwo na wzór umysłu potem ono tworzy jego
człowiek wytwarza świat w miarę tego jak go poznaje
układanie świata w swoim porządku- strukturyzacja
człowiek nigdy nie jest dany, jest określony przez stosunki społeczne, traktuje świat na dystans (poprzez mit, język, metafory) - myśl prestrukturalistyczna
początki strukturalizmu:
językoznawca, bada sanskryt
w badaniach istotna synchronia
zastanawia się nad nowymi jakościami w języku, nowy sposób patrzenia na język
język/ mowa- w strukturalizmie nie są synonimami!
wcześniej XVII wiek- gramatycy z Port Royale uważali, że język jest odbiciem myśli (to co myślimy wypowiadamy), język jest zwierciadłem myśli
1916 „ Kurs językoznawstwa ogólnego”- kwestia świadomości tego, że znak językowy może być arbitralny (jest umowny nie ma więzi nazwy z przedmiotem)
język jako system (a nie struktura!!!) wewnętrznie powiązanych określonymi relacjami elementów
badanie nad językiem jako systemem w ujęciu synchronicznym ( nie rozwój)
Podział języka na
LANGUE (JĘZYK, abstrakcyjny system, rodzaj kodu)
PAROLE (MOWA JEDNOSTKOWA, wypowiedź, konkretny akt mowy)
LANGAGE ( MOWA, jako coś pośredniego, wszystkie istniejące i potencjalne parole, jest jednocześnie abstrakcyjna i konkretna, rodzaj mediacji)
Językoznawcy badają konkretny akt mowy- parole aby dotrzeć do langue
Strukturalizm tworzy sobie przedmiot badań, żeby stworzyć przedmiot badań trzeba „otrzepać go” z jego konkretności, stworzyć z niego strukturę
Rosyjski filolog, badania nad fonologią
Fonem-najmniejsza nierozkładalna liniowa cząstka języka, sama nie posiada własnego znaczenia ale buduje je w oparciu o cechy różnicujące (tzw. cechy dystynktywne), zmiana cechy dystynktywnej powoduje zmianę znaczenia wyrazu, istotny jest system różnic, znaczenie zyskuje się przez różnice np. gdy zamiast „d” użyjemy „t” otrzymamy inny wyraz)
głoska jest konkretna( gdy mówimy słyszymy głoski), fonem jest abstrakcyjny (jest wiązką cech np. dźwięczność/ bezdźwięczność)
morfem-część wyrazu, rozkładalna, posiada znaczenie, morfemy dzielimy na gramatyczne(wskazują na relację z systemem) i leksykalne ( niosą znaczenie leksykalne, odnoszą się do znaczenia)
u Levi- Straussa: fonem-> morfem-> semanten( morfem leksykalny?)->mitem
fonologia przechodzi od uświadomionych zjawisk do nieuświadomionej struktury
metodę fonologiczną wg.Trubeckiego wykorzystuje Levi-Strauss w badaniach antropologicznych, podobieństwa:
przejście od tego co konkretne i uświadomione (parole-wypowiedź) do nieuświadomionej struktury języka
badanie nie elementów tylko związków między elementami, ważna nie treść tylko układ
pojęcie systemu (struktury)
fonologia zmierza do odkrywania ogólnych praw przez indukcję lub wywodzonych logicznie, odnalezienie podstawowych struktur ludzkiego umysłu
Adolf Bastian- idee elementarne/ludowe- podstawowe rzeczy w ludzkim umyśle istnieją jako potencjalności, pod wpływem życia idee elementarne przechodzą w ludowe, próbuje znaleźć podstawowe struktury ,które realizują się w konkrety
Levi-Strauss- szuka podstawowych elementów ludzkiego myślenia
bada pokrewieństwo i struktury pokrewieństwa
zajmował się filozofią
wyjeżdża do Stanów (podczas II wojny światowej uczy się u Jakobsona)
Dzieła: „Elementarne struktury pokrewieństwa”- 1949, „Rasa i historia”- 1952, „Smutek tropików” 1955, „Antropologia strukturalna” 1958
W kulturze wszystko można badać jak język ( np. krążenie informacji,, komunikacje werbalną, gospodarkę- to też forma komunikacji- krążenie dóbr i usług, wymiana małżeńska- krążenie kobiet)
Edmund Leech- zajmował się strukturą pokrewieństwa pod wpływem Levi-Straussa, często z nim polemizuje
„szkoła brytyjska”- inne podejście do pokrewieństwa R. Firth, Edward Evans Pritchard, „szkoła francuska”- Levi-Strauss
POKREWIEŃSTWO
Badania nad pokrewieństwem w antropologii brytyjskiej, francuskiej, częściowo w amerykańskiej w Polsce mało kto się tym zajmował
XVIII wiek- 1724 „Życie amerykańskich dzikich” ojciec Franciszek Lafitau, zwraca uwagę na to, że mamy często do czynienia z różnymi systemami pokrewieństwa (odmienność różnych systemów)
1861- dwie ważne książki: 1 „ Das Mutterecht” Bachoffena- na początku heteryzm- chaos płciowy, potem matriarchat (matrylinia), nacisk na linie i pokrewieństwo (realne)- wychodzi od rodziny greckiej 2 „Ancient Law” - Henry Summer Maine-na początku patriarchat, wychodzi od rodziny rzymskiej- agnaci- przypisani do rodu, kognaci- realni krewni, związki krwi, rodziną byli wszyscy ci którzy byli pod władzą ojca. Pokrewieństwo - rodzina lub ludzie którzy są spokrewnieni przez prawo (pokrewieństwo nie tylko jako związki krwi)
1871- Lewis Morgan- system pokrewieństwa- rodzina i pokrewieństwo związane są z pewnymi prawidłościami ( możemy mówić o modelach, są pewne podstawowe schematy)
zwraca uwagę na terminologię
John Ferguson McLennan- „Primitive marriage”- uznał, że terminy pokrewieństwa są czymś innym niż związki krwi (mogą się pokrywać ale nie muszą), terminologia pokrewieństwa to oznaczanie statusu społecznego
Emil Durkheim- najważniejsza jest kwestia statusu społecznego a nie biologia ( np. różne podejście do dzieci ślubnych i nieślubnych)
Dyskusje nad terminami pokrewieństwa :
Alfred Louis Kroeber- 8 kategorii nazewniczych:
rozróżnianie pokoleń (dziadków ojców itd.)
rozróżnianie płci osoby określanej (przynajmniej dla najbliższych krewnych, ojciec-matka)
rozróżnienie pokrewieństwa i powinowactwa
rozróżnienie linii własnej i bocznych ( np. swoje rodzeństwo od kuzynostwa)
rozróżnienie płci osoby pośredniczącej ( wój-brat matki, stryj-brat ojca, inna nazw w systemach unilinearnych)
rozróżnienie względnego wieku (inne terminy dla młodszego i starszego rodzeństwa)
rozróżnienie relacji zależne od płci ( brat i siostra inaczej nazywają swoich rodziców)
kryterium stanu osoby pośredniczącej ( w zależności od tego czy żyje czy nie)
kryteria te występują łącznie ( im ich więcej tym bardziej skomplikowany system)
1928- Robert Lowie- książka na temat egzogamii, późniejsze koncepcje oparte na tej książce, najważniejszą rzeczą w kulturze jest egzogamia (strukturalny powszechnik)- nie ma społeczeństwa w którym nie ma zakazów egzogamicznych
Radcliffe-Brown- interesuje się pokrewieństwem, najważniejsza jest dla niego struktura społeczna, zauważa, że pokrewieństwo określa to jakie ludzie mają względem siebie obowiązki
Jednemu terminowi pokrewieństwa odpowiada zespół praw i obowiązków ( przejmuje to Levi-Strauss)
1949- „Elementarne struktury pokrewieństwa”- Levi-Strauss, „Social Structure” George Murdock- badanie różnych systemów pokrewieństwa (porównuje ok. 200 różnych kultur) pierwsza synteza tego typu badań, próbował pokazać jak następowały po sobie poszczególne typy organizacji społecznej i jak te typy były skorelowane ze strukturą społeczeństwa
Levi-Strauss- zakłada, że w kulturze istnieje wymiana kobiet, próbuje podkreślić rolę powinowactwa ( Murdock zajmuje się bardziej pokrewieństwem)
Opiera się na koncepcji Tylora, Freuda- najwcześniejsze grupy stanęły przed dylematem- konieczność zawarcia sojuszu zamiast wyniszczenia się, sojusz następuje za pomocą wymiany krewnych na powinowatych (tzn. oddajemy krewną dostajemy powinowatych)
Zasada aliansowa- istotą pokrewieństwa jest powinowactwo
Rodzina- wywodzi się z małżeństwa, składa się z męża żony i dzieci
Członkowie związani więzami: prawnymi, gospodarczymi, religijnymi, siecią zakazów seksualnych
Radcliffe-Brown wyróżnił w rodzinie coś co było związane z relacją pomiędzy dzieckiem a jego wujem (przejmuje to Levi-Strauss)
Awunkulat- specyficzna relacja pomiędzy synem matki a bratem matki
Pokrewieństwo ma podobne relacje jak w języku (opozycje binarne)
Istnieje ukryta struktura pod tym co jest realnymi działaniami
To co jest realnym pokrewieństwem tworzy dwa systemy- 1 system nazw (słownictwo) 2 system postaw ( psychologiczne np. szacunek, strach)
Różnice między nazwami a postawami (Brown twierdził że są związane)
2 typy postaw - 1 płynne 2 sztywne- mają odbicie w ceremoniale, usankcjonowane w tabu
punktem wyjścia struktura 4 elementowa : układ 4 osób, 3 mężczyzn- mąż, syn, wuj i kobieta-jego siostra
między nimi zawsze jest opozycja, podstawową relacją opozycja między wujem a mężem
u Radcliffe-Browna była tylko relacja wój-syn, uważał, że istnieją dwie możliwości: w patrylinii- ważny jest ojciec (brat matki mniej istotny) w matrylinii- wuj jest najważniejszy w rodzinie, wymaga szacunku- dziecko należy do lineażu matki
wg Levi-Straussa muszą być 4 elementy (wuj->siostra-> jej mąż->syn)- tzw. atom pokrewieństwa
Ważne są trzy relacje: 1 stosunek pokrewieństwa (stosunek między matką i jej bratem) 2 stosunek więzi (między małżonkami) 3 stosunek filiacji (między rodzicami a dzieckiem)
Leech nie zgadza się na tworzenie struktury w oderwaniu od badań empirycznych ( nie ma związku z rzeczywistością)
Levi-Strauss bada terminologie pokrewieństwa analiza ta staje się celem samym w sobie, próbuje połączyć formę językową z typem pokrewieństwa
Analiza bajki rosyjskiej
ślub rodziców- w legendach często mamy do czynienia z kazirodczymi zaślubinami ( w legendach typu Grzegorz, Halban, nie ma tego wątku w micie o Edypie)
transformacja bajkowa zmiany systemu władzy ( król nie chce mieć zięcia, bajkowa królewna nigdy nie ma brata)
kazirodcze małżeństwa brat- siostra- pokazuje stary system ( królewna przekazuje władzę) i nowy system syn- dziedziczy władzę
bajka pokazuje stosunki dynastyczne-świadczy o przemianach mimo tego, że jest fikcją
ocalenie chłopca ( Lajos, Edyp pozostawiony w górach a nie utopiony jak w folklorze- transformacja)
dziecko dostaje często znamię śmierci (stygmat śmierci zamiast prawdziwej śmierci)
symbol inicjacji, znaki mają też funkcje identyfikacyjne
przejście przez wodę- ma charakter przejścia trudnej drogi ( w beczce, w brzuchu ryby)- predestynuje człowieka do ważnego miejsca (wątek koronacji)- tak jak Edyp w górach- skierowanie go na wodza narodu
zostaje uratowany np. potwór go nie pożera tylko go wychowuje) wątek karmienia do wątku wychowania ( pasterz jako przekaziciel dzieci, donosi je na dwor królewski)
w tych opowieściach pokazane jest napięcie pomiędzy matriarchatem (matka zajmuje się dzieckiem) a patriarchatem (dziecko które nie ma ojca, jest bezimienne)
moment oddania dziecka komuś innemu, Edyp pozbawiony rodziców, wychowywany przez przybraną matkę
wątek matczyny z matriarchatu łączy się z wątkiem inicjacji ( ważna rola kobiety, zakaz kontaktu z kobietami, przypisanie inicjowanym wspólnych matek)
zwierze wychowujące dziecko, wątek potwora krzyżuje się z wątkiem chłopca wychowywanego tylko przez matkę
osoby znajdujące dziecko- nadają mu nowe imię (tak jak w inicjacji)
oddalenie dziecka- im bajka nowsza tym większe oddalenie, w dawnych opowiadaniach- dzieci rzuca się na pożarcie w pobliskim lesie ( inicjacja też odbywała się w bliskim miejscu)
bohater oddala się- przyczyna odejścia- chłopiec staje się mężczyzną ( wątek inicjacyjny)- idzie szukać żony (jest bezimienny, brak ojca jest bez rodu)
Bajka jest symboliczną opowieścią o dorastaniu
Król Edyp jest momentem przejściowym- jest transformacją, jako bezimienny wchodzi jako zięć, jednocześnie jest synem
Łączy dwa wątki- zdobywa władzę przez Jokastę, swoją żonę, ale jest synem króla
Stary system- mężczyzna zyskuję władzę po królu poprzez ożenek z królewną (matrylinia)
Nowy system- władzę po królu dziedziczy jego syn
W dawnych bajkach zabicie teścia nie jest przestępstwem, w systemie patriarchalnym jest największym przestępstwem
Funkcję córki przejmuje Jokasta, wdowa po królu
Edyp różni się od bajki- bohater się żeni- w bajce jest to zakończenie 1 apoteoza Edypa- zaraz po niej upadek przez rozpoznanie, kazirodztwo zostaje objawione na samym końcu, 2 apoteoza w Edypie z Kolonoss- bohater opuszcza dom udaje się gdzieś w odosobnienie (do gaju Eumenid) kult ziemi w Grecji, Edyp pochłonięty przez ziemię
Grecy byli narodem kolektywnym, w momencie rozpadu więzi rodowych zainteresowanie człowiekiem jako jednostką
Edyp potępiony przez zbiorowość odchodzi od niej, pożegnanie jako narodzenie człowieka jako indywidualnej jednostki
Mit o Edypie- jako symbol inicjacji i zetknięcie patriarchatu z matriarchatem
Analiza morfologiczna bajki rosyjskiej - Levi-Strauss polemizuje z Proppem
Strukturalizm- oskarżany o formalizm, Levi-Strauss chce wykazać na czym polega różnica
Formalizm Proppa oddala od konkretu, Levi-Strauss przybliża do konkretu
Punktem wyjścia Proppa- przekonanie o jednym modelu bajki magicznej (wszystkie bajki to warianty tego modelu)
Bajki i mity sprowadzone do podstaw morfologicznych są podobne ( tak było u Proppa), ale wiele społeczeństw posiada i bajki i mity i odczuwa wyraźną różnicę między nimi, mogą być podobne w opowieściach, jednak mit jest zawsze obwarowany zakazami religijnymi (np. recytujemy go w określony sposób, czasem tylko określone osoby mogą go recytować), bajka nie ma tych zakazów
Wyznaczanie opozycji binarnych (między bajką a mitem)
Opozycje w bajce są opozycjami słabszymi (społeczne, moralne, lokalne np. miejsce-miejsce, moralny-niemoralny) w micie- wielkie opozycje kosmologiczne np. życie-śmierć
Mit musi być spoisty logicznie, jest podporządkowany ortodoksji religijnej i presji zbiorowej ( nie dotyczy to bajki)
Bajka daje więcej możliwości( większej ilości permutacje-zniekształcenia)
Wg Proppa czysta bajka istnieje w społeczeństwach chłopskich, rozkład bajki pod wpływem cywilizacji
Wg Proppa bajka pochodzi z mitu (ewolucjonizm, interesują go przekształcenia, geneza), Levi-Strauss się z tym nie zgadza, bajka i mit istnieją obok siebie ( nie interesuje go geneza, bo nie mamy dostępu do mitów starożytnych)
Strukturalizm- jest synchroniczny, próbuje dotrzeć do struktur ludzkiego myślenia- szuka tego w języku, gospodarce wymianie itd.- jaka struktura oddolna buduje to co na powierzchni?
Wg Levi-Straussa i bajka i mit wykorzystują wspólną substancje ale w inny sposób ( nie ma opozycji dawne- nowe ale opozycja w różnych skalach- mała skala-bajka, duża-mit)
Problem badania Proppa- brak wiadomości historycznych o tym co było wcześniej, Levi-Strauss zarzuca mu że wyrywa rzeczy z kontekstu kulturowego
Propp wyróżnia w bajce treść (część drugorzędna) i formę (elementy stałe), formalizm zakłada, że trzeba odróżnić formę od treści, zajmuje się badaniem formy
Levi-Strauss - treść i forma są tej samej natury i podlegają tej samej analizie ( dla strukturalisty), zarzuca Proppowi że nie zajmuje się treścią- sam unicestwia przedmiot swych badań, zgubił różnorodność bajkową ( sprowadzając wszystkie bajki do jednego modelu)
Propp odkrył, że treść jest zamienna ( czy to znaczy, że jest dowolna?- postać pełni pewną funkcję, czy gdy zmienimy postać to funkcja też się zmieni??- wg Levi-Straussa wykonawca jest nosicielem pewnej cechy np. gdy zamienimy sowę(noc) na orła (dzień) to mają inne cechy
cecha jest kontekstem postaci, dowolność w bajce nie istnieje, wymieniając postaci zmieniamy kontekst, przez zmianę cechy zmieniamy kontekst działania i znaczenie bajki
dzięki głębokiej analizie możemy odkryć pod różnorodnością stałość
Levi-Strauss- wychodzi od konkretu, otrzepuje go z różnorodności, dochodzi do struktury i wraca do konkretu, Propp wychodzi od konkretu, robi z niego absolutne uproszczenie, nie wraca to konkretny- to główny zarzut który stawia mu Levi- Strauss
Propp uważa że Levi- Strauss źle go zrozumiał- twierdzi, że nie chodziło mu o formalizm tylko o ujęcie historyczne (chęć wykrycia stadialności, rozwoju kultury-wątek ewolucjonistyczny)
Propp próbuje pokazać, że badanie bajek może doprowadzić do rekonstrukcji światopoglądu ludzi żyjących we wcześniejszych epokach
Przekaz mitologiczny/folklorystyczny może odnosić się do pewnych form życia społecznego
Ma na celu wskazanie na rytualną genezę literatury-bierze się z obrzędu
Bajka jest dla niego „archiwum zbiorowej pamięci”- rodzaj nieświadomości zbiorowej (ludzie sami nie rozumieją o czym opowiadają)
Bruno Bettelheim- freudysta, interpretuje mit o Edypie
Baśń/mit- różnica polega na tym, że mit pokazuje destrukcyjne działanie sił edypalnych ( popędów), w bajce/baśni te same siły są oswojone
Baśnie zwracają uwagę na konflikt edypalny nie tylko dziecka, także dorosłych ( dziecko zmaga się z własną edypalnością, zderza się z nią także dorosły)
Ma dwie strony- konflikty podmiotów edypalnych- dziecka i dorosłych
ALFRED ADLER 1870-1937
CARL GUSTAV JUNG 1875-1961
ERICH FROMM 1900-1980
POTRZEBA |
PRAWIDŁOWA FORMA ZASPOKOJENIA |
KONSEKWENCJE NIE ZASPOKOJENIA |
1 ZWIĄZANIA SIĘ |
MIŁOŚĆ |
NARCYZM |
2 TRANSCENDENCJA |
TWORCZA DZIAŁALNOŚĆ |
TENDENCJA NISZCZYCIELSKA |
3 ZAKORZENIENIE (WŁASNE MIEJSCE) |
BRATERSTWO |
KAZIRODZTWO |
4 POCZUCIE TOŻSAMOŚCI |
INDYWIDUALNOŚĆ |
STADNY KONFORMIZM |
5 UKŁADY ODNIESIENIA I CZCI |
ROZUMNA DZIAŁALNOŚĆ CZŁOWIEKA |
IRRACJONALNOŚĆ |
WPŁYW PSYCHOLOGÓW NIEMIECKICH NA ANTROPOLOGIĘ AMERYKAŃSKĄ
STRUKTURALIZM
FERDINARD DE SAUSSURE 1857-1913
ROMAN JAKOBSON 1896- 1982
CLAUDE LEVI- STRAUSS 1908
WŁODZIMIERZ PROPP 1895- 1970
Wyszukiwarka