Formy rehabilitacji w WTZ Rehabilitacja w pedagogice jest to: roddziaływanie mające na celu przystosowanie do życia społecznego osób, które pod pływem wrodzonych lub nabytych wad rozwojowych doznały utraty zdrowia i zdolności do pracy. Rehabilitacja opiera się na współdziałaniu lekarzy - specjalistów z psychologami i pedagogami, niekiedy również z zakładami zatrudniającymi osoby rehabilitowaner1;
Ustawa z dn. 27 sierpnia 1997 roku (Dz.U. z 1997r. Nr 123 poz 776, z póź. zmianami) o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych przypisuje WTZ-om rozbudowane funkcje i zadania. Art. 10a ust. 1 ustawy stwierdza, że: rWarsztat oznacza wyodrębnioną organizacyjnie i finansowo placówkę stwarzającą osobom niepełnosprawnym niezdolnym do pracy możliwość rehabilitacji społecznej i zawodowej w zakresie pozyskania lub przywracania umiejętności niezbędnych do podjęcia zatrudnieniar1;.

Realizacja przez warsztat powyższego celu, odbywa się przy zastosowaniu technik terapii zajęciowej, zmierzających do rozwijania:
- umiejętności wykonywania czynności życia codziennego oraz zaradności osobistej
- psychofizycznych sprawności oraz podstawowych i specjalistycznych
umiejętności zawodowych, umożliwiających uczestnictwo w szkoleniu zawodowym albo podjęcie pracy.
W zamyśle ustawodawcy, Warsztaty Terapii Zajęciowej, poprzez skuteczną rehabilitację społeczną, stają się elementem rehabilitacji zawodowej, a tym samym pośrednią formą w przejściu do zatrudnienia na chronionym lub ew. otwartym rynku pracy. Niestety widzimy, że praktyka w tym zakresie odbiega od tych założeń, brak bowiem miejsc pracy dla osób z niepełnosprawnością intelektualną zarówno w zakładach pracy chronionej jak i na otwartym rynku pracy.
Główną funkcją rehabilitacji jest umożliwianie osobom z niepełnosprawnością intelektualną osiągania i utrzymywania optymalnego poziomu funkcjonowania intelektualnego, fizycznego, psychicznego, społecznego i narządu zmysłów.
W WTZ prowadzone są różnego rodzaju metody i techniki pracy, które mają oddziaływać usprawniająco na sferę fizyczną, ale także na sferę psychiczną uczestników poddawanych tej formie rehabilitacji.
Rehabilitacja uczestników odbywa się poprzez różne formy terapii :

- SPOŁECZNĄ, która ma za zadanie umożliwienie osobom niepełnosprawnym uczestniczenie w życiu społecznym. Realizowana jest poprzez naukę wyrobienia zaradności osobistej oraz pobudzenie aktywności społecznej. Rehabilitacja społeczna to także likwidacja barier urbanistycznych, architektonicznych, technicznych, a więc dostosowywanie budynków użyteczności publicznej do potrzeb osób niepełnosprawnych.

-USPRAWNIENIE PSYCHICZNE, które ma na celu przede wszystkim pomoc w zaakceptowaniu przez uczestników WTZ swojej niepełnosprawności. Realizuje się to poprzez odpowiednio dobraną i prowadzoną pracę, uczestnik odzyskuje wiarę we własne siły, nabiera poczucia własnej wartości oraz samoakceptację, dla wielu niepełnosprawnych intelektualnie sam fakt uczestnictwa w terapii zajęciowej ma olbrzymie znaczenie, gdyż upatrują się w tym nowych możliwości zawodowych. Ważnym elementem jest odwrócenie uwagi od swojej niepełnosprawności i własnej osoby, a zwrócenie tej uwagi na wykonywaną pracę.

- USPOŁECZNIENIE jest kolejną ważną formą rehabilitacji, gdyż każdy człowiek dąży do zachowania niezależności społecznej. Niesamodzielność w życiu bowiem zagraża normalnemu funkcjonowaniu w społeczeństwie, pozbawia przywileju uczestnictwa w grupie, daje poczucie niższości, odrzucenia. Często osoby niepełnosprawne wycofują się z życia społecznego. Dlatego też umożliwienie powrotu do pełnienia funkcji społecznych jest jednym z zadań terapii zajęciowej, na który zwraca się w WTZ szczególną uwagę.

- UZAWADAWIANIE- w WTZ w ramach rehabilitacji zawodowej niektórych uczestników przygotowuje się do podjęcia pracy w zakładach pracy chronionej lub zakładach aktywizacji zawodowej, ma to na celu przygotowanie uczestników rokujących nadziejna uzawodowienie w takim zakresie, który pozwoli im funkcjonować na wolnym rynku pracy. Większość uczestników jednak poddawanych jest terapiom przez pracę w formie działań terapeutycznych i przystosowawczych do funkcjonowania w codziennym życiu i samodzielnego radzenia sobie z trudnościami dnia codziennego.

- FIZYCZNA (ruchowa), polega na takim racjonalnym organizowaniu wszelkich codziennych czynności (mycie się, jedzenie, spacery, wszelki ruch związany z biegiem normalnego życia). Zadaniem terapii ruchowej jest dostarczenie warunków, w których osoba niepełnosprawna intelektualnie osiągnęłaby minimalnym wysiłkiem zamierzony cel danej czynności przede wszystkim przez stworzenie racjonalnych nawyków, a więc stereotypów dynamicznych (oszczędność wysiłkowa) i stworzenia pożądanego do celów terapeutycznych rytmu czynności.
Rehabilitacja ruchowa polega także na usprawnieniu wszelkich zaburzonych funkcji fizycznych w przypadku sprzężonych niepełnosprawności (dziecięce porażenie mózgowe, oraz inna niepełnosprawność ruchowa wrodzona lub nabyta). Rehabilitacja ruchowa to także sport oraz udział w olimpiadach specjalnych i zawodach sportowych dla niepełnosprawnych.

- MUZYKOTERAPIA r11; wykorzystuje wpływ muzyki na psychosomatyczny ustrój człowieka, poprawia poczucie własnej godności, powoduje wzrost samoakceptacji, redukuje stres i niepokój, zachęca także do wyrażania uczuć tak w formie werbalnej jak i niewerbalnej. W przypadku osób niepełnosprawnych poprawia kontrolę nad odruchami, a także rozwija społeczną orientację w otoczeniu.

-PSYCHOTERAPIA - planowe, intencjonalne, systematyczne oddziaływanie na uczestnika, przy pomocy słowa w ramach specyficznego kontaktu, w celu osiągnięcia sprecyzowanego celu, przy pomocy różnych metod czy technik. Psychoterapia w WTZ to także działania mające na celu naukę osób z intelektualną niepełnosprawnością prawidłowych funkcji w środowisku ludzi zdrowych. La uczestników zbyt pobudzonych emocjonalnie przygotowane są specjalne zajęcia wyciszające.

- ARTETARAPIA to: rszeroko rozumiana terapia sztuką, polega ona na wykorzystaniu różnych środków artystycznych, które ułatwiają uczestnikowi ekspresję emocjir1;
Terapia sztuką może służyć zarówno odczytywaniu stanu aktualnego uczestnika jak i celowemu animowaniu jego psychiki, tak aby osiągnął on pożądane stany emocjonalne, aby był zdolny myśleć i działać inaczej, to znaczy dla niego samego lepiej. Niezwykle pożyteczne jest tutaj wzmocnienie zaufania do siebie, podniesienie samooceny lub wzbudzenie entuzjazmu do pracy twórczej. Uczenie się bowiem jakiejkolwiek umiejętności poprawia koncentrację, koordynację, daje satysfakcję i przyczynia się do ogólnego rozwoju jednostki. Działalność artystyczna stwarza także możliwości i może nadać życiu nowe znaczenie i sens.
- CHOREOTERAPIA r11; ta forma nie jest terapią w przyjętym tego słowa znaczeniu, jest rozwojem poprzez taniec i ma na celu uaktywnienie sił samouzdrawiających, opiera się na twierdzeniu, że nie ma złych doświadczeń, są jedynie bardziej lub mniej intensywne.

- HYDROTERAPIA r11; jest to dział lecznictwa fizykalnego. Kąpiel ma działanie wspomagające w usprawnianiu ruchowym. Ma pobudzające właściwości dla osób z konkretnymi schorzeniami, należy jednak wspomnieć, że nie dotyczy uczestników z epilepsją.

- HIPOTERAPIA r11; to terapia, która swoją specyfikację zawdzięcza koniowi biorącemu udział w terapii. To właśnie obecność konia - "współterapeuty" - sprawia, że jest to wyjątkowa i niepowtarzalna metoda terapeutyczna dająca zupełnie nowe i niespotykane w innych terapiach możliwości. Jest ona jednak ściśle powiązana z innymi metodami rehabilitacyjnymi i terapeutycznymi i w pełni korzysta z ich dorobku. Szczególnie efektywna w przypadku MPD (mózgowego porażenia dziecięcego)

- ZAJĘCIA LOGOPEDYCZNE r11; mają na celu usprawnianie mowy nauką metod alternatywnych komunikacji poza werbalnej (metoda Blissa, piktogramy Podyszewskiej)

Poza w/w głównymi formami terapii w WTZ wprowadzone są także dodatkowe metody terapii:

-RUCH ROZWIJAJĄCY WERONIKI SHERBONE r11; ważne miejsce w tej metodzie zajmuje wielozmysłowa stymulacja psychosomatyczna i społeczna, oparta o ruch, jako czynnik wspomagania

- METODA KNILLA - jest próbą wykorzystania osiągnięć psychologii rozwojowej do pracy z tymi osobami, które niezależnie od wieku i przyczyny zaburzeń nie nawiązują kontaktu z najbliższym otoczeniem

- ELEMENTY METODY DOMANA r11; w tej metodzie wychodzi się z założenia, że na drodze rozwoju pojawia się sześć najważniejszych obszarów, służących do pełnego funkcjonowania istoty ludzkiej, są nimi: wzrok, słuch, dotyk, ruch, mowa i sprawność rąk. Usprawnienie ma doprowadzić do tego by nieuszkodzona część mózgu przyjęła zadania jego uszkodzonej części.
Aby pomóc uczestnikom WTZ w adaptacji w społeczeństwie prowadzone są także treningi umiejętności zachowań społecznych:

- TRENING UMIEJĘTNOŚCI KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ w którego skład wchodzą:
· zasady savoir vivru
· prowadzenie rozmowy
· zachowania werbalne i niewerbalne

- TRENING ZACHOWAŃ RYNKOWYCH I EKONOMICZNYCH, który obejmuje naukę następujących elementów z tego zakresu:
· rozpoznawanie nominałów pieniężnych
· planowanie wydatków na miesiąc
· sposób oszczędnego gospodarowania
· zachowań przy zakupach ( w tym np. wadliwego towaru)

- TRENING ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW W TRUDNYCH SYTUACJACH MIĘDZYLUDZKICH:
· radzenia sobie w sytuacjach konfliktu
· radzenia sobie z własną i cudza agresją
· praktyczna nauka kompromisu

- TRENING W ZAKRESIE EDUKACJI SEKSUALNEJ:
· informacje związane z życiem intymnym
· wiedza z zakresu fizjologii własnego ciała
· umiejętność obrony przed molestowaniem własnego ciała

- TRENING PRZYGOTOWANIA DO PODJĘCIA PRACY:
· nauka szukania informacji o pracy
· kompletowania dokumentów potrzebnych do zatrudnienia
· pisania życiorysu
Kolejnym ważnym elementem terapii w WTZ są zajęcia kulturalno-rozrywkowe. Mają one zapewnić uczestnikom dobre samopoczucie. Działania takie wpływają odprężająco, dają poczucie znalezienia się w normalniejszych warunkach, zbliżonych do codziennych sytuacji życiowych. Aby ta forma rehabilitacji korzystnie wpłynęła na uczestnika, formy tych zajęć muszą być odpowiednio dobrane do możliwości stanu zdrowia, poziomu umysłowego i zainteresowań.

Zajęcia kulturalno-rozrywkowe w warsztatach realizowane są w różnych formach:
a. wycieczki w tym:
- 2-tygodniowe turnusy rehabilitacyjne
- krajoznawczo-turystyczne
- do muzeum, kina, teatru
b. wieczorki taneczne, ogniska
c. uczestnictwo w wystawach, konkursach, targach
d. czynny udział w produkcjach artystycznych
e. zawody sportowe, turnieje, olimpiady
f. imprezy integracyjne
g. aukcje

Jak widać z powyższego zestawienia zajęć rekreacyjnych uczestnicy WTZ nie przebywają tylko w zamkniętych pomieszczeniach, ale są także uczestnikami wielu wypraw, zawodów i innych spotkań. Uczestnicy WTZ integrują się ze społeczeństwem ludzi zdrowych na różnego rodzaju wycieczkach, piknikach, olimpiadach. Na zawodach sportowych zdobywają sukcesy, które pozwalają im na poczucie własn
ej wartości.

---