nauczanie pojęć, Pedagogika


Nauczanie pojec

Podstawowym budulcem myślenia, zwłaszcza wysoko zorganizowanego są pojęcia. To one umożliwiają człowiekowi klasyfikowanie bytów i idei, wyprowadzania wzorów i są podstawą logicznego myślenia.

Uczenie się pojęć trwa przez całe życie człowieka. Od urodzenia, aż do starości.

POJĘCIA I MYŚLENIE WYSOKO ZORGANIZOWANE

Uczenie się pojęć to coś więcej niż po prostu klasyfikowanie obiektów i formowanie kategorii. To także coś więcej od uczenia się nowych nazw lub słów pasujących do danych klas przedmiotów i idei. Uczenie się pojęć jest procesem tworzenia się wiedzy i organizowania wiadomości w struktury poznawcze.

ISTOTA POJĘCIA

Na co dzień posługujemy się terminem pojęcie na rozmaite sposoby: np. gdy nie potrafimy czegoś zrobić, mówimy wówczas: nie mam pojęcia, jak to naprawić albo gdy mamy wyrobione o czymś zdanie mam wyrobione pojęcie o stosowaniu kar w wychowaniu. Gdy jednak terminu pojęcie używamy w związku z nauczaniem lub uczeniem się, ma ono precyzyjne znaczenie i odnosi się do kategoryzowania wiedzy i doświadczenia.

Uczenie się pojęć w istocie polega na włączaniu rzeczy do klasy i w efekcie na rozpoznawaniu obiektów należących do tej klasy (Gagne). Wymaga to, aby uczeń potrafił włączyć konkretny przykład (jabłka) do ogólnej klasy obiektów (owoce) o wspólnych cechach. W procesie tym uczeń musi wyrobić sobie sąd, czy dany obiekt należy do danej szerszej klasy.

Pojęcie ma kilka cech, które warto przytoczyć przy omówieniu nauczania pojęć.

0x01 graphic

RODZAJE WIEDZY

0x01 graphic

Opanowywanie pojęcia wymaga zarówno przyswojenia wiedzy konceptualnej jak i ukształtowania wiedzy proceduralnej.

ROZWÓJ A UCZENIE SIĘ POJĘĆ

Człowiek uczy się pojęć przez całe życie, jednak jak to robi, zależy od wieku, rozwoju językowego i fazy rozwoju umysłowego. Bruner wyróżnia 3 odrębne tryby uczenia się:
- uczenie się przez działanie, zwane enaktywnym (0-6)
- uczenie się przez kształtowanie wyobrażeń (obrazów mentalnych), zwane ikonicznym (obrazowym) (6/7-11/12)
- uczenie się poprzez sekwencje reprezentacji lub symboli abstrakcyjnych, zwane symbolicznym (słownym) (po 11/12).

POSŁUGIWANIE SIĘ PRZYKŁADAMI

Można wyróżnić dwie metody:

WŁAŚCIWOŚCI MODELU

ZAKŁADANE EFEKTY NAUCZANIA

Został on stworzony celu nauczania podstawowych dla myślenia pojęć. Nie nadają się do ucznia obszernych materiałów.

DWIE MATODY NAUCZANIA POJĘĆ

0x01 graphic

BIEG LEKCJI

W obu metodach syntaksa modelu nauczania składa się z czterech faz.

FAZA

POSTĘPOWANIE NAUCZYCIELA

Faza 1. Przedstawienie celów i wywołanie nastawienia

Nauczyciel wyjaśnia cele i stronę techniczną lekcji; nastawienia uczniów na uczenie się

Faza 2. Wprowadzenie przykładów i nieprzykładów

  1. W metodzie bezpośredniej nauczyciel nazywa pojęcia, wskazuje cechy krytyczne, ilustracje je przykładami i nieprzykładami

  2. W metodzie przyswajani a pojęć podaje się przykłady i nieprzykłady, uczniowie indukcyjnie odkrywają pojęcie i jego cechy

Faza 3. Sprawdzenie przyswojenia

Nauczyciel podaje dodatkowe przykłady i nieprzykłady w celu sprawdzenia zrozumienia pojęcia. Uczniowie mają podawać własne przykłady i nieprzykłady pojęcia

Faza 4. Analiza myślenia i scalanie efektów uczenia się

Nauczyciel wywołuje u uczniów proces myślenia własnym myśleniu. Uczniowie mają przemyśleć własne decyzje i konsekwencje swoich wyborów. Nauczyciel pomaga uczniom scalić nowe efekty uczenia się, wiążąc pojęcie z innymi pojęciami w jednostce tematycznej

STRUKTURA ŚRODOWISKA DYDAKTYCZNEGO

W modelu nauczania pojęć struktura środowiska dydaktycznego jest względnie luźna, w porównaniu do modelu nauczania podającego.

Nauczyciel decyduje, które pojęcie uczyni przedmiotem nauczania. W niektórych momentach lekcji rola nauczyciela sprowadza się do reagowania na pomysły i sądy uczniów, zachęcania ich do aktywności i wspierania rozwoju uczniowskich umiejętności rozumienia.

POSTĘPOWANIE NAUCZYCELA

ZADANIA PRZEDLEKCYJNE

0x01 graphic

Dobór treści: Nauczyciel czerpie pojęcia do nauczania na lekcjach z:

Wiadomo, że nauczyciel nie może nauczyć uczniów wszystkich pojęć, więc musi decydować i wybierać najistotniejsze.

Definiowanie pojęć: Można wyróżnić trójstopniowe definiowanie pojęcia na potrzeby nauczania wg Merrilla i Tennysona:

  1. Określ nazwę pojęcia. Nazwą jest słowo lub symbol odnoszący się do całej klasy obiektów lub egzemplarza należącego do klasy.

  2. Wylicz cechy istotne i cechy nieistotne. Cechy istotne to właściwości wspólne wszystkich obiektów należących do danej klasy. Cechy nieistotne mają niektóre, ale nie wszystkie obiekty należące do danej klasy.

  3. Napisz zwartą definicję. Definicja jest wyrażeniem zawierającym wszystkie cechy istotne i wskazującym, jak są połączone.

Analiza pojęcia: W tym etapie zadań przed lekcyjnych chodzi o analizę pojęć i dobraniu odpowiednich przykładów i nieprzykładów.

Warto w tym etapie używać wielu przedmiotów, które ułatwią nauczycielowi dokonanie analizy pojęcia. S to:

Analiza grupy pojęć: Wydzielenie cech ma zasadnicze znaczenie dla analizy i nauczania pojęcia. Nauczyciel musi zdecydować jakie cechy są istotne i powinny być zestawione w przykładach i nieprzykładach.

Sieci: Pokazują one właściwości i zależności wynikające ze znaczenia pojęcia. Zwykle tworzenie sieci odbywa się na czterech etapach.

Dobór i układ przykładów i nieprzykładów: Ważne jest by dobierając przykłady myśleć o cechach istotnych, gdyż to one mają skupić uwagę uczniów. Warto też dodać by kolejność podawania przykładów i nieprzykładów była logiczna, co może oznaczać uporządkowanie ich według stopnia trudności: od łatwych do trudnych.

Wybór metody: Ostatnim etapem jest wybranie odpowiedniej metody. Decyzja powinna uwzględniać cele. Które chce osiągną nauczyciel oraz charakter pojęcia.

PROWADENIE LEKCJI

Przedstawienie celów i wywołanie nastawienia: Istotne jest uświadomienie i wyraźne zakomunikowanie uczniom, jakie są cele lekcji i jak będzie to przebiegało.

Wprowadzenie przykładów i nieprzykładów: sprawdzenie przyswojenia:

0x01 graphic

Procesy metapoznawcze i scalanie opanowanego materiału: Chodzi tu o kierowanie myśleniem uczniów ich własnych procesach poznawczych. Dzięki temu zostaje scalona świeżo opanowana wiedza. Można to uzyskać poprzez odpowiednie zadawanie pytań.

ZADANIA POLEKCYJNE

Aby osiągnąć wyższe stopnie opanowania pojęć uczeń powinien:

Sprawdzając opanowanie pojęcia, należy wymagać od uczniów czegoś więcej niż tylko podana słownej definicji. Uczeń powinien wykazać się znajomością cech istotnych i powiązań między cechami istotnymi.

Sprawdzanie przyswojenie pojęcia może odbywać się poprzez:


Wyszukiwarka